Mr.Drs. F. (Frits) Bolkestein - Hoofdinhoud

Succesvolle en erudiete VVD-politicus, die zijn partij in 1994 en 1998 naar verkiezingsoverwinningen leidde. Afkomstig uit het bedrijfsleven (Shell) en uit hoofde van zijn functies lange tijd in het buitenland verblijvend. Was staatssecretaris van buitenlandse handel in het eerste kabinet-Lubbers i en daarna een vooraanstaand VVD-Kamerlid. Volgde in 1988 Van Eekelen i op als minister van Defensie en werd in 1990 politiek leider van de VVD, als tussentijdse opvolger van Voorhoeve i. Bleef daarna, net als Romme i (KVP) in de jaren vijftig, buiten het kabinet. Wist als geen ander het publieke debat te stimuleren door pittige uitspraken en plaatste het thema 'integratie' blijvend op de politieke agenda. In 1999-2004 Europees Commissaris voor de interne markt. Was daarna bijzonder hoogleraar in Delft en Leiden.

VVD
functie(s) in de periode 1978-2004: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK, staatssecretaris, minister, lid Europese Commissie, politiek leider

• - 

  medewerker Shell Company East-Africa, van 1960 tot 1964
• - 

  medewerker Shell Company in Honduras en El Salvador, van 1965 tot 1968
• - 

  medewerker Shell Company te Londen, van 1968 tot 1970
• - 

  medewerker Shell Company in Indonesië, van 1970 tot 1972
• - 

  coördinator voor Midden-Oosten, Azië en Australië, Shell Chemie, van 1972 tot 1973
• - 

  lid Raad van Bestuur Shell Chemie te Parijs, van 1973 tot 1976
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 16 januari 1978 tot 5 november 1982
• - 

  staatssecretaris van Economische Zaken (belast met buitenlandse handel; mocht in het buitenland de titel 'minister voor Buitenlandse Handel' voeren), van 5 november 1982 tot 14 juli 1986
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 3 juni 1986 tot 24 september 1988
• - 

  minister van Defensie, van 24 september 1988 tot 7 november 1989
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 14 september 1989 tot 21 september 1999
• - 

  fractievoorzitter VVD Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 1 mei 1990 tot 30 juli 1998
• - 

  lid Europese Commissie, belast met interne markt en fiscale zaken, van 17 september 1999 tot 22 november 2004
• - 

  bijzonder hoogleraar 'intellectuele grondslagen van politieke ontwikkelingen', Technische Universiteit Delft en Universiteit Leiden, van 1 november 2004 tot 1 november 2010 (één dag per week)

• - 

  Was als staatssecretaris belast met 1. aangelegenheden betreffende de handelspolitiek en de internationale economische betrekkingen in het algemeen, zowel in bilateraal verband als in internationale organisaties zoals GATT, OESO, Benelux, Europese Gemeenschappen en ECE (in contacten met buitenlanders mocht hij hierbij de titel Minister voor Buitenlandse Handel voeren); 2. aangelegenheden betreffende de exportbevordering en de voorlichting ten behoeve van de uitvoer; 3. andere van geval tot geval toevertrouwde internationale aangelegenheden; 4. aangelegenheden betreffende mededinging en fusies.

• - 

  erelid VVD, vanaf 28 mei 1999

• - 

  vicefractievoorzitter VVD Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 26 mei 1986 tot 24 september 1988
• - 

  lid formatieteam VVD, van 26 mei 1986 tot 14 juli 1986
• - 

  lid curatorium Prof.Mr. B.M. Teldersstichting, omstreeks oktober 1986 tot september 1988
• - 

  secretaris Groep Nederland, Liberale Internationale
• - 

  politiek leider VVD, van 1 mei 1990 tot 30 juli 1998
• - 

  vicepresident Liberale Internationale, omstreeks maart 1991 tot september 1994
• - 

  president Liberale Internationale, van 6 juni 1996 tot 1999
• - 

  voorzitter curatorium Prof.Mr. B.M. Teldersstichting, van januari 2006 tot mei 2011
• - 

  voorzitter programmacommissie Europese Verkiezingen 2009, van april 2008 tot november 2008

• - 

  lijsttrekker VVD Tweede Kamerverkiezingen 1994, van 29 januari 1994 tot 3 mei 1994
• - 

  lijsttrekker VVD Tweede Kamerverkiezingen 1998, van 31 januari 1998 tot 6 mei 1998

