Harry van Bommel over Europese baantjesjagers

Frits Bolkestein¹ van de VVD² heeft het ruiterlijk erkend. Het was een levenswens om Europees Commissaris³ te worden. Die levenswens heeft hij vervuld. Bij de vorming van het tweede Paarse kabinet heeft hij bedongen dat hij de Nederlandse Eurocommissaris mochten worden. Dat hebben we geweten. Hij verzon de Dienstenrichtlijn⁴, ook wel bekend als Bolkesteinrichtlijn of Frankensteinrichtlijn. Als gevolg van die richtlijn zouden dienstverleners als loodgieters en kappers van heel Europa met elkaar de concurrentie op arbeidsvoorwaarden aan moeten gaan. Gelukkig is die richtlijn vakkundig gedemonteerd.

Later dit jaar komt er een nieuwe Europese Commissie⁵ en dus ook een nieuwe commissaris uit Nederland. Ik zeg bewust ‘commissaris uit Nederland’ en niet ‘Nederlandse commissaris’. Dat laatste zou namelijk de indruk wekken dat die commissaris er voor het Nederlandse belang zit en niets is minder waar. In het EG-verdrag staat namelijk letterlijk dat ‘de leden van de Commissie hun ambt volledig onafhankelijk uitoefenen in het belang van de Gemeenschap. Bij de vervulling van hun taken vragen noch aanvaarden zij instructies van enige regering of enig ander lichaam’. Balkenende kan dus wel een nieuwe commissaris aanwijzen maar mag niet verwachten dat die naar zijn instructies of wensen gaat luisteren. Eurocommissaris Neelie Kroes⁶ heeft bewezen dat het zo ook werkt. Met haar portefeuille mededinging heeft ze meermalen acties ondernomen die bepaald niet in het Nederlandse belang waren.

Over de nieuw te benoemen Eurocommissaris is gedoe ontstaan. D66⁷ wil dat er een profielschets komt waar de Kamer over mag meepraten. CDA⁸ en PvdA⁹ lijken beiden veel zin te hebben om de nieuwe commissaris te leveren. Het CDA meent dat ze er meer recht op heeft omdat de PvdA al zoveel burgemeesters heeft in Nederland. Het proces van het aanwijzen van de nieuwe commissaris is bijzonder ondoorzichtig en de baantjesjagers bij CDA en PvdA zien hun kans weer schoon om deze prijs binnen te halen. Voorlopig lijkt het CDA het meeste kans te maken op deze Europese hoofdprijs.

De wens van D66 lijkt op het eerste oog redelijk. Toch zal een profielschets niet veel toevoegen aan de bestaande formulering in het EG-verdrag. Daar staat dat de commissaris gekozen wordt op grond van algemene bekwaamheid en onafhankelijkheid. Dat lijkt me een logische zaak en het vormde ook één van onze bezwaren tegen Neelie Kroes. Die had bij haar benoeming tal van zakelijke belangen die haar functioneren mede zouden kunnen beïnvloeden. Gelukkig is dat meegevallen, maar het is wel vanzelfsprekend dat dit een punt van aandacht is. Er kleeft ook een groot nadeel aan de wens van D66. Als de Kamer gaat meepraten over de commissaris dan lijkt het net alsof we mede verantwoordelijk zijn voor die keuze. Alsof wij wat te kiezen hebben terwijl dit toch echt niet zo is.

De Europese Commissie is géén Europese regering en moet dit vooral ook niet worden. De Europese Commissie is het dagelijks bestuur van een ondemocratisch politiek bouwwerk dat mensen terecht niet helemaal vertrouwen. Laat die Commissie maar gewoon worden samengesteld door de regering, zonder de invloed van de Kamer. Wij rekenen de Commissie in zijn geheel af op hetgeen ze doet voor de EU en voor Nederland. Meewerken aan de benoeming van de Europese commissaris uit Nederland maakt dat wij de regering rugdekking geven bij haar keuze. Daar voel ik helemaal niets voor. Laat de regering haar eigen keuze maar in het openbaar verdedigen en vooral ook melden welke andere baantjesjagers naar die post hebben gesolliciteerd. Helaas moet worden gevreesd dat die wens tot openbaarheid niet zal worden gehonoreerd. En zo blijft het Europese bestuur wat het is: bureaucratisch, ondoorzichtig en ondemocratisch.

