Achtergrond: moeilijkheden in benoemingsproces Commissie-Von der Leyen niet uitzonderlijk

DEN HAAG (PDC) - De Commissie-Von der Leyen treedt op zijn vroegst op 1 december aan. Dat is een maand later dan oorspronkelijk gepland. Drie beoogde Eurocommissarissen¹ zijn afgewezen. Eén van de vervangers, de Franse Thierry Breton², werd gisteren maar met een nipte meerderheid door de juridische commissie van het Europees Parlement³ goedgekeurd.

Naar alle waarschijnlijkheid wacht hem morgen een lastige hoorzitting met de EP-commissie Interne markt en consumentenbescherming (IMCO)⁴. Door velen wordt daarom geconcludeerd dat Von der Leyen⁵ het nu al moeilijk heeft en dat weinig goeds belooft voor de nieuwe Commissie. Toch is het niet ongewoon dat een nieuwe Commissie enige hordes moet nemen in het benoemingsproces. Dat gold ook voor de Commissies onder leiding van Barroso⁶ en Juncker⁷.

De Commissie-Barroso I⁸, die in 2004 aantrad, was de eerste Commissie waarvan de Eurocommissarissen door EP-commissies moesten worden goedgekeurd. Toen werd de Italiaanse kandidaat Rocco Buttiglione⁹, die de portefeuille Justitie, Vrijheid en Veiligheid zou krijgen, afgewezen vanwege zijn visie over homeseksualiteit. Een aantal andere kandidaten was ook weinig overtuigend, met als gevolg dat de PES-fractie¹⁰ niet voor de voorgestelde samenstelling van de Commissie wilde stemmen en de ALDE-fractie sterk twijfelde. Daarom besloot Barroso om zowel Buttiglione als de Let Ingrida Udre¹¹ te laten vervangen en wat met de posten te schuiven. Uiteindelijk trad de Commissie-Barroso op 22 november aan: drie weken later dan gepland.

In 2010 moest ook een nieuwe kandidaat voorgedragen worden. De Bulgaarse Christendemocraat Rumiana Jeleva¹² werd te licht bevonden en vervangen door Kristalina Georgieva¹³. Daarnaast moesten een sociaaldemocraat en een liberale kandidaat van de Commissie-Barroso II¹⁴ op herkansing komen. De liberaal was de Nederlandse Neelie Kroes¹⁵, die in de Commissie-Barroso I al de functie van Europarlementariër bekleedde. De liberale fractie gaf destijds aan te vermoeden dat Kroes als liberale zondeboek moest worden aangewezen omdat er van de twee andere grote fracties al kandidaten in de problemen waren gekomen. Deze speculatie over 'politieke spelletjes' tijdens de hoorzittingen zien we nu terug bij de benoeming van de Commissie-Von der Leyen.

De benoeming van de Commissie-Juncker¹⁶ verliep evenmin vlekkeloos, al trad deze, net zoals de Commissie-Barroso II, wel op tijd aan. De Britse kandidaat Jonathan Hill¹⁷ moest voor een tweede hoorzitting verschijnen en de Hongaar Tibor Navracsics kreeg een herkansing in briefvorm. De Spaanse Christendemocraat Miguel Arias Cañete werd na de eerste hoorzitting ook niet goedgekeurd. Dit gebeurde pas nadat een onderzoek van de juridische commissie uitwees dat er geen sprake was van belangenverstrengeling.

Daarnaast kende de Commissie een definitieve afwijzing, en dan nog wel van een beoogd vicevoorzitter: de Sloveense Alenka Bratušek werd in de eerst ronde hoorzittingen door een ruime meerderheid weggestemd en besloot zich vervolgens terug te trekken. Haar kandidatuur was vooral controversieel omdat zij als Sloveense premier zichzelf had genomineerd.

