Europese Commissie (EC)

Met dank overgenomen van Europa Nu.
Europese Commissie logo op het glas
Bron: © Kevin Bergenhenegouwen

Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen i' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden. Momenteel zijn er 26 Eurocommissarissen. In principe is er voor iedere lidstaat één. Samen vormen zij het college van Eurocommissarissen. De Eurocommissarissen moeten het belang van de Europese Unie als geheel behartigen, niet dat van hun eigen land.

De Europese Commissie mag als enige EU-instelling wetsvoorstellen indienen; zij heeft het zogenaamde recht van initatief. Daarnaast controleert de Commissie of de Europese wetgeving juist wordt toegepast in de lidstaten, onderhandelt zij in internationale organisaties als de Wereldhandelsorganisatie (WTO) i over de handel van de Unie met het 'buitenland' en is zij verantwoordelijk voor het beheer van de Europese begroting van ongeveer 140 miljard euro per jaar.

De huidige Europese Commissie staat onder leiding van Ursula von der Leyen i en ging op 1 december 2019 van start.

1.

Basiskenmerken

Locatie (Stad)

Brussel

Locatie (Land)

België

Grondslag

Artikelen 244-250 VwEU

Opgericht

1957

Aard organisatie

Officiële instelling van de Europese Unie

Voorzitter

Ursula von der Leyen

2.

Bevoegdheden

De taakverdeling tussen de drie belangrijkste Organen van de Europese Unie laat zich als volgt samenvatten: de Europese Commissie neemt initiatieven voor Europese wet- en regelgeving; het Europees Parlement debatteert hierover en kan wijzigingen voorstellen, waarna het Parlement en de Raad van de Europese Unie i gezamenlijk beslissen. Het Europese Hof van Justitie bewaakt deze afspraken, uitspraken van dit Hof hebben voorrang boven het recht van de lidstaten.

De Commissie oefent vijf hoofdtaken uit:

  • Recht van initiatief

    De Europese Commissie formuleert initiatieven (wetsvoorstellen) op EU-beleidsterreinen, met name op terreinen als interne markt, economie, justitie en binnenlandse zaken, vervoer, industrie, sociaal beleid, landbouw, milieu, energie, regionale ontwikkeling, handelsbetrekkingen of ontwikkelingssamenwerking.

  • Handhaving van Europese regelgeving

    De Commissie controleert of de Europese wetgeving juist wordt toegepast in de lidstaten. Bij overtredingen kan de Commissie een lidstaat dwingen zich aan Europese regelgeving te houden, door een procedure te starten bij het Europese Hof van Justitie i.

    Het belangrijkste beleidsterrein waarop de Commissie de Europese regelgeving handhaaft, is de concurrentie op de interne Europese markt. Zo beoordeelt de Commissie of grote grensoverschrijdende fusies en overnames in het bedrijfsleven leiden tot een monopoliepositie, en of landen geen ongeoorloofde staatssteun verlenen aan bedrijfstakken. Daarnaast bewaakt de Commissie onder meer milieuregels, de voedselveiligheid (bijvoorbeeld tijdens de gekkekoeienziekte), en de veiligheid van consumentenproducten.

  • Uitvoerende macht

    De Europese Commissie onderhandelt op internationale fora als de Wereldhandelorganisatie (WTO) over de handel van de Unie met 'het buitenland'. Zo wordt vastgesteld of overheden elders in de wereld ongeoorloofde staatssteun aan industrietakken geven, waardoor de Europese concurrentiepositie in gevaar komt. Verder voert de Commissie tal van programma's uit. Op onderwijsgebied bijvoorbeeld coördineert de Europese Commissie de uitvoering van Europa-brede uitwisselingsprogramma's als Erasmus i, Comenius i en Da Vinci. Ook coördineert de Europese Commissie uitgebreide programma's op het gebied van ontwikkelings - en humanitaire hulp.

  • Beheer van de begroting

    De Commissie is verantwoordelijk voor het beheer van de communautaire begroting onder toezicht van de Europese Rekenkamer i.

  • Uitbrengen van adviezen en aanbevelingen

3.

