Jaarverslag Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2011 - Jaarverslag en slotwet Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2011 - Hoofdinhoud

Dit jaarverslag i is onder nr. 1 toegevoegd aan wetsvoorstel 33240 VIII - Jaarverslag en slotwet Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2011.

Officiële titel	Jaarverslag en slotwet Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2011; Jaarverslag; Jaarverslag Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 2011
Document­datum	15-05-2012
Publicatie­datum	16-05-2012
Nummer	KST33240VIII1
Kenmerk	33240 VIII, nr. 1
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2011–2012

33 240 VIII                             Jaarverslag en slotwet Ministerie van Onderwijs,

Cultuur en Wetenschap 2011

Nr. 1                                                         JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN ONDERWIJS,

CULTUUR EN WETENSCHAP (VIII)

Aangeboden 16 mei 2012

Gerealiseerde ontvangsten van het departement verdeeld over de beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 miljoen)

• 1. 

  Primair onderwijs:

Overig: 87,2

• 16. 

  Onderzoek en wetenschapsbeleid:

1,5

• 15. 

  Media: 191,0

• 3. 

  Voortgezet onderwijs: 9,5

• 4. 

  Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie:

11,1

• 13. 

  Lesgelden: 207,1

• 11. 

  Studiefinanciering: 663,0

Gerealiseerde uitgaven van het departement verdeeld over de beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 miljoen)

• 15. 

  Media:-

9124            \                          i-----16. Onderzoek en

Wetenschapsbeleid:

• 14. 

  Cultuur: 931,2

• 13. 

  Lesgelden: 5,7

• 12. 

  Tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten:

111,2

• 11. 

  Studiefinanciering: 4.131,9

• 9. 

  Arbeidsmarkt en personeelsbeleid:

273,1

• 8. 

  Internationaal

Onderwijsbeleid:

19,4

• 7. 

  Wetenschappelijk

Onderwijs:

3.954,9

• 6. 

  Hoger Beroepsonderwijs: 2.515,2

• 5. 

  Technocentra: 0,0

• 25. 

  Emancipatie: 16,1

• 1. 

  Primair Onderwijs: 9.554,5

• 3. 

  Voortgezet Onderwijs: 6.950,4

• 4. 

  Beroepsonderwijs en

Volwasseneneducatie:

3.479,8

INHOUDSOPGAVE

A.

B.

C.

D.

Aanbieding en dechargeverlening

A. ALGEMEEN

AANBIEDING VAN HET JAARVERSLAG EN VERZOEK TOT DECHARGEVERLENING

Aan de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Hierbij bied ik, mede namens Staatssecretaris Zijlstra, het departementale jaarverslag van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over het jaar 2011 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap decharge te verlenen over het in het jaar 2011 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

• a. 

  het gevoerde financieel en materieel beheer;

• b. 

  de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

• c. 

  de financiële informatie in het jaarverslag;

• d. 

  de betrokken saldibalans;

• e. 

  de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

• f. 

  de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

• a. 

  het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2011;

• b. 

  het voorstel van de slotwet over het jaar 2011 die het onderhavige jaarverslag samenhangt;

• c. 

  het rapport van de Algemene Rekenkamer over het jaar 2011 met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk;

• d. 

  de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2011 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2011, alsmede met betrekking tot de saldibalans van het Rijk over 2011 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, J. M. van Bijsterveldt-Vliegenthart

Aanbieding en dechargeverlening

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargever-lening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargever-lening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

Leeswijzer

LEESWIJZER

Het departementaal jaarverslag 2011 bestaat uit de volgende onderdelen:

A.    Een algemeen deel

B.     Het beleidsverslag

C.     De jaarrekening

D.    Bijlagen

A. Het algemeen deel bevat de aanbieding van het departementaal jaarverslag, het verzoek tot dechargeverlening en deze leeswijzer.

Groeiparagraaf

In de tabel budgettaire gevolgen van beleid vindt u naast de uitgaven en de ontvangstenmutaties ook verplichtingenmutaties. Bij de verplichtingen wordt ook aangegeven welk deel garantieverplichtingen betreft. Het gaat hier met name om zogenaamde garanties voor bouwprojecten in het onderwijs (schatkistbankieren) en kredietgaranties/verzekeringen in de cultuursector. Hier moet gedacht worden aan een indemniteitsregeling voor kunstvoorwerpen die op uitleenbasis in een Nederlands museum zijn tentoongesteld. In de toelichting op de tabel worden de voornaamste verschillen en oorzaken verklaard tussen de oorspronkelijke begroting en de realisatie. De kasuitgaven zijn voor deze toelichting leidend. In het algemeen is er in de begroting sprake van een vaste verhouding tussen de verplichtingen en uitgaven die gerelateerd is aan het bekostigingsmoment voor scholen/instellingen. Er geldt daarom alleen een aanvullende, aparte toelichting voor de verplichtingmutaties als er sprake is van een opmerkelijk verschil met de uitgavenmutaties. Hiervoor wordt het realisatiever-schil bij de verplichtingen vergeleken met het realisatieverschil bij de uitgaven. En als het realisatieverschil van de verplichtingen meer dan 10% groter (of kleiner) is dan het realisatieverschil van de uitgaven, dan worden de verplichtingenmutaties apart toegelicht.

Het accent van de toelichting op de operationele doelstellingen ligt vooral op de geboekte resultaten van in 2011 in gang gezette specifieke actieplannen. In het algemeen wordt hier niet ingegaan op «going concern» resultaten.

Artikel 24 Kinderopvang is bij de vorming van het nieuwe kabinet inclusief budget overgegaan naar het ministerie van SZW. Dit artikel maakt dan ook geen deel uit van het departementaal jaarverslag.

B. Het beleidsverslag kent de volgende elementen:

• 1. 

  Beleidsverslag

• 2. 

  De beleidsartikelen

• 3. 

  De niet-beleidsartikelen

• 4. 

  Bedrijfsvoeringparagraaf

• 1. 

  Beleidsverslag

In het beleidsverslag kijken we terug op de activiteiten in 2011.

• 2. 

  De beleidsartikelen

In de begroting 2011 is bij elk artikel aandacht besteed aan de externe factoren die de resultaten van het beleid mogelijk kunnen beïnvloeden. In deze verantwoording wordt alleen op deze factoren teruggekomen indien

Leeswijzer

zij daadwerkelijk van invloed zijn geweest op het al dan niet behalen van de beoogde doelstellingen.

• 3. 

  De niet-beleidsartikelen

Op artikel 17 (Nominaal en onvoorzien) wordt een overzicht gegeven van de verdelingen van tijdelijk geparkeerde middelen die later over de artikelen worden verdeeld, zoals de loon- en prijsbijstelling. De apparaatsuitgaven van het bestuursdepartement, de inspecties en de adviesraden worden op artikel 18 t/m 20 (ministerie algemeen) verantwoord.

• 4. 

  Bedrijfsvoeringparagraaf

In de bedrijfsvoeringparagraaf wordt verslag gedaan over de bedrijfsvoering. De paragraaf bevat tevens de mededeling bedrijfsvoering. Deze heeft betrekking op het financieel en materieelbeheer en de daarvoor bijgehouden administraties.

C. De jaarrekening

De jaarrekening bevat de departementale verantwoordingsstaat 2011, de samenvattende verantwoordingsstaat 2011 van de baten-lastendiensten, de jaarverantwoording van de baten-lastendiensten Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en het Nationaal Archief (NA), de saldibalans, de paragraaf misbruik en oneigenlijk gebruik van wet- en regelgeving en het overzicht topinkomens.

D. De volgende bijlagen zijn opgenomen:

• 1. 

  ZBO’s/RWT’s departementaal jaarverslag 2011

• 2. 

  Overzicht inschakeling van externe adviseurs en tijdelijk personeel (externe inhuur)

• 3. 

  Afkortingen

• 4. 

  Trefwoorden

Beleidsverslag

B. BELEIDSVERSLAG BELEIDSVERSLAG OVER 2011

Inleiding: een veerkrachtige samenleving en een sterke economie

Onderwijs, wetenschap, cultuur, media en emancipatie zijn van grote waarde voor de ontwikkeling van onze samenleving. Ze dragen in belangrijke mate bij aan een veerkrachtige samenleving die toegerust is voor de uitdagingen waarvoor onze maatschappij zich ziet gesteld. Onderwijs en wetenschap zijn ook cruciaal voor het realiseren van onze ambitie te behoren tot de top 5 van ’s werelds kenniseconomieën (Nederland staat nu op de zevende plaats in het Global Competiveness Report 2011–2012). Een hoog opgeleide beroepsbevolking maakt het verschil in de hevige internationale concurrentiestrijd, net als vindingrijkheid en het vermogen om nieuwe vindingen om te zetten in praktische toepassingen.

Om deze ambities te realiseren brengen we binnen de domeinen van onderwijs, cultuur en wetenschap twee grote bewegingen op gang of versterken we die waar ze zich al voordoen.

De eerste omslag is die naar een cultuur van hoge verwachtingen en excellentie die we vooral in onderwijs en wetenschap bevorderen. Dit vraagt van instellingen voor onderwijs, cultuur en wetenschap dat ze een kwalitatief hoogwaardig aanbod leveren en streven naar hogere prestaties. Ambitie gedijt alleen op een stevige basis, die moet dan ook op orde zijn. Samengevat, de basis op orde en de lat omhoog.

De tweede omslag is die naar instellingen die stevig zijn geworteld in de samenleving. Vooral in de cultuur- en mediasector streven we ernaar dat instellingen en kunstenaars de band met hun publiek en met de samenleving versterken en meer private inkomsten verwerven. Maar ook in onderwijs en wetenschap stimuleren we dat instellingen hun banden met betrokken maatschappelijke partijen versterken.

Vier van de 17 hervormingen van het kabinet Rutte staan in het teken van deze twee bewegingen: prestatiebeloning voor leraren (hervorming nr. 8 van de 17), het sociaal leenstelsel voor de masterfase (nr. 9), de stelselwijziging publieke omroep (nr. 10) en de stelselwijziging cultuur (nr. 11).

In dit beleidsverslag presenteren we de voortgang die we in 2011 hebben geboekt om onze doelen te bereiken. 2011 was het jaar van de verdere uitwerking van het regeerakkoord, het overleg met partijen in het veld daarover en de voorbereiding van de daadwerkelijke implementatie van onze voornemens. Dat heeft op diverse domeinen geleid tot convenanten met partijen uit het veld waarin onze gezamenlijke ambities zijn vastgelegd. Daarnaast is vooral gewerkt aan wet- en regelgeving die in 2011 aan de Tweede Kamer is aangeboden of in 2012 zal worden aangeboden.

Onderwijs

Funderend onderwijs

Het Nederlandse onderwijs presteert in internationale vergelijkingen bovengemiddeld. Zo presteert in Europa alleen Finland consequent beter in het funderend onderwijs (bijvoorbeeld PISA, 2010). Nederland kent ook

Beleidsverslag

steeds minder (zeer) zwakke scholen. Het aantal voortijdig schoolverlaters neemt af en onze minder goede leerlingen scoren internationaal vergeleken hoog. Het aantal leerlingen in havo en vwo neemt gestaag toe.

Tegelijkertijd is alertheid geboden. In het voortgezet onderwijs, maar vooral in het basisonderwijs, blijven de prestaties van de beste leerlingen achter bij veel andere ontwikkelde landen. Leerlingen in het voortgezet onderwijs slagen met lagere cijfers voor Nederlands, Engels en wiskunde dan enkele jaren geleden. En de absolute scores van Nederlandse leerlingen op PISA 2009 waren minder goed dan die in 2003.

Actieplannen

Om hoge prestaties te bevorderen, stimuleren we dat scholen opbrengst-gericht werken, ofwel «systematisch en doelgericht werken aan het maximaliseren van prestaties». We investeren in de professionalisering van leraren gericht op dat opbrengstgericht werken, waarvan differentiëren in de klas een belangrijk onderdeel is. Dit is de hoofdlijn van ons beleid die we hebben vastgelegd in de actieplannen voor het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het lerarenbeleid die in het voorjaar van 2011 gelijktijdig verschenen (Kamerstuk 32 500 VIII, nr. 176). We streven naar een stelsel dat zich kenmerkt door de combinatie van ruimte voor de scholen om eigen keuzes te maken en heldere landelijke kaders (zoals referentieniveaus taal en rekenen; centrale toetsing en examinering). Ruimte ontstaat onder meer doordat we een einde maken aan onnodige bureaucratische lasten en het primaire proces op scholen centraal stellen.

De actieplannen vormden de basis voor het overleg met onze partners in het veld dat uiteindelijk resulteerde in de bestuursakkoorden met de VO-raad en de PO-raad die eind 2011 en begin 2012 werden afgesloten (Kamerstukken 31 289, nr. 110 respectievelijk 31 293, nr. 132). In de akkoorden formuleren we onze gedeelde ambities, en hebben we die ambities vertaald in concrete prestatieafspraken voor de sectoren. Bovendien bevatten de akkoorden een samenhangende aanpak om de kwaliteit van het onderwijs verder te verhogen. Besturen en scholen hebben de verantwoordelijkheid en ruimte om de sectorale prestatieafspraken te vertalen naar doelstellingen op schoolniveau en om opbrengst-gericht werken, excellentie, professionalisering van leraren en schoolorganisatie en passend onderwijs op hun specifieke situatie toegepast vorm te geven. De wijze van uitvoering waarvoor we hebben gekozen, past daarbij. De investeringsmiddelen komen in een prestatiebox bovenop de lumpsum. De verantwoording daarover is onderdeel van de reguliere verantwoording door scholen. Daarnaast kunnen besturen de hulp van een speciale ondersteuningsorganisatie inroepen, School aan Zet.

Hervorming 8: Prestatiebeloning voor leraren

We willen excellentie zichtbaar maken, waarderen en belonen. Dat geldt ook voor goede en excellente leraren en lerarenteams. Daarom beproeft dit kabinet of prestatiebeloning voor leraren bijdraagt aan een professioneel personeelsbeleid met een transparante evaluatie van de prestaties van leraren en uiteindelijk aan betere resultaten van leerlingen. Aan het eind van 2011 hebben we daartoe een regeling voor experimenten prestatiebeloning (Stcrt. 2011, 21446) gepubliceerd, waarop besturen en instellingen in primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs samen met wetenschappelijk onderzoekers kunnen intekenen om vanaf 2012 te experimenteren met prestatiebeloning. Op

Beleidsverslag

basis van de uitkomsten van deze experimenten wordt in 2015 besloten over de structurele invoering.

Ouderbetrokkenheid

Scholen en leraren kunnen het niet alleen. Daarom streven we er naar dat scholen zijn ingebed in hun maatschappelijke omgeving. Naar scholen die enerzijds steun zoeken bij maatschappelijke partijen en die in samenspraak een eigen missie en visie ontwikkelen en die zich anderzijds dan ook laten aanspreken op het bereiken van de afgesproken doelen. De school is een leergemeenschap waarin de betrokkenen gezamenlijk de waarden dragen die in die gemeenschap zijn overeengekomen en die het leren bevorderen. Ouders zijn daarin cruciaal, ze zijn van grote betekenis voor het leren van hun kinderen. In onze brief aan de Tweede Kamer over ouderbetrokkenheid van december 2011 hebben we diverse maatregelen aangekondigd om ouderbetrokkenheid verder te stimuleren (Kamerstuk 33 000 VIII, nr. 121).

Passend onderwijs

In 2011 is het wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer waarin een majeure operatie in het stelsel voor speciale onderwijsondersteuning ((voortgezet) speciaal onderwijs en leerlinggebonden financiering) uiteen is gezet (Kamerstuk 33 106, nr. 2). Deze veranderingen zullen veel van het onderwijsveld vragen. Schoolbesturen krijgen een zorgplicht om alle kinderen het onderwijs te bieden en de ondersteuning daarbij die ze nodig hebben. Om die zorgplicht te realiseren, vormen schoolbesturen samenwerkingsverbanden van regulier en speciaal onderwijs. De invoering van passend onderwijs gaat gepaard met een bezuiniging van € 300 miljoen. De oploop van de bezuinigingsopgave is in april 2011 getemporiseerd (in vergelijking met de oploop in het Regeerakkoord). Voor de oplossing van de personele problematiek die ontstaat als gevolg van de bezuiniging is het in 2011 tot een onderhandelaarsakkoord gekomen dat in 2012 verder wordt uitgewerkt. Om passend onderwijs te kunnen realiseren, wordt een groot beroep gedaan op leraren in regulier en speciaal onderwijs. Reguliere scholen kunnen de professionaliserings-middelen inzetten om leraren te scholen in het omgaan met verschillen tussen leerlingen. In het (voortgezet) speciaal onderwijs kunnen de investeringen in opbrengstgericht werken en professionalisering door schoolbesturen worden aangewend om te voldoen aan de eisen van het wetsvoorstel kwaliteit (v)so (Kamerstuk 32 812) dat eveneens in 2011 aan de Tweede Kamer is aangeboden.

Toezicht

Scherp toezicht, als onderdeel van een pakket aan maatregelen, werpt ook vruchten af in het terug dringen van het aantal (zeer) zwakke scholen en opleidingen. Elk jaar dat een school of opleiding (zeer) zwak is, betekent voor de leerlingen dat hun kansen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt worden verkleind. Daarom hebben we een strengere aanpak in gang gezet. Vanaf schooljaar 2010–2011 worden schoolbesturen in het funderend onderwijs aan de hand van een «vroege waarschuwing» dringend gestimuleerd snel te starten met een verbetertraject als de opbrengsten dalen. Hiermee lopen we vooruit op de verkorting van de verbetertermijn die wordt neergelegd in een wetswijziging waaraan we momenteel werken.