• - 

  lid redactie studentenweekblad "Propria Cures"
• - 

  lid RIIA (Royal Institute of International Affairs) te Londen
• - 

  voorzitter bestuur Nederlandse school te Djakarta (Indonesië)
• - 

  voorzitter Nederlandse zakengemeenschap te Djakarta (Indonesië)
• - 

  secretaris Stichting BWT (Bevordering Wetenschappelijk Toekomstonderzoek)
• - 

  lid bestuur NIVV (Nederlands Instituut voor Vredesvraagstukken)
• - 

  lid hoofdbestuur Humanistisch Verbond
• - 

  eerste vicevoorzitter Atlantische Commissie, omstreeks januari 1986 tot 18 november 1987
• - 

  lid bestuur Stichting Sponsors voor de Kunst, omstreeks oktober 1986 tot 1988
• - 

  voorzitter Atlantische Commissie, van 19 november 1986 tot 1988
• - 

  lid bestuur Atlantische Commissie, van 19 november 1987 tot 1990 (onbetaald)
• - 

  voorzitter Atlantische Commissie, van januari 1990 tot 19 maart 1991
• - 

  lid Raad van Commissarissen "Merck Sharp & Dohme" B.V. te Haarlem, van 5 april 1990 tot oktober 1997
• - 

  lid bestuur Stichting toneelgroep "De Trust", omstreeks maart 1991 (nog in 1995)
• - 

  voorzitter jury AKO-literatuurprijs 1991
• - 

  voorzitter bestuur Stichting "ReNessance" (stichting met als doel het verfraaien van de Nes in Amsterdam), omstreeks maart 1991 (nog in 1995)
• - 

  voorzitter Raad van Advies "Vijverberg Fundatie" (Fonds voor Internationale samenwerking ten behoeve van vrijheid en democratie), omstreeks april 1996
• - 

  voorzitter bestuur "Amsterdamse Bach solisten", omstreeks april 1996
• - 

  lid Raad van Toezicht Stichting "Nationaal Fonds Kunstbezit", omstreeks 1999
• - 

  lid Raad van Commissarissen "De Nederlandsche Bank", vanaf november 2004
• - 

  adviseur van "Menatep", de Russische investeringsmaatschappij van oligarch Chodorkovsky, die grote delen van het olieconcern Yukos bezit, van 24 mei 2005 tot juni 2005
• - 

  lid Raad van Commissarissen Air France/KLM
• - 

  lid curatorium "Benedictus de Spinoza Stichting" (organiseren van activiteiten, zoals lezingen rond de liberale filosofie)

• - 

  lid subcommissie uit de vaste commissie voor Rijksuitgaven inzake steunverlening aan individuele bedrijven (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 27 september 1978 tot maart 1981
• - 

  voorzitter vaste commissie voor Defensie (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 16 november 1989 tot 1 mei 1990

• - 

  gymnasium-b, Openbaar "Barlaeus Gymnasium" te Amsterdam, van september 1945 tot 1951 (volgde privélessen gymnasium-alpha)

• - 

  studie wiskunde, "Oregon State College" (Oregon, VS), van 1951 tot 1953
• - 

  wiskunde (kandidaats), Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, tot 1955
• - 

  wijsbegeerte en Grieks (doctoraal), Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, tot 1959
• - 

  studie (B.Sc) economie, University of London te Londen, tot 1963
• - 

  Nederlands recht (doctoraal), Rijksuniversiteit Leiden, tot 6 mei 1965

• - 

  rechtsgeleerdheid, NIMBAS Graduate School of Management en University of Bradford, 12 december 2003

• - 

  Was voor hij fractievoorzitter werd woordvoerder buitenlandse handel, energiebeleid, buitenlandse zaken (onder meer Europese aangelegenheden, Suriname, Midden-Oosten en Zuid-Afrika) en defensie. Voerde in 1978 het woord bij een debat over aanlanding van vloeibaar aardgas (LNG) in Nederland.
• - 

  Was in juni 1980 woordvoerder bij het debat over een eventuele olieboycot van Zuid-Afrika
• - 

  Was in april en mei 1988 woordvoerder van zijn fractie tijdens de debatten over de uitkomsten van de parlementaire enquêtecommissie bouwsubsidies. Hij verklaarde bij die gelegenheid dat zijn fractie voorstander was van een nieuwe politieke cultuur, waarin bewindslieden na gemaakte fouten eerder zouden aftreden. Hij verwees daarbij naar het aftreden van de Britse minister van Buitenlandse Zaken Lord Carrington vanwege het niet voorzien van de invasie door Argentinië van de Falklandeilanden.
• - 

  Bracht in 1991 samen met Frans Weisglas een studievoorstel uit over associatie van Oost-Europese landen en de NAVO
• - 

