Brief aan collega Kamerleden over de aanvraag voor een debat over Stikstof

Met dank overgenomen van P.H. (Pieter) Omtzigt i, gepubliceerd op zondag 31 juli 2022.

Er is al bijna een week een mailwisseling aan de gang of de Kamer terug moet komen van reces vanwege stikstof. Een meerderheid in de Kamer heeft aangeven een schriftelijk overleg te willen. Dit was vandaag mijn antwoord.

Beste collega’s,

De berichten in deze gedachtenwisseling stemmen mij niet vrolijk.

Vlak voor het reces hebben de regeringspartijen vier weken onderhandeld over de stikstofbrieven (en een kaart) die daarna in 2,5 week door de Kamer gejaagd zijn. Er was geen sprake van een zorgvuldig proces, geen sprake van hoorzittingen met experts, natuurorganisaties of boeren. Er waren geen beslismemo’s of uitvoeringstoetsen. Er zat geen begroting bij en het was onduidelijk hoeveel boeren geraakt zouden worden.

Naar aanleiding van onze Kamervragen gaf de regering klip en klaar toe dat er hele plannen gebaseerd zijn op een toekomstige wetswijziging. Prof. Paul Bovend’Eert was daarover zeer duidelijk: de ministers dreigen maatregelen in te voeren die op dit moment strijdig zijn met de wet.

Maar het werd nog bizarder: uit de memo’s die minister Kaag naar de Kamer stuurde bleek het effect van het voorgestelde beleid te zijn: 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen, 17.600 boerenbedrijven moeten fors inkrimpen en het kost maximaal 42 miljard euro. Deze cijfers zijn essentieel, maar kwamen pas in het reces naar de Kamer.

Een paar dagen geleden stuurde minister Van der Wal nog een TNO rapport uit april (!) naar de Kamer waaruit blijkt dat de heel erg strakke 0,05 mol norm vaak opgaat in de modelruis. TNO adviseert een norm van 1-10 mol. Dat heeft enorm grote gevolgen voor bouwprojecten en PAS-melders. Veel bouwprojecten en PAS-melders zouden dan veel baat hebben bij het onafhankelijke TNO onderzoek. Het kabinet hield het eerst maanden geheim en legt het nu naast zich neer.

Het was echt beter geweest om dit rapport in april of mei te ontvangen.

Toen de staat besloot de mijnen te sluiten in Limburg, ging minister Den Uyl naar Limburg om dat aan te kondigen. Er was een plan om dat in 10 jaar te doen, er waren werkgelegenheidsinitiatieven met het doel perspectief te scheppen voor mijnwerkers.(ook al lukte dat niet altijd goed). En de Kamer richtte een aparte commissie op. Hoe anders gaat het nu met het open zijn over de gevolgen! Er is geen verhaal over het waarom van de operatie, geen openheid over de consequenties (nou ja, in het reces een beetje). Iedereen die iets weet van de ingrijpende gevolgen voor mijnwerkers of (een iets kleinere schaal) de ingrijpende gevolgen voor de nertsenfokkers, begrijpt de spanning en de totale afwezigheid van de politiek en het wantrouwen in een deel van Nederland.

Het geheel wordt gepresenteerd als de onontkoombare uitkomst van Europese regels en modellen. Maar zelfs de stukken van de regering laten zien dat dit niet zo is: bij natuurgebieden in de grensregio’s is er totaal geen gezamenlijk beleid. Aan de Duitse kant worden nieuwe varkensstallen gebouwd en aan de Nederlandse kant moeten boeren stoppen om maar een voorbeeld te noemen. Bovendien bevat het model grote onderzekerheden en ontneemt het model het zicht aan politieke keuzes.

Ondertussen zijn de regering en de regeringspartijen vrijwel afwezig in het debat hierover. Naar aanleiding van een aantal acties die duidelijk gevaarlijke situaties voor het verkeer opleverden, volgden een paar tweets van kabinetsleden en Kamerleden. Hetzelfde gebeurde toen collega Caroline van der Plas ernstig bedreigd werd.

Maar een land bestuur je niet met tweets.

Tot Kamervragen leidde het nauwelijks. En een debat is niet nodig volgens een meerderheid. Dat is werkelijk bizar en volstrekt niet uit te leggen. We weten niet eens welke effecten de ministers van Landbouw en Stikstof voorzien hebben bij hun beleid. En waarom zij kozen voor een optie met heel veel stoppende boeren en waarom zij dat geheim hielden. Hun memo’s moeten nog openbaar gemaakt worden. Terwijl er dus ook een variant is die veel minder dan de helft kost, de nieuwe doelen van de regering haalt en waarbij 5200 boerenbedrijven geraakt worden (en dus niet 28.000). Die getallen worden na de besluitvorming gemeld, omdat ze niet geverifieerd zouden zijn.

En voor de goede orde: die maximaal 42 miljard euro is bijna 2.500 euro per inwoner van Nederland. Het kabinet had ervoor kunnen kiezen om niet alleen huishoudens op of vlak boven het bijstandsniveau eenmalig 1300 euro energietoeslag te geven. Met dit geld hadden alle huishoudens van Nederland 4 jaar lang die toeslag van netto 1300 euro kunnen ontvangen: het is echt serieus veel geld middenin een bestaanszekerheidscrisis, waarin miljoenen huishoudens grote problemen hebben door de inflatie, veroorzaakt door de peperdure energie en de stijgende voedselprijzen.

Volgens mij is een debat hard nodig in deze omstandigheden, al is het alleen maar om duidelijk te horen van de regering en de regeringspartijen waarom zij deze keuzes maken en waarom de regering deze informatie over de gevolgen van keuzes niet deelde.

En hoe we ervoor zorgen dat de protesten binnen de grenzen van de wet plaatsvinden en mensen niet in gevaar gebracht worden met rechtsstaat ondermijnende acties. Want dat is een serieus probleem in de rechtsstaat: zelfs het beschermen van mensen die de weg veilig moeten maken, lukt niet meer. Ook hier werkt regeren per tweet echt niet en handhaven wel.

Zonder politiek debat, hoorzittingen en perspectief zal het hele stikstof-conflict zich blijvend verplaatsen naar de straat en naar de rechtbank. Daarmee hollen wij ons eigen democratisch bestel uit. Over kernpunten van het beleid en van het functioneren van de staat dient de Kamer ervoor te zorgen dat de regering verantwoording aflegt waar dat hoort: in de Staten-Generaal.

Dus ik doe een dringend verzoek aan die partijen die eerst een Schriftelijk Overleg willen: vraag het nu maandagmorgen met een meerderheid ook formeel aan (als afsplitser mag ik dat niet en dat is een probleem voor een andere keer). Zorg voor een snelle inbrengdatum de komende week, vertel waarom je dit beleid wel of niet steunt en wat je van de informatievoorziening vindt en laten we beantwoording vragen voor 15 augustus.

En wees bereid om daarna dan ook het debat aan te gaan in de Kamer, want dit gaat echt ergens over: over de keuzes omtrent de voedselvoorziening bijvoorbeeld. Met Caroline van der Plas stelde ik een debat in de week van 15 augustus voor. Eerder mag natuurlijk ook, maar vanaf 15 augustus zijn alle ministers en veel Kamerleden terug van vakantie - het kabinet heeft overigens zelf maar ongeveer vier weken geen ministerraad dus die vakantieperiode is ook niet excessief lang en daar hielden we rekening mee -

Vriendelijke groet,

Pieter Omtzigt