Het toezicht door de Inspectie van het Onderwijs (verder: Inspectie) speelt een belangrijke rol in het waarborgen van de kwaliteit in het onderwijs. In 2011 is een wetsvoorstel in de Tweede Kamer aanvaard waarin we het

Beleidsverslag

inspectietoezicht scherper richten op minder presterende instellingen (Kamerstuk 32 193). De voornaamste principes in de daarin opgenomen voornemens zijn ten eerste het verankeren van risicogericht toezicht, zodat de Inspectie vooral optreedt waar scholen tekort schieten. Verder worden de taken van de Inspectie uitgebreid met toezicht op de kwaliteit van het onderwijspersoneel en op financiën, en is het mandaat duidelijk vastgelegd om sancties toe te passen. Het wetsvoorstel is begin 2012 ook door de Eerste Kamer aangenomen.

Om administratieve lasten te verminderen, zijn in 2011 de laatste sectoren overgegaan naar een vereenvoudigde uitvoering van de bekostiging. Nu krijgen de instellingen in alle onderwijssectoren op vaste momenten eenduidige beschikkingen waarop alle toekenningen helder zijn gerangschikt. Deze zijn zowel digitaal als op papier beschikbaar. Ook de administratieve lasten voor de inning van lesgeld zijn verminderd. Dit gebeurt nu op basis van het register, scholen hoeven geen onderwijskaart meer in te sturen.

Beroepsonderwijs

Op 16 februari 2011 hebben we het actieplan «Focus op Vakmanschap» (Kamerstuk 31 524, nr. 88) gepresenteerd, de agenda voor het beroepsonderwijs in de komende jaren. De route via het beroepsonderwijs naar het hoger onderwijs zal competitief zijn met het algemeen vormend onderwijs. Daarom worden opleidingen verkort, wordt het aantal uren geïntensiveerd, wordt de kwaliteit van examens verstevigd en geven we met de invoering van de entreeopleiding extra aandacht aan de meest kwetsbare jongeren. Over de voortgang van de implementatie van dit actieplan is op 28 november 2011 een brief naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstuk 31 524, 120).

Verbetering van de doelmatigheid is in die brief een belangrijk thema. We willen dat instellingen werk maken van een doelmatig aanbod aan beroepsopleidingen en regionaal niveau. Instellingen moeten samen met het regionale bedrijfsleven keuzes maken voor een helder portfolio aan opleidingen. Daarnaast hebben we de Stichting Beroepsonderwijs Bedrijfsleven gevraagd een advies te geven over de kwalificatiestructuur. Op basis daarvan nemen we een besluit over een herziene set aan kwalificaties.

Samen met het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen werken we samen met de ministeries van EL&I en SZW een aanpak uit voor de technieksector, mede op basis van het Masterplan Techniek dat door de organisaties en onderwijsinstellingen is ontwikkeld. We richten ons hierbij op meer deelname van jongeren aan techniekopleidingen in het vmbo en mbo.

Voor de drie wetsvoorstellen die voortvloeien uit het actieplan is het advies van de Raad van State ontvangen. De wetsvoorstellen gaan over het verkorten en intensiveren van beroepsopleidingen, de invoering van entree-opleidingen, de modernisering van de bekostiging, de invoering van het 30+-arrangement en de bekostiging van het vavo en overige educatie. Dit laatste onderdeel is inmiddels naar de Tweede Kamer gestuurd. Na verwerking van de andere adviezen worden de overige wetsvoorstellen aangeboden.

Beleidsverslag

Op 22 november 2011 is een bestuursakkoord gesloten tussen het ministerie van OCW en de MBO Raad (Kamerstuk 27 923, nr. 121). Hierin hebben we afspraken gemaakt over de verdere professionalisering van medewerkers in het mbo voor de periode 2011–2015.

We hebben een ambitieuze doelstelling geformuleerd om voortijdig schoolverlaten fors terug te dringen: in 2016 is het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters maximaal 25 000. In 2011 bleek dat het aantal vsv’ers verder is gedaald maar dat hard gewerkt moet worden om de doelstelling voor 2016 te halen. Tegelijk hebben we nieuwe initiatieven aangekondigd om de verscherpte doelstelling te kunnen halen, vooral in de intensivering van het onderwijs in het mbo, scherp toezicht en verbeterde regionale samenwerking met instanties voor zorg, veiligheid en arbeidsmarkt.

Hoger onderwijs

Op 1 juli 2011 hebben we samen met de minister van EL&I de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap «Kwaliteit in verscheidenheid» uitgebracht (Kamerstuk 31 288, nr. 194). Daarin schetsen we de koerswijzigingen die in het hoger onderwijs nodig zijn. Belangrijk is dat de lat in het hoger onderwijs omhoog gaat, zowel voor de studenten als aan de kant van de opleidingen. Meer ruimte voor selectie en excellentie, intensivering van het onderwijs (meer contacturen), een hoger opleidingsniveau van de docenten en een betere kwaliteitsborging passen daarbij. Om kwaliteit te kunnen leveren, moeten de instellingen scherpe keuzes maken, zowel in het onderwijs als in het onderzoek. Meer profilering van instellingen, differentiatie in het onderwijs en herordening van het onderwijsaanbod leidend tot minder opleidingen en meer brede bachelors, zijn nodig. Hetzelfde geldt voor een stevige focus op de behoeften van de topsectoren en de maatschappelijke uitdagingen.

Om profilering van onderwijs en onderzoek te bevorderen, de onderwijskwaliteit en het studiesucces te verbeteren en valorisatie structureel te verankeren in het beleid van de hogescholen en universiteiten, worden in de zomer van 2012 prestatieafspraken gemaakt met alle individuele bekostigde instellingen voor hoger onderwijs. De hoofdlijnenakkoorden die eind 2011 gesloten zijn met de HBO-raad en de VSNU vormen het kader voor deze prestatieafspraken (Kamerstukken 31 288, nr. 246 en nr. 247). In de prestatieafspraken wordt vastgelegd welke ambities de individuele instellingen (gegeven hun specifieke context) zullen realiseren. In de bekostiging wordt een deel voor «kwaliteit en profiel» geïntroduceerd met een omvang die in deze kabinetsperiode oploopt tot € 310 miljoen (ruim 7% van de onderwijsbekostiging). De instellingen krijgen hun relatieve aandeel uit dit budget op voorwaarde dat een prestatieafspraak tot stand komt. Continuering van de middelen in 2017–2020 is afhankelijk van de realisatie van de afgesproken prestaties ten aanzien van kwaliteit en studiesucces.

De private aanbieders van hoger onderwijs leveren ook een substantiële bijdrage aan de uitvoering van de strategische agenda (met name voor de groep werkenden binnen de studentenpopulatie). Begin 2012 zijn daarover afspraken gemaakt in een hoofdlijnenakkoord met de NRTO (Kamerstuk 31 288, nr. 254).

Beleidsverslag

In juli 2011 is het wetsvoorstel verhoging collegegeld langstudeerders aangenomen door de Eerste Kamer (Kamerstuk 32 618). Doel van de maatregel is het studierendement te verhogen. Studenten die het wettelijk collegegeld zijn verschuldigd, mogen met deze maatregel 1 jaar uitlopen in hun bachelorfase en 1 jaar in hun masterfase. Daarna betalen ze het verhoogd collegegeld. In april 2011 is besloten tot een temporisering van de bezuinigingsopgave die gekoppeld is aan de maatregel langstu-deerders.

In de beleidsreactie op onderzoeken van de Inspectie en de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie van mei 2011 (Kamerstuk 31 288, nr. 167) en in de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap (Kamerstuk 31 288, nr. 194) hebben we een pakket maatregelen aangekondigd met als doel de kwaliteit van het hoger onderwijs structureel te verbeteren en de lat in het hbo structureel hoger te leggen, waaronder een wetsvoorstel kwaliteitsborging dat in 2011 is voorbereid.

Hervorming 9: sociaal leenstelsel masterfase

Begin 2012 is een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd om het sociaal leenstelsel voor de masterfase in te voeren (Kamerstuk 33 145). De basisbeurs in de masterfase maakt plaats voor leningen tegen gunstige voorwaarden. Ook worden er vereenvoudigingen doorgevoerd waardoor het stelsel toekomstbestendiger wordt en de administratieve lasten afnemen. Daarnaast besteden we veel aandacht aan de manier waarop over de veranderingen in wetgeving aan de studenten zal worden gecommuniceerd. De budgettaire opbrengsten van de maatregel langstudeerders en het sociaal leenstelsel worden geherinvesteerd in het onderwijs met als doel de kwaliteit te verhogen.

Caribisch Nederland

In 2011 zijn de nieuwe OCW-wetten voor Caribisch Nederland in werking getreden. In het voorjaar heeft de eerste onderwijsconferentie van Caribisch Nederland plaatsgevonden, waar alle betrokkenen op Bonaire, Saba en Sint Eustatius met de Nederlandse minister van OCW de «Onderwijsagenda Caribisch Nederland» hebben vastgesteld. Deze agenda legt de onderwijsambities vast tot 2016. In 2011 is door de scholen hard gewerkt aan de verdere verbetering van de onderwijskwaliteit. Er zijn daarnaast per eiland plannen vastgesteld voor de verbetering van de onderwijshuisvesting. De uitvoering van deze plannen is gestart. Verder is met ingang van het schooljaar 2011–2012 het geautomatiseerde systeem ter uitvoering van de wet studiefinanciering BES (WSF BES) (Stb. 2011, 33) in werking getreden. Hiermee wordt studiefinanciering uitgekeerd aan de studenten afkomstig van een van deze drie eilanden.

Wetenschap

Nederlandse onderzoekers en onderzoeksinstellingen kunnen zich meten met de besten van de wereld. We hebben instellingen met een duidelijk herkenbaar profiel. Nederland behoort met de relatieve citatiescore tot de wereldtop en ook de productiviteit (aantal publicaties per onderzoeker) is hoog. Het Nederlandse wetenschappelijk onderzoek levert een belangrijke bijdrage aan grote maatschappelijke vraagstukken. Het internationale bedrijfsleven citeert bovengemiddeld vaak Nederlands wetenschappelijk onderzoek en Nederlandse bedrijven dragen relatief veel bij aan de financiering van toegepast wetenschappelijk onderzoek. Tegelijkertijd blijft het aantal innoverende bedrijven dat samenwerkt met publieke kennisin-

Beleidsverslag

stellingen achter. Universiteiten worden door bedrijven in Nederland niet gezien als belangrijke kennisbron.

Profilering

We kunnen niet overal in uitblinken en we moeten onze wetenschappelijke sterktes optimaal benutten. In de Strategische Agenda «Kwaliteit in verscheidenheid» (Kamerstuk 31 288, nr. 194) leggen we daarom de nadruk op profilering. Profilering draagt in de eerste plaats bij aan het verder versterken van die sectoren waar wij als Nederland wetenschappelijk en economisch sterk in zijn, zodat ons land de internationale concurrentie aankan. Dit vraagt om focus op de economische topsectoren. Maar ook buiten de economische topsectoren zijn focus en massa nodig om internationaal te kunnen excelleren. Daarvoor moet er binnen de Nederlandse wetenschappelijke gemeenschap voldoende ruimte zijn voor fundamenteel, vrij en ongebonden onderzoek. Het is de nieuwsgierigheid van wetenschappers die aan de basis ligt van doorbraken in het wetenschappelijk onderzoek. Kennis moet beter worden benut. Universiteiten moeten ondernemende universiteiten worden. Ook onderzoekers moeten ondernemender worden.

Met de universiteiten is een hoofdlijnenakkoord gesloten dat onder meer moet leiden tot meer zwaartepuntvorming en profilering in het wetenschappelijk onderzoek. In het topsectorenbeleid zijn innovatiecontracten ontwikkeld met als doel de samenwerking in de gouden driehoek van overheid, kennisinstellingen en bedrijven te verbeteren en zo de innovatiekracht van ons land te versterken. Bij het talentinstrumentarium is besloten de Vernieuwingsimpuls in haar huidige vorm en omvang voort te zetten. Dit geldt tevens voor het programma Graduate Schools. De Vernieuwingsimpuls is al jaren het succesinstrument voor persoonlijke subsidies aan excellente onderzoekers en vormt een uitstekende brug naar subsidieaanvragen in Europees kader (ERC). Ook in de Europese samenwerking zijn goede successen geboekt. Van het Zevende Kaderprogramma slaat 6,7 procent neer in ons land, meer dan verhoudingsgewijs was te verwachten.

Hervorming 10: publieke omroep

De publieke omroep heeft als opdracht om een kwalitatief hoogwaardig programma-aanbod te verzorgen voor een breed publiek. De publieke middelen zijn nu versnipperd over in totaal 21 partijen, waardoor primaire processen inefficiënt verlopen, de besluitvorming moeilijk van de grond komt en de bestuurbaarheid van het geheel uit balans is geraakt.

Vanaf 2016 is het landelijke omroepbestel vereenvoudigd en de bezuinigingsopdracht uit het Regeerakkoord gerealiseerd. De landelijke publieke omroep bestaat uit niet meer dan acht organisaties, waaronder twee taakorganisaties en maximaal zes omroeporganisaties op basis van leden. Door vergaande integratie en samenwerking van (delen van) deze organisaties en van programmatische en productieprocessen, is de landelijke publieke omroep in staat om efficiënt te opereren. Integratie vindt ook plaats tussen de landelijke en de regionale omroep, zodat er één publieke omroep ontstaat, met zowel landelijke als regionale taken.

In 2011 hebben we in het kader van de stelselherziening publieke omroep allereerst een onderzoek laten uitvoeren naar de besparingsmogelijk-heden bij de publieke omroep. Het onderzoek maakt duidelijk dat de besparingen bij de publieke omroep gerealiseerd kunnen worden met

Beleidsverslag

behoud van de kwaliteit en de pluriformiteit van het media-aanbod, maar alleen als omroepen fuseren en er drie netten gehandhaafd blijven. Vervolgens zijn de omroepverenigingen aan de slag gegaan met de opdracht om met de bestaande partijen tot een efficiënte en eenvoudige organisatie te komen, binnen de door ons gestelde kaders. Het akkoord dat bereikt is, en bekrachtigd door de minister, zal de komende jaren in de praktijk worden uitgewerkt door de partijen in Hilversum, en via een wijziging van de Mediawet.

Hervorming 11: stelselwijziging cultuur

Het kabinet staat voor een omslag in de cultuursector naar instellingen en kunstenaars die behalve hoogwaardige artistieke kwaliteit ook ondernemender zijn, hun publieksbereik vergroten en meer eigen inkomsten verwerven. De artistieke kwaliteit vormt daarom het vertrek- en niet het eindpunt. Het gaat om meer dan kwaliteit. De rijksoverheid blijft verantwoordelijk voor een culturele Basisinfrastructuur (BIS) met kwaliteit waarbij het uitgangspunt is dat in alle regio’s een kwalitatief hoogwaardig aanbod blijft bestaan. Daarnaast zijn educatie, behoud en beheer van erfgoed en vernieuwing en talent belangrijk.

2011 stond vooral in het teken van de stelselwijziging cultuur die met ingang van de subsidieplanperiode 2013–2016 zijn beslag zal krijgen en waarin tevens de bezuinigingsopdracht van het regeerakkoord wordt gerealiseerd. Het richtinggevende kader voor de stelselwijziging is de Uitgangspuntenbrief cultuurbeleid (Kamerstuk 32 500 VIII, nr. 75). Dit kader voorziet onder meer in een nieuwe invulling van de Basisinfrastructuur en een (al eerder met de sector overeengekomen) eigen inkomstennorm van 17,5 procent.

Als onderdeel van de stelselwijziging dient het wettelijk onderscheid in de Wet op het specifiek cultuurbeleid (WSC) tussen de subsidiecategorie vierjaarlijkse instellingssubsidie en de categorie langjarigen te worden geschrapt. In plaats daarvan komt er in de gewijzigde WSC één nieuwe subsidiecategorie voor alle instellingen in de Basisinfrastructuur (met uitzondering van de cultuurfondsen). In juli 2011 is de aangewezen status van alle 54 aangewezen instellingen ingetrokken. Een voorstel tot wijziging van de WSC is 14 februari 2012 door de Tweede Kamer aanvaard (Kamerstuk 33 100, nr. 2).

Parallel aan het wetgevingstraject zijn de uitgangspunten nader uitgewerkt in de beleidsbrief Meer dan Kwaliteit en de Subsidieregeling basisinfrastructuur 2013–2016 (Kamerstuk 32 820, nr. 1). Beide zijn op 10 juni 2011 aan de Tweede Kamer aangeboden. Op basis hiervan is de subsidieprocedure in december 2011 formeel van start gegaan.

Emancipatie

Hoewel de acceptatie van homoseksuelen in Nederland hoog is, zijn er geregeld incidenten in woonwijken en op scholen waarbij homoseksuelen en transgenders worden gepest. Ook is de acceptatie van homoseksualiteit bij groepen als jongeren, etnische minderheden en in orthodox-religieuze gemeenschappen duidelijk negatiever dan bij andere Nederlanders. Een derde van de homoseksuelen en transgenders voelt zich niet veilig genoeg om op het werk uit de kast te komen.