  Interpelleerde op 18 februari 1992 vicepremier Kok vanwege diens uitspraken over voortgezette steun van het CDA voor het kabinetsbeleid. Dit naar aanleiding van de kritische opstelling van voorzitter Kaland van de CDA-Eerste Kamerfractie. De Tweede Kamer verwierp een door hem ingediende motie die uitsprak dat het fundament voor een daadkrachtig regeringsbeleid was weggevallen.
• - 

  Diende in 1992 met zijn fractiegenoten Len Rempt-Halmmans de Jongh en Robin Linschoten een initiatiefwetsvoorstel in inzake het afschaffen van het verplichte SER-advies. Dit voorstel werd in 1993 door de Tweede Kamer verworpen. (22.878)
• - 

  Diende in 1992 een motie van afkeuring in tegen het beleid van staatssecretaris Simons van Volksgezondheid vanwege diens voorstellen over herziening van stelsel van ziektekostenverzekering. De motie kreeg steun van VVD en CD. (22.393, nr. 28)
• - 

  Diende in 1993 bij het debat over de Voorjaarsnota een motie van afkeuring in over het nog niet invullen van bezuinigingen in de begroting 1993. De motie kreeg steun van VVD en CD. (23.100, nr. 3)
• - 

  Interpelleerde op 21 oktober 1993 de ministers Kooijmans en Pronk over uitspraken inzake migrantenstromen

• - 

  Behoorde in 1981 tot de elf leden van zijn fractie die tegen een (aangenomen) motie-Van der Hek/Ter Beek stemden over het niet leveren van ontwerpen en/of onderdelen ten behoeve van kerncentrales aan Taiwan
• - 

  Behoorde in 1998 tot de elf leden van zijn fractie die tegen een (aangenomen) motie-Dittrich c.s. stemden, waarin om wettelijke openstelling van het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht werd gevraagd

• - 

  Bracht in 1983 een tiendaags bezoek aan de VS om over verbetering van de handelsrelaties en een evenwichtiger handelsbalans te praten
• - 

  Bracht in mei 1984 een bezoek aan de Volksrepubliek China om over de handelsrelaties te spreken
• - 

  Was in 1985 betrokken bij de onderhandelingen tussen de EG en de VS over beperking van de export van Europese staalsoorten naar de VS. Wist de gevolgen van een voor Nederland nadelige quotering te beperken door de vorming van een algemene reserve die vrijwel geheel aan Nederland werd toegekend.
• - 

  Leidde eind 1985 een economische missie naar India
• - 

  Bracht in 1985 de Nota 'Handelspolitiek in een veranderende wereld' uit. Een onbelemmerende internationale handel is van groot belang voor Nederland gezien de hoge mate van integratie van de Nederlandse economie in Europa en de toenemende verwevenheid met andere economieën in de wereld. Voltooiing van de interne EU-markt en liberalisering van het internationale handelssysteem hebben prioriteit. In de relatie met ontwikkelingslanden staat verbetering van het algemeen stelsel van tariefpreferenties in UNCTAD-kader centraal. (19.354)
• - 

  Was in januari 1986 aanwezig bij een bezoek van een Nederlands marine-eskader aan het Verre Oosten, waarbij Nederlandse bedrijven handelsbevorderende activiteiten konden ondernemen
• - 

  In 1986 verwierp de Eerste Kamer met 40 tegen 20 stemmen het door hem verdedigde wetsvoorstel over invoering van een openbaar kartelregister, omdat er geen generieke vrijstelling voor de samenwerkingsvormen (franchise) binnen het midden- en kleinbedrijf en de landbouw zou komen (16.555)
• - 

  Was in 1989 samen met minister Van den Broek verantwoordelijk voor het besluit om de Koninklijke Marechaussee een bijdrage te laten leveren aan de VN-missie in Namibië (21.068)
• - 

  Verdedigde in 1989 als minister van Defensie samen met minister Korthals Altes met succes in de Tweede Kamer wetsvoorstellen tot herziening van het militair straf-, strafproces- en tuchtrecht. De wetsvoorstellen werden door hun opvolgers in het Staatsblad gebracht. (16.813, 17.804)
• - 

  Kondigde in mei 1989 een bezuinigingsplan aan voor Defensie, omdat de in het tienjarenplan voorziene groei van de defensieuitgaven door het kabinet was verlaagd van 2 naar 1 procent. Er werd onder meer afgezien van de bestelling van twee Walrus-onderzeeboten. Vermindering van de defensieuitgaven werd mogelijk door een akkoord over troepenvermindering in Europa.