De problemen waar de Commissie-Von der Leyen in haar benoemingsproces tegenaan is gelopen, zijn dus niet uitzonderlijk. Sinds de invoering van hoorzittingen van kandidaat-Eurocommissarissen in het Europees Parlement is het gebruikelijk dat er enkele kandidaten sneuvelen. Er kunnen nu dus nog geen conclusies worden getrokken over de toekomst van de Commissie.

• 1. 

  Een Eurocommissaris is één van de 27 leden van de Europese Commissie en heeft als taak het behartigen van het algemeen belang van de Europese Unie. Iedere commissaris heeft een eigen portefeuille. Een aantal Eurocommissarissen zijn tevens vicevoorzitter van de Commissie.
   
• 2. 

  Thierry Breton (1955) is sinds 1 december 2019 lid van de Europese Commissie namens Frankrijk. In de Commissie-Von der Leyen heeft hij de portefeuille interne markt. De heer Breton is lid van Les Républicains, een centrum-rechtse conservatieve partij. Van 2005 tot 2007 was hij minister van economie, financiën en industrie onder president Chirac. Breton is hoogste bestuurder geweest van grote Franse (staats)bedrijven waaronder France Télécom en ATOS.
   
• 3. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 4. 

  Deze parlementaire commissie houdt zich onder meer bezig met de wet- en regelgeving op het gebied van de (digitale) interne markt (waaronder het vrije verkeer van goederen en diensten), het douanebeleid en met de bescherming van de belangen van consumenten.
   
• 5. 

  Dr. Ursula von der Leyen (1958) is vanaf 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Zij is opgeleid tot arts en was werkzaam in een Vrouwenkliniek en als docent. Namens de CDU begon zij haar politieke loopbaan in de Landsdag en regering van Neder-Saksen. In 2009 werd zij Bondsdaglid en minister in het kabinet-Merkel. Achtereenvolgens was zij minister van Gezin en Jeugd, Arbeid en Sociale Zaken, en sinds 2013, van Defensie.
   
• 6. 

  De Portugees José Manuel Durao Barroso (1956) was van 18 november 2004 tot 1 november 2014 voorzitter van de Europese Commissie. Hij leidde twee periodes de Europese Commissie. Daarvoor was Barroso staatssecretaris, minister van Buitenlandse Zaken (1992-1995), en ten slotte premier van Portugal (2000-2004). Hij is doctor in de politieke wetenschappen en werkte als wetenschapper. Barrosso is lid van de centrumrechtse PSD (Partido Social Democrata), een partij die is aangesloten bij de Europese Volkspartij. Sinds 2016 is hij non-executive president van de bank Goldman Sachs.
   
• 7. 

  Jean-Claude Juncker (1954) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Hij werd op 15 juli 2014 gekozen. Juncker was in 1995-2013 minister-president van Luxemburg. Eerder was hij staatssecretaris en minister onder meer van financiën. Hij bekleedde daarnaast functies bij de Wereldbank en het IMF. In 2005-2013 was hij voorzitter van de eurogroep. Juncker is lid van de Christelijke Volkspartij en leidde een coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten. Hij is diverse malen onderscheiden met internationale prijzen, zoals de Walter Hallsteinprijs en de Karelsprijs.
   
• 8. 

  Deze Commissie trad op 22 november 2004* aan en bleef tot 10 februari 2010 in functie. De voorzitter van de Commissie was de Portugese politicus José Manuel Barosso. VVD-politica Neelie Kroes was Eurocommissaris voor mededinging.
   
• 9. 

  Rocco Buttiglione (1948) was in 2004 kandidaat-eurocommissaris. Eerder was hij minister van Europese Zaken in Italië, en hoogleraar politieke filosofie aan de Universiteit van de Heilige Pius V in Rome.
   
• 10. 

  De Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D) is de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement. De fractie is ontstaan als een alliantie tussen de Partij van de Europese Sociaal-Democraten (PES) en de Italiaanse Democratische Partij.
   
• 11. 

  Ingrida Udre (Letland) was in 2004 (tijdelijk) lid van de Europese Commissie, belast met fiscaal beleid en de douane-unie. Daarvoor was zij minister van Economische Zaken.
   