Beleidsverslag

De arbeidsdeelname van vrouwen groeit nog steeds. Ook na de komst van kinderen blijven steeds meer vrouwen werken. Maar vooral laagopgeleide vrouwen nemen weinig deel aan de arbeidsmarkt. Het aantal vrouwen in topposities bij de overheid en in de private sector groeit, maar dit kan nog beter.

In 2011 zijn de nodige juridische stappen gezet om de positie van lesbiennes, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders verder te verbeteren en om de veiligheid te vergroten. Zo is de strafmaat voor geweldsdelicten tegen deze groepen verhoogd. Daarnaast hebben we met 41 grote gemeenten een intentieverklaring getekend waarin we afspreken dat de gemeenten beleid ontwikkelen om de veiligheid van LHBT’ers te vergroten.

Eind 2011 hebben circa 200 toonaangevende bedrijven met circa 700 000 werknemers het Charter Talent naar de Top ondertekend. Met 21 grote gemeenten zijn in het kader van het programma Eigen Kracht afspraken gemaakt om meer laagopgeleide vrouwen zonder werk en uitkering te stimuleren aan het werk te gaan of een opleiding te volgen.

Uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst

In december 2010 heeft het kabinet ingestemd met het uitvoeringsprogramma Compacte Rijksdienst. Dit programma – onder regie van de minister van BZK – heeft als doel om de overheid kleiner en slagvaardiger te maken. Binnen het uitvoeringsprogramma compacte rijksdienst is onderzocht wat de mogelijke gevolgen zijn voor DUO van de bundeling van bedrijfsondersteunende processen, het bundelen van de rijksincasso, het bundelen van inkomensoverdrachten aan burgers en de bundeling van subsidies. De deelprojecten zijn in het najaar afgerond en worden in 2012 nader uitgewerkt.

De beleidsartikelen (artikel 1)

BELEIDSARTIKELEN

ARTIKEL 1. PRIMAIR ONDERWIJS

1.1 Algemene doelstelling: het primair onderwijs zorgt dat leerlingen in de eerste fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het legt bovendien de basis voor de huidige en toekomstige deelname van deze leerlingen aan de samenleving

Doelbereiking en maatschappelijke Alle kinderen hebben recht op passend en kwalitatief goed primair effecten                                                     onderwijs in voldoende toegeruste scholen (Grondwet, artikel 23). De

overheid houdt daarvoor een stelsel van (speciale) basisscholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs in stand en waarborgt de kwaliteit van het onderwijs. Voor leerlingen die extra zorg nodig hebben, heeft de overheid als taak om ondersteuning te bieden en onderwijsachterstanden te voorkomen (Wet op het Primair Onderwijs en Wet op de Expertisecentra). Om het recht van ieder kind op onderwijs te borgen, verplicht de overheid de ouders door middel van de Leerplichtwet om hun kinderen onderwijs te laten volgen.

De wijze waarop de minister de algemene beleidsdoelstelling invult, is uitgewerkt in vier operationele beleidsdoelstellingen, te weten: «leerlingen volgen onderwijs op voldoende toegeruste scholen voor primair onderwijs», «leerlingen volgen onderwijs van hoge kwaliteit», «leerlingen kunnen zonder drempels het primair onderwijs volgen dat het beste past bij hun talenten en specifieke behoeften» en «leerlingen krijgen een beter aanbod van aansluitende voorzieningen in en om de school». Om de operationele doelstellingen te bereiken is een aantal instrumenten ingezet. De resultaten van deze instrumenten dragen bij aan het behalen van de operationele doelstellingen en daarmee aan de algemene beleidsdoelstelling. De in de begroting 2011 genoemde instrumenten die ten dele of niet gerealiseerd zijn, worden hierna toegelicht.

Externe factoren

Een kritische succesfactor van het primair onderwijs is de onderwijsarbeidsmarkt; voldoende en goed onderwijspersoneel. De informatie hierover is opgenomen in beleidsartikel 9 (Arbeidsmarkt en Personeelsbeleid).

Een andere kritische succesfactor is de demografische ontwikkeling. Door de ontgroening neemt het aantal schoolgaande kinderen al enige jaren af.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

In dit jaarverslag zijn de indicatoren uit de begroting opgenomen die zijn gecontinueerd door het kabinet Rutte.

Daarnaast worden de indicatoren voor het primair onderwijsstelsel beschreven in Trends in Beeld (www.trendsinbeeld.minocw.nl) en het Onderwijsverslag 2010–2011.

De beleidsartikelen (artikel 1)

1.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1 (bedragen x € 1 000)

Realisatie

Vastgestelde begroting, incl. stand ISB (+/–) dep. herindeling

Verschil

Totale uitgaven Programma-uitgaven

Leerlingen volgen onderwijs

op voldoende toegeruste

scholen voor primair

onderwijs

Personele bekostiging Materiële bekostiging Bekostiging Caribisch Nederland Conciërgeregeling Verbeteren binnenmilieu

Onderwijspersoneels-beleid

Invoering persoonsgebonden nummer Humanistisch vormend en godsdienstonderwijs Aanpak (zeer) zwakke scholen Overig

Leerlingen volgen onderwijs

van hoge kwaliteit

Verbeteren van taal- en rekenopbrengsten Excellentie en talentontwikkeling

Verbreding techniek in het basisonderwijs Cultuur en school Overig

Leerlingen kunnen zonder drempels het primair onderwijs volgen dat het beste past bij hun talenten en specifieke behoeften Passend onderwijs en LGF

Onderwijsachterstandenbeleid Segregatie

Onderwijsvoorziening jonggehandicapten Veiligheid op school Overig

8 599 849          8 981 019          9 567 428          9 471 237          9 554 470             9 503 772               50 699

8 593 248          8 974 817          9 562 350          9 466 210          9 549 482             9 498 352               51 131

De beleidsartikelen (artikel 1)

N.B.: Verschillen in de optellingen worden veroorzaakt door afrondingsverschillen.

Toelichting:

De realisatie van de uitgaven in het primair onderwijs ligt circa € 51 miljoen hoger dan oorspronkelijk begroot. De realisatie van de ontvangsten is circa € 19 miljoen hoger dan oorspronkelijk geraamd. Hieronder worden de grootste verschillen toegelicht.

Verplichtingen

Het verschil in de verplichtingenstand wordt veroorzaakt doordat in 2011 verplichtingen zijn aangegaan voor 2012 en verder. Dit zijn vooral de verplichtingen voor de onderwijsachterstandsmiddelen die naar gemeenten gaan.

Uitgaven

Personele bekostiging: Het verschil wordt grotendeels verklaard door het verwerken van de actuele prijzen (tegemoetkoming stijging werkgeverslasten en Actieplan Leerkracht Nederland) in de bekostiging

(€ 57,4 miljoen). Daarnaast is € 7,7 miljoen toegevoegd ten behoeve van het Participatiefonds.

Materiële bekostiging: De verhoging van € 17,5 miljoen is grotendeels veroorzaakt door de toevoeging van de prijsbijstelling aan de begroting.

Bekostiging Caribisch Nederland: Het beschikbare budget (€ 10,6

miljoen) is overgeboekt van artikel 8 (Internationaal beleid) naar artikel 1 (Primair Onderwijs).

Conciërgeregeling: Met ingang van schooljaar 2011-2012 is het budget voor de conciërgeregeling (€ 9,7 miljoen) overgeboekt van artikel 9

(Lerarenbeleid) naar artikel 1 (Primair Onderwijs).

De beleidsartikelen (artikel 1)

Verbeteren taal- en rekenopbrengsten: Het verschil van € 11,4 miljoen komt grotendeels doordat de volledige betaling van de Subsidieregeling Taal en Rekenen van het schooljaar 2010-2011 in 2010 heeft plaatsgevonden.

Cultuureducatie: Het verschil (€ 7,9 miljoen) wordt verklaard doordat het deel van het beschikbare budget voor het schooljaar 2011-2012 dat betrekking heeft op 2011 is overgeboekt van artikel 14 (Cultuur) naar artikel 1 (Primair Onderwijs).

Overige uitgaven «leerlingen volgen onderwijs van hoge kwaliteit»: De realisatie is € 3,8 miljoen lager dan begroot. Dit wordt grotendeels veroorzaakt doordat middelen zijn vrijgemaakt voor de bijdrage aan het Nationaal Programma kwaliteitssprong Zuid in de jaren 2012-2015. Passend onderwijs en LGF: De realisatie is € 22,8 miljoen lager dan begroot. Dit komt voornamelijk doordat er minder rugzakleerlingen zijn dan is geraamd (€ 18,6 miljoen).

Onderwijsachterstandenbeleid: De realisatie is € 4,9 miljoen lager dan begroot. Oorzaak is onder andere dat de uitgaven (€ 1,4 miljoen) voor het toezicht op de voorschoolse educatie voortvloeiend uit de wet OKE zijn overgeboekt naar de Inspectie van het Onderwijs. Daarnaast is het project VVE Versterk later gestart dan gepland (€ 2,7 miljoen). Onderwijsvoorziening jonggehandicapten: Door minder beroep op de regeling dan verwacht, is van het beschikbare budget € 2,4 miljoen minder uitgegeven.

Brede Scholen: Het budget is met € 10,3 miljoen verlaagd onder andere door een overboeking naar het Gemeentefonds ten behoeve van de realisatie van combinatiefuncties in het kader van de impuls brede scholen, sport en cultuur.

Ontvangsten

De ontvangsten zijn € 19,0 miljoen hoger dan geraamd. De Oorzaken zijn:

o € 11,3 miljoen, schoolbesturen en gemeenten maken minder gebruik van de middelen die voor specifieke doelen bestemt zijn.

o € 7,7 miljoen is teruggevorderd bij scholen als gevolg van onterechte declaraties van wachtgeldkosten. Dit bedrag is weer beschikbaar gesteld aan het Participatiefonds.

1.3 Operationele beleidsdoelstelling

1.3.1 Leerlingen volgen onderwijs op voldoende toegeruste scholen voor primair onderwijs

De overheid heeft de verantwoordelijkheid om scholen goed toe te rusten, zodat scholen in staat zijn te voldoen aan eisen voor toegankelijkheid en kwaliteit. Scholen en schoolbesturen moeten kunnen inspelen op de specifieke omstandigheden en onderwijs op maat bieden. De lumpsumbe-kostiging stelt hen daarbij in staat om zelf af te wegen hoe het beschikbare budget het beste kan worden ingezet. Hierover verantwoordt het bestuur zich.

Doelbereiking                                           • Aanpak (zeer) zwakke scholen

De daling van het aantal zeer zwakke scholen in het primair onderwijs zet door. Op 1 januari 2012 waren nog slechts 32 scholen zeer zwak. Echter, niet alle scholen die zeer zwak zijn verbeteren binnen een jaar. In een brief aan de Tweede Kamer (Kamerstuk 31 293, nr. 86) staan de plannen uitgewerkt om deze ambitie uit het Regeerakkoord te realiseren. Ten eerste wordt het toezicht meer signalerend van aard. De Inspectie van het

De beleidsartikelen (artikel 1)

Onderwijs waarschuwt scholen en besturen eerder en indringender als de kwaliteit van het onderwijs achteruit gaat. Ten tweede wordt het hulpaanbod voor zeer zwakke scholen via de sectorraden geïntensiveerd en gecontinueerd. Ten slotte is in 2011 gestart met de voorbereiding van een wetswijziging die het mogelijk maakt de scholen die na een jaar nog steeds zeer zwak zijn te sluiten.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Leerlingen basisonderwijs

–     geen gewicht

–     0,25

–     0.3

–     0,4

–     0,7

–     0,9

–     1.2

1 275,9 74,6 66,0 0,7 1,4 89,8 43,5

1 316,6 37,5 89,0 0,4 0,7 47,3 61,6

1 344,3 0,0 117,2 0,0 0,0 0,0 86,3

1 338,5 0,0 111,7 0,0 0,0 0,0 84,7

1 330,0 0,0 104,5 0,0 0,0 0,0 82,5

1 334,1 0,0 108,0 0,0 0,0 0,0 81,3

¹ (sub)totalen kunnen een kleine afwijking vertonen door het afronden van de aantallen.

N.B.: De gewichtenregeling is herzien per 1 augustus 2006. Hierdoor zijn twee nieuwe gewichten (0,3 en 1,2) ingevoerd. Per 1 oktober 2009 is de

oude gewichtenregeling afgebouwd.

Bron: Referentieraming 2011, raming op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren. De realisatie 2011 is op basis van een voorlopige telling.

Tabel 1.3: (Gesaldeerde) uitgaven per leerling, excl. DUO en apparaatskosten (bedragen x € 1 000)

Realisatie

Raming

2007

2008

2009

2010

2011

2011

WPO: basisonderwijs en speciaal basisonderwijs

WEC (voortgezet) speciaal onderwijs

Primair onderwijs

Bron: DUO-tellingen, op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren. De realisatie 2011 is op basis van een voorlopige telling.

De beleidsartikelen (artikel 1)

Bron: DUO-tellingen, op teldatum 1 oktober van de respectievelijke jaren. De realisatie voor 2011 is op basis van een voorlopige telling.

1.3.2 Leerlingen volgen onderwijs van hoge kwaliteit

Het primair onderwijs moet het voor de leerling mogelijk maken naar die vorm van voortgezet onderwijs te gaan die het beste aansluit bij zijn of haar capaciteiten. Dit vraagt om kwalitatief goed primair onderwijs. De Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de kwaliteit van het onderwijs en rapporteert hierover jaarlijks in het Onderwijsverslag.

Doelbereiking

De Inspectie van het Onderwijs is over het geheel genomen positief over de kwaliteit van het basisonderwijs.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

• 1. 

  Gemiddelde taalvaardigheidscores in groep 8 van het basisonderwijs: a. woordenschat spelling begrijpend lezen

Bron: Cito – Jaarlijks Peilingsonderzoek van het Onderwijsniveau

250

250

250

249

250

252

257

252

254

Peildatum: 2008

Peildatum: 2008/2009

Peildatum: 2010

≥ realisatie voorgaand jaar;

tenminste

250

≥ realisatie voorgaand jaar;

tenminste

250

≥ realisatie voorgaand jaar;

tenminste

250

Peildatum:

2010/2011

251

252

257

Peildatum: 2011

• 2. 

  Gemiddelde rekenvaardigheidscores in groep 8 van het basisonderwijs: a. getallen en bewerkingen

250

250

252

≥ realisatie voorgaand jaar;

tenminste

250

252

b.

c.

De beleidsartikelen (artikel 1)

N.B.: In dit jaarverslag zijn de indicatoren uit de begroting opgenomen die zijn gecontinueerd door het kabinet Rutte.

1.3.3 Leerlingen kunnen zonder drempel het primair onderwijs volgen dat het beste past bij hun talenten en specifieke behoeften

Sommige leerlingen zijn zonder extra ondersteuning niet of niet goed in staat om (regulier) onderwijs te volgen, bijvoorbeeld leerlingen met leermoeilijkheden, grote leerachterstanden of leerlingen met een handicap of stoornis. Voor kinderen met laag opgeleide ouders, die een grotere kans hebben op onderwijsachterstand, en voor scholen in achterstandsgebieden (impulsgebieden) biedt de gewichtenregeling extra middelen voor de basisscholen. Het doel van passend onderwijs is voor ieder kind een passend onderwijsaanbod te realiseren. Waar mogelijk zal een leerling die extra ondersteuning nodig heeft, in het regulier onderwijs opgevangen moeten worden.

Doelbereiking

• • 

  Passend onderwijs

In 2011 is in de beleidsbrief «Naar passend onderwijs» (Kamerstuk 31 497, nr. 31) het beleid ten aanzien van het nieuwe stelsel passend onderwijs en de invulling van de ombuiging op passend onderwijs uiteengezet. In de tussenrapportage passend onderwijs (Kamerstuk 31 497, nr. 66) is de voortgang van passend onderwijs weergegeven. Eind 2011 is het wetsvoorstel passend onderwijs naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstuk 31 106, nrs. 1, 2 en 3).

• • 

  Veiligheid op school

De invoering van een wettelijke verplichting voor scholen om incidenten te registreren treedt een schooljaar later dan gepland in werking. Over het aangepaste traject is de Tweede Kamer separaat geïnformeerd (Kamerstuk 29 240, nr. 44). Het wetsvoorstel is in 2011 naar de Tweede Kamer gezonden (Kamerstuk 32 857, nr. 2).

De beleidsartikelen (artikel 1)

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Percentage zeer zwakke scholen:

• a. 

  in het speciaal basisonderwijs

• b. 

  in het (voortgezet) speciaal onderwijs Bron: Inspectie van het Onderwijs

N.B.: In dit jaarverslag zijn de indicatoren uit de begroting opgenomen die zijn gecontinueerd door het kabinet Rutte.

Doelbereiking

Toelichting:

In afwijking van 2010 is in 2011 het aantal zeer zwakke scholen in het speciaal onderwijs en in het voortgezet speciaal onderwijs apart geteld. Dit zorgt voor een lichte stijging van het percentage zeer zwakke (v)so scholen, omdat twee onderwijskundige eenheden (één voor so en één voor vso) nu als twee zeer zwakke scholen worden gerekend in plaats van één.