• - 

  Bracht in 1984 samen met minister Korthals Altes de Wet melding buitenlandse boycotmaatregelen (Stb. 215) tot stand). Deze wet regelt de verplichting aan bedrijven om transacties met bedrijven in een land waartegen internationale boycotmaatregelen zijn genomen, te melden. De plicht geldt niet voor internationale bedrijven die alleen statutair in Nederland zijn gevestigd. (16.432)
• - 

  Bracht in 1988 een wijziging van de Dienstplichtwet in het Staatsblad (Stb. 539), die de Staten-Generaal meer invloed gaf op het uitzenden van dienstplichtigen in het kader van vredesoperaties. Het wetsvoorstel was in 1980 ingediend door minister De Geus en in 1987 in de Tweede Kamer verdedigd door minister Van Eekelen. (16.521)
• - 

  Bracht in 1989 een wet tot goedkeuring van een overeenkomst met Canada over de opleiding van eenheden van de Nederlandse strijdkrachten in Canada in het Staatsblad. De overeenkomst had betrekking op laagvliegoefeningen door de Koninklijke Luchtmacht in het noordoostelijk deel van Canada. Het wetsvoorstel was in 1987 ingediend en in 1988 in de Tweede Kamer verdedigd door minister Van Eekelen. (19.901)

• - 

  Diende in januari 2004 voorstellen in waarmee de nieuwe lidstaten in Oost-Europa meer tijd krijgen om hun energiemarkt op orde te brengen, voordat de EU-normen voor energiebelasting moeten worden doorgevoerd.
• - 

  Bracht in februari 2004 een hervorming van de Europese aanbestedingsregels tot stand (aanvankelijke Commissievoorstellen gelanceerd in mei 2000). De wijzigingen zijn gericht op vermindering van de bureaucratie, de weging van sociale en milieu-aspecten bij de procedure, en de toepassing van nieuwe (ICT)-technologieën gedurende de procedure.
• - 

  Zijn voorstellen voor de invoering van een Europees patent werden in maart 2004 weggestemd.
• - 

  Lanceerde in maart een richtlijn voor striktere boekhoudkundige regels bij grote Europese bedrijven. De Europese Commissie reageerde hiermee op de grote boekhoudschandalen bij onder meer Ahold (Nederland) en Parmalat (Italië).
• - 

  Bracht in maart 2004 een richtlijn tot stand voor de bescherming van intellectueel en industrieel eigendom, zoals copyrights en gerelateerde rechten; handelsmerken; ontwerpen en patenten. De richtlijn verplicht EU-lidstaten onder meer tot strenge maatregelen tegen piraterij en namaak. (Het initiatief werd in januari 2003 gelanceerd).
• - 

  Bracht in maart 2004 de zogenaamde 'transparantierichtlijn' tot stand. Deze richtlijn verplicht bedrijven onder meer tot het uitbreingen van kwalitatieve kwartaalberichten.
• - 

  Bracht in maart 2004 de richtlijn voor beleggingsdiensten tot stand. Door deze richtlijn kunnen banken de concurrentie aangaan met de effectenbeurzen, omdat ze binnenshuis effectenorders mogen verwerken.
• - 

  Sloot in maart 2004 een principe-akkoord met de Verenigde Staten over het grensoverschrijdend toezicht op accountants.
• - 

  Lanceerde in september 2004 een ontwerp-richtlijn waarmee de Europese markt voor auto-onderdelen wordt geopend
• - 

  Verzette zich in oktober 2004 als enige Eurocommissaris tot het eind toe tegen het advies om onderhandelingen met Turkije te gaan openen over toetreding van dat land tot de Europese Unie.

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

• - 

  Werd op 30 april 1990 op een besloten fractievergadering in Garderen tot fractievoorzitter gekozen
• - 

  Initieerde in september 1991 een maatschappelijk debat over integratie van minderheden in de Nederlandse samenleving. Hij deed dit onder meer tijdens een conferentie van de Liberale Internationale in Luzern, waarin hij moslims die naar (West-)Europa komen, opriep zich aan te passen aan essentiële culturele waarden, zoals scheiding van kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, tolerantie en non-discriminatie.
• - 

  Kwam in 1996 in opspraak nadat het tv-programma Netwerk had onthuld dat hij als commissaris van het farmaceutische bedrijf MSD brieven had geschreven aan minister Borst. Verder was niet duidelijk of hij een gesprek met een topambtenaar van Volksgezondheid in zijn hoedanigheid als fractievoorzitter of als commissaris had gevoerd. Naar aanleiding van de ontstane commotie besloot hij zijn activiteiten voor MSD op te schorten. Op 2 oktober 1996 legde hij een verklaring af in de Tweede Kamer, waarna een debat volgde.
• - 

