Nota's van wijziging en amendementen bij 34516 - Opnemen van een algemene bepaling in de Grondwet (Grondwetswijziging, eerste lezing)

De Grondwet is het fundament van onze democratische rechtsstaat. Het bevat de fundamentele normen en beginselen die als grondslag dienen voor de inrichting van de rechts- en gezagsverhoudingen in ons land. Indiener is met de regering van mening dat in de Grondwet tot uitdrukking dient te komen dat Nederland een democratische rechtstaat is die een aantal fundamentele uitgangspunten waarborgt. Naar opvatting van indiener is het daarvoor niet voldoende om te bepalen dat de Grondwet de democratie, de rechtstaat en de grondrechten waarborgt. Indiener is, in lijn met het advies van de Staatscommissie Grondwet en in de geest van de in de Eerste Kamer aangenomen motie van het lid Engels c.s. (Kamerstukken I 2011/12, 31 570, B), van mening dat de algemene bepaling vooral tot uitdrukking dient te brengen dat democratie en rechtstaat onlosmakelijk met elkaar verweven zijn en voor welke waarden de democratische rechtstaat vervolgens concreet staat. Een waarborgnorm kan immers alleen waarborgen en normeren indien ...
 

Dit amendement voorziet in het overnemen van de «extensieve variant» van een algemene bepaling bij de Grondwet uit de notitie van de regering.1 Volgens de indiener doet deze variant meer recht aan het doel van een algemene bepaling bij de Grondwet. De Raad van State stelde in haar advies dat bij het wetsvoorstel de vraag gesteld dient te worden wat precies de toegevoegde normatieve waarde van de bepaling is, omdat er «allerlei alternatieve invullingen» worden opengelaten. De indiener beoogt daarom met het overnemen van de extensieve variant een nadere invulling te bieden van de principes «rechtsstaat, democratie en grondrechten», zodat recht wordt gedaan aan de opmerking van de Raad van State dat er ten behoeve van een normatieve strekking van de bepaling inhoudelijke verduidelijking nodig is. Daarnaast doet het opnemen van de extensieve variant recht aan de opmerking van de Raad van State dat bepalingen met vooral symbolische waarde niet passen in de opvatting dat de Grondwet sober dient te zijn, met ...
 

Dit amendement regelt dat de algemene bepaling behelst dat Nederland een democratische rechtsstaat is en dat het Nederlandse volk soeverein is, hetgeen inhoudt dat het zelf, door middel van gekozen volksvertegenwoordigers, via de nationale regering en via referenda, de wetten vaststelt waaraan het onderworpen is. Aangezien het de bedoeling van een preambule is om de mogelijkheidsvoorwaarden voor het goed functioneren van de Grondwet te schetsen, en aangezien soevereiniteit een fundamenteel (en noodzakelijk) uitgangspunt is van een democratische rechtsstaat, is een dergelijke bepaling essentieel en noodzakelijk in iedere preambule.
 

De indiener wil met dit subamendement aansluiten bij de aanbevelingen van de Staatscommissie Grondwet (hierna: de Staatscommissie) uit 2010, door het integrale tekstvoorstel van de Staatscommissie over te nemen. Die commissie deed onderstaand tekstvoorstel voor een algemene bepaling: - 1. Nederland is een democratische rechtsstaat. - 2. De overheid eerbiedigt en waarborgt de menselijke waardigheid, de grondrechten en de fundamentele rechtsbeginselen. - 3. Openbaar gezag wordt alleen uitgeoefend krachtens de Grondwet of de wet. In het amendement van het lid Van Engelshoven, nr. 9, is «menselijke waardigheid» weggelaten. De indiener vindt dat van het weglaten van menselijke waardigheid, bij verdere overneming van het voorstel van de Staatscommissie, een verkeerd signaal uitgaat en onjuist is. De indiener meent onder verwijzing naar pagina 41/42 van het rapport van de Staatscommissie uit 2010 dat «menselijke waardigheid» thuishoort in de algemene bepaling. Respect voor de menselijke waardigheid ligt ten ...
 

Dit amendement regelt dat de in de Grondwet in te voegen algemene bepaling behelst dat de Grondwet de grondrechten en de democratische rechtsstaat waarborgt, in plaats van de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten. De Grondwet is het fundament van de grondrechten en de democratische rechtsstaat in Nederland. Waar het regeringsvoorstel spreekt van het waarborgen van «de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten» beoogt de indiener van dit amendement de volgorde van de Grondwet zelf aan te houden, dat wil zeggen eerst de grondrechten en vervolgens de additionele elementen van onze democratische rechtsstaat. Voorts wordt met de veranderde volgorde aangegeven dat de grondrechten niet achtergesteld zijn aan de democratie. Daarnaast wordt niet apart gesproken over democratie en rechtsstaat, maar van de «democratische rechtsstaat». De democratie en de rechtsstaat zijn immers in het Nederlandse staatsbestel onverbrekelijk met elkaar verbonden. De democratische rechtsstaat is meer dan de som der delen. ...
 

Met dit amendement wordt in de voorgestelde algemene bepaling geëxpliciteerd dat zowel grondrechten als mensenrechten worden gewaarborgd door de Grondwet. De indiener acht het apart noemen van mensenrechten van belang, omdat het begrip grondrechten slechts ziet op de mensenrechten die in het nationaal recht zijn vastgelegd. Echter, de Grondwet heeft ook een rol in het beschermen van mensenrechten die op internationaal niveau zijn vastgelegd. De Grondwet vormt het juridische schakelpunt tussen internationale verdragen en de nationale wetgeving. De artikelen 90 tot en met 95 van de Grondwet geven hier uiting aan. De indiener is van mening dat ook de in internationale verdragen vastgelegde mensenrechten onderdeel uitmaken van het fundament van de Nederlandse democratische rechtstaat. Het onderhavige amendement verduidelijkt dit, en draagt daarmee bij aan de brede bewustwording over het belang van het internationaal recht in onze samenleving.