• 1. 

  Succesvolle en erudiete VVD-politicus, die zijn partij in 1994 en 1998 naar verkiezingsoverwinningen leidde. Afkomstig uit het bedrijfsleven (Shell) en uit hoofde van zijn functies lange tijd in het buitenland verblijvend. Was staatssecretaris van buitenlandse handel in het eerste kabinet-Lubbers en daarna een vooraanstaand VVD-Kamerlid. Volgde in 1988 Van Eekelen op als minister van Defensie en werd in 1990 politiek leider van de VVD, als tussentijdse opvolger van Voorhoeve. Bleef daarna, net als Romme (KVP) in de jaren vijftig, buiten het kabinet. Wist als geen ander het publieke debat te stimuleren door pittige uitspraken en plaatste het thema 'integratie' blijvend op de politieke agenda. In 1999-2004 Europees Commissaris voor de interne markt. Was daarna bijzonder hoogleraar in Delft en Leiden.
   
• 2. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yeşilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 3. 

  Een Eurocommissaris is één van de 27 leden van de Europese Commissie en heeft als taak het behartigen van het algemeen belang van de Europese Unie. Iedere commissaris heeft een eigen portefeuille. Een aantal Eurocommissarissen zijn tevens vicevoorzitter van de Commissie.
   
• 4. 

  Dankzij de Dienstenrichtlijn kunnen Europese eenmansbedrijven sinds 2009 bijna net zo eenvoudig hun diensten in andere EU-landen aanbieden als in eigen land. Het vrije verkeer van werknemers vormde één van de speerpunten van de interne markt. Met de invoering van de Dienstenrichtlijn is na vrij verkeer van personen, goederen en kapitaal ook vrij verkeer van diensten gerealiseerd.
   
• 5. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 6. 

  Neelie Kroes, dochter van een Rotterdamse vervoersondernemer, was tussen 1971 en 2014 als VVD-politica in vele functies actief. Zij werd in 1971 Tweede Kamerlid en was toen woordvoerster vervoer en onderwijs. In het eerste kabinet-Van Agt (1977-1981) was zij staatssecretaris van vervoerszaken en PTT-zaken. Daarna was mevrouw Kroes minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinet-Lubbers I (1982-1986) en kabinet-Lubbers II (1986-1989). In die functie was zij onder meer verantwoordelijk voor de spreiding van de PTT (hoofddirectie naar Groningen) en voor de verzelfstandiging van de PTT. Na haar ministerschap werd zij onder meer president van Universiteit Nijenrode en had zij vele functies in het bedrijfsleven. In 2004-2010 was mevrouw Kroes als Europees commissaris belast met mededinging. In de Commissie-Barroso II (2010-2014) had zij de portefeuille digitale agenda en was zij tevens vicevoorzitter van de Europese Commissie.
   
• 7. 

  Democraten 66 (D66) is een hervormingsgezinde sociaal-liberale partij. De huidige politiek leider is Rob Jetten. De partij werd opgericht op 14 oktober 1966 door 44 'homines novi', waarvan er 25 eerder bij andere politieke partijen actief waren geweest. Belangrijkste initiatiefnemer en voorman (tot 1998) was de oud-journalist Hans van Mierlo.
   
• 8. 

  Het Christen-Democratisch Appèl (CDA) is een christelijk geïnspireerde partij in het centrum van het politieke spectrum. Henri Bontenbal is momenteel politiek leider van het CDA. De partij werd opgericht op 11 oktober 1980 als fusie van Anti-Revolutionaire Partij (ARP), Christelijk-Historische Unie (CHU) en Katholieke Volkspartij (KVP).
   
• 9. 

  De Partij van de Arbeid (PvdA) is een progressieve, sociaaldemocratische partij. De partij werd opgericht in 1946 als een voortzetting van de vooroorlogse Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De PvdA trok samen met GroenLinks op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.