Vragen en antwoorden — Mededeling over een beleidskader voor biogebaseerde, biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen - Hoofdinhoud

Waarom presenteert de Commissie de mededeling van vandaag?

Biogebaseerde, biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen maken in ons dagelijks leven opgang als alternatieven voor conventionele (op fossiele brandstoffen gebaseerde en niet biologisch afbreekbare) kunststoffen. Zij worden gebruikt in verpakkingen, consumptiegoederen en textiel, en in andere sectoren.

We denken al gauw dat ze milieuvriendelijk zijn omdat ze “bio” worden genoemd. Dit geldt tot op zekere hoogte, maar alleen als aan specifieke duurzaamheidsvoorwaarden is voldaan.

De mededeling van vandaag heeft tot doel het inzicht in deze materialen te verbeteren en te verduidelijken waar deze kunststoffen echte milieuvoordelen kunnen opleveren: onder welke voorwaarden en bij welke toepassingen. Hiermee wordt beoogd burgers, overheden en marktdeelnemers houvast te bieden bij hun beleids-, aankoop- of investeringsbeslissingen. Een consensus voor de hele EU over de productie en het gebruik van deze kunststoffen zal ook helpen om verschillen op nationaal niveau en versnippering van de markt te voorkomen.

Wat wordt in de mededeling voorgesteld?

In de mededeling wordt meer duidelijkheid verschaft over biogebaseerde, biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen en worden de voorwaarden uiteengezet om ervoor te zorgen dat het milieueffect van de productie en consumptie ervan positief is. Daartoe moet een product dat als “biogebaseerd”, “biologisch afbreekbaar” of “composteerbaar” is geëtiketteerd, voldoen aan essentiële voorwaarden:

• - 

  de term “biogebaseerd” mag enkel worden gebruikt als het exacte en meetbare aandeel biogebaseerde kunststoffen in het product wordt gespecificeerd, zodat consumenten weten hoeveel biomassa daadwerkelijk in het product is gebruikt. Bovendien moet de gebruikte biomassa duurzaam worden gewonnen, zonder nadelige gevolgen voor het milieu. Het betrekken van deze kunststoffen moet voldoen aan duurzaamheidscriteria. Producenten moeten voorrang geven aan organisch afval en organische residuen.
• - 

  bij “biologisch afbreekbare” producten moet duidelijk worden gemaakt dat zij niet moeten worden weggeworpen en moet worden gespecificeerd hoe lang het product nodig heeft om biologisch afgebroken te worden, onder welke omstandigheden en in welk milieu (zoals bodem, water enz.). Producten die waarschijnlijk zullen worden weggegooid, met inbegrip van producten die onder de richtlijn inzake kunststoffen voor eenmalig gebruik vallen, kunnen niet als biologisch afbreekbaar worden geëtiketteerd.
• - 

  als “composteerbaar” mogen alleen industrieel composteerbare kunststoffen worden geëtiketteerd die aan de desbetreffende normen voldoen. Op industrieel composteerbare verpakkingen moet worden aangegeven hoe de artikelen moeten worden verwijderd. Bij thuiscompostering is het moeilijker om volledige biologische afbraak van composteerbare kunststoffen te bereiken. Thuiscompostering voor kunststoffen die niet onder de EU-regels vallen, mag alleen worden overwogen in het kader van specifieke lokale omstandigheden onder toezicht van de autoriteiten en op voorwaarde dat het gebruik van dergelijke kunststoffen een duidelijke toegevoegde waarde heeft.

Bovendien moeten, in overeenstemming met de voorstellen van de Commissie ter versterking van de positie van de consument voor de groene transitie, algemene ongefundeerde claims over deze kunststoffen (d.w.z. “biokunststoffen”, “biogebaseerd”, “biologisch afbreekbaar”) worden verboden.

Wat betekent het nieuwe beleidskader voor de consument?

Het zal voor meer duidelijkheid en vertrouwen zorgen. Consumenten verwachten dat deze kunststoffen echte milieuvoordelen opleveren. Zij vragen ook te worden geïnformeerd over het correcte gebruik en de correcte verwijdering ervan, zoals blijkt uit een verslag dat vandaag samen met de mededeling is gepubliceerd. In dit verband moeten consumenten bijvoorbeeld worden geïnformeerd dat biologisch afbreekbare kunststoffen niet zomaar als zwerfvuil mogen eindigen: alle kunststoffen die worden weggegooid en vrij oin hetg milieu terechtkomen, kunnen er schade aan toebrengen en de vervuiling door microplastics doen toenemen. Wat industrieel composteerbare kunststoffen betreft (d.w.z. kunststoffen die zijn ontworpen om te worden gecomposteerd in industriële composteerinstallaties), moet met behulp van pictogrammen op dergelijke verpakkingen worden aangegeven hoe ze moeten worden verwijderd, zoals uiteengezet in het voorstel van vandaag voor een verordening betreffende verpakkingen en verpakkingsafval.