  Het Tweede Kamerdebat op 4 en 5 maart 1997 over uitbreiding van de NAVO met landen in Midden- en Oost-Europa werd wel de 'Nacht van Bolkestein' genoemd. Regeringsfractie VVD wees uitbreiding af, omdat volgens haar niet aan strikte voorwaarden was voldaan, zoals bevordering van de stabiliteit en het voorkomen van beschadiging van de relatie met Rusland. Een motie-Bolkestein daarover werd echter verworpen.
• - 

  Steunde in 2006 in de strijd om het VVD-lijsttrekkerschap Rita Verdonk. Na de breuk tussen Verdonk en de VVD in september 2007 steunde hij Mark Rutte.

• - 

  Zijn vader was advocaat, rechter en laatstelijk president van het Amsterdamse Gerechtshof
• - 

  Woonde de laatste jaren van zijn leven in het Rosa Spierhuis in Laren, NH

• - 

  Zei tijdens de algemene beschouwingen op 13 oktober 1992 over het in zijn ogen ontbreken van debat over Europa: "Mijnheer de voorzitter! Eén van uw voorgangers als voorzitter van deze Kamer heeft een boek geschreven "De Tweede Kamer, lam of leeuw?" Als ik luister naar de heren Brinkman, Van Mierlo en Wöltgens hoor ik: "mééèéh...!". (Van Mierlo vroeg hoe dat in Handelingen zou worden opgenomen en voegde daaraan tot algehele hilariteit toe: "Mag ik er overigens op wijzen, dat de heer Bolkestein het wel ontzettend goed nadoet!").

• - 

  Was in 1989 nummer 3 op de VVD-kandidatenlijst bij de Tweede Kamerverkiezingen

• - 

  lid gemeenteraad van Amsterdam, maart 2006 (lijstduwer, gekozen met voorkeurstemmen)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  Frénk van der Linden, "'Wat geef ik dan om zo'n schoon geweten? Schone handen, ja, maar vooral lamme'", De Tijd, 23 juli 1982
• - 

  "Frits Bolkestein een onvervalste hardliner. Nieuwe bewindsman leidde paleisrevolutie tegen Nijpels", De Volkskrant, 24 september 1988
• - 

  H.M. van den Brink, "Noemt u mij alstublieft geen intellectueel", NRC Handelsblad, 5 maart 1994
• - 

  Frank Vermeulen, "Ik kan elke dag een rel veroorzaken", NRC Handelsblad, 16 maart 1996
• - 

  A. Maas, G. Merlet en R. Zwart, "Het brein van Bolkestein" (1997)
• - 

  M. van Weezel en L. Ornstein, "Frits Bolkestein, portret van een liberale vrijbuiter" (1999)
• - 

  Hans Buddingh' en Mark Kranenburg, "Een man met overwicht, of hij nu gelijk heeft of niet", NRC Handelsblad, 10 mei 2004
• - 

  Interview met Syp Wynia (Elsevier), "Frits Bolkestein, Eenpersoonsdenktank. 'Voor een vrolijk mannetje, ben ik een beetje somber'", 17 december 2005
• - 

  Bert Vuijsje, "Avonturen in besturen. Gesprekken met Hans van Mierlo, Ruud Lubbers, Hans Wiegel en vele anderen" (2006)
• - 

  G. Voerman, "Een euroscepticus in Brussel? Frits Bolkestein, lid van de Europese Commissie (1999-2004)", in: G. Voerman e.a. (red.), "De Nederlandse eurocommissarissen" (2010), 263
• - 

  D.J. Eppink, R. Leegte, J. Livestro en H. Naoum Néhmé, "Bolkesteins blijvende betekenis voor het debat", De Volkskrant, 4 april 2013
• - 

  Toof Brader en Marja Vuijsje, "Haagse portretten. Tweede-Kamerleden, ministers, staatssecretarissen" (1995, 1999)
• - 

  Mark Kranenburg, "Frits Bolkestein: atypisch en onvoorspelbaar. Hij maakte de VVD eurokritisch en stelde integratie ter discussie", NRC, 18 februari 2025
• - 

  Bart Dirks en Martin Sommer, "Frits Bolkestein (1933-2025) koesterde zijn rol als buitenbeentje in de Haagse politiek", de Volkskrant, 18 februari 2025
• - 

  Wilfried van der Bles, "Frits Bolkestein (1933 - 2025): eigenzinnige neoliberaal die streed tegen de multiculturele samenleving", Trouw, 18 februari 2025

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.