1.3.4 Leerlingen krijgen een beter aanbod van aansluitende voorzieningen in en om de school

De samenhang van voorzieningen zoals in een brede school in het primair onderwijs vergroot de ontwikkelingskansen van 0 tot 12-jarigen, kan bijdragen aan de combinatie van arbeid en zorg voor de ouders van deze kinderen en kan bovendien een bijdrage leveren aan het voorkomen van achterstanden, uitval en leer- en gedragsmoeilijkheden.

• • 

  Brede scholen

De projecten in het kader van de Regeling stimulering aanpassing huisvesting brede scholen moeten door de gemeenten uiterlijk 31 december 2011 zijn afgerond. Voor deze projecten vindt verantwoording plaats via de jaarrekening van gemeenten (SiSa).

1.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Tabel 1.7 Overzicht afgeronde onderzoeken

De beleidsartikelen (artikel 1)

Onderzoek onderwerp

AD of OD Start

Afgerond

Vindplaats

Retentieonderzoek schakelklassen

1.3.3.

2011

2011

www.schakel-klassen.nl

Overig evaluatieonderzoek

Monitor Jaarrekeningen PO

Relatie personeelsbeleid en onderwijskwaliteit (NWO-BOPO) Demografische krimp en effecten op bekostiging Evaluatie WMS

Evaluatie materiële bekostiging Draagvlak Kwaliteitsagenda PO onder besturen, directies en leerkrachten

Verbeteren professionaliteit opbrengstgericht werken, samenwerken en leren van elkaar (NWO-BOPO) Rol gemeenten en schoolbesturen bij VVE (NWO-BOPO) Monitor VVE

Evaluatie impulsgebieden Monitor combinatiefuncties

1.3.1.

1.3.2.

1.3.3.

2008

2010

2010

2011

www.onderwijsinspectie.nl

(Onderwijsverslag

2009–2010)

2012

2012

Toelichting:

Het onderzoek naar Passend onderwijs is vertraagd als gevolg van beleidsontwikkeling. Naar verwachting zal het onderzoek in 2012-2013 leiden tot een rapportage.

Het onderzoek naar de relatie tussen personeelsbeleid en onderwijskwaliteit wordt in twee stappen uitgevoerd (2010-2011 en 2011-2012). In 2012 wordt het eindrapport verwacht.

De evaluatie van de WMS is in 2011 uitgevoerd. De rapportage is in het voorjaar van 2012 afgerond.

Het onderzoek naar het verbeteren van de professionaliteit en opbrengstgericht werken kende een vertraging in de dataverzameling. In 2012 wordt gerapporteerd.

Het onderzoek naar de rol van gemeenten en schoolbesturen bij VVE is in 2011 afgerond. Het rapport hierover wordt in de loop van 2012 gepubliceerd.

De interne evaluatie van de impulsgebieden is in 2011 uitgevoerd. De resultaten worden verwerkt in een brief over het onderwijsachterstandbeleid, die voor de zomer 2012 aan de Tweede Kamer wordt gestuurd.

De beleidsartikelen (artikel 3)

ARTIKEL 3. VOORTGEZET ONDERWIJS

3.1 Algemene beleidsdoelstelling: het voortgezet onderwijs zorgt dat leerlingen in deze fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het best past bij hun talenten. Het bereidt hen voor op volwaardige deelname aan de samenleving en een bij hun talenten passende (toekomstige) positie op de arbeidsmarkt

Doelbereiking en maatschappelijke Het voortgezet onderwijs biedt leerlingen verschillende leerroutes aan, effecten                                                     van praktijkonderwijs tot vwo. Het voortgezet onderwijs heeft de taak om voor kwalitatief goed onderwijs te zorgen. De afgelopen periode stond de onderwijskwaliteit centraal in het beleid voor het voortgezet onderwijs. In het kader van de Kwaliteitsagenda VO over 2008–2011 (kamerstuk 31 289, nr. 42) zijn diverse maatregelen getroffen gericht op verbetering van de kwaliteit van het voortgezet onderwijs. De prioriteiten zijn:

• 1. 

  Taal en rekenen, basiskwaliteit op orde: aantoonbare verbetering van de taal- en rekenprestaties.

• 2. 

  Uitblinken: uitblinken op alle niveaus en een passende kwalificatie voor alle leerlingen.

• 3. 

  Burgerschap: burgerschapsvorming voor alle leerlingen onder andere door maatschappelijke stages.

• 4. 

  Professionele ruimte: ruimte voor de leraar (de middelen hiervoor staan bij artikel 9 Arbeidsmarkt- en Personeelsbeleid).

• 5. 

  Examens: goede en betrouwbare examens.

• 6. 

  Verbetercultuur: (zeer) zwakke scholen weer goed, goede scholen nog beter.

De prioriteiten zijn nader toegelicht in de operationele doelstellingen.

Externe factoren

Onderwijsarbeidsmarkt: kengetallen over de onderwijsarbeidsmarkt in het voortgezet onderwijs zijn opgenomen in de overzichtsconstructie Arbeidsmarkt en Personeelsbeleid (artikel 9).

Demografische ontwikkelingen: veranderingen in de omvang van de leerlingenpopulatie en in de verdeling over de onderwijssoorten worden gemeten in de referentieraming. Ten opzichte van de vorige begroting steeg het aantal leerlingen in het schooljaar 2010/2011 voor het totale voortgezet onderwijs met ruim 1%.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Tabel 3.1 Indicatoren

Pisa-onderzoek wordt om de drie jaar uitgevoerd.

De beleidsartikelen (artikel 3)

3.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 3.2 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 3 (bedragen x € 1 000)

Leerlingen ervaren een goede aansluiting tussen onderwijs-fases in hun doorlopende leerlijn

Experimenten vmbo-mbo2

Borgingscohort experimenten vmbo-mbo2

16 912

16 912

Leerlingen krijgen een beter leeraanbod gericht op sociale en maatschappelijke vaardigheden

Maatschappelijke stage

Programmakosten-overig Uitvoeringsorganisatie DUO

Apparaatsuitgaven

Ontvangsten

122 991

67 658

63 729

62 450

9 450

1 361

8 089

0

0

0

0

0

De beleidsartikelen (artikel 3)

Toelichting:

De realisatie van de uitgaven van het voortgezet onderwijs is circa € 132 miljoen hoger dan oorspronkelijk geraamd. De realisatie van de ontvangsten is € 8 miljoen hoger dan geraamd.

Hieronder worden de grootste verschillen toegelicht.

Uitgaven

Personele en materiële bekostiging:

• - 

  Een verhoging met € 41,9 miljoen, omdat er in dit jaar meer leerlingen in het voortgezet onderwijs waren dan in de oorspronkelijke raming.

• - 

  Een verhoging met € 32,6 miljoen in verband met de uitdeling van de loonbijstelling (werkgeverslasten tranche 2011).

• - 

  Een verhoging met € 56 miljoen. De loonbijstelling 2011 is gedeeltelijk uitgekeerd. Hierdoor is voor de arbeidsvoorwaarden in het VO een liquiditeitsprobleem ontstaan. Ter dekking hiervan wordt de raming van 2011 verhoogd, ten laste van 2012, in de veronderstelling dat in 2012 dekking kan plaatsvinden uit de loonbijstelling 2012. In het geval dat die loonbijstelling niet beschikbaar komt zal in 2012 alternatieve dekking worden aangebracht.

• - 

  Een verschuiving naar de post «experimenten vmbo- mbo2 (inclusief het borgingscohort)» van per saldo € 11,4 miljoen.

Kwaliteitsprojecten via de VO-raad:

• - 

  Een bijstelling van -/- € 3 miljoen, omdat niet alle middelen voor projecten ten behoeve van kwaliteitsverbetering en innovatie in 2011 zijn uitgegeven.

Experimenten vmbo-mbo2 (inclusief het borgingscohort):

• - 

  Een verschuiving van € 11,4 miljoen van de post «Personele en materiële bekostiging».

Resteert een bedrag van € 4,5 miljoen, verdeeld over diverse operationele doelstellingen en voornamelijk bestaand uit meerdere overboekingen van en naar andere artikelen en departementen en uit diverse bijstellingen en kasschuiven.

Ontvangsten

Extra ontvangsten, voornamelijk als gevolg van terugvorderingen van middelen van diverse dossiers (naar aanleiding van de controle op aanvragen in het kader van de regeling praktijkgerichte leeromgeving vmbo/pro, de stimulering pilotprojecten maatschappelijke stage en risicoleerlingen).

3.3 Operationele beleidsdoelstelling

3.3.1 Leerlingen volgen onderwijs op doelmatig toegeruste scholen voor voortgezet onderwijs

Doelbereiking                                           De reguliere personele en materiële vergoeding betreft het overgrote deel van de bekostiging dat naar de scholen gaat. Zij bekostigen daarmee het primaire onderwijsproces, waarmee zij hun leerlingen zo goed mogelijk onderwijs bieden.

In 2011 is goedkeuring verleend aan een nieuwe islamitische school voor vo in Amsterdam (door stichting), een school voor praktijkonderwijs in Boxmeer en een scholengemeenschap voor vwo/havo/mavo in de stad

De beleidsartikelen (artikel 3)

Groningen (de laatste twee door splitsing van reeds bestaande scholen). De betreffende besluiten zijn gepubliceerd in de Staatscourant jaargang 2011 nr.’s. 11 271 en 16108. Voor de nieuwe scholen in Boxmeer en Groningen kan de bekostiging starten met ingang van 1 augustus 2012; in verband met vooralsnog ontbrekende huisvesting start de bekostiging van de school voor islamitisch vo in Amsterdam niet eerder dan 1 augustus 2013. Met ingang van 1 augustus 2011 is de bekostiging gestart van twee nieuwe gymnasia, te weten in Leiden en in Amsterdam, beide op basis van splitsing. De rapportage aan de Tweede Kamer over de evaluatie van de per 1 augustus 2008 gewijzigde wetgeving met betrekking tot de voorzieningenplanning voortgezet onderwijs (waaronder die voor stichting en splitsing) is voorzien voor 2013.

Onderwijsbewijs

Het doel van het actieprogramma onderwijsbewijs is: onderzoek en experimenten mogelijk maken binnen het onderwijs. In 2008/2009 heeft een eerste ronde van de prijsvraag plaatsgevonden. Binnen de thema’s lerarentekort, taal en rekenen, jeugdzorg en hoogbegaafdheid zijn in totaal 18 onderzoeksvoorstellen gehonoreerd. In 2010 is een tweede ronde van de prijsvraag uitgeschreven. De jury heeft binnen deze ronde 19 voorstellen geselecteerd binnen de thema’s vermindering van achterstanden, excellentie, pesten en gedragsproblemen en burgerschap. Alle onderzoeken zijn gestart en lopen volgens onderzoeksopzet. De eerste resultaten van afgeronde (eerste ronde) onderzoeken zullen in 2012 bekend worden gemaakt.

Het programma is in zoverre al een succes te noemen dat het er daadwerkelijk in geslaagd is experimenten binnen het onderwijs op te zetten en uit te voeren en samenwerking tussen het onderwijs en de wetenschap te stimuleren. De uitkomsten van de onderzoeken moeten aantonen in hoeverre de experimenten ook waardevolle kennis opleveren over wat wel werkt en wat niet werkt op de onderzochte thema’s.

Onderwijsverzorgingsinstellingen (SLOA) en niet wettelijke projecten De onderwijsverzorgingsinstellingen ontvingen in 2011 in totaal een bedrag van ongeveer € 50 miljoen. Voor de instandhouding van de kwaliteit van het examensysteem en het onderhoud van het stelsel ontvingen de SLO en de CITO circa € 30 miljoen.

Voor de landelijke pedagogische centra APS, CPS, KPC en sectorwerking po/vo/bve was een bedrag van circa € 20 miljoen beschikbaar voor onderwijsondersteunende activiteiten en bovenschools «Research en Development».

In 2011 is aan diverse projecten subsidie verstrekt voor het realiseren van beleidsprioriteiten. Deze projecten ondersteunen de beleidsdoelstellingen van het voortgezet onderwijs, waaronder projecten ten behoeve van de Kwaliteitsagenda voortgezet onderwijs.

Belangenbehartiging en dienstverlening op het gebied van ict voor de sectoren po, vo en bve

Met voorzieningen, expertise en innovatie ondersteunt stichting Kennisnet onderwijsinstellingen bij het benutten van ICT-kansen om hun onderwijs te verbeteren. Zo ontwikkelde en beheerde de stichting instellings- en sectoroverstijgend voorzieningen, zoals standaarden voor leermateriaal en platformdiensten. Daarnaast nam Kennisnet in 2011 het initiatief tot afspraken tussen verschillende sectororganisaties. Er is bijvoorbeeld besloten de leermiddelenbank van de SLO en Wikiwijs te integreren. Ook heeft Kennisnet, in samenwerking met instellingen en sectororganisaties,

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

De beleidsartikelen (artikel 3)

publicaties uitgebracht over ondermeer ICT en rekenen in het po, over het schoolvak informatica in het vo en over de ervaringen met flexibel onderwijs in de bve. Tot slot heeft Kennisnet met innovatieve experimenten als het Leren van de Toekomst en Ruimte voor (topsport)talent, verkend hoe de betaalbaarheid en kwaliteit van het onderwijs ook in de nabije toekomst kan worden gegarandeerd.

Tabel 3.3 Indicatoren

Indicator

• 1. 

  Rapportcijfer ouders over de kwaliteit van de school van hun kind Bron: OCW, Opinieonderzoek Onderwijs 2010

¹ Tot en met 2008 werd de Onderwijsmeter tweejaarlijks gepubliceerd. Vanaf 2010 is er in plaats daarvan het opinieonderzoek Onderwijs gekomen. Ook het opinieonderzoek Onderwijs wordt tweejaarlijks gepubliceerd.

Tabel 3.4 Kengetallen

Kengetal

Waarde peildatum

• 1. 

  Totaal aantal ingeschreven leerlingen, teldatum 1-10-2011 Bron: DUO

• 2. 

  Uitgaven per onderwijsdeelnemer (x € 1) Bron: DUO

• 3. 

  Totaal aantal scholen Bron: DUO

• 4. 

  Gemiddeld aantal leerlingen per school Bron: DUO

925 500

7 461

647

1 430

3.3.2 Leerlingen volgen voortgezet onderwijs van hoge kwaliteit

Doelbereiking

Kwaliteitsagenda VO

In de Kwaliteitsagenda Voortgezet Onderwijs is aangegeven welke prioriteiten en basisvoorwaarden nodig zijn om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Om scholen hierbij financieel te ondersteunen, is in 2008 de Regeling Kwaliteit VO gepubliceerd. Scholen hebben in de eerste helft van 2011 voor de laatste maal op grond van deze regeling een financiële bijdrage ontvangen. Deze bijdrage kunnen scholen aan elk van de zes beleidsprioriteiten uit de Kwaliteitsagenda VO besteden, waaronder in elk geval rekenen en taal.

Onderstaande prioriteiten worden extra benadrukt met diverse specifieke maatregelen:

Rekenen en taal

De Tweede Kamer is in de brief van 7 juni 2011 (Kamerstuk 31 332, nr. 17) geïnformeerd over de stand van zaken van de invoering van de referentieniveaus taal en rekenen. In 2011 zijn «pilots» met de rekentoets als onderdeel van het eindexamen uitgevoerd, zijn er rekentoetswijzers ontwikkeld, wordt een aanpassing voorbereid op de syllabus Nederlands en is er een onderzoek gestart naar het niveau van de centrale examens Nederlands. Scholen zijn geïnformeerd over

De beleidsartikelen (artikel 3)

de voorgenomen aanpassingen in het eindexamenbesluit die regelen hoe de rekentoets meetelt in de uitslagregel.

Examens

Evenals in 2010 zijn ook in 2011 door het College voor Examens (CvE), CITO, SLO, VO-raad en AOC-raad scholen geholpen om te komen tot kwalitatief goede schoolexamens en een goede afname van de centrale examens. De eerder ingezette kwaliteitsslag heeft zijn vruchten afgeworpen. Ook het aanspreken van scholen over te grote verschillen tussen de School examen (SE)-cijfers en de Centraal examen (CE)-cijfers heeft bij de meeste scholen geleid tot beoordelingsafspraken. Dit laat onverlet dat die verschillen er wel op individueel leerlingenniveau kunnen zijn.

In overleg met de Inspectie van het Onderwijs is de zogenaamde «escalatieladder» uitgewerkt. Bij een groter verschil dan 0,5 of hoger over drie examenjaren en gewogen berekend over alle examenvakken waarvoor zowel SE als CE geldt, gaat de Inspectie van het Onderwijs een gesprek aan met de school. Met deze school bespreekt de Onderwijsinspectie een verbeterplan. Als dat niet baat, volgt stap twee op de escalatieladder, prestatieafspraken tussen inspecteur en school. De volgende tree op de ladder is inzet van de staatsexamencommissie. De scholen worden hier begin 2012 over geïnformeerd.

Verbetercultuur: zeer zwakke scholen

Het ministerie van OCW streeft naar het terugbrengen van het percentage zeer zwakke scholen van 1,8% in 2008 naar 1% in 2012. Nu is in 2011 het percentage van 1% reeds gehaald. De Inspectie van het Onderwijs, de VO-raad en de AOC-raad hebben een rol gespeeld in het verminderen van zeer zwakke scholen. De VO-raad draagt bijvoorbeeld in samenwerking met de AOC-raad zorg voor een steunpunt voor zeer zwakke scholen. Ook ondersteunt de VO-raad zeer zwakke scholen actief met analyseteams, audits en interimmanagement. De Inspectie van het Onderwijs heeft haar toezicht op zeer zwakke scholen aangescherpt, waardoor scholen minder lang zeer zwak zullen zijn. Door deze gezamenlijke inzet heeft het aantal zeer zwakke scholen zich rond het streefpercentage van 1% gestabiliseerd.