• 12. 

  De Bulgaarse Rumiana Jeleva (1969) was in 2010 kandidaat voor het lidmaatschap van de Europese Commissie, belast met internationale samenwerking en humanitaire hulp. Op 19 januari 2010 trok zij zich terug vanwege door het Europees Parlement geuite bedenkingen. Mevrouw Jeleva is doctor in de sociologie en was universitair docente in Sofia. In het Europees Parlement vervulde zij een vooraanstaande functie in de fractie van de Europese Volkspartij. Sinds juli 2009 is zij minister van Buitenlandse Zaken namens de conservatieve partij GERB.
   
• 13. 

  De Bulgaarse Kristalina Georgieva (1953) was in 2010-2017 lid van de Europese Commissie. Vanaf november 2014 was zij in de Commissie-Juncker vicevoorzitter en commissaris belast met begroting en personeelsbeleid. In de Commissie-Barroso (2010-2014) had zij de portefeuille humanitaire hulp. Mevrouw Georgieva werkte sinds 1993 bij de Wereldbank en was vicepresident van die bank. Zij is een deskundige op het gebied van duurzame ontwikkeling, was hoogleraar in Sofia en bekleedde wereldwijd gasthoogleraarschappen aan diverse universiteiten. Mevrouw Georgieva behoort tot de centrumrechtse GERB. Sinds 1 oktober 2019 is zij directeur van het IMF.
   
• 14. 

  Deze Europese Commissie was in functie van 10 februari 2010 tot 1 november 2014. Voorzitter was de Portugees José Manuel Barroso, die op 16 september 2009 door het Europees Parlement werd gekozen. VVD-politica Neelie Kroes was een van de vicevoorzitters van de Commissie en was beslast met de portefeuille digitale agenda, nadat zij in Commissie-Barrosso I verantwoordelijk was geweest voor mededingingsbeleid.
   
• 15. 

  Neelie Kroes, dochter van een Rotterdamse vervoersondernemer, was tussen 1971 en 2014 als VVD-politica in vele functies actief. Zij werd in 1971 Tweede Kamerlid en was toen woordvoerster vervoer en onderwijs. In het eerste kabinet-Van Agt (1977-1981) was zij staatssecretaris van vervoerszaken en PTT-zaken. Daarna was mevrouw Kroes minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinet-Lubbers I (1982-1986) en kabinet-Lubbers II (1986-1989). In die functie was zij onder meer verantwoordelijk voor de spreiding van de PTT (hoofddirectie naar Groningen) en voor de verzelfstandiging van de PTT. Na haar ministerschap werd zij onder meer president van Universiteit Nijenrode en had zij vele functies in het bedrijfsleven. In 2004-2010 was mevrouw Kroes als Europees commissaris belast met mededinging. In de Commissie-Barroso II (2010-2014) had zij de portefeuille digitale agenda en was zij tevens vicevoorzitter van de Europese Commissie.
   
• 16. 

  Deze Europese Commissie was in functie van 1 november 2014 tot 1 december 2019 en volgde de Commissie-Barroso II op. Voorzitter was de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker. De Nederlandse Frans Timmermans was één van de vicevoorzitters en was belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling.
   
• 17. 

  Lord Hill (1960) was van 1 november 2014 tot 15 juli 2016 lid van de Europese Commissie namens het Verenigd Koninkrijk. Hij maakte na het Brexit-referendum zijn aftreden bekend. In de Commissie-Juncker was hij belast met financiële stabiliteit, financiële dienstverlening en gezamenlijke kapitaalmarkt. Lord Hill is lid van de Conservatieve Partij. Hij was adviseur en medewerker van minister Clarke en van minister-president Major en werkte in het bedrijfsleven. In 2010 werd hij lid van het Hogerhuis en onderstaatssecretaris voor scholen. In 2013-2014 was hij leider van de Conservatieven in het Hogerhuis en minister in het kabinet-Cameron.