Circulaire economie: Commissie onderneemt actie tegen vijf lidstaten om afvalbeheer te verbeteren - Hoofdinhoud

De jaarlijkse afvalproductie van alle economische activiteiten in de EU bedraagt 2,5 miljard ton, oftewel 5 ton per hoofd van de bevolking per jaar, en gemiddeld produceert elke burger bijna een halve ton stedelijk afval. In haar actieplan voor de circulaire economie heeft de Commissie een traject uitgestippeld om de afvalproductie aanzienlijk te verminderen en in de EU-regels is bepaald dat het aandeel gestort stedelijk afval tegen 2035 tot 10 % moet worden beperkt.

Wetten en beleid op het gebied van afval hebben in de EU belangrijke verbeteringen in het afvalbeheer teweeggebracht: zij stimuleren innovatie op het gebied van gescheiden afvalinzameling en van afvalrecycling, beperken storting van afval en stimuleren veranderingen in het consumentengedrag. De EU-kaderrichtlijn afval en de stortplaatsrichtlijn bevatten een aantal regels om de negatieve gevolgen van de productie en verwerking van afvalstoffen te voorkomen en te verminderen.

De Commissie werkt voortdurend aan de modernisering van deze regels om ze geschikt te maken voor de circulaire economie en het digitale tijdperk. In het kader van deze ambitie zal de Commissie de komende dagen een hervorming van de EU-regels voor de overbrenging van afval naar het buitenland voorstellen om ervoor te zorgen dat de EU haar afvalproblemen niet naar derde landen uitvoert.

Tegelijkertijd heeft de Commissie de lidstaten voortdurend geholpen om de bestaande wetgeving naar behoren uit te voeren, waar nodig met gebruikmaking van haar handhavingsbevoegdheden. Dit is van cruciaal belang om de gezondheid van de EU-burgers te beschermen en het milieu schoon te houden.

Vandaag onderneemt de Commissie juridische stappen tegen Roemenië, Bulgarije, Kroatië, Griekenland en Slowakije wegens niet-naleving van belangrijke afvalwetgeving van de EU, namelijk de kaderrichtlijn afval en de stortplaatsrichtlijn. Deze vijf lidstaten worden aangespoord ervoor te zorgen dat afval vóór storting passend wordt behandeld. In het geval van Roemenië heeft de Commissie ook besloten een bijkomende zaak opnieuw voor te leggen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie, wegens niet-naleving van de stortplaatsrichtlijn.

De handhavingsmaatregel van de Commissie van vandaag ondersteunt de transitie naar een circulaire economie en helpt het milieu en de menselijke gezondheid te beschermen tegen de negatieve gevolgen van afvalvervuiling, in overeenstemming met de door de Commissie vastgestelde ambitie om de verontreiniging tot nul terug te dringen. Het niet naar behoren behandelen van afval kan verwoestende gevolgen hebben voor de menselijke gezondheid en voor ons water, ons land en onze lucht. Gevaarlijke stoffen in afval kunnen het drinkwater en de bodem verontreinigen.

De kaderrichtlijn afval bevat basisbeginselen voor afvalbeheer en stelt de afvalhiërarchie van de EU vast. Deze hiërarchie geeft een volgorde aan voor hoe wij met afval moeten omgaan, namelijk preventie, hergebruik, recycling, nuttige toepassing, verwijdering. Storten (verwijdering) is de minst gunstige optie, en moet dus zoveel mogelijk worden beperkt. Volgens de EU-regels moet het storten van afval geleidelijk worden afgeschaft of, wanneer storten onvermijdelijk is, zodanig gebeuren dat er geen risico's zijn voor de menselijke gezondheid en het milieu.

Volgens de meest recente beschikbare gegevens werd in 2018 nog altijd 24 % van al het in de EU geproduceerde stedelijk afval gestort. De stortplaatsrichtlijn bevat strenge operationele voorschriften voor stortplaatsen en voor de behandeling die afvalstoffen vóór het storten moeten ondergaan.

Gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu

Het niet correct toepassen van de stortplaatsrichtlijn betekent dat burgers en bedrijven uit Roemenië, Bulgarije, Kroatië, Griekenland en Slowakije wellicht niet optimaal kunnen profiteren van de bepalingen van de richtlijn, en dat:

• - 

  het risico voor de gezondheid van de burgers, met name in de vorm van astma, aangeboren afwijkingen en ondergewicht bij de geboorte, hoger is;
• - 

  er meer vervuiling is, met name van oppervlaktewater, grondwater, bodem en lucht (organisch afval, bijvoorbeeld — dat een groot deel uitmaakt van stedelijk afval — produceert bij afbraak de schadelijke gassen CO₂ en methaan);
• - 

  er voorts een onnodig verlies aan materialen uit de Europese economie is, omdat er recycleerbaar afval wordt gestort.

Wanneer storten niet kan worden vermeden, moeten de lidstaten maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat alleen behandeld afval wordt gestort. Het Hof van Justitie van de EU heeft in zijn arrest van 15 oktober 2014 verder geoordeeld dat er daarbij niet voor om het even welke behandeling van het afval vóór storting mag worden gekozen, maar dat moet worden geopteerd voor de behandeling die het meest geschikt is om de gevolgen voor het milieu en de menselijke gezondheid zoveel mogelijk te beperken. Uit studies en onderzoeken van de Commissie is gebleken dat verschillende stortplaatsen in deze vijf lidstaten tekortkomingen vertoonden.

De Commissie stuurt vandaag aanmaningsbrieven aan Bulgarije, Kroatië, Griekenland, Roemenië en Slowakije en roept hen op om de stortplaatsrichtlijn en de kaderrichtlijn afval correct toe te passen. De studies brachten in Bulgarije tekortkomingen aan het licht op alle bezochte locaties; in 52 stortplaatsen was er geen passende selectie van afvalstromen. In Kroatië werden tekortkomingen op alle bezochte locaties geconstateerd en bleek dat stedelijk afval zonder enige behandeling wordt gestort. In Griekenland is er volgens de studies een gebrek aan toereikende verwerkingsinstallaties en wordt afval bij inzameling onvoldoende gescheiden. In Roemenië vertonen alle bezochte locaties tekortkomingen en bleek dat het grootste deel van het afval zonder enige behandeling wordt gestort. In Slowakije werden ook tekortkomingen vastgesteld op alle bezochte locaties: op 111 Slowaakse stortplaatsen wordt afval zonder passende behandeling gestort, omdat er onvoldoende installaties zijn om de verschillende soorten afval te selecteren.

Bovendien hadden, in een afzonderlijk geval, 109 stortplaatsen in Roemenië uiterlijk op 16 juli 2009 gesloten en gerehabiliteerd moeten zijn, overeenkomstig de stortplaatsrichtlijn. Op 18 oktober 2018 heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie vastgesteld dat Roemenië zijn verplichtingen met betrekking tot 68 stortplaatsen niet was nagekomen. Ondanks enige vooruitgang heeft Roemenië nog niet volledig voldaan aan het arrest van het Hof: 42 stortplaatsen zijn nog altijd niet gesloten en voor velen daarvan zijn de saneringswerkzaamheden nog niet gepland. Tegen Bulgarije, Cyprus, Spanje, Italië en Slovenië lopen soortgelijke inbreukprocedures.

Achtergrond

De in de EU-verdragen verankerde inbreukprocedure stelt dat de Commissie juridische stappen kan ondernemen tegen lidstaten die er niet voor zorgen dat richtlijnen tijdig en accuraat in hun nationale wetgeving worden omgezet.

Milieuvoorschriften worden vastgesteld om schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu te voorkomen en weerspiegelen zowel de meest recente gezondheids- en technische gegevens als het heersende politieke kader. Een gebrekkige uitvoering van milieuwetgeving en milieubeleid brengt milieu-, economische en sociale kosten met zich mee voor de samenleving en creëert een ongelijk speelveld voor marktdeelnemers.

Het beheer van afval op een milieuhygiënisch verantwoorde manier en het gebruikmaken van de secundaire materialen die ze bevatten, zijn belangrijke elementen van het milieubeleid van de EU. De EU-wetgeving inzake afval heeft tot doel afvalpreventie te bevorderen, voorschriften voor hergebruik en recyclingpercentages voor bepaalde afvalstromen vast te stellen, het storten op stortplaatsen die aan de voorschriften voldoen tot een minimum terug te dringen, en het storten op plaatsen die niet aan de voorschriften voldoen, uit te bannen. De voordelen van het actieplan voor een circulaire economie, een van de belangrijkste bouwstenen van de Europese Green Deal, kunnen niet volledig worden benut zolang illegale stortingen voortduren.

Nadere informatie

Inbreukprocedure

Enforcing EU Environmental Law: Benefits and Achievements

Study to assess the benefits delivered through the enforcement of EU environmental legislation

Study: The costs of not implementing EU environmental law

Over de belangrijkste besluiten in het inbreukenpakket van oktober 2021, zie MEMO.