Organisatie

De Europese Commissie telt 26 leden (het College), en wordt bijgestaan door een omvangrijk administratief apparaat. De Commissie-Von der Leyen kent drie 'executive vice presidents' die ieder één van de drie hoofdprioriteiten leidt, en die samen met de vijf overige vicevoorzitters ieder een beleidsthema onder hun hoede hebben. Deze vicevoorzitters i zitten projectteams voor, clusters van beleidsterreinen die nauw met elkaar verbonden zijn. Zij kunnen binnen hun projectteam voorstellen van andere Eurocommissarissen blokkeren. De 'gewone' Eurocommissarissen staan aan het hoofd van een of enkele directoraten-generaal i die één of meerdere beleidsgebieden behandelen.

De Commissie komt gewoonlijk eenmaal per week op woensdag te Brussel bijeen. Tijdens deze vergaderingen wordt elk punt toegelicht door het lid van de Commissie dat voor het betreffende terrein verantwoordelijk is. Indien nodig nemen de 27 leden van het college een besluit op basis van gewone meerderheid van stemmen. Een besluit dat eenmaal is aangenomen, maakt integraal deel uit van het beleid van de Commissie.

  • Eurocommissarissen. De 26 leden van de Europese Commissie oefenen hun functie uit voor een periode van vijf jaar en zijn herkiesbaar. De voorzitter i van het College van Eurocommissarissen is sinds december 2019 Ursula von der Leyen (Duitsland).
  • Directoraten-generaal. Er zijn 'politieke' directoraten-generaal, directoraten-generaal die betrekking hebben op Buitenlandse Betrekkingen en enkele algemene en interne diensten.
  • Interne organisatie. De Europese Commissie heeft ongeveer 37.500 ambtenaren in dienst en is hiermee veruit het grootste orgaan van de Europese Unie.

4.

Beleidsdoelen van de Commissie

Op basis van de doelstellingen van een Commissie wordt jaarlijks een werkprogramma i vastgesteld. Dit geeft een overzicht van de belangrijkste te nemen wetgevingsinitiatieven, uitvoeringsbesluiten en andere beslissingen.

Een meer gedetailleerde planning en controle bestaat in de vorm van een "Programmeringsdocument" en een uitvoeringsrapport. Beide bevatten wetgevingsvoorstellen aan andere EU-instellingen, belangrijke niet-wetgevende besluiten en andere door de Commissie geselecteerde besluiten, die voor andere EU-instellingen en voor het grote publiek van belang kunnen zijn. Deze werkdocumenten zijn alleen beschikbaar in het Engels en het Frans. Omdat ze maandelijks bijgewerkt worden is ervoor gekozen ze niet te vertalen naar de andere officiële talen van de EU.

Het werkprogramma van de Commissie is een onderdeel van een bredere cyclus i. Die beslaat alle fasen van het voeren van beleid; van het opstellen van een globaal programma tot de uitvoering en specifieke wetgevingsvoorstellen, de verslaglegging over de verrichte werkzaamheden en de resultaten van wetgeving van dat jaar en voorgaande jaren.

5.

Inbreng EU-lidstaten

De Europese Commissie telt 26 leden, in principe voor elke lidstaat één. In het Verdrag van Lissabon is bepaald dat de Commissie moet bestaan uit een aantal leden dat gelijk is aan tweederde van het aantal lidstaten. De Europese Raad mag besluiten hiervan af te wijken. De leden van de Europese Commissie oefenen hun taken in volkomen onafhankelijkheid uit, er is uitdrukkelijk bepaald dat de lidstaten geen instructies mogen geven. Hoewel de nationale politiek en de publieke opinie graag anders doen voorkomen, zijn de commissarissen dus geen vertegenwoordigers van de lidstaten.

De Europese Raad i benoemt de voorzitter van de Europese Commissie. In een speciale vergadering dragen de verenigde staatshoofden en regeringsleiders een kandidaat voor, die daarna door het Europees Parlement moet worden goedgekeurd. Vervolgens stelt de Europese Raad de lijst vast met overige leden van de Commissie die door de lidstaten zijn voorgedragen.

