Qua financiën hoort de overheid van onberispelijk gedrag te zijn

Met dank overgenomen van Tweede Kamerfractie Den Haan i, gepubliceerd op woensdag 31 mei 2023.

Tijdens het Verantwoordingsdebat over het jaar 2022 vroeg Liane den Haan aandacht van het Kabinet voor de groep die er financieel het meest op achteruit is gegaan - de gepensioneerden - en voor de demografische ontwikkelingen in ons land. Het Kamerlid van GOUD zei zich zorgen te maken over het financieel beheer van de overheid: “De overheid hoort, zeker op dat terrein, van onberispelijk gedrag te zijn.”

Bij het Verantwoordingsdebat over het jaar 2022 vestigde Liane den Haan de aandacht op de groep Nederlanders die er écht op achteruit zijn gegaan: de mensen met een aanvullend pensioen. “Voor gepensioneerden kwam de indexatie vaak niet in de buurt van de inflatie”, hield het Kamerlid van GOUD premier Rutte voor. “Er wordt steeds meer gesproken over armoede onder gepensioneerden”, zei Liane en ze vroeg het Kabinet aan te geven hoe de armoede onder gepensioneerden zich ontwikkelt.

Financieel beheer

Het financieel beheer van de Staat is iets om je veel zorgen over te maken, vindt Liane. Net als over de naleving van de subsidieregels, het hanteren van de aanbestedingsregels en het niet tijdig informeren van de Kamer. “De overheid hoort, zeker qua financiën, van onberispelijk gedrag te zijn”, betoogde het Kamerlid van GOUD. Ze vroeg wanneer het financieel beheer van de totale overheid op orde zal zijn.

Effectief preventiebeleid

Liane hekelde ook het weinig effectieve beleid van de overheid op het gebied van preventie. “Het percentage van mensen dat hun gezondheid als goed ervaart is in een jaar afgenomen met meer dan 3 procent. Het aantal mensen dat te zwaar is, is toegenomen. En het aantal ervaren gezonde levensjaren neemt ook gestaag af. Ondanks al het beleid rondom preventie. Wat GOUD betreft moet er sterker beleid komen op het gebied van preventie. Belangrijk voor de kwaliteit van leven, maar ook voor het beheersen van de zorgkosten.

Demografische ontwikkelingen

Liane den Haan vroeg aan minister-president Rutte een overall bespiegeling op de demografische ontwikkelingen. “Want de demografische ontwikkelingen hebben een enorme impact op belangrijke zaken als arbeid, wonen, zorg, de oudedagsvoorziening, onderwijs. Ze zijn van cruciaal belang op het ontwikkelen en formuleren van beleid en het proactief kunnen acteren op de lange termijn. En dat lijkt mij voor het herstellen van het vertrouwen van de burger in de overheid van essentieel belang”, aldus Liane.

Lees en bekijk hieronder de volledige inbreng van Kamerlid Liane den Haan van GOUD bij het Verantwoordingsdebat over het jaar 2022 met premier Mark Rutte en staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Koninkrijksrelaties en Digitalisering.

“Allereerst dank aan de Algemene Rekenkamer voor al het werk en de prettig leesbare verantwoordingsstukken. We zijn er nog lang niet, maar de minister van Financiën heeft daadkracht laten zien als het gaat om rechtmatigheid van uitgaven.

In een jaar tijd kan natuurlijk niet alles zijn opgelost, maar er zijn flinke stappen gezet. Goed ook om te zien dat de minister een Taskforce Verbetering Financieel Beheer heeft ingezet. Gezien de meeste ministeries die hier een dikke onvoldoende scoren zeer nodig. Ik vraag mij af of de minister de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer gaat opvolgen om deze Taskforce niet na een jaar op te heffen. Dat zou zonde zijn gezien de situatie. Graag een reactie van de minister.