Kwaliteit en innovatie (VO-raad)

Een deel van het begrote bedrag is besteed aan de verdere professionalisering van schoolleiders in het voortgezet onderwijs. Er is onderzoek gedaan naar scholingsvraag, -aanbod en bekwaamheid van schoolleiders. De VO-raad heeft gewerkt aan draagvlak en enkele professionaliseringsbijeenkomsten georganiseerd over onder andere: opbrengst gericht werken, «Human Resource Management», financieel beheer en leiding geven aan verander- en innovatieprocessen. Verder is de VO-raad in 2011 een project gestart om de resultaten van de kennisbasis van het project Durven Delen Doen te borgen. Het project heeft als doel leeropbrengsten bij alle leerlingen te verhogen en de opbouw van een kennisbasis voor alle vo-scholen op het gebied van kwaliteitsverbetering van het primaire proces, professionalisering van docenten en management, bestuur en toezicht. Dit laatste wordt bewerkstelligd door bundeling van de kennis en onderzoeksresultaten uit de schoolgebonden projecten via een overkoepelend onderzoek. Daarnaast heeft in 2011 een aanzienlijk aantal scholen (175) zich ingeschreven voor het project Leermiddelenbeleid van het Innovatieplatform van de VO-raad. Op grond van de onderwijsvisie van een instelling wordt in een leermiddelenbeleidsplan samenhangend beleid

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

De beleidsartikelen (artikel 3)

opgenomen over de inzet van lesmateriaal, waarbij rekening gehouden wordt met ICT-beleid, personeelsbeleid, financieel beleid en kwaliteitsbeleid. Inzet van digitaal leermateriaal uit de stercollecties van stichting VO-content kan hiervan deel uitmaken.

Tabel 3.5 Indicatoren

Toelichting:

1 en 2: De toetsen zijn op vrijwillige basis afgenomen. De cijfers moeten met enige terughoudendheid worden geïnterpreteerd, omdat er geen sprake is van afname onder examencondities. In tegenstelling tot eerdere jaren is uitgegaan van het niveau 3F voor havo en vwo. Dit verklaart waarom de streef- en gerealiseerde waarden lager liggen dan in 2009 en 2010. Het gaat om leerlingen uit het laatste leerjaar, uitgezonderd vwo, waar sprake is van vierdejaars leerlingen.

3:         De Inspectie van het Onderwijs vermeldt in het Onderwijsverslag geen percentage meer voor de «Indicator kwaliteitszorg», maar een groep indicatoren die betrekking hebben op kwaliteitszorg. Daar komt bij dat de Inspectie van het Onderwijs met ingang van 2009/2010 niet meer jaarlijks rapporteert over alle onderwijssoorten. Het ene jaar wordt uitgebreid gekeken naar het havo/vwo en het jaar daarop naar het vmbo. Ook dit maakt het moeilijk vast te

De beleidsartikelen (artikel 3)

stellen of de streefwaarde voor de kwaliteitszorg inmiddels is gerealiseerd. 4:         De Inspectie van het Onderwijs is in 2009 overgegaan op een andere peildatum. De peildatum van 2009 was nog 1 januari; vanaf 2010 is de peildatum 1 september.

3.3.3 Leerlingen ervaren een goede aansluiting tussen onderwijs-fases in hun doorlopende leerlijn

Doelbereiking

In 2011 is met name het instrument experimenten VM2 ingezet om de aansluiting te verbeteren. De experimenten VM2 zijn in 2008 gestart. In deze leergang hoeven deelnemende leerlingen de fysieke stap van de vertrouwde vmbo-school naar het roc niet te maken. Zij krijgen les op één locatie, van één gemeenschappelijk team van vmbo en mbo docenten, volgens één pedagogisch didactische visie. De verwachting is dat hierdoor het vsv-percentage onder deze groep daalt. Bovendien krijgen zij de kans het mbo2 diploma in minder tijd te halen. In juni 2011 heeft een eerste groep leerlingen uit cohort 1 VM2 met diploma afgerond. In het schooljaar 2010/2011 namen ruim 3 700 leerlingen deel aan het VM2 experiment. In het schooljaar 2011/2012 is het tweede borgingscohort gestart.

Daarnaast is gestart met de uitwerking van nieuwe instrumenten zoals aanvullende experimenten doorlopende leerlijnen en de vernieuwing van de beroepsgerichte examenprogramma’s in de vmbo-sectoren economie, techniek en zorg & welzijn.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Tabel 3.6 Indicatoren

Indicator

Basiswaarde peildatum

Realisatie 2009

Realisatie 2010

Streefwaarde 2011

Realisatie 2011

• 1. 

  Gediplomeerden naar bestemming: overgang vmbo naar mbo Bron: OCW, Kerncijfers 2006–2010

81%

Peildatum:

2004

85,6%

86,5%

85%

n.n.b.

3.3.4 Leerlingen krijgen een beter leeraanbod gericht op sociale en maatschappelijke vaardigheden

Doelbereiking

Alle leerlingen in het VO die vanaf het schooljaar 2011/2012 instromen zijn verplicht om een maatschappelijke stage te doen. De Tweede Kamer heeft ingestemd met het Besluit van 14 juni 2011 tot wijziging van onder meer het Inrichtingsbesluit WVO en het Eindexamenbesluit VO in verband met de invoering van een maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs (Kamerstuk 32 531, nr. 2) van de minister van OCW. Vanaf dit schooljaar is de maatschappelijke stage in de lumpsumbekostiging opgenomen.

De beleidsartikelen (artikel 3)

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Tabel 3.7 Indicatoren

Indicator

• 1. 

  Aantal leerlingen van alle vo-scholen dat een maatschappelijke stage volgt

Bron: Agentschap NL

Toelichting:

• 1. 

  Om scholen zo goed mogelijk voor te bereiden op de wettelijke verplichting van de maatschappelijke stage vanaf schooljaar 2011/2012 is gekozen voor een fasegewijze invoering. Hierbij is een groeimodel gehanteerd waarbij in de eerste jaren de focus lag op het aantal scholen (2007–2009) en in de daarop volgende jaren (2009– 2011) op het aantal leerlingen en uren.

Vanaf schooljaar 2011/2012 lopen alle leerlingen die dan instromen in het voortgezet onderwijs (circa 195 000), gedurende hun schoolperi-ode een maatschappelijke stage van minimaal 30 uur. Al in 2010 was het absolute aantal leerlingen dat een maatschappelijke stage liep met 260 619 hoger dan de omvang van een jaarcohort, namelijk circa 200 000 leerlingen. Dat komt omdat scholen in aanloop naar de verplichting in verschillende leerjaren tegelijk door leerlingen een maatschappelijke stage laten uitvoeren. Een betere indicator in deze is daarom het absolute aantal leerlingen dat per jaar een maatschappelijke stage loopt.

3.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Tabel 3.8 Overzicht afgeronde onderzoeken

De beleidsartikelen (artikel 3)

Onderzoek onderwerp

AD of OD Start

Afgerond

Vindplaats

Onderzoek naar beheersing referentiecriteria rekenen en taal, 2e meting Vreemde talenindicator. 2^e COOL cohortonderzoek. Testen 3^e klas VO in 2011 Onderzoek naar invoering maatschappelijke stage.

Onderzoek onder schoolverlaters.

Schoolsucces jongens en meisjes in havo en vwo. Succesvolle onderwijs-aanpakken jongens. Onderzoek naar aantal profielen havo/vwo.

Internationale vergelijking curricula bovenbouw algemeen secundair onderwijs. Onderwijs-loopbanen excellente leerlingen VO.

Analyse verklarende factoren zwakke en excellente scholen. Ervaringen met leerlingvolgsystemen.

Pilot tussentijdse toets Limburgs.

Doorstroom-relevantie AVO vakken in het vmbo. Doorstroom-monitor vmbo, havo, vmbo, mbo. Belemmeringen voor het aanbieden van vakken op hoger niveau (in vmbo TL en havo). Hoogbegaafdheid en metacognitieve vaardigheden. Efficiënt wiskunde oefenen in een digitale omgeving. Schrijven om te leren bij Nederlands, Geschiedenis en Science.

AD 3.1

2010

2011

CITO

Europese Commissie /CITO GION/CITO

Rotterdam School of Management Erasmus Universiteit www.roa.unimaas.nl

ROA

SCO

www.ecorys.nl

SLO

GION

www.cpb.nl

Oberon

ROA

Regioplan

ECBO en ROA

Regioplan

ICLON, Universiteit Leiden Universiteit Utrecht Rolingcollege

De beleidsartikelen (artikel 4)

ARTIKEL 4. BEROEPSONDERWIJS EN VOLWASSENENEDUCATIE

4.1 Algemene doelstelling: het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zorgen ervoor dat deelnemers hun talenten maximaal kunnen ontplooien en volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Deelnemers worden voorbereid op passend vervolgonderwijs en/of een positie op de arbeidsmarkt die optimaal aansluit bij hun talenten.

Doelbereiking en maatschappelijke In het actieplan mbo «Focus op vakmanschap 2011-2015» (maart 2011) effecten                                                     heeft het kabinet zijn beleid voor het middelbaar beroepsonderwijs voor deze kabinetsperiode uitgewerkt. Het doel is goed beroepsonderwijs. Het kabinet wil dat alle mbo-instellingen goed presteren. Daartoe zijn de volgende doelen gesteld:

In het mbo ligt de focus op goed, initieel beroepsonderwijs voor jongeren.

De besturing en de bedrijfsvoering van alle instellingen zijn op orde.

Het beroepsonderwijs is competitief met het algemeen vormend onderwijs. In 2011 is de uitvoering van het actieplan voortvarend ter hand genomen. Het kabinet heeft wetgeving voorbereid voor: het verkorten en intensiveren van opleidingen, modernisering van de bekostiging, invoering van de entrée-opleiding en centralisatie van het Voortgezet Algemeen Volwassenenonderwijs (vavo). De wetsvoorstellen zijn voor advies aan de Raad van State aangeboden. Tevens is het actieplan Laaggeletterdheid verschenen. In 2011 is risicogericht toezicht ontworpen dat in 2012 zal worden ingevoerd. Tot slot hebben bedrijfsleven en onderwijsveld in het mbo zelf het inititatief genomen voor oprichting van de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Deze oprichting was eind 2011 een feit. Het ministerie van OCW heeft SBB gevraagd advies uit te brengen over herziening van de kwalificatiestructuur en over de opleidingsduur van opleidingen op niveau 4.

Externe factoren

Het onderwijs ter plaatse wordt ook bepaald door de inzet van studenten, docenten, bestuurders, toezichthouders, brancheorganisaties, ouders, bedrijven (stages en aansluiting arbeidsmarkt), maatschappelijke organisaties (bijvoorbeeld jeugdzorg) en andere overheden. De minister is daarom afhankelijk van de beschikbaarheid, capaciteiten en faciliteiten van deze actoren. Andere factoren die de minister slechts beperkt kan beïnvloeden, maar waarvan zij wel afhankelijk is, zijn: ontwikkelingen op de (internationale) arbeidsmarkt, demografische ontwikkelingen in de leerlingen-, deelnemer- en studentenpopulatie en conjuncturele ontwikkelingen.

De beleidsartikelen (artikel 4)

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

• 3. 

  Het percentage dat een hbo-diploma haalt van het totale aantal mbo’ers dat doorstroomt naar het hbo Bron: DUO

62,1% 2006

63,7%

62,2%

70%

60,5%

• 4. 

  Werkloosheid van gediplomeerde mbo’ers anderhalf jaar na het beëindigen van de opleiding – BOL – BBL

Bron: Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt, ROA

n.n.b.

• 5. 

  Het percentage gediplomeerden dat aangeeft dat hun opleiding voldoende basis was om te starten op de arbeidsmarkt – BOL – BBL

Bron: Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt, ROA

n.n.b.

Toelichting:

• 1. 

  Voor deze indicator is door de EU geen streefwaarde vastgesteld. Eurostat publiceert de realisatie 2011 in mei/juni 2012.

• 2. 

  Eurostat publiceert de realisatie 2011 in mei/juni 2012.

• 4. 

  Voor deze indicator is geen streefwaarde geformuleerd, omdat deze sterk afhankelijk is van de conjuncturele ontwikkeling. De realisatie 2011 is in april 2012 bekend.

• 5. 

  De realisatie 2011 is in april 2012 bekend.

4.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 4.2 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 4 (bedragen x € 1 000)

De beleidsartikelen (artikel 4)

Deelnemers volgen beroepsonderwijs en volwasseneneducatie van hoge kwaliteit in innovatieve instellingen en via hoogwaardige stageplekken                                                      178 323             186 376             119 661              167 948             163 580                157 095                 6 485 Taal en Rekenen 0 9 237 10 155 60 570 58 313 56 769                  1 544 Innovatiearrangement 17 000 20 000 21 500 11 500 10 000 10 000                         0 Innovatiebox regulier 36 742 44 495 43 151 43 238 43 050 43 136 - 86 Innovatiebox FES 71 750 73 129 0 0 0 0                         0 Regeling stagebox 35 000 35 000 35 362 34 900 34 900 35 000 - 100 Stage en lerbaanof- fensief Kenniscentra                                    0                         0                 7 000                13 000                 3 000                    3 000                         0

Netwerkscholen (FES)                                 0                         0                         0                         0                  4 500                    4 500                         0

Sectorplan mbo-hbo techniek 2011-2016                                     0                         0                         0                         0                     400                            0                     400

Toezicht kwaliteit

De beleidsartikelen (artikel 4)

Realisatie Vastgestelde begroting,

incl. stand

ISB (+/–)

dep.

herindeling

Verschil

2007

2008

2009

2010

2011

2011

2011

Er vallen minder leerlingen gedurende hun schoolloopbaan voortijdig uit het onderwijs

RMC’s/GSB

Convenanten met

RMC-regio’s

Programmagelden regio’s

Aanvullende vergoeding experimenten vmbo-mbo

Digitaal verzuimloket

Plusvoorziening

«overbelaste jongeren»

Overig

Programmakosten-overig Uitvoeringsorganisatie DUO

Apparaatsuitgaven

Ontvangsten

90 276

79 462

24 099

15 190

11 108

11 108

Toelichting:

De uitgaven voor het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie zijn in 2011 ruim € 59,9 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. De realisatie van de ontvangsten is € 11,1 miljoen hoger dan geraamd.

Uitgaven

Hieronder worden de belangrijkste verschillen toegelicht. Bekostiging roc’s/overige regelingen:

De stijging van € 41 miljoen op het onderdeel «bekostiging roc’s/ overige regeling» ten opzichte van de vastgestelde begroting 2011 wordt met name veroorzaakt door de volgende mutaties.

• - 

  € 20,6 miljoen in verband met onderlinge verschuivingen binnen de operationele doelstelling. Het betreft de middelen voor de beroepsgerichte kwalificatiestructuur. Deze worden vanaf 2011 structureel toegevoegd aan de rijksbijdrage voor instellingen.

• - 

  € 15,4 miljoen in verband met toevoeging wettelijk deel van de loon- en prijsbijstelling tranche.

Bekostiging Caribisch Nederland: Het beschikbare budget € 15,6

miljoen is vrijwel geheel overgeboekt van artikel 8 (Internationaal beleid).

Leerling gebonden financiering: De realisatie op het onderdeel leerling-gebonden financiering (LGF) is € 6 miljoen hoger dan begroot.

Leven lang leren en EVC: Op het onderdeel «Leven Lang Leren en

EVC» is € 7 miljoen minder gerealiseerd dan begroot. Deze middelen zijn grotendeels ingezet ter financiering van het transitiebudget voor de fusie van roc Zeeland en roc Westerschelde.

Voortijdig schoolverlaten : De vastgestelde begroting voor voortijdig schoolverlaten is in totaal met € 10,8 miljoen overschreden. Deze

0

De beleidsartikelen (artikel 4)

overschrijding wordt met name veroorzaakt door een verlenging van de VSV regeling op het onderdeel «programmagelden regio’s» met één jaar tot en met 2012. Het bijbehorende budget voor het jaar 2012 is volgens de regeling na de aanvraagprocedure in 2011 ook verplicht en betaald in het jaar 2011. Verder hebben op het onderdeel convenanten met RMC-regio’s afrekeningen plaatsgevonden in 2011 die hebben geleid tot minder uitgaven ten opzichte van de vastgestelde begroting. Uitvoeringsorganisatie DUO: De verhoging van € 9,1 miljoen van het budget van DUO wordt grotendeels verklaard door het project digitaal verzuimloket, aanvullende middelen voor de systeem- en procesaanpassingen van DUO, project diplomaregister en de uitvoeringskosten voor Caribisch Nederland.

Resteert een bedrag van € 10,0 miljoen, deze verlaging is verdeeld over diverse operationele doelstellingen en voornamelijk bestaand uit meerdere overboekingen van en naar andere artikelen en departementen en uit diverse bijstellingen en kasschuiven.

Ontvangsten

De hogere ontvangsten van € 11,1 miljoen zijn het gevolg van onder andere afrekeningen die betrekking hadden op het innovatiearrangement, de educatie en het project Leren en Werken.

