Vragen en antwoorden over de noordpoolstrategie van de EU - Hoofdinhoud
Waarom moet de EU zich bezighouden met het noordpoolgebied?
De EU heeft als geopolitieke macht en belangrijke economische speler een strategisch en dagelijks belang bij het Europese alsook het bredere noordpoolgebied, en is medeverantwoordelijk voor de duurzame ontwikkeling van het gebied. De EU heeft ook groot belang bij de ondersteuning van multilaterale samenwerking in het noordpoolgebied en probeert ervoor te zorgen dat het noordpoolgebied veilig, stabiel, duurzaam, vredig en welvarend blijft.
Als koploper in de strijd tegen de klimaat- en biodiversiteitscrises is de EU bereid om haar rol en haar mondiale verantwoordelijkheid op zich te nemen. Klimaatactie is van groot belang voor het noordpoolgebied, gezien het enorme domino-effect dat de opwarming van dit gebied heeft. Deze Arctische transitie heeft gevolgen voor de hele planeet en treft mensen op verschillende manieren.
De wetgevingsvoorstellen in het kader van de Europese Green Deal vormen de kern van het EU-beleid inzake het noordpoolgebied, samen met de EU-aanpak voor een nieuwe duurzame blauwe economie, die wordt ondersteund door wetenschap, innovatie en regionale investeringen.
De EU houdt zich dus niet zomaar met het noordpoolgebied bezig - het is bittere noodzaak.
Wat is de impact van de EU op het noordpoolgebied?
De EU is een grote geïndustrialiseerde economie met een omvangrijke bevolking en heeft daarmee op verschillende manieren invloed op het noordpoolgebied. Het gaat met name om haar ecologische voetafdruk en haar vraag naar hulpbronnen en producten die uit dit gebied afkomstig zijn.
De emissies van broeikasgassen dragen bij tot de opwarming van de aarde, en verontreinigende stoffen als persistente organische verontreinigende stoffen, zwarte koolstof, zware metalen zoals kwik, en micro- en macroplastics bereiken het noordpoolgebied via lucht- en oceaanstromen.
De EU draagt bij tot de opwarming van het noordpoolgebied doordat zij goed is voor 8 % van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Bovendien is de EU verantwoordelijk voor ongeveer 36 % van de afzetting van zwarte koolstof. Deze schadelijke luchtverontreinigende stof versnelt de opwarming van het noordpoolgebied en het smelten van sneeuw- en ijsoppervlakken [1].
De EU erkent haar eigen impact op de regio en zal deze blijven beoordelen. Zij streeft ernaar om deze impact op een gecoördineerde manier aan te pakken, in nauwe samenwerking met nationale, regionale en lokale autoriteiten en de gemeenschappen in het noordpoolgebied. Met deze nieuwe mededeling verbindt de EU zich ertoe om belangrijke bronnen van verontreiniging aan te pakken die het noordpoolgebied schaden - in de lucht, op het land en op zee. Daarbij gaat het onder meer om plastic/marien zwerfvuil, zwarte koolstof, chemicaliën en vervoersemissies, alsook om de niet-duurzame exploitatie van natuurlijke hulpbronnen.
Hoe wil de EU haar rol in het noordpoolgebied vergroten?
Het is een geopolitieke noodzaak dat de EU zich volop bezighoudt met het noordpoolgebied. De EU heeft er alle belang bij multilaterale samenwerking in het noordpoolgebied te ondersteunen en ervoor te zorgen dat het een stabiel en welvarend gebied blijft waar vredige samenwerking centraal staat.
Met de mededeling inzake het noordpoolgebied verbindt de EU zich ertoe om zich krachtiger in te zetten in en rondom het noordpoolgebied, als antwoord op de geopolitieke, ecologische, economische en sociale uitdagingen waarmee zij te maken heeft, en samen met anderen de nieuwe mogelijkheden te reguleren. Voortbouwend op haar beleid zoals dat is uiteengezet in eerdere mededelingen inzake noordpoolkwesties[2] en op basis van de integrale strategie voor het buitenlands en veiligheidsbeleid van de Europese Unie van 2016 en de politieke prioriteiten van de Commissie, wil de EU haar rol in het noordpoolgebied verder te versterken.