Nogmaals, het is goed te horen dat er stappen worden gezet. Dit is belangrijk voor het vertrouwen in de Staat. Op het gebied van het financieel beheer, de naleving subsidieregels, hanteren aanbestedingsregels, de ICT-systemen en het niet tijdig informeren van de Kamer blijf ik wel zorgen houden. De door de Rekenkamer geschetste problemen geven de omvang van de taak aan die de Taskforce Verbetering Financieel Beheer heeft en daarom ook mijn pleidooi om deze Taskforce voorlopig actief te houden.

De overheid hoort zeker qua financiën overwegend van onberispelijk gedrag te zijn. Heeft de minister van Financiën een tijdpad geschetst wanneer het financieel beheer van de totale overheid voornamelijk op orde moet zijn? Ik zie het plan van aanpak van de Taskforce voor volgend jaar, maar daarmee lijkt het mij niet klaar.

Het verheugt mij dat de diensten zich meer met het gezicht dan met de rug naar de burger moeten richten. Belangrijk is daarbij het ingebedde wantrouwen te voorkomen en burgers met vertrouwen tegemoet te treden en de menselijke maat te gaan hanteren. Hier is een cultuuromslag in denken en doen nodig bij uitvoeringsinstanties, maar ook bij ministeries. Die cultuuromslag is ook essentieel als het gaat om het verbeteren van het financieel beheer. Ik heb het hier ook al eerder met betrekking tot het Ministerie van VWS over gehad, waar het wel heel erg gesteld is met het financiële beheer. Overigens was dit voor corona al zo. En nog steeds is er bijna geen verbetering zichtbaar. Hoe wordt hieraan gewerkt, wil ik graag weten?

2022 werd gekenmerkt door positieve groeicijfers. De winsten waren hoog, maar de koopkracht liep echter met 2,7% terug. De groep die echt achteruitging waren mensen met een aanvullend pensioen. De gepensioneerden. De indexatie kwam vaak niet in de buurt van de inflatie. Er wordt steeds meer gesproken over armoede onder gepensioneerden. Dat zien we ook in het rapport bij SDG 10, het verkleinen van ongelijkheid. Kan het Kabinet aangeven hoe de armoede onder gepensioneerden zich ontwikkelt?

Als het gaat om onderuitputting wil ik graag voor het gemak aansluiten bij collega Nijboer. In de Brede Monitor Welvaart staat dat de gezonde levensverwachting van mannen en vrouwen tussen de 60 en 65 jaar flink is gedaald. Waardoor komt dit en als er meerdere oorzaken zijn is dit dan nader uit te splitsen en wat zijn de plannen om hieraan iets te gaan doen?

Het percentage van mensen dat hun gezondheid als goed ervaart is afgenomen met meer dan 3 procent in een jaar! Het aantal mensen dat te zwaar is, is toegenomen. En het aantal ervaren gezonde levensjaren neemt ook gestaag af. Ondanks al het beleid rondom preventie. Eerder zei deze premier dat we een vrij land zijn, en dat als mensen bijvoorbeeld doorgaan met roken, drinken en ongezond leven, dat dat aan hen is.

Maar we moeten af van het beeld dat een verslaving een keuze is. We moeten af van het beeld dat te zwaar zijn een keuze is. Wat gaat het Kabinet doen om het tij te doen keren? Want het huidige beleid is echt niet effectief. Wat GOUD betreft moet er sterker beleid komen op het gebied van preventie. Belangrijk voor de kwaliteit van leven maar ook voor het beheersen van de zorgkosten.

We hebben nu een staatscommissie Demografische Ontwikkelingen, waar ik heel blij mee ben, maar ik mis in de Monitor Brede Welvaart een overall bespiegeling op de demografische ontwikkelingen. Dit heeft enorme impact op belangrijke zaken zoals arbeid, wonen, zorg, de oudedagsvoorziening, onderwijs. Graag een reactie van het Kabinet. Want de demografische ontwikkelingen zijn van cruciaal belang op het ontwikkelen en formuleren van beleid en het proactief kunnen acteren op de lange termijn. En dat lijkt mij voor het herstellen van het vertrouwen van de burger in de overheid van essentieel belang.”