4.3 Operationele beleidsdoelstelling

4.3.1 Deelnemers volgen beroepsonderwijs en volwasseneneducatie in voldoende toegeruste instellingen

Doelbereiking                                           Het stelsel van beroepsonderwijs en volwasseneneducatie moet zodanig zijn toegerust dat regionale opleidingencentra (roc’s), de vakinstellingen, de overige mbo-instellingen en de kenniscentra beroepsonderwijs en bedrijfsleven (kbb’s) bij het verzorgen van beroepsonderwijs en volwasseneneducatie kunnen voldoen aan de door de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) gestelde toegankelijkheids-, doelmatigheids- en kwaliteitseisen.

• • 

  Bekostiging roc’s

Het regeerakkoord bevat een pakket aan maatregelen voor het middelbaar beroepsonderwijs, waarop in het Actieplan MBO «Focus op vakmanschap» nader wordt ingegaan. In 2011 zijn deze maatregelen verder uitgewerkt en vertaald in concept wetgeving. De maatregelen betreffen: het verkorten van beroepsopleidingen, het intensiveren van beroepsopleidingen, het beëindigen van de drempelloze toelating op niveau 2, het apart positioneren van mbo opleidingen op niveau 1 als entreeopleidingen,

het introduceren van een nieuw bekostigingsarrangement voor mbo studenten van 30 jaar of ouder Het doel van de maatregelen is dat instellingen en studenten beter gaan presteren zodat dat de schooluitval wordt tegengegaan en het beroepsonderwijs als geheel aantrekkelijker wordt. De eerste vier maatregelen zijn uitgewerkt in het wetsvoorstel «doelmatige leerwegen en modernisering van de bekostiging». Met dit wetsvoorstel wordt ook beoogd de allocatie van de beschikbare begrotingsmiddelen over de instellingen te verbeteren. Het 30-plusarrangement is in een apart wetsvoorstel uitgewerkt.

De beleidsartikelen (artikel 4)

• • 

  Het primaire proces op orde

Om betrokken instellingen te stimuleren hun primaire proces op orde te krijgen, zijn verschillende maatregelen genomen. De individuele prestaties van de instellingen, goed en minder goed, zijn voor alle roc’s, aoc’s, vakinstellingen én niet-bekostigde instellingen met erkende mbo-opleidingen door de Inspectie van het Onderwijs gepubliceerd op internet. Daarmee is de toezichtsinformatie overzichtelijk en voor iedereen toegankelijk gepresenteerd. Voor instellingen met een onvoldoende onderwijskwaliteit is het sanctietraject ingekort. Direct na een kwaliteitsonderzoek, waarbij de Inspectie van het Onderwijs onvoldoende kwaliteit constateert, zal de Inspectie van het Onderwijs een waarschuwing afgeven aan het bevoegd gezag van de mbo-instelling. Na een waarschuwing heeft de mbo-instelling een jaar de tijd om de kwaliteit te verbeteren. Mocht de Inspectie van het Onderwijs na een jaar opnieuw oordelen dat de kwaliteit niet op orde is, dan kan de minister van OCW besluiten tot intrekking van de onderwijslicentie.

• • 

  Commissie Onderwijs en Besturing BVE

De commissie Besturing en Onderwijs BVE heeft eind 2010 zijn rapport «Naar meer focus op het mbo» aangeboden. De commissie adviseert de minister zorg te dragen voor een consistent samenhangend overheidsbeleid, waarbinnen de betrokken instellingen de ruimte krijgen de aandacht te richten op hun kerntaak. Dat is te zorgen voor kwalitatief goed beroepsonderwijs aan studenten en een goede voorbereiding op de arbeidsmarkt of vervolgonderwijs. Ondanks de complexiteit rond en binnen de sector, zijn bve-instellingen wel degelijk bestuurbaar, meent de commissie. Mede op basis van het advies heeft het kabinet het Actieplan mbo «Focus op vakmanschap 2011-2015» uitgebracht (maart 2011).

• • 

  Experiment De Netwerkschool

Het onderzoek naar de effecten van het experiment de Netwerkschool is in september 2010 gestart. Het onderzoek bevindt zich in een beginfase. De deelnemende scholen hebben gegevens aangeleverd en er zijn controle-scholen geselecteerd. Verder richt het onderzoek zich nu op de invoeringsstrategieën van de instellingen en de wijze waarop de implementatie van het concept de Netwerkschool wordt vormgegeven. Omdat het experiment nog maar een jaar geleden is gestart, zijn er nog geen effecten zichtbaar.

• • 

  Competentiegerichte kwalificatiestructuur

Sinds 2007 zijn mbo-instellingen gefaseerd bezig hun opleidingsaanbod in te richten op basis van de nieuwe kwalificatiedossiers als onderdeel van de beroepsgerichte kwalificatiestructuur. De beoogde invoering van het wetsvoorstel die dit mogelijk moest maken was 1 augustus 2010. Door de val van het kabinet heeft de behandeling van het wetsvoorstel uiteindelijk in mei 2011 plaatsgevonden.

• • 

  Kenniscentra

De kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven voeren wettelijke taken uit. Ze zorgen voor de kwalificatiedossiers waarin wordt beschreven wat een beginnend beroepsbeoefenaar aan kennis, vaardigheden en competenties moet hebben om een diploma te behalen. Ook zorgen de kenniscentra voor een toereikend aantal plaatsen voor de beroepspraktijkvorming . In 2011 is hard gewerkt aan een nieuw bekostigingsmodel voor de kenniscentra (uitgezonderd het kenniscentrum voor het groene onderwijs, Aequor). Uitgangspunt is dat de nieuwe bekostiging nauw is

De beleidsartikelen (artikel 4)

afgestemd op de wettelijke taken van de kenniscentra en de werkzaamheden die hieruit voortvloeien.

• • 

  Caribisch Nederland

Integreren BES-eilanden in Nederland

De OCW BES-wetgeving is met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2011 in werking getreden. Met alle betrokkenen is de onderwijsagenda Caribisch Nederland ondertekend. (Kamerstukken 2010-2011, 32 500 VIII, nr. 166.) Aan elke school is samen met de PO- en VO-raad een school-coach gekoppeld die met elke school een verbeterplan heeft opgesteld. Om de bedrijfsvoering, waaronder begrepen de financieel administratieve taken, te verbeteren, worden alle scholen door één administratiekantoor bediend. Desondanks is er nog onvoldoende inzicht in de financiën van de scholen om de structurele bekostiging te kunnen vaststellen. Aan alle scholen is eenmalig een zodanig budget toegekend dat hun de mogelijkheid geeft achterstanden in materieel opzicht in één keer in te lopen. Met elk van de openbare lichamen is een masterplan onderwijs-huisvesting ondertekend om de huisvesting van de scholen op een aanvaardbaar niveau te brengen. Per 1 augustus is op alle drie de eilanden een Expertise Centrum Onderwijszorg gestart ter verbetering van de omgang met zorgleerlingen. Op Sint Eustatius is een brede conferentie georganiseerd ten behoeve van het organiseren van een passend aanbod aan beroepsonderwijs op Sint Eustatius en Saba.

Relaties met de andere landen in het Koninkrijk

De uitgangspunten voor de samenwerking tussen de vier landen in het Koninkrijk op de OCW-beleidsterreinen zijn met Aruba, Curaçao en Sint Maarten in een protocol vastgelegd, op basis waarvan in 2012 bilaterale afspraken worden gemaakt. Met elk van de drie landen is een protocol vastgesteld ter stimulering van studeren in de Caribische regio. Aan een aantal instellingen op Curaçao, Aruba en Sint Maarten zijn subsidies toegekend voor diverse ontwikkelingen die het onderwijs en onderzoek op de eilanden ten goede komen, mede gelet op de betekenis van deze voorzieningen voor Caribisch Nederland.

De beleidsartikelen (artikel 4)

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Tabel 4.3 Indicatoren

Indicator

Basiswaarde 2008

Realisatie 2009

Realisatie 2010

Streefwaarde 2011

Realisatie 2011

• 1. 

  Diplomaresultaat per niveau

niveau 1:

60% niveau 2:

60% niveau 3:

70% Niveau 4:

75%

Toelichting:

1      Het diplomaresultaat heeft alleen betrekking op studenten die rechtstreeks vanuit het vo naar het mbo zijn gegaan. Van deze studenten is de vooropleiding in elk geval bekend. Het diplomaresultaat wordt uitgedrukt als het percentage mbo-verlaters met een diploma op het totaal aantal mbo-verlaters. Voor 2010 is het diplomaresultaat niet per niveau weergegeven in de benchmark. De realisatiecijfers voor 2011 zijn nog niet bekend.

2      Dit percentage heeft betrekking op roc’s, aoc’s, vakinstellingen en overige bekostigde instellingen samen. Het realisatiecijfer voor percentage blijift met 71,8% onder de streefwaarde van 100%. Dit heeft te maken met het feit dat de wet competentie gerichtonderwijs (CGO) op 1 januari 2011 ingevoerd zou worden. Dit betekende dat de instellingen per 1 augustus 2011 verplicht waren om alle eerstejaarsstudenten op te leiden volgens de competentiegerichte diploma-eisen, waardoor een percentage van 100% gehaald zou worden. Door de val van het kabinet werd het wetsvoorstel controversieel verklaard en pas in het voorjaar van 2011 behandeld en aangenomen. Het wetsvoorstel is uiteindelijk per 1 januari 2011 in werking getreden. De wet wordt effectief per 1 augustus 2012.

Tabel 4.4 Kengetallen

Indicator

2006-2007

2007-2008

2008-2009

2009-2010

2010-2011

• 1. 

  Aantal deelnemers mbo (x 1000) bol-vt bbl bol-dt Bron: bekostigingstelling mbo

• 2. 

  Gemiddelde prijs per mbo-deelnemer (x 1000) Bron: Lumpsum budget/specifieke regelingen en gewogen bekostigingsdeelnemers mbo

6,3 2007

6,7

2008

7,2 2009

7,3 2010

7,3 2011

De beleidsartikelen (artikel 4)

4.3.2 Deelnemers volgen beroepsonderwijs en volwasseneneducatie van hoge kwaliteit in innovatieve instellingen en via hoogwaardige stageplekken

Doelbereiking                                           Om de kwaliteit van het middelbaar beroepsonderwijs te verbeteren moeten mbo-opleidingen voldoende onderwijstijd bieden, de examens op orde hebben en de doorlopende leerlijnen in de beroepskolom bevorderen.

Ouders, studenten en werkgevers moeten kunnen vertrouwen op de kwaliteit van de opleidingen en de uitgereikte diploma’s. Een grotere betrokkenheid en een intensievere samenwerking tussen onderwijsinstellingen, kenniscentra en (leer)bedrijven in de regio kunnen ervoor zorgen dat de kwaliteit en de aantrekkelijkheid van het onderwijs, inclusief de stage, van een hoog niveau is. In deze crisistijd is het van belang dat het potentieel aan beroepspraktijkvorming splekken (bpv-)plekken (stageplekken/leerbanen) bij leerbedrijven zo optimaal mogelijk wordt benut.

• • 

  Nederlandse taal en rekenen

Vanaf 1 augustus 2010 is de Wet Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen van kracht. Hiermee is het Referentiekader taal en rekenen een leidraad voor onderwijsinstellingen, docenten en onderwijsprogramma’s in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en het mbo geworden. In 2011 hebben bijna alle onderwijsinstellingen ervaring opgedaan met afname van voorbeeldexamens en pre-pilotexamens. De ervaringen worden gebruikt voor de volgende pilotjaren 2012 en 2013. Op basis van een Uitvoeringsplan taal en rekenen mbo, met een looptijd van 2010 tot en met 2013, ontvangen instellingen jaarlijks ruim € 50 miljoen voor de intensivering van het taal- en rekenonderwijs. Voor ondersteuning kunnen instellingen terecht bij het steunpunt taal en rekenen mbo (zie www.steun-punttaalenrekenenmbo.nl). In juni 2011 is een voortgangsrapportage opgesteld over de implementatie van het referentiekader taal en rekenen in het po, vo en mbo (Kamerstukken II, 2010/11, 31 332, nr. 16). Jaarlijks leggen instellingen in het jaarverslag verantwoording af over de besteding van middelen vanuit de Regeling intensivering Nederlandse taal en rekenen en geven zij een beschrijving van de voortgang van het implementatieproces binnen de instelling.

• • 

  Regelingen innovatiebox, innovatiearrangement en stagebox

Via de Regeling stagebox beroepsonderwijs wordt geld beschikbaar gesteld om te zorgen voor extra stage- en simulatieplaatsen voor moeilijk plaatsbare deelnemers. Ook is het geld bedoeld voor een intensieve stagebegeleiding van deelnemers in het beroepsonderwijs. De regeling die zou eindigen in 2010 is in december 2010 met één jaar verlengd. Reden hiervoor was dat de economische situatie nog niet was verbeterd. De evaluatie over de resultaten in de jaren 2010 en 2011 wordt in 2012 uitgevoerd.

De Regeling Innovatiebox die tot en met 2011 gold, is bedoeld om in overleg met samenwerkingspartners in de regio innovatie vorm te geven. Het ging om innovatieprojecten die breed werden opgepakt met als doel het innovatieresultaat te laten verankeren in de eigen organisatie.

Naast de Regeling Innovatiebox wordt innovatie ook gestimuleerd via de Regeling Innovatiearrangement. Ook deze regeling gold tot en met 2011. Zij was bedoeld om meer experimentele innovatieprojecten op regionaal

De beleidsartikelen (artikel 4)

dan wel sectoraal niveau, die zonder aanvullende middelen onvoldoende kans zouden hebben, financieel te ondersteunen. Alleen samenwerkingsverbanden tussen onderwijsinstellingen en bedrijven konden een beroep doen op dit arrangement. Voor zowel de innovatiebox als het innovatiearrangement zijn de landelijke thema’s, zoals vastgelegd in de landelijke innovatieagenda, leidend.

• • 

  Het mbo is een bepalend segment voor de arbeidsmarkt

De bpv is een belangrijk onderdeel van elke beroepsopleiding. Voor het behalen van een optimaal rendement uit de bpv voor elke deelnemer is een goede wisselwerking tussen het opleidingsaandeel op school en het aandeel in de praktijk noodzakelijk.

In 2011 hebben de MBO Raad, Colo, MKB/VNO-NCW en OCW een eerste landelijke meting laten uitvoeren naar de effecten van het op 10 juni 2009 opgestelde BPV Protocol op de uitvoeringspraktijk. Uit de meting volgt dat het BPV Protocol, waarin gedragsregels omtrent BPV voor de werkvloer zijn opgenomen, al op onderdelen heeft geleid tot een substantiële verbetering van de kwaliteit van de bpv. De kwaliteit van de begeleiding van studenten tijdens de bpv is toegenomen ten opzichte van de situatie voor de totstandkoming van het BPV Protocol, evenals het niveau van vakkennis en praktijkvaardigheden van studenten die beginnen aan de bpv. Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) zal er zorg voor dragen dat partijen sectoraal en regionaal de aanbevelingen van de onderzoekers gaan oppakken. Het inmiddels afgesloten driejarige programma ondersteuning leerbedrijven heeft opgeleverd dat vanaf 2011 de kenniscentra de dienstverlening aan de erkende leerbedrijven zoveel mogelijk geharmoniseerd hebben, opdat de leerbedrijven goed toegerust zijn voor hun opleidingstaak in het kader van de competentiegerichte kwalificatiestructuur.

• • 

  Bevorderen doorstroom naar hoger onderwijs

Eén van de maatregelen om de doorstroom tussen mbo en hbo te bevorderen is het tweejarige programma Associate degree (Ad). De Associate degree is een graad in het hoger onderwijs en maakt onderdeel uit van de hbo-bachelor. In september 2011 is gestart met 5 pilots, waarbij het Ad-programma deels op locatie van een bve-instelling wordt verzorgd. Aan deze pilotronde (deelronde 4B) zijn pilots van de verbrede pilotronde toegevoegd. In totaal worden er 8 pilots uitgevoerd waarbij de Ad deels op bve-locatie wordt uitgevoerd. De effecten van deze pilots - waarbij de samenwerking tussen mbo-instelling en hogeschool hopelijk positieve effecten heeft op de doorstroom van mbo-afgestudeerden naar de Ad -worden onderzocht.

In de Strategische Agenda Hoger Onderwijs (Kamerstuk 31 288, nr. 194) heeft de staatssecretaris van OCW aangekondigd dat, net als in deelronde 4B van de Ad-pilots gebeurt, het mogelijk zal worden dat een Ad-programma deels op een bve-locatie wordt verzorgd (onder integrale verantwoordelijkheid van de hogeschool).

Verder heeft de staatssecretaris van OCW in een brief van 7 november 2011 aan alle hogescholen en bve-instellingen aangekondigd dat hij een extra «pilotronde» (ronde 5) start voor Ad- programma’s.

• • 

  Handhaven onderwijstijd

De resultaten van het representatief onderzoek naar de naleving van onderwijstijd bij de mbo-opleidingen in het schooljaar 2010-2011 laten zien dat 21 opleidingen (21%), waarvan 18 opleidingen ook met onvol-

De beleidsartikelen (artikel 4)

doende programmering, niet aan de eisen voldeed van de minimale 850 klokurennorm per leerjaar. Een aantal daarvan is er uiteindelijk alsnog in geslaagd om dit tekort te herstellen voor het einde van het schooljaar waardoor er uiteindelijk 13 opleidingen zijn overgebleven waar programmering en realisatie van de uren tekortschoten. Dit resultaat betekent dat ondanks de aandacht en maatregelen geen substantiële verbetering is gerealiseerd t.o.v. voorgaand schooljaar.