Het vermijden van generieke claims op kunststofproducten zoals “bioplastics” zal greenwashing helpen bestrijden en misleiding van de consument voorkomen.

Hoe draagt het initiatief bij tot de strategische autonomie van de EU wat betreft kritieke grondstoffen en energieverbruik?

Het gebruik van duurzaam gewonnen biomassa, met name organisch afval en residuen, kan fossiele brandstoffen gedeeltelijk vervangen voor de chemische en afgeleide materiaalindustrie, zoals de kunststoffenindustrie. In die zin is het een manier om de afhankelijkheid van ingevoerde fossiele brandstoffen te verminderen en de open strategische autonomie van de EU te vergroten. Maar wanneer biogebaseerde kunststoffen afkomstig zijn van planten die speciaal worden geteeld om als grondstof te worden gebruikt (suiker, granen of plantaardige oliën), in plaats van uit organisch afval of bijproducten, concurreren deze kunststoffen om land.

Wanneer primaire biomassa wordt gebruikt, is het belangrijk ervoor te zorgen dat deze ecologisch duurzaam is en dat de productie ervan geen schade toebrengt aan de biodiversiteit of de gezondheid van het ecosysteem.

In overeenstemming met de beginselen van de circulaire economie moedigt de Commissie producenten aan om prioriteit te geven aan het gebruik van organisch afval en bijproducten als grondstof, waarbij het gebruik van primaire biomassa tot een minimum wordt beperkt en aanzienlijke milieueffecten worden vermeden.

Hoe werkt dit initiatief samen met de richtlijn van 2019 betreffende kunststoffen voor eenmalig gebruik?

Door duidelijkheid te verschaffen over deze materialen draagt dit initiatief bij tot een correcte uitvoering van de richtlijn inzake kunststoffen voor eenmalig gebruik. Producten die waarschijnlijk zullen worden weggegooid, met inbegrip van producten die onder de richtlijn inzake kunststoffen voor eenmalig gebruik vallen, kunnen niet als biologisch afbreekbaar worden geëtiketteerd.

Hoe vult dit initiatief de richtlijn kunststoffen aan?

Bij de tenuitvoerlegging van de richtlijn plastic draagtassen zijn de lidstaten verplicht maatregelen te nemen om het verbruik van lichte plastic draagtassen te verminderen. Sommige lidstaten verlenen vrijstelling van hun maatregelen ter vermindering van het verbruik voor tassen met biologisch afbreekbare/composteerbare eigenschappen. De mededeling van vandaag bevat leidende duurzaamheidsbeginselen voor het gebruik en de verwijdering van biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen, ook voor toepassingen in tassen.

In de mededeling wordt bijvoorbeeld gespecificeerd dat industrieel composteerbare plastic tassen voor de gescheiden inzameling van bioafval een voorbeeld zijn van een gunstige toepassing van composteerbare kunststoffen. Deze zakken kunnen de plasticvervuiling van compost verminderen in tegenstelling tot niet-biologisch afbreekbare plastic tassen, die verontreinigingsproblemen opleveren in systemen voor de verwerking van bioafval. Uiteraard moet, in overeenstemming met de beginselen van de circulaire economie, de totale hoeveelheid zakken nog steeds tot een minimum worden beperkt.

Wat is het verband tussen de mededeling over een beleidskader voor biogebaseerde, biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen en de eisen inzake ecologisch ontwerp voor duurzame producten?

Deze mededeling kan helpen bij de ontwikkeling van eisen inzake ecologisch ontwerp voor duurzame producten.

Het initiatief specificeert bijvoorbeeld de essentiële elementen waarmee rekening moet worden gehouden bij het ontwerpen van deze kunststoffen: het aandeel biogebaseerde kunststoffen dat wordt gebruikt en de duurzaamheid van de winning van biogebaseerde kunststoffen; het correcte gebruik en de correcte verwijdering van biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen, alsmede de voorwaarden en termijnen die nodig zijn om biologisch te worden afgebroken.