In 2014 werd voor het eerst rekening gehouden met de uitslag van de verkiezingen voor het Europees Parlement. In de praktijk betekende dat dat de voorzitter van de fractie die als grootste uit de verkiezingen kwam (de christendemocratische EVP) de voorzitter van de nieuwe Europese Commissie werd. In 2019 was dat echter niet het geval.

6.

Nederland

De volgende Nederlanders hebben sinds 1958 zitting genomen in de Europese Commissie:

fotonaam eurocommissarispostaanvang functieeinde functie
Mr. W.B. (Wopke) Hoekstra [Bron: Rijksoverheid.nl]W.B. (Wopke) Hoekstralid Europese Commissie, belast met klimaatactie2023-10-09
Frans TimmermansF.C.G.M. (Frans) Timmermanslid en vicevoorzitter Europese Commissie, belast met klimaatactie inclusief de 'Green Deal'2019-12-012023-08-22
Frans TimmermansF.C.G.M. (Frans) Timmermanslid en vicevoorzitter Europese Commissie, belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling2014-11-012019-12-01
Neelie KroesN. (Neelie) Kroeslid en vicevoorzitter Europese Commissie, belast met de digitale agenda2010-02-102014-11-01
Neelie KroesN. (Neelie) Kroeslid Europese Commissie, belast met mededinging2004-11-222010-02-10
Frits BolkesteinF. (Frits) Bolkesteinlid Europese Commissie, belast met interne markt en fiscale zaken1999-09-172004-11-22
Hans van den BroekH. (Hans) van den Broeklid Europese Commissie, belast met externe betrekkingen met Midden- en Oost-Europa, de voormalige Sovjet-Unie, Turkije, Cyprus, Malta en andere Europese landen, gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid, mensenrechten en externe diplomatieke missies, alsmede uitbreiding van de Europese Unie1995-01-251999-09-17
Hans van den BroekH. (Hans) van den Broeklid Europese Commissie, belast met externe betrekkingen, gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid en uitbreiding1993-01-061995-01-25
Frans AndriessenF.H.J.J. (Frans) Andriessenlid en vicevoorzitter Europese Commissie, belast met externe betrekkingen, handelspolitiek en samenwerking met andere Europese landen1989-01-061993-01-06
Frans AndriessenF.H.J.J. (Frans) Andriessenlid en vicevoorzitter Europese Commissie, belast met land- en bosbouw (en tot 1 januari 1986 tevens visserij)1985-01-061989-01-06
Frans AndriessenF.H.J.J. (Frans) Andriessenlid Europese Commissie, belast met mededinging en betrekkingen met het Europees Parlement1981-01-061985-01-06
Vredeling, Ir. H.H. (Henk) Vredelinglid Europese Commissie, belast met sociale zaken en werkgelegenheid1977-01-061981-01-06
Pierre LardinoisP.J. (Pierre) Lardinoislid Europese Commissie, belast met landbouw en visserij1973-01-061977-01-01
Maan SassenE.M.J.A. (Maan) Sassenlid Europese Commissie, belast met mededinging1967-07-021970-07-01
Sicco MansholtS.L. (Sicco) Mansholtlid Europese Commissie, belast met landbouw1958-01-011973-01-06

Hoge Autoriteit EGKS (1952 - 1967)

Euratomcommissie (1958 - 1967)

7.

Eerdere commissies

8.

Juridisch kader

De Europese Commissie vindt haar basis in het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) i en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie i.

  • Algemene rol: VEU titel III art. 13 i, 17 i
  • Samenstelling, organisatie: zesde deel VwEU titel I hoofdstuk 1 vierde afdeling (artikelen 244 t/m 250)
  • Ontslag bij afkeuring: zesde deel VwEU titel I hoofdstuk 1 eerste afdeling art. 234 i

9.

Ontwikkeling invloed Europese Commissie

In 1952 werd de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal i (EGKS) opgericht. De Hoge Autoriteit vormde het dagelijkse bestuur. Zij deed voorstellen, bewaakte de naleving van de regels en kon, in sommige gevallen, zoals bij het vaststellen van bodemprijzen voor kolen en staal, zelf besluiten nemen. De lidstaten hadden in die gevallen hun bevoegdheden overgedragen aan een instelling op Europees niveau, en dat was uniek in de geschiedenis.