De EU zal met name:
-
-haar strategische prognoses verbeteren en daarbij in het bijzonder de relatie tussen klimaatverandering en veiligheid onderzoeken; zij zal aan Noordpoolkwesties stelselmatig aandacht schenken bij haar externe diplomatie en de regionale samenwerking versterken. Om de veiligheidsproblemen op te vangen, zal de EU de civielebeschermingscapaciteiten en de opsporings- en reddingsamenwerking uitbreiden, en het onderzoek naar ontdooiing van permafrost intensiveren. Zij zal een permanente aanwezigheid in Groenland tot stand brengen om zo ons partnerschap te versterken en onze zichtbaarheid ter plaatse te vergroten;
-
-de ecologische, sociale, economische en politieke problemen die het gevolg zijn van klimaatverandering oplossen en krachtig optreden om klimaatverandering en milieuschade aan te pakken. Door de Europese Green Deal uit te voeren, waaronder de nieuwe aanpak voor een duurzame blauwe economie, en prioriteiten op internationaal niveau na te streven, zal de EU trachten om klimaatgerelateerde problemen te verzachten, zich eraan aan te passen en ervan te herstellen, en Europese oplossingen bieden om voor een robuuste, groene en blauwe transitie te zorgen. De EU zal duurzame betrekkingen met haar partners in de regio blijven ontwikkelen en de oceaangovernance van het noordpoolgebied versterken;
-
-investeren in de toekomst van de bewoners van het noordpoolgebied door te zorgen voor beter onderwijs, duurzame groei en banen, en door jongeren, vrouwen en inheemse volken bij de besluitvorming in het noordpoolgebied, over onder andere innovatie en onderzoek, werkgelegenheid, digitale vaardigheden en onderwijs;
-
-een innovatieve groene transitie stimuleren, waarbij de Arctische regio's zich kunnen richten op het scheppen van toekomstbestendige banen in innovatieve sectoren als koolstofneutrale energie, waterstof, duurzame winningsindustrieën, elektronische leermethoden, e-gezondheid, connectiviteit en infrastructuur, duurzaam toerisme, groene technologieën, visserij en landbouw. De EU zal erop aandringen dat olie, steenkool en gas in de grond blijven, ook in het noordpoolgebied.
Hoe wil de EU haar acties financieren?
De EU-financiering voor het noordpoolgebied wordt verstrekt via verschillende programma's en initiatieven:
-
-de cohesie- en plattelandsontwikkelingsprogramma's (Noord-Zweden en Noordoost Finland) en de Interreg-programma's (onder meer de Faeröer, IJsland, Groenland, Noorwegen en Rusland)
Deze programma's zijn belangrijke instrumenten voor de EU om ontwikkelingen in het noordpoolgebied te kunnen sturen. De cohesieprogramma's van de EU zullen in de periode 2021-2027 de nadruk leggen op groene en digitale transitie ondersteuning van slimme economische transformatie met evoluerende strategieën voor slimme specialisatie, met financiering voor ondernemerschap en met initiatieven voor jongeren in het noordpoolgebied. De noordelijke Finse en Zweedse gebieden komen ook in aanmerking voor het nieuwe Fonds voor een rechtvaardige transitie. Dit fonds heeft tot doel om de sociale en economische kosten als gevolg van de transitie naar een klimaatneutrale economie op te vangen.
-
-
De Europese Investeringsbank-groep (EIB-groep) zal een sleutelrol spelen bij het uitvoeren van InvestEU, samen met andere uitvoerende partners, waaronder nationale stimuleringsbanken en internationale financiële instellingen als de Noordse Investeringsbank. Elk land dat geen lid is van de EU kan zich bij InvestEU aansluiten door eraan bij te dragen. De EIB zal groene energie in het noordpoolgebied ondersteunen. Financiering en investering is beschikbaar voor alle projecten die de circulaire economie verwezenlijken door hulpbronnenefficiëntie en duurzame productieprocessen te bevorderen, alsook voor andere circulaire projecten die betrekking hebben op de levenscyclus van producten.
De EU zal de Arctische wetenschap ondersteunen via Horizon Europa 2021-2027. Eerder werd in het kader van Horizon 2020 in de periode 2014-2020 ongeveer 200 miljoen EUR geïnvesteerd in onderzoek dat verband houdt met het noordpoolgebied. Verscheidene door Horizon 2020 gefinancierde projecten lopen nog steeds en zullen leiden tot verdere projecten in het kader van Horizon Europa en door groepen als het EU-Poolcluster.
-
-het Copernicus- en het Galileo-ruimtevaartprogramma van de EU en programma's zoals de “Connecting Europe Facility”
Gegadigden zullen EU-programma's die duurzame ontwikkeling in het Europese noordpoolgebied kunnen ondersteunen, gemakkelijker vinden dankzij een speciaal online investerings- en informatieportaal.
De EU dringt erop aan dat olie, steenkool en gas in de grond blijven, ook in het noordpoolgebied. Momenteel hebben we echter te maken met torenhoge energieprijzen en een grotere vraag. Is deze doelstelling realistisch?
De oproep in de nieuwe strategie voor de Noordpool om de winning van fossiele brandstoffen te beperken heeft tot doel om de mondiale energietransitie te versnellen. De EU spant zich in om de Overeenkomst van Parijs te implementeren, en olie, steenkool en gas hebben de grootste invloed op klimaatverandering. Daarom dringt de EU erop aan dat olie, steenkool en gas in de grond blijven, ook in het noordpoolgebied. In het verslag van het Internationaal Energieagentschap over uit 2021 over broeikasgasneutraliteit tegen 2050 staat duidelijk dat er in het nulemissiescenario geen nieuwe olievelden en gasbellen nodig zijn.
Ten eerste zal de Commissie samen met partners nadenken over een multilaterale juridische verplichting om geen verdere koolwaterstofontwikkelingen toe te staan in het noordpoolgebied of in aangrenzende gebieden, en om zulke koolwaterstoffen niet te kopen, mocht er toch productie plaatsvinden. We zouden de gedeeltