Eerste Kamer debatteert over zes grondwetswijzigingen, volgende week stemming

DEN HAAG (PDC) - Gisteren debatteerde de Eerste Kamer over zes wetsvoorstellen tot grondwetswijziging. Dit betreft voorstellen in de tweede lezing waarover volgende week dinsdag 5 juli gestemd zal worden. Om aangenomen te worden is per voorstel een twee derde meerderheid nodig bij deze stemming.

Een overzicht van de voorstellen waarover gedebatteerd werd:

Opnemen bepaling over het recht op een eerlijk proces

Het recht op een eerlijk proces is een pijler van de rechtsstaat, maar staat versnipperd over verschillende artikelen in de Grondwet. Dit voorstel neemt het recht expliciet op in artikel 17. De meeste sprekers uitten zich tijdens het debat positief over dit voorstel op te nemen in de Grondwet.

Door niet-ingezetenen gekozen kiescollege

Artikel 55² van de Grondwet bepaalt door wie de Eerste Kamer wordt gekozen. Op dit moment hebben Nederlanders die in het buitenland wonen geen invloed hierop, omdat Eerste Kamerleden gekozen worden door Provinciale Staten en leden van kiescolleges voor de Eerste Kamer in de Caribische Openbare lichamen.

Met dit voorstel krijgen Nederlanders die in het buitenland wonen stemrecht voor een afzonderlijk kiescollege dat voor de niet-ingezetenen kan stemmen op kandidaten voor de Eerste Kamer.

De grondwetswijziging om Nederlanders die in het buitenland wonen door middel van een in te stellen Kiescollege ook invloed te geven op de verkiezing van de Eerste Kamer leidde tot de nodige discussie. De SP en SGP spraken zich tijdens het debat kritisch uit, met name over de praktische uitwerking hoe deze stemmen moeten worden gewogen.

Opnemen van een algemene bepaling democratische rechtsstaat

Met dit voorstel wordt een algemene bepaling toegevoegd, waarin staat dat de Grondwet de grondrechten en democratische rechtsstaat waarborgt. Het doel is de relatie tussen de Grondwet en burgers verstevigen. De Eerste Kamerleden waren hier nog niet eensgezind over en twijfelde aan de toegevoegde waarde van het voorstel en of de bepaling niet te beperkt geformuleerd is.

Herijking grondwetsherzieningsprocedure

Deze wijziging legt vast dat een Grondwetswijziging in eerste en tweede lezing door opeenvolgende Tweede Kamers behandeld moet worden. Nu kan de Tweede Kamer nog wachten op gunstige politieke verhoudingen, voordat zij de wijziging onder handen neemt. Tijdens het debat werd hier positief op gereageerd, dit zou leiden tot een 'versterking van het democratisch proces'.

Verandering in grondwet van briefgeheim

Met dit voorstel wordt artikel 13⁶, het briefgeheim, uitgebreid om ook alle digitale communicatiemiddelen in het artikel op te nemen. Dit wetsvoorstel werd gesteund door de meeste sprekers.

Vervallen van overbodige grondwetsartikelen

Geen enkele fractie in de Eerste Kamer maakte bezwaar tegen het voorstel om enkele overbodig geworden passages in de Grondwet te schrappen.

Bron: Eerste Kamer

• 1. 

  Het recht op een eerlijk proces was niet met zoveel woorden in de Grondwet opgenomen. De elementen van het recht op een eerlijk proces werden weliswaar verdeeld door de Grondwet heen gegarandeerd, maar het recht werdt niet expliciet genoemd. Een voorstel om het recht wel expliciet in de Grondwet op te nemen is in 2022 aangenomen.
   
• 2. 

  De leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de leden van provinciale staten en de leden van een kiescollege als bedoeld in artikel 132a, derde lid. De verkiezing wordt, behoudens in geval van ontbinding der kamer, gehouden binnen drie maanden na de verkiezing van de leden van provinciale staten.
   
• 3. 

  Artikel 55 van de Grondwet bepaalt door wie de Eerste Kamer wordt gekozen. Voor 2023 hadden Nederlanders die in het buitenland woonden geen invloed op de samenstelling van de Eerste Kamer. De leden van de Eerste Kamer werden namelijk gekozen door de Provinciale Staten en de leden van de kiescolleges voor de Eerste Kamer in de Caribische openbare lichamen. In 2022 werd artikel 55 gewijzigd zodat Nederlanders die in het buitenland wonen stemrecht krijgen voor een afzonderlijk kiescollege. Dat kiescollege zal dan voor de niet-ingezetenen kunnen stemmen op kandidaten voor de Eerste Kamer.
   
• 4. 

  Veel landen hebben voorafgaand aan hun Grondwet een preambule, of een algemene bepaling staan. Doel daarvan is een relatie te leggen tussen de grondwet en degenen voor wie die Grondwet bestemd is. Zo'n preambule of algemene bepaling bevat dan verwijzingen naar begrippen als rechtsstaat, democratie en grondrechten.
   
• 5. 

  In 2022 werd artikel 137 zodanig gewijzigd dat alleen de Tweede Kamer die wordt gekozen na de bekendmaking van een Grondwetsherzieningwet in eerste lezing, bevoegd is de behandeling in tweede lezing ter hand te nemen en af te ronden. Als deze Kamer geen besluit neemt, vervalt het voorstel van rechtswege. Tot 2022 kon ook een volgende Tweede Kamer het voorstel in tweede lezing afhandelen.
   
• 6. 

  1. Het briefgeheim is onschendbaar, behalve, in de gevallen bij de wet bepaald, op last van de rechter.
   
• 7. 

  Al sinds jaar en dag werd in artikel 13 van de Grondwet de onschendbaarheid van het briefgeheim en de onschendbaarheid van het telefoon- en telegraafgeheim genoemd. Door de technologische vooruitgang was dat achterhaald. Met name de telegraaf raakte aan het einde van de 20e eeuw geheel in onbruik en maakte plaatst voor nieuwe communicatiemiddelen zoals smartphoneverkeer en e-mail. Het kabinet-Rutte II diende daarom in juli 2014 een voorstel tot wijziging van dit Grondwetsartikel in.