De Europese Commissie bestaat sinds 1958, toen de Europese Economische Gemeenschap (EEG) i van start ging. Veel van de bevoegdheden en het takenpakket van de Europese Commissie was gevormd naar de Hoge Autoriteit. De Commissie had alleen veel minder ruimte gekregen om zelf besluiten te nemen. In de EEG hadden de lidstaten weer meer te vertellen.

Vanaf het eind van de jaren '60 werd deze ruimte verder ingeperkt. De Europese regeringsleiders namen zelf het voortouw in hoe de Europese integratie vorm zou moeten krijgen.

De invloed van de Europese Commissie hangt volgens velen samen met wie de voorzitter is van de Commissie. Een sterke voorzitter kan veel bereiken. Het beste voorbeeld hiervan is Jacques Delors i. Hij wordt gezien als één van de architecten van de gezamenlijke markt. De Commissie stelde onder zijn leiding een lijst op van meer dan 300 punten die moesten worden gerealiseerd om echt één Europese markt te creëren. En de Commissie nam het voortouw door veel voorstellen te doen. De Commissie bepaalde in hoge mate de agenda.

Minstens net zo belangrijk was dat de Raad van Ministers op een aantal beleidsterreinen - vooral als het om de interne markt ging - het veto i afschafte. Dit gebeurde door middel van de Europese Akte, die op 17 februari 1986 door de toen negen lidstaten werd ondertekend. Hiermee kon één enkele lidstaat voorstellen van de Commissie op het gebied van de interne markt niet meer blokkeren.

Met het Verdrag van Maastricht i en de oprichting van de Europese Unie kreeg de Europese Commissie over veel meer onderwerpen iets te zeggen. En ook nu ging dit samen gepaard met het afschaffen van het vetorecht op een aantal van die beleidsterreinen. In internationaal verband trad op een aantal beleidsterreinen de Commissie op als vertegenwoordiger van de hele Europese Unie. Op het gebied van buitenlands- en veiligheidsbeleid en justitie en immigratie was haar rol beperkt. De Commissie mocht bij deze onderwerpen niet meer dan meeluisteren en vrijblijvend voorstellen doen.

De verdragen van Amsterdam i en Nice i breidden het aantal onderwerpen waar de Commissie bij werd betrokken verder uit. En de medebeslissingsbevoegdheid werd op meer beleidsterreinen van toepassing. De aanpassingen in deze verdragen zijn minder ingrijpend dan het verdrag van Maastricht. De rol van de Commissie is op het gebied van justitie en immigratie na een overgangsperiode ook vergroot.

Het imago van de Commissie liep in 1999 een grote deuk op door de Cresson-affaire. Eurocommissaris Cresson i raakte in opspraak omdat zij een bevriende tandarts als adviseur aanhield. Het Europees Parlement eiste haar aftreden, maar voorzitter Santer i weigerde dat. Toen het Europees Parlement daarop dreigde de hele Commissie weg te sturen - het parlement kan namelijk niet een individuele Eurocommissaris wegsturen, alleen de Commissie als geheel - trad de Commissie af.

Het beeld van de Commissie heeft ook te lijden gehad onder het idee dat de afgelopen Commissies zwakke voorzitters hadden. De Commissie drukte niet haar stempel op de agenda zoals zij deed in de jaren '80.

In al die jaren groeide de Commissie. Elke lidstaat heeft een eigen Europese Commissaris, en tot begin deze eeuw hadden de grote landen er zelfs twee. Telde de Commissie in de beginjaren nog negen leden, na alle uitbreidingen telt de Commissie momenteel 27 Eurocommissarissen.

De grootte van de Commissie was een veel besproken onderwerp, maar de in Verdrag van Lissabon opgenomen bepaling dat er een roulatiesysteem zou komen (één op de drie zittingsperiodes hebben lidstaten geen commissaris) is afgezwakt. De Europese Raad heeft inmiddels besloten dat iedere lidstaat ook na 2014 een Eurocommissaris zal houden.

10.

Meer informatie

 

11.

Wetgevingsvoorstellen in onderhandeling

Er zijn 230 voorstellen voor wetgeving of andere juridische instrumenten van undefined in onderhandeling bij de Raad en het Europees Parlement.
Datum Titel
27.01.2021  Voorstel voor een Raadsbesluit obv artikel 218, lid 9, VWEU inzake een besluit van het Gemengd Comité betreffende de bepaling van goederen waarvoor geen risico bestaat.
Besluit com(2020)834
 
27.01.2021  Standpunt dat namens de EU in het Gemengd Comité bij art. 218(9) van het terugtredingsakkoord van het VK uit de EU met betrekking tot landbouwsubsidies.
Besluit com(2020)835
 
26.12.2020  Goedkeuring van de overeenkomst tussen het Verenigd Koninkrijk en Euratom voor samenwerking op het gebied van het veilige en vreedzame gebruik van kernenergie.
Aanbeveling com(2020)857
 
10.12.2020  Noodmaatregelen bij ontstentenis van een akkoord met het Verenigd Koninkrijk over een toekomstig partnerschap.
Mededeling com(2020)831
 
27.11.2020  Standpunt EU over toepassing van bepalingen van deel twee, titel III terugtredingsakkoord VK op onderdanen van IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland.
Besluit com(2020)780
 

12.

Wetgeving die momenteel wordt geïmplementeerd

Er zijn 32 wetten of andere juridische instrumenten van de Raad en het Europees Parlement, eerder voorgesteld door undefined, die momenteel in Nederland worden geïmplementeerd.
Datum Titel
09.02.2021  Standpunt EU in Partnerschapsraad bij de Handels- en samenwerkingsovereenkomst met het Verenigd Koninkrijk mbt de datum waarop de voorlopige toepassing ervan wordt ...
Besluit com(2021)64
 
27.01.2021  Standpunt EU in het Gemengd Comité opgericht bij art. 164 van het Akkoord inzake terugtrekking van het VK uit de EU mbt wijziging van het protocol inzake ...
Besluit com(2020)832
 
27.01.2021  Standpunt dat namens de EU in het Gemengd Comité bij art. 164 van het terugtredingsakkoord van het VK uit de EU, moet worden ingenomen over de aanwezigheid van de Unie.
Besluit com(2020)833
 
27.01.2021  Standpunt dat namens de EU in het Gemengd Comité van het terugtredingsakkoord van het VK uit de EU moet worden ingenomen mbt de samenstelling van het arbitragepanel.
Besluit com(2020)841
 
26.12.2020  Sluiting van de handels- en samenwerkingsovereenkomst met het Verenigd Koninkrijk en van de overeenkomst inzake beveiligingsprocedures voor de uitwisseling van gegevens.
Besluit com(2020)856
 

13.

Rechtsgeldige wetgeving

Er zijn ten minste 27 rechtsgeldige wetten of andere juridische instrumenten die eerder door undefined zijn voorgesteld.
Datum Titel
03.04.2008  Wijziging van Protocol 30 bij de EER-overeenkomst betreffende specifieke bepalingen inzake de organisatie van de samenwerking op het gebied van de statistiek - Ontwerp ...
Beschikking sec(2008)408
 
05.10.2007  Wijziging van de Verordeningen (EG) nr. 2015/2006 en (EG) nr. 41/2007 wat betreft de vangstmogelijkheden voor bepaalde visbestanden en de bij de visserij in acht te ...
Verordening com(2007)570
 
12.09.2007  Recommendation for a Council Recommendation to the Czech Republic with a view to bringing an end to the situation of an excessive government deficit Application of ...
Aanbeveling sec(2007)1154
 
16.08.2007  Sluiting van de Overeenkomst betreffende de voorlopige toepassing van de visserijovereenkomst met Mozambique.
Besluit com(2007)473
 
11.07.2007  Namens de EG en samen met de lidstaten gedane voorstellen tot wijziging van bijlage A bij het Verdrag van Stockholm inzake persistente organische verontreinigende ...
Aanbeveling sec(2007)972