Kabinet-Rutte IV (2022-2024) - Hoofdinhoud

© Rijksoverheid.nl

Voorste rij v.l.n.r.: Bruins Slot, Schouten, Rutte, koning Willem-Alexander, Hoekstra, Yesilgoz en Dijkgraaf. Middelste rij v.n.r.: Schreinemacher, Van Gennip, Adriaansens, Ollogren, Harbers, Staghouwer en Kuipers. Achterste rij v.n.r.: Van der Wal, Wiersma, Weerwind, De Jonge, Jetten en Helder. (Kaag ontbrak).

Dit kabinet van VVD i, D66 i, CDA i en ChristenUnie i kwam na de langste formatie sinds de Tweede Wereldoorlog tot stand. Negen maanden na de verkiezingen van 17 maart 2021 i en bijna een jaar na de ontslagneming van het kabinet-Rutte III i stond er een nieuw kabinet op het bordes. Premier Mark Rutte i leidde voor de vierde keer een kabinet.

De belangrijkste gebeurtenis tijdens dit kabinet was de Russische inval in buurland Oekraïne op 24 februari 2024. Dit leidde tot problemen in de gasvoorziening, met hogere prijzen en inflatie tot gevolg. Het kabinet trachtte dat zo goed mogelijk op te vangen en gaf militaire steun aan Oekraïne. Verder zette het kabinet de afhandeling van het toeslagenschandaal voort en besloot het de Groningse gaswinning te beëindigen.

Het kabinet trad op 10 januari 2022 aan. Op 7 juli 2023 bood het kabinet ontslag aan, vanwege interne onenigheid i over maatregelen om de asielinstroom te beperken. Hiermee werd het kabinet demissionair. Op 2 juli 2024 werd het opgevolgd door het kabinet-Schoof i.

Formatie

De kabinetsformatie 2021-2022 duurde in totaal 299 dagen. Zij resulteerde uiteindelijk in een voortzetting van de bestaande coalitie in kabinet-Rutte IV.

Regeerakkoord en regeringsverklaring

Op 15 december 2021 werd het coalitieakkoord 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst i' gepresenteerd. Op 18 januari 2022 legde premier Rutte de regeringsverklaring af.

• - 

  Staghouwer afgetreden als minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

  Op 5 september 2022 trad minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Henk Staghouwer i (ChristenUnie) af. Hij vond dat hij niet de juiste persoon was om de uitdagingen rondom stikstof in de landbouw aan te gaan. Zijn post werd daarna vier weken tijdelijk waargenomen door partijgenoot Carola Schouten i. Op 3 oktober 2022 trad Piet Adema i aan als nieuwe minister.

• - 

  Wiersma afgetreden als minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs

  Op 22 juni 2023 kondigde minister Dennis Wiersma i zijn aftreden aan, nadat (nieuwe) discussie was ontstaan over zijn als intimiderend ervaren gedrag. Bevestigde berichten daarover waren er al sinds april. Wiersma beloofde beterschap, maar niettemin kwamen er in juni nieuwe meldingen. Als zijn opvolger werd op 21 juli Mariëlle Paul i beëdigd.

• - 

  Hoekstra afgetreden als minister van Buitenlandse Zaken, Bruins Slot en De Jonge krijgen nieuwe van post, Van Gennip vicepremier

  Op 1 september 2023 trad minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra i (CDA) af, omdat hij bij de Europese Unie Frans Timmermans opvolgt als Eurocommissaris. Timmermans trad voortijdig terug van die post om lijsttrekker te worden van GroenLinks/PvdA bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. De voordracht van Hoekstra als zijn opvolger kwam voor velen als een verrassing. Liesje Schreinemacher i nam tussen 1 september 2023 en 5 september 2023 zijn post tijdelijk waar.

  Op 5 september 2023 nam Hanke Bruins Slot i de post van minister van Buitenlandse Zaken over. Hugo de Jonge i werd minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Karien van Gennip i, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, werd vicepremier.

• - 

  Tijdelijke vervanging Van der Burg en Schreinemacher

  Vanwege een ernstige infectie liet staatssecretaris Van der Burg zich in 2023 een maand vervangen door staatssecretaris van Defensie Van der Maat. In december 2023 ging minister Schreinemacher met zwangerschaps- en bevallingsverlof. Geoffrey van Leeuwen i werd tijdelijk minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.

• - 

  Vertrek Uslu

  Staatssecretaris Gunay Uslu i (d66) vertrok 1 december 2023 om terug te keren bij het bedrijf Corendon. Vertrekkend Kamerlid Steven van Weyenberg i nam op 6 december 2023 haar plek in, maar hij werd een maand later vervangen door Fleur Gräper toen hij minister van Financiën werd.

• - 

  Vertrek Kaag

  Vanwege een benoeming tot humanitair- en wederopbouwcoördinator voor Gaza vertrok Sigrid Kaag i per 8 januari 2024 als minister van Financiën en vicepremier. Zij werd op 12 mei als minister vervangen door Steven van Weyenberg en als vicepremier door Rob Jetten.

• - 

  Vertrek Kuipers

  Op 10 januari 2024 verliet minister van VWS Ernst Kuipers i het kabinet, vanwege een aanstaande benoeming in een internationale functie. Op 2 februari 2024 werd oud-D66-Tweede Kamerlid Pia Dijkstra i minister voor Medische Zorg, terwijl Conny Helder minister van VWS werd.

De vier regeringspartijen konden samen tot december 2023 slechts rekenen op een kleine meerderheid in de Tweede Kamer.

Tabel 1: zetelverdeling in parlement en kabinet, periode vanaf 6 december 2023

Tabel 2: zetelverdeling in parlement en kabinet, periode 1 september t/m 5 december 2023

Tabel 3: zetelverdeling in parlement en kabinet, periode 13 juni 2022 t/m 31 augustus 2023

Tabel 4: zetelverdeling in parlement en kabinet, periode 10 januari 2022 t/m 12 juni 2023

Coronacrisis

In februari 2022 besloot het kabinet het merendeel van de bestaande coronamaatregelen, zoals sluiting van de horeca en beperkingen aan cultureel bezoek, op te heffen. Per 23 maart werden verdere versoepelingen doorgevoerd, zoals het grotendeels vervallen van de mondkapjesplicht. In april verdween de verplichte pcr-test na een positieve zelftest.

Op 1 april 2022 maakte het kabinet de langetermijnstrategie covid-19 bekend.

Opvolging

Het kabinet bracht in 2023 in de nasleep van de coronacrisis een wijziging tot stand van de Wet publieke gezondheid over de bestrijding van epidemische infectieziekten - in de wandelgangen de pandemiewet geheten. Hiermee komt er een wettelijk kader over het soort verregaande maatregelen dat een kabinet bij een epidemie mag nemen, en is beter vastgelegd welke rol het parlement heeft bij het nemen van dergelijke besluiten.

Russische invasie van Oekraïne

Vanwege een dreigende Russische actie tegen Oekraïne werd besloten tot de levering van defensieve wapens aan dat land. Na de Russische inval op 24 februari werd aangesloten bij diverse internationale sancties tegen Rusland en werden opnieuw verdedigingswapens geleverd. Besloten werd tot ruimhartige toelating van Oekraïense vluchtelingen. In augustus 2023 werd besloten tot levering van F16's.

Begrotingen

In 2022 stemde het kabinet in met een bijzondere Voorjaarsnota. Na wekenlang overleg sloot het kabinet een akkoord waarmee bestaande begrotingsafspraken uit het coalitieakkoord werden aangepast. Dit vanwege een aantal grote tegenvallers, waaronder een uitspraak van de Hoge Raad die de spaartaks in strijd met de wet stelde, waardoor veel mensen gecompenseerd moesten worden, en de oorlog in Oekraïne, die leidde tot hoge energie- en voedselprijzen en dalende koopkracht.

Het kabinet besloot onder andere om de defensie-uitgaven te vergroten om te voldoen aan de NAVO-norm en het minimumloon te verhogen. Hier stond tegenover dat het kabinet minder ging uittrekken voor fondsen voor het klimaat, stikstof en investeringen in infrastructuur, onderzoek en innovatie.

De begroting 2024 stond in het teken van bestaanszekerheid. Er kwam € 2 miljard extra voor ondersteuning van mensen met een laag inkomen.

Koopkracht/energie

De stijgende energieprijzen en hoge inflatie brachten het kabinet ertoe in 2022 maatregelen te nemen om huishoudens financieel tegemoet te komen. Er kwam een maximering van de energieprijzen. Tevens werd een regeling voor het midden- en kleinbedrijf in het leven geroepen voor bedrijven met een hoog energieverbruik.

Stikstofbeleid

In 2022 kwamen de ministers Van der Wal en Staghouwer met voorstellen voor een transitie van de (intensieve) landbouw naar een kringlooplandbouw in 2030. Er komt een regionale aanpak van de stikstofproblematiek. Het doel is: driekwart van de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden op een gezond niveau in 2030. Voor de gehele aanpak is € 24,3 miljard beschikbaar gesteld, bovenop bestaande middelen (€ 7 miljard).

Vanwege de ontstane maatschappelijke onrust stelde het kabinet in juli 2022 Johan Remkes i aan als 'bemiddelaar'. Hij bracht in oktober rapport uit, waarin aanbevelingen stonden over een kansrijker aanpak van het stikstofprobleem. Het kabinet kwam in november 2022 met een pakket maatregelen om tot natuurherstel te komen. Zogenoemde piekbelasters krijgen de keuze fors te verduurzamen, hun bedrijf te verplaatsen of vrijwillig te stoppen. Een regeling daarvoor ging in juni 2023 in.

In juni 2022 kondigde het kabinet aan het aantal jaarlijkse vluchten van en naar Schiphol terug te brengen van 500.000 naar 440.000.

Asielproblematiek

Grote toestroom van vluchtelingen uit vooral Syrië en Oekraïne en te geringe doorstroming naar reguliere opvang en woningen zorgden vanaf de zomer van 2022 voor overbelasting van het aanmeldcentrum in Ter Apel. Staatssecretaris Van der Burg kondigde maatregelen aan om gemeenten te bewegen voor meer opvang te zorgen.

Excuses slavernijverleden

Op 19 december 2022 bood minister-president Rutte namens ons land aan slaafgemaakten en hun nazaten (met name in Suriname en de (Nederlandse) Antillen) excuses aan voor de tot 1863 bestaande slavernij. Na kritiek in de aanloop naar die rede, werd de speech overwegend positief ontvangen.

Gaswinning/aardbevingsschade

In reactie op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie kwam het kabinet met een pakket maatregelen om de versterkingsoperatie te versoepelen. Verder komt er 30 jaar lang een jaarlijkse investering van € 250 miljoen voor economische versterking van Groningen en Noord-Drenthe. De gaswinning stopt per 1 oktober 2023.

Klimaatbeleid

In het beleidsprogramma Klimaat uit 2022 wordt daling met 55 procent van de CO2-uitstoot als doel gesteld, om in 2050 tot klimaatneutraliteit te komen. In 2023 kwam het kabinet, boven de afspraken uit het regeerakkoord, met een pakket maatregelen om de klimaatdoelen voor 2030 te halen. Het gaat bijvoorbeeld om het uitbreiden van de capaciteit aan zonne-energie, een extra bijdrage van de industrie via versnelling van de overgang naar recycling en beperking van uitstoot, het verduurzamen van gebouwen en kantoren en het vergroten van het aandeel elektrische auto's.

Pensioenwet

Het Nederlandse pensioensysteem wordt met het invoeren van 'Wet toekomst pensioenen' ingrijpend verbouwd. Met de nieuwe wet zullen pensioenen veel meer op het individu gericht zijn; iedereen krijgt een eigen pensioenpot. Tot nu was er constant discussie over de verdeling van de gezamenlijke grote pot geld - hoeveel gaan pensioenen jaarlijks omhoog, en hoeveel moet er aan premies worden betaald om die pot te vullen. Aan die onzekerheid moest een einde komen. Daarover sloten minister Koolmees en werkgevers en werknemers in 2022 een akkoord.

Na een dagenlange behandeling in beide Kamers gaf de Eerste Kamer eind mei 2023 groen licht voor de nieuwe wet. Met de nieuwe wet komt er een eind aan vijftien jaar discussie over het pensioenstelsel. De wet treedt in 2028 in werking.

Herinvoering basisbeurs

In juni 2023 keurde de Eerste Kamer het wetsvoorstel voor de herinvoering van de basisbeurs in het hoger onderwijs goed. Deze zal vanaf het studiejaar 2023-2024 weer van kracht zijn. De beurs vervangt het leenstelsel waartoe kabinet-Rutte II i in mei 2014 besloot.

Onder verantwoordelijkheid van het kabinet-Rutte IV werden twee troonredes uitgesproken.

Meer over