In het algemeen stimuleert het initiatief meer circulaire kunststoffen — het zo lang mogelijk hergebruiken van materialen uit alle grondstoffen, met inbegrip van biogebaseerde grondstoffen, blijft een centrale prioriteit. Bij de eisen inzake ecologisch ontwerp moet ook rekening worden gehouden met het feit dat de mededeling waar mogelijk het gebruik van secundaire grondstoffen in plaats van primaire grondstoffen aanmoedigt.

Wat betekent de mededeling voor de sector?

Deze mededeling zal naar verwachting als leidraad dienen voor de toekomstige keuzes van de sector:

• - 

  alvorens biogebaseerde kunststoffen in de handel te brengen, moet de waardeketen ervoor zorgen dat het percentage biomassa duidelijk wordt gespecificeerd en dat deze kunststoffen op basis van duurzame grondstoffen tot stand komen;
• - 

  daartoe moeten producenten prioriteit geven aan het gebruik van goed beheerd organisch afval en bijproducten in plaats van primaire biomassa; zij moeten er ook voor zorgen dat deze kunststoffen voldoen aan duurzaamheidscriteria die vergelijkbaar zijn met die welke in de bio-energiesector worden gebruikt[1]. Er worden nog methoden ontwikkeld om de effecten van biogebaseerde kunststoffen in vergelijking met kunststoffen op basis van fossiele brandstoffen vanuit een levenscyclusperspectief te beoordelen.
• - 

  alvorens biologisch afbreekbare of composteerbare kunststoffen in de handel te brengen, moet de industrie het hele systeem in aanmerking nemen: de materiële eigenschappen, het ontvangende milieu (d.w.z. bodem, water), de tijd die nodig is voor biologische afbraak en het gedrag van de consument.
• - 

  Voor biologisch afbreekbare kunststoffen en composteerbare kunststoffen moeten de producenten hun investeringen uitsluitend toespitsen op toepassingen waarbij het gebruik van dergelijke kunststoffen echte milieuvoordelen oplevert.

  • - 

    Biologisch afbreekbare kunststoffen hebben voordelen wanneer de volledige verwijdering, inzameling en recycling van conventionele kunststoffen niet haalbaar is. Dit is bijvoorbeeld het geval voor mulchfolies die in de landbouw worden gebruikt, op voorwaarde dat zij gecertificeerd zijn aan de hand van passende normen.
  • - 

    Composteerbare kunststoffen leveren voordelen op wanneer de toepassingen ervan compost tegen kunststofverontreiniging beschermen en de inzameling van bioafval vergroten. Dit is bijvoorbeeld het geval bij theezakjes, koffiepods, groente- en fruitstickers en zeer lichte plastic draagtassen, hoewel alternatieven zonder verpakking of herbruikbare alternatieven de voorkeur verdienen.

• - 

  Additieven die worden gebruikt voor de productie van biologisch afbreekbare kunststoffen (of composteerbare kunststoffen) moeten veilig biologisch worden afgebroken en mogen niet schadelijk zijn voor het milieu. Zij moeten worden bekendgemaakt aan detailhandelaren, gebruikers en het publiek.

De Commissie zal onderzoek en innovatie met betrekking tot deze kunststoffen blijven bevorderen om de aanhoudende technische uitdagingen in verband met de productie, het gebruik en de verwijdering ervan aan te pakken.

Wat is het effect van de mededeling op kleine en middelgrote ondernemingen?

Deze mededeling bevat richtsnoeren voor burgers, overheden en alle relevante marktdeelnemers bij hun beleids-, aankoop- of investeringsbeslissingen. Hierdoor worden kmo's geholpen om hun investeringen te richten op toepassingen die het meest gunstig zijn voor het milieu en de samenleving. Als een kmo wordt geconfronteerd met technische/technologische uitdagingen in verband met de productie, het gebruik of de verwijdering van deze kunststoffen, kan deze een aanvraag indienen voor financiering van onderzoek en innovatie, maar de duurzaamheidsbeginselen van dit initiatief gelden ook voor kmo's.

Meer informatie

Persbericht over de voorstellen voor de circulaire economie

Vragen en antwoorden over verpakkingen en verpakkingsafval

Factsheet over verpakkingen en biogebaseerde kunststoffen

[1] Dezelfde criteria zijn van toepassing, behalve met betrekking tot broeikasgasemissies: aangezien biogebaseerde kunststoffen niet worden gebruikt om energie op te wekken, zou het niet passend zijn om dezelfde methode voor de berekening van broeikasgasemissies te gebruiken.