Inbreng Henri Bontenbal tijdens het formatiedebat - Hoofdinhoud

Hieronder leest u de inbreng van Henri Bontenbal tijdens het formatiedebat van woensdag 14 februari

Opnieuw zien we hoe een formatie op een lelijke manier van de rails is gelopen. Wat we de afgelopen weken hebben gezien, is onprofessioneel en onfatsoenlijk. Dit brengt schade toe aan het vertrouwen van burgers in onze democratie.

Volgens sommigen bestaat de democratie in het volgen van vaste democratische procedures. Dat zou, volgens hen, voldoende zijn om een vreedzame samenleving mogelijk te maken.

Anderen vinden dat de kern van de democratie erin bestaat dat je als burgers een beroep kunt doen op rechten. Zoals de vrijheid van meningsuiting of de vrijheid van godsdienst.

Maar beide zijn niet voldoende om een democratie levend en gezond te houden. Wat ook nodig is - ik heb het eerder gezegd - is een democratisch ethos onder burgers en hun volksvertegenwoordigers.

Het is de wil en de inzet om de instituties die de samenleving en de rechtsstaat stutten, te koesteren. Zoals de vrije pers, de onafhankelijke rechtsspraak en het parlement. In daad én in woord.

Het democratisch ethos wordt zichtbaar in de manier waarop partijen na verkiezingen met elkaar proberen tot een nieuwe regering te komen.

Tot de verkiezingen worden ideologische verschillen uitvergroot, maar daarna moet gezocht worden naar samenwerking.

Het CDA is verbaasd over de manier waarop de vier partijen PVV, VVD, BBB en NSC de afgelopen weken te werk zijn gegaan.

Geen radiostilte in acht nemen, elkaar de maat nemen via sociale media en twitteren dat de NPO moet worden afgeschaft, is onfatsoenlijk en onprofessioneel.

Dreigende taal van radicale boeren niet publiekelijk durven afkeuren, is een gebrek aan leiderschap.

Een A4-tje neerleggen tijdens de gesprekken waarin je voorstelt hoe je een wet niet gaat uitvoeren, is onfatsoenlijk en anti-rechtsstatelijk.

Het is ook onfatsoenlijk om je collega’s waarmee je weken hebt onderhandeld, op de hoogte stellen van je besluit om te stoppen met praten via een appje en de informateur te beschuldigen van het achterhouden van informatie.

Wat ik zojuist opsomde heeft plaatsgevonden nadat de vier partijen op 10 januari een “gemeenschappelijke basislijn voor het waarborgen van de grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat” hadden afgesproken.

Iets afspreken is één, je er ook naar gedragen is twee. In dit debat moeten we twee dingen doen:

• 1. 

  Helderheid krijgen over wat er gebeurd is.
• 2. 

  Besluiten hoe de formatie verder gaat.

In de eerste plaats dus helderheid. Helderheid is nodig, want je kunt pas verder als partijen transparant zijn over wat er is gebeurd.

Deze formatie heeft het karakter van de kat van Schrödinger: is de formatie nu dood of levend?

• · 

  Mijn vraag aan NSC is: Waarom is NSC, nadat op 10 januari besloten is over een basislijn over de rechtsstaat, maar NSC blijkbaar toch niet verder wilde, toch nog een maand blijven praten? En is NSC nu definitief gestopt met onderhandelen met PVV, VVD en BBB, of is er toch nog ruimte om verder te onderhandelen? Wil NSC nou gedogen of niet? Wat is dat gedogen dan precies? Is gedogen niet hetzelfde als een kabinet met de PVV mogelijk maken?

• · 

  Mijn vraag aan de informateur is: Wat is er in de maand na 10 januari gebeurd? Er blijkt weinig overeenstemming over belangrijke onderwerpen te zijn geweest, aldus het verslag. Wat is er dan wel besproken al die tijd?

• · 

  Mijn vraag aan de VVD is: is VVD nu wel of niet bereid volwaardig deel te nemen aan een kabinet? Is de positie van de VVD nog steeds dat ze een rechts kabinet wil gedogen? Ook hier verwacht ik helderheid.

Ik wil helderheid en transparantie, voorzitter, en geen rookgordijnen.

Wat ik ook wil zien, is dat partijen hun beloften proberen waar te maken en de moed hebben om verantwoordelijkheid te dragen. Grote beloften doen vóór de verkiezingen en de kiezer daarmee overtuigen op jouw partij te stemmen, is niet gratis.

Hoe verder? In onze brief aan de verkenner heb ik geschreven dat het CDA vindt dat er eerst gezocht moet worden naar een gewone meerderheidscoalitie. Dat betekent dat de bal wat ons betreft nog steeds bij de PVV van Wilders ligt om te kijken of zo’n kabinet mogelijk is. Lukt dat niet, dan moet dat duidelijk door de partijen die bij deze onderhandelingen betrokken waren, geconcludeerd worden.

Voorzitter, tot slot een opmerking over een zogenaamd extraparlementair kabinet.

Wat we de afgelopen jaren gemist hebben, is een politiek die vanuit een samenhangende langetermijnvisie op de toekomst van Nederland beleid maakt. Een hoopvolle langetermijnvisie waarin de verschillende grote vraagstukken in samenhang met elkaar geadresseerd worden en waarin ook de moeilijke keuzes gemaakt worden.

Een samenhangende langetermijnvisie en een extraparlementair kabinet lijken moeilijk met elkaar te rijmen. Mijn vraag aan de informateur is dan ook: is hierover gesproken de afgelopen weken? Is er gesproken over een andere vorm van coalitievorming en hoe dat zou kunnen gaan werken?

Zoals gezegd geeft het CDA de voorkeur aan een gewone meerderheidscoalitie. Ons voorstel is dus: de bal ligt opnieuw bij dhr. Wilders van de PVV. Het is aan hem om nu wel overtuigend te laten zien hoe hij denkt uit deze impasse te raken.