Naast maatregelen als terugvordering van bekostiging en naming en shaming krijgen de instellingen waar ook in tweede instantie onvoldoende onderwijstijd resteerde een formele waarschuwing dat bij herhaling de onderwijslicentie voor de desbetreffende opleiding wordt ingetrokken. Met instellingen die herhaaldelijk niet aan de norm voldoen worden gesprekken gevoerd door de Inspectie van het Onderwijs.

Tegelijkertijd is gewerkt aan een wetsvoorstel dat uitwerking geeft aan het MBO-actieplan «Focus op Vakmanschap» en waarin de uitkomsten van de evaluatie van de 850 urennorm zijn meegenomen. De maatregelen zijn onder andere gericht op intensivering van onderwijs in tijd en begeleiding, een betere bedrijfsvoering, een herijking van het begrip onderwijstijd en heldere communicatie naar het veld hierover. Daarnaast is het voornemen om de urennorm niet meer als maatstaf voor de hoogte van de bekostiging van een mbo-opleiding te hanteren. De urennorm blijft wel een inrichtings- en subsidievoorwaarde. Onvoldoende programmering leidt dan niet meer tot onrechtmatige bekostiging en uiteindelijk gaat het dan om de realisatie van de uren. Bij onvoldoende realisatie van uren biedt de wet de mogelijkheid een sanctie op te leggen.

De beleidsartikelen (artikel 4)

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

• 2. 

  Percentage deelnemers dat positief is over de beroepspraktijkvorming splek (BPV) Bron: ODIN

BOL: 51%

BBL: 60%

2005 (ODIN

3)

BOL: 58% BBL: 61%

2008

BOL: 61%

BBL: 67%

2010 (ODIN

6)

BOL: 75% BBL: 75%

• 3. 

  Het oordeel van de deelnemer over de opleiding Bron: ODIN

6,7

2005 (ODIN

3)

6,9 2008

6,9

• 4. 

  Het percentage opleidingen dat onderwijs geeft volgens de richtlijnen van de 850 uren norm (BOL)

Bron: Inspectie van het Onderwijs

75%

2006

(2005-

2006)

83%

(2008-2009)

75%

(2009-2010)

100%

79%

• 5. 

  Percentage instellingen dat ervaring opdoet met de afname van centrale voorbeeldexamens Nederlandse taal en rekenen 3F (bij mbo-4)

Bron: College voor examens

n.v.t

n.v.t.

n.v.t.

90%

86%

Toelichting:

• 1. 

  Het beeld van de examenkwaliteit in studiejaar 2010–2011 komt later en wordt gepubliceerd in het Onderwijsverslag 2010–2011 dat in april 2012 verschijnt. Er komt geen beeld van de examenkwaliteit 2010.

• 2. 

  Het realisatiecijfer over 2011 is nog niet bekend aangezien eens in de twee jaar een onderzoek plaatsvindt over wat mbo studenten vinden van hun onderwijs, de laatste was in 2010. Anders dan in de begroting is opgenomen worden hier de percentages voor bol en bbl afzonderlijk gepresenteerd. De cijfers van de begroting waren cijfers voor het totale mbo.

• 3. 

  Het realisatiecijfer over 2011 is nog niet bekend aangezien eens in de twee jaar een onderzoek plaatsvindt over wat mbo studenten vinden van hun onderwijs, de laatste was in 2010.

• 5. 

  De indicator geeft aan welk percentage van de mbo-instellingen zich voorbereidt op de invoering van verplichte centrale examens Nederlandse taal en rekenen voor mbo-4 in 2013–2014.

4.3.3 Deelnemers kunnen zonder drempels beroepsonderwijs en volwasseneneducatie volgen dat het best past bij hun talenten en specifieke behoeften

Doelbereiking

Deelnemers aan het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie moeten de mogelijkheid krijgen om hun talenten te ontplooien in een leeromgeving en op een manier die het beste past bij hun specifieke behoeften. Het gaat daarbij ook om jongeren die een extra steuntje in de

7

De beleidsartikelen (artikel 4)

rug nodig hebben bij het volgen van een mbo-opleiding en om volwassenen die door het volgen van een cursus of opleiding beter in staat zijn te participeren op de arbeidsmarkt en in de samenleving.

• • 

  Volwassenenonderwijs

Sinds 1 januari 2009 maakt het educatiebudget onderdeel uit van het Participatiebudget. Hiermee wordt het geld voor re-integratie (WWB-werkdeel), inburgering en volwasseneneducatie gebundeld in één specifieke uitkering voor gemeenten. Gedurende deze kabinetsperiode moet een bedrag gelijk aan de bijdrage van OCW in het participatiebudget aan inkoop van opleidingen volwasseneducatie bij roc’s worden besteed. De wettelijke taak van roc’s voor educatie blijft gehandhaafd. Ter ondersteuning van de bestrijding van laaggeletterdheid is het «Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006-2010 Van A tot Z betrokken» (Tweede Kamer, vergaderjaar 2005-2006, 30 300 VIII, nr. 142) met 1 jaar verlengd t/m 2011. Uit de eerste voorlopige resultaten blijkt dat laaggeletterdheid op de kaart is gezet, meer mensen een cursus zijn gaan volgen en gemeenten, provincies, bedrijven en overige organisaties meer aandacht hebben besteed aan de bestrijding van laaggeletterdheid.

• • 

  Het vasthouden en binden van talenten

Leergebonden financiering (LGF) is in 2006 ingevoerd in het mbo en sinds augustus 2008 opgenomen in de Wet educatie en beroepsonderwijs. Het aantal aanvragen voor LGF is gestegen tot 7 928 in 2011 (inclusief LNV). 77% van de aanvragen betreft deelnemers met een psychische stoornis of gedragsproblematiek.

Voor schoolmaatschappelijk werk hebben de mbo-instellingen gezamenlijk in totaal € 15 miljoen ter beschikking. Deze hulpverlening is erop gericht leerlingen die dat nodig hebben tijdig en adequaat hulp te geven bij hun problemen. Jaarlijks rapporteren de instellingen via het NJI over aantallen deelnemers die geholpen worden en welke problemen bij het schoolmaatschappelijk werk gemeld en aangepakt worden.

• • 

  Bevorderen leren en werken

In 2011 is gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de kwaliteit van het Ervaringscertificaat (EVC). De afgifte van EVC-verklaringen is belegd bij DUO. Een groot deel van de EVC-aanbieders is herbeoordeeld. De «Beleidsregel afgifte EVC-verklaringen» is op enkele punten gewijzigd om het bestaande up-or-outsysteem te verhelderen, de erkenningstermijn van de entreetoets te verlengen en de mogelijkheid te bieden aan EVC-aanbieders die hun kwaliteit hebben bewezen om eenvoudiger een verzoek tot erkenning voor verwante standaarden in te dienen.

Mede namens EL&I, VWS en BZK hebben OCW en SZW de SER gevraagd een advies uit te brengen over een toekomstbestendige (post)initiële scholingsmarkt die optimaal aansluit bij de vraag van de arbeidsmarkt.

De «Tijdelijke stimuleringsregeling Leven Lang Leren in het HBO» heeft onder andere geleid tot het geheel of grotendeels realiseren van de groeidoelstellingen voor instroom, de verankering van Leven Lang Leren in organisatie en beleid binnen de betrokken instellingen, flexibilisering van het onderwijs en versterking van de externe oriëntatie.

Met het wetsvoorstel alternatief arrangement 30+ worden 47 000 leerplaatsen voor studenten vanaf 30 jaar en ouder publiek bekostigd. Het nieuwe onderwijsarrangement voor 30-plussers is alleen bestemd voor

De beleidsartikelen (artikel 4)

studenten die de beroepsbegeleide leerweg (bbl) volgen. Er is daarbij extra aandacht voor de tekortsectoren zorg, techniek en landbouw.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

• 3. 

  Het percentage deelnemers dat tevreden is over de begeleiding bij de studie Bron: ODIN

65%

• 4. 

  Dekkingsgraad zorg- en adviesteams Bron: Nederlands Jeugdinstituut (NJI)

42% 2003

88%

98%

100%

Doelbereiking

Toelichting:

• 1. 

  Er is nog geen realisatiecijfer voor 2011 bekend.

• 2. 

  De realisatiegegevens voor 2011 zijn naar verwachting in mei/juni 2012 bekend.

• 3. 

  Het realisatiecijfer over 2011 is nog niet bekend aangezien eens in de twee jaar een onderzoek plaatsvindt over wat mbo studenten vinden van hun onderwijs, de laatste was in 2010.

• 4. 

  Realisatiecijfer 2011 is in het voorjaar van 2012 bekend.

4.3.4 Er vallen minder leerlingen gedurende hun schoolloopbaan voortijdig uit het onderwijs

Uit oogpunt van maatschappelijke cohesie en economische ontwikkeling is het van belang dat zoveel mogelijk jongeren minimaal een startkwalificatie halen. De nationale doelstelling is halvering van het jaarlijks aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters in 2012 ten opzichte van 2002. In het huidige Regeerakkoord is de doelstelling aangescherpt tot maximaal 25 000 vsv’ers in 2016. Een voortijdig schoolverlater is een jongere van 12 tot 23 jaar die langer dan vier weken geen onderwijs volgt en nog geen startkwalificatie heeft. Een startkwalificatie is een vwo, havo-, of mbo-diploma op niveau 2, 3 of 4. In de uitvoeringsbrief «Aanval op de schooluitval: een kwestie van uitvoeren en doorzetten» (kamerstuk 26 695, nr. 42) staat op welke wijze voortijdig schoolverlaten (vsv) wordt aangepakt. De uitval van jongeren kent verschillende oorzaken waardoor een brede benadering noodzakelijk is. De stand van zaken is bij brief van 17 februari 2012 (kamerstuk 26 695, nr. 84) aan de Tweede Kamer gemeld. In het afgelopen schooljaar 2010–2011 is het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters gedaald naar 38 600 op landelijk niveau. De doelstelling van het kabinet Balkenende II was om het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters terug te brengen tot 35 000 in 2012. Rekening houdend met de circa 4 000 jongeren die nu nog onterecht als voortijdig schoolverlater meegeteld worden, is deze doelstelling in feite bereikt.

De beleidsartikelen (artikel 4)

• • 

  Meerjarige convenanten

In 2008 zijn meerjarige convenanten afgesloten met vrijwel alle scholen in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs-onderwijs en de contactgemeenten van de 39 RMC-regio’s (regionale meld- en coördinatiefunctie vsv). In 2011 zijn de convenanten en de bijbehorende regeling met een jaar verlengd om voldoende ruimte te hebben voor de aangescherpte doelstelling om een vernieuwd instrumentarium neer te zetten. De verlengde uitvoeringsregeling is in juni 2011 gepubliceerd.

• • 

  Experimenten vmbo-mbo

In het schooljaar 2011-2012 is er weer een borgingscohort VM2 gestart. In 2011 heeft een groep van ongeveer 150 VM2 leerlingen binnen 3 jaar zijn diploma gehaald, dat is één jaar tijdwinst ten opzichte van een programma binnen het reguliere onderwijs. Uit de monitor over het schooljaar 2010-2011 is op te maken, dat afgaande op de resultaten van het eerste cohort, VM2 gepaard gaat met een reductie van het voortijdig schoolverlaten .

• • 

  Verbetering melding relatief verzuim door scholen

In 2011 zijn de wetswijzigingen Leerplicht aangenomen. Hierdoor krijgt de Inspectie van het Onderwijs het toezicht op het verzuimbeleid en de verzuimregistratie van onderwijsinstellingen. De Inspectie van het Onderwijs krijgt de mogelijkheid om bevoegd gezag van scholen een bestuurlijke boete op te leggen, indien het verzuimbeleid langdurig in gebreke blijft. Ook is de samenwerking tussen leerplichtambtenaren en de Inspectie van het Onderwijs de keten van bestrijding van verzuim en voortijdig schoolverlaten nader uitgewerkt.

• • 

  Borging vsv-beleid

De nieuwe, aangescherpte doelstelling maakte bezinning op het huidige vsv-instrumentarium noodzakelijk. In 2011 is gewerkt aan een verbeterd instrumentarium voor de periode 2012-2016. Het nieuwe instrumentarium gaat door met wat goed werkt, en wordt op een aantal punten verbeterd. De uitgewerkte regeling wordt in 2012 aan de Tweede Kamer gezonden. Voor 1 juni 2012 worden nieuwe, driejarige prestatiegerichte convenanten afgesloten tussen OCW, contactgemeenten en onderwijsinstellingen (vo en mbo).

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

• 2. 

  Aantal herplaatste voortijdig schoolverlaters

(inclusief oude voortijdig schoolverlaters) Bron: Analyse RMC-effectrapportages 2009–2010, Research voor beleid

20 000

39 291

41 509

Toelichting:

• 1. 

  De realisatie 2011 is een voorlopig cijfer.

De beleidsartikelen (artikel 4)

• 2. 

  Voor deze indicator is geen landelijke streefwaarde afgesproken. Realisatiecijfer is later in 2012 bekend.

4.4 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

Effectenonderzoek ex post

Monitor experimenten                        OD 2

Associate Degree op

MBO-locatie

Analyse effectrapportage RMC OD 4

2011

2012

Jaarlijks In april

www.rijksoverheid.nl/ bestanden/documenten-en-publicaties/rapporten/2011/ 02/15/eindevaluatie-associate-degre Research voor Beleid www.aanvalopschooluitval.nl/ userfiles/file/2011/B3847%20 eindrapport%20analyse%20RMC -effectrapportages%2009– 10.pdf

Overig evaluatieonderzoek

Project Onderwijs-Arbeidsmarkt AD 2011 (POA)

Registratie en bestemming                OD 4

uitstroom schoolverlaters (SIS)

Jaarlijks In juli

Jaarlijks In september

Quickscan SIS-School

Monitor Sociale Veiligheid Arbeidsbarometer leraren BVE

OD 4

2010

2011

2012

PIAAC                                                     AD

Waardering bedrijfsleven                   OD 4

Ex ante evaluatie entry levels            OD 2

alfabetisering

Kwaliteitsgedrag alfabetiserings      OD 2

docenten

2011

2012

ROA ROA-R-2011/8 De

arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot

2016

ROA ROA-R-2011/7

Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt

2010

ROA MBO-Diploma 2010:

Doorleren of werk zoeken?

www.roa.unimaas.nl/

pdf_publications/2011/

ROA_F_2011_1.pdf

ECBO

Regioplan

www.rijksoverheid.nl/ bestanden/documenten-en-publicaties/publicaties-pb51/ bapo-194-arbeidsmarktbarometer-po-vo-mbo-2009–2010/ 08dw2011b001.pdf http://ecbo.nl/downloads/ publicaties/A00589.pdf Research Ned

CITO Bijlage bij Kamerbrief voortgang implementatie referentiekader taal en rekenen (2 2010–2011 31 332

nr 16; https://

zoek.officielebekendmakingen.nl/

behandelddossier/28286/

kst-31332–16.html)

OECD

Nog niet gereed, wordt 2012

www.cinop.nl (verwacht april 2012)

www.cinop.nl (verwacht april 2012)

De beleidsartikelen (artikel 4)

Onderzoek onderwerp

AD of OD Start

Afgerond

Vindplaats

Monitor kwaliteitseffecten BPV OD 4               Twee              2011

Protocol                                                                         jaarlijks

NLQF-EQF                                              AD                  2010               2011

BPV-monitor: http://

ikregeer.nl/pdf/blg-149023

www.nlqf.nl/nlqf

Toelichting:

Voor het beleidsondersteunend onderzoek (doorlichting en evaluaties) maakt BVE zelf vooral gebruik van de periodieke, structurele onderzoeken. Op specifieke terreinen draagt BVE slechts financieel bij aan onderzoek dat bij andere directies in het verslag staat.

De beleidsartikelen (artikel 5)

ARTIKEL 5. TECHNOCENTRA

5.1 Algemene doelstelling: het ondersteunen van technocentra om de kennisinfrastructuur in de regio te versterken. De aansluiting tussen het technisch beroepsonderwijs en het bedrijfsleven wordt hierdoor verbeterd.

Doelbereiking en maatschappelijke Platform Bèta Techniek (PBT) heeft evenals in voorgaande jaren op effecten                                                     verzoek van het ministerie van OCW de jaarverslagen over 2010 van de technocentra geëvalueerd. Net als in de voorgaande jaren is daarbij nadrukkelijk gekeken naar de resultaten van de afzonderlijke activiteiten, de relatie met de doelstellingen van de Kaderregeling en de werking en de effectiviteit van de Kaderregeling. Omdat het verslagjaar het laatste jaar van de Kaderregeling betreft, is in het bijzonder gekeken of het aannemelijk is dat de geplande activiteiten ook zijn uitgevoerd. Uit de evaluatie blijkt dat de basissubsidie doelmatig is aangewend. Naar aanleiding van het laatste verslagjaar geeft ongeveer tweederde van de technocentra een terugblik op de ontwikkelingen en/of de resultaten van het technocentrum in de afgelopen 10 jaar. Het materiaal biedt echter geen basis om generaliserende uitspraken te doen over de effectiviteit van de Kaderregeling in de afgelopen vijf c.q. tien jaar.

De technocentra kijken vooral naar de toegevoegde waarde van het technocentrum zelf. Het gaat dan om de rol die men bij het initiëren, structureren en verbeteren van het activiteitenprogramma heeft gehad. Een belangrijke bijdrage daarbij is het bewerkstelligen van samenhang en synergie, toegankelijkheid en het hergebruik van eerder of elders ontwikkelde concepten. Enkele technocentra onderbouwen hun succes met de omvang van het gerealiseerde activiteitenbudget. Naarmate men er beter in is geslaagd om de basissubsidie te verveelvoudigen, geeft dat ook een indicatie voor het draagvlak in de regio. Tenslotte wordt de betrokkenheid van het relatieve aandeel van de onderwijsinstellingen als indicator voor succes aangemerkt.

Doelstelling I: bevordering van de circulatie en de toepassing van kennis tussen instellingen, tussen instellingen en ondernemingen of tussen instellingen, ondernemingen en derden. Technocentra hebben ervoor gezorgd dat betekenisvolle, liefst duurzame samenwerkingsverbanden zijn ontstaan die dan vervolgens een basis bieden om inhoudelijke kennis met elkaar te delen en productief te maken. Deze samenwerkingsverbanden, in subregionale en/of sectorale vorm, bepalen met elkaar de nodige activiteiten en zijn ook eigenaar van de uitvoering. Door dit eigenaarschap wordt tevens de basis gelegd voor de duurzaamheid en zelfredzaamheid van de samenwerkingsverbanden na afloop van de Kaderregeling. Kennisuitwisseling wordt door de samenwerkingsverbanden vaak zelf georganiseerd, wel of niet met agendering door het technocentrum. Daarnaast is uitvoering gegeven aan projecten waarin overdracht van specifieke kennis en het bevorderen van innovatie meer expliciet aan de orde is gekomen. Een aandachtspunt hierbij was de integratie van branchespecifieke ontwikkelingen en innovaties in het curriculum van beroepsopleidingen. Voorbeelden zijn het Nucleair Opleidingsstelsel in Zeeland en het project Mobiele Energie in Brabant.

Doelstelling II: gezamenlijke benutting door verschillende instellingen van hoogwaardige en moderne apparatuur ten behoeve van technisch beroepsonderwijs. Een beperkt aantal technocentra heeft, meestal in meerjarige programma’s, fors geïnvesteerd in de totstandkoming van up to date praktijkfaciliteiten. Voorbeelden zijn de Opleidingsbedrijven Metaal

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

De beleidsartikelen (artikel 5)

(OBM), en Mechanisatie (OBMech), de Centers of Excellence (Rotterdam en Dordrecht), de Technocampus (Flevoland), diverse gezamenlijke praktijkcentra en initiatieven die er toe leiden dat bestaande praktijkfaciliteiten beter worden benut en worden verbeterd. Doelstelling III: bevordering van een goede aansluiting van technisch beroepsonderwijs op de opleidingsbehoeften van de arbeidsmarkt. In de loop der jaren is een steeds groter accent komen te liggen op de hele onderwijksketen (van basisonderwijs tot hoger beroepsonderwijs en bijscholing van werknemers), de aansluiting tussen onderwijssectoren en doorlopende leerlijnen. In de laatste jaren is er ook steeds meer aandacht gekomen voor de zij-instroom en aantrekkelijke carrières in de techniek en voor niet traditionele doelgroepen. De economische recessie heeft dergelijke inspanningen tijdelijk bemoeilijkt. Toch hebben verschillende technocentra een bijdrage geleverd aan de beperking van de effecten van de economische recessie voor jongeren in technische opleidingen. Voorbeelden zijn (speerpunt)projecten onder de noemer van Technisch Talent Centraal. Alle technocenta hebben verder een bijdrage geleverd aan de uitrol van de programma’s van het Platform Bèta Techniek in de regio. In het afgelopen jaar lag daarbij het accent op de realisatie van TechNet kringen. Tot slot is in toenemende aandacht besteed aan de toerusting van docenten en leermeesters. Voorbeelden zijn de inspanningen rond docentstages en het speerpuntproject Leermeester Centraal.

5.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 5.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 5 (bedragen x € 1 000)

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

ARTIKEL 6 EN 7. HOGER ONDERWIJS

6.1 Algemene beleidsdoelstelling: het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek zorgt dat studenten en (wetenschappelijk) personeel hun talenten en onderzoekend vermogen maximaal kunnen ontwikkelen. Het leidt hen op voor een positie op de nationale en internationale arbeidsmarkt en het vervullen van hun rol in de intellectuele voorhoede van onze samenleving

Doelbereiking en maatschappelijke Om internationaal te concurreren en maatschappelijke problemen aan te effecten                                                     pakken, zijn een goed opgeleide bevolking, ondernemende geesten en hoogwaardige diensten en producten van doorslaggevend belang. De Nederlandse samenleving is in hoge mate afhankelijk van kennis, technologie en innovatie. Nederland moet daarom zijn kennis- en innovatiepotentieel optimaal organiseren en benutten.

De Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap «Kwaliteit in verscheidenheid» (Kamerstuk 31 288, nr. 194) geeft de koerswijzigingen aan voor de komende jaren. De lat in het hoger onderwijs gaat omhoog, zowel voor de studenten als aan de kant van de opleidingen. Meer ruimte voor selectie en excellentie, intensivering van het onderwijs, een hoger opleidingsniveau van de docenten en een betere kwaliteitsborging.

De instellingen moeten scherpe keuzes maken in onderwijs en onderzoek. Meer profilering en differentiatie in het onderwijsaanbod, en een stevige focus op de behoeften van de topsectoren en de maatschappelijke uitdagingen.

De doelen van de strategische agenda zijn deels nader ingevuld in de Hoofdlijnenakkoorden die zijn afgesloten met de VSNU, HBO-raad (tot stand gekomen in 2011; Kamerstuk 31 288, nrs. 246 en 247) en met de NRTO (tot stand gekomen in 2012; Kamerstuk 31 288, nr. 254). In het verlengde van deze hoofdlijnenakkoorden worden in 2012 met de afzonderlijke instellingen prestatieafspraken gemaakt over onderwijskwaliteit/studiesucces, profilering en valorisatie.

Externe factoren

De inzet van studenten, docenten, onderzoekers, bestuurders, toezichthouders, brancheorganisaties, maatschappelijke en internationale organisaties, bedrijven (stages en aansluiting arbeidsmarkt), en andere overheden bepaalt mede de kwaliteit van het hoger onderwijs en onderzoek. De minister is daarom afhankelijk van de beschikbaarheid, capaciteiten en faciliteiten van deze actoren. Andere factoren die de minister slechts beperkt kan beïnvloeden, maar waarvan zij wel afhankelijk is, zijn: ontwikkelingen op de (internationale) arbeidsmarkt, demografische ontwikkelingen en conjuncturele ontwikkelingen.

Realisatie meetbare gegevens bij de algemene doelstelling

Bron: CBS (EBB)

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Toelichting:

De stijgende lijn is met name het gevolg van autonome groei en verbetering van rendement (minder uitval en betere studiekeuze).

Tabel 6.2 Kengetallen

Waarde 2007

Waarde 2008

Waarde 2009

Waarde 2010

• 1. 

  Percentage afgestudeerden met een baan op tenminste hbo respectievelijk wo-niveau¹ Hbo Wo Bron: Hbo² en Wo-monitor³

85% 64%

85% 67%

83% 65%

80%

• 2. 

  Percentage werkenden dat aangeeft dat opleiding voldoende basis was om te starten op arbeidsmarkt Hbo Wo Bron: Hbo² en Wo-monitor³

59% 60%

62% 63%

59% 60%

54%

¹   Huidige baan (gemiddeld anderhalf jaar na afstuderen).

²   De cijfers voor het hbo over 2011 zijn beschikbaar in september 2012.

³ De wo-monitor wordt nog maar eenmaal in de twee jaar uitgevoerd. Vandaar dat de cijfers over 2010 ontbreken. De cijfers over 2011 komen vermoedelijk in september 2012 beschikbaar.

Toelichting:

De kengetallen maken zichtbaar of de student optimaal is voorbereid op deelname aan de samenleving en een positie op de nationale en internationale arbeidsmarkt. Bij deze reeksen worden geen streefwaarden geformuleerd omdat deze te sterk samenhangen met de conjunctuurontwikkeling. Deze samenhang lijkt te worden bevestigd door de dalende percentages in 2009 en 2010.

6.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 6.3 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 6 (bedragen x € 1 000)

Studenten volgen onderwijs, en (wetenschappelijk) personeel doet onderzoek, in voldoende toegeruste instellingen voor hoger onderwijs

Reguliere bekostiging

(lumpsum)¹

1 928 178          2 044 634          2 186 555          2 330 387         2 406 097            2 415 844              - 9 747

1 928 178          2 044 634          2 186 555          2 330 387          2 406 097             2 415 844              - 9 747

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Realisatie Vastgestelde begroting,

incl. stand

ISB (+/–)

dep.

herindeling

Verschil

2007

2008

2009

2010

2011

2011

2011

Binnen- en buitenlandse studenten volgen hoger onderwijs, en (wetenschappelijk) personeel doet onderzoek, van hoge en excellente kwaliteit

Kwaliteitsverbetering docenten (lumpsum)

Studenten volgen zonder

drempels het hoger

onderwijs dat het beste past

bij hun talenten en specifieke

behoeften, en worden

gestimuleerd om hun

opleiding succesvol af te

ronden                                                          3 869

Minder uitval en kwaliteitsimpuls

(lumpsum)

Verhogen studierendement niet-westerse allochtone studenten

(lumpsum)                                             1 468

Studiekeuze informatie voor het hoger onderwijs                                               2 303

Erkenning van verworven competenties

Emancipatie                                               80

14 725               32 163               50 164               50 399

6 726

5 600

2 299

100

20 898               34 867

8 765

2 400

100

12 797

2 400

100

35 051

12 848

2 400

0 100

55 190

34 896

12 794

2 400

5 000 100

4 791

155

54

5 000

0

De samenleving (bedrijven en maatschappelijke organisaties) benut optimaal de kennis van het hoger onderwijs en onderzoek en

0

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Realisatie Vastgestelde begroting,

incl. stand

ISB (+/–)

dep.

herindeling

Verschil

¹  In de middelen voor «Reguliere bekostiging» zijn ook enkele posten voor overige uitgaven verwerkt.

²  Naast de extra middelen uit het coalitieakkoord is in de «Reguliere bekostiging» (lumpsum) voor lectoren en kenniskringen voor 2011 een bedrag van € 62 miljoen opgenomen.

³  De middelen voor het Deltaplan bèta/techniek hebben betrekking op de gehele onderwijskolom.

⁴  De middelen hebben betrekking op het gehele hoger onderwijs.

Toelichting:

De uitgaven voor het hoger beroepsonderwijs zijn in 2011 € 23,5 miljoen lager dan de vastgestelde begroting. De realisatie van de ontvangsten is € 3,9 miljoen hoger dan geraamd.

Uitgaven

De belangrijkste oorzaken van de lagere realisatie van de uitgaven zijn:

Reguliere bekostiging: Een verlaging van in totaal € 9,7 miljoen. Dit is een gevolg van met name:

• - 

  een verlaging met € 22,2 miljoen als gevolg van de ontwikkeling van het aantal studenten in het hbo,

• - 

  een verhoging met € 10,4 miljoen voor de loonbijstelling 2011 (werkgeverslasten tranche 2011), en

• - 

  een verhoging met € 2,3 miljoen in verband met een beslissing op bezwaar met betrekking tot de rijksbijdrage 2009 van een hogeschool.

Erkenning van verworven competenties: Een verlaging van in totaal € 5,0 miljoen. Deze verlaging heeft betrekking op een verschuiving van 2011 naar 2012 (€ 4,2 miljoen) en 2014 (€ 0,8 miljoen) voor de dekking van de subsidietaakstelling (Kamerstuk 32 500 VIII, nr. 160). Ondernemerschap: Een verlaging van € 5,2 miljoen. Hiervan houdt € 4,3 miljoen verband met een overboeking naar het ministerie van EL&I voor de uitvoering door het AgentschapNL van het gezamenlijk programma voor het bevorderen van de kennisuitwisseling tussen onderwijsinstellingen en ondernemers.

Nieuwe hbo-masteropleidingen: Een verlaging van € 5 miljoen. Dit is voornamelijk het gevolg van:

• - 

  een verschuiving van € 2 miljoen van 2011 naar 2012 voor het verbeteren van de praktijk van toetsing (Kamerstuk 31 288, nr. 167), en

• - 

  een verlaging van € 2,3 miljoen in verband met een beslissing op bezwaar (zie bij Reguliere bekostiging).

Ontvangsten

De belangrijkste oorzaak van de hogere realisatie van € 3,9 miljoen op de ontvangsten is de terugstorting van batige saldi als gevolg van de afrekening van projectsubsidies.

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Tabel 6.4 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 7 (bedragen x € 1 000)

Studenten volgen onderwijs, en (wetenschappelijk) personeel doet onderzoek, in voldoende toegeruste instellingen voor hoger onderwijs

Reguliere bekostiging

(lumpsum)

Geesteswetenschappen

Alfa/Gamma-onderzoek

Binnen- en buitenlandse studenten volgen hoger onderwijs, en (wetenschappelijk) personeel doet onderzoek, van hoge en excellente kwaliteit

Kwaliteitsverbetering docenten (lumpsum) Excellentie in onderwijs: binnen- en buitenlands talent (HSP)

Excellentie in onderwijs: binnen- en buitelands talent: FES (Sirius Programma) Excellentie in onderwijs: binnen- en buitelands talent (Sirius Programma) Excellentie in onderwijs: binnen- en buitelands talent (Kwaliteit en bekostiging) Internationale samenwerking en oriëntatie

5 800

12 112

575

12 385

4 764

8 701

8 612

9 486

11 331

7 436

4 000

8 196

11 351

8 729

2 200

0 7 104

11 331

9 819

2 200

1 800 7 104

20

1 090

1 800

0

Studenten volgen zonder drempels het hoger onderwijs dat het beste past bij hun talenten en specifieke behoeften, en worden gestimuleerd om hun opleiding succesvol af te ronden

Minder uitval en kwaliteitsimpuls (lumpsum) Verhogen studierendement niet-westerse allochtone studenten (lumpsum)

2 208

3 519                 2 657

1 407                  2 322

15 337               20 669

15 337                17 460

3 209

20 600

17 403

3 197

69

57

12

0

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

Realisatie Vastgestelde begroting,

incl. stand

ISB (+/–)

dep.

herindeling

Verschil

2007

2008

2009

2010

2011

2011

2011

Verhoging deelname studenten met een handicap

De samenleving (bedrijven en maatschappelijke organisaties) benut optimaal de kennis van het hoger onderwijs en onderzoek en vice versa

3 TU’s samenwerking:

FES

3 TU’s samenwerking

Sectorplan Natuur- en

2 208

2 112

335

Toelichting:

De uitgaven voor het wetenschappelijk onderwijs zijn in 2011 € 41,3 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. De realisatie van de ontvangsten is € 0,1 miljoen hoger dan geraamd.

Uitgaven

De belangrijkste oorzaken van de hogere realisatie van de uitgaven zijn:

Reguliere bekostiging: Een verhoging van in totaal € 43,9 miljoen. Dit is een gevolg van:

• - 

  een verhoging van € 7,7 miljoen voor de ontwikkeling van het aantal studenten in het wetenschappelijk onderwijs,

• - 

  een verlaging van € 1,0 miljoen als gevolg van de Basisbrief Ontwikkelingssamenwerking,

• - 

  een verhoging van € 16,7 miljoen in verband met de loonbijstelling (werkgeverslasten tranche 2011),

• - 

  een overboeking van het ministerie van VWS naar het ministerie van OCW van € 18,6 miljoen voor de loonbijstellingen 2010 en 2011 betreffende de sector academische ziekenhuizen, en

• - 

  een verhoging van € 1,9 miljoen voor diverse kleinere bijstellingen. Excellentie in onderwijs: binnen- en buitenlands talent, onderdelen «FES Sirius Programma» en «Kwaliteit en bekostiging»: Een verlaging van € 2,9 miljoen. Dit bedrag is toegevoegd aan het onderdeel Reguliere bekostiging (Kamerstuk 33 090, nr. 3, antwoord 31).

6.3 Operationele beleidsdoelstelling

6.3.1 Studenten volgen onderwijs, en (wetenschappelijk) personeel doet onderzoek, in voldoende toegeruste instellingen voor hoger onderwijs

Doelbereiking

Het stelsel van hoger onderwijs en onderzoek is zodanig toegerust dat bij het verzorgen van hoger onderwijs en het verrichten van onderzoek voldaan wordt aan de gestelde toegankelijkheids-, doelmatigheids- en

De beleidsartikelen (artikel 6 en 7)

kwaliteitseisen die door de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW) zijn gesteld.

Realisatie meetbare gegevens bij de operationele doelstelling

Tabel 6.5 Rijksbijdrage hogescholen en universiteiten (bedragen x € 1 000)

2011

Hogescholen:

Onderwijsdeel

Deel ontwerp en ontwikkeling (Lectoren en kenniskringen)

Universiteiten:

Onderwijsdeel Onderzoekdeel Deel ondersteuning geneeskundig onderwijs en onderzoek (academische ziekenhuizen)

2 384 034 69 748

1 592 895

1 705 386

585 754

Tabel 6.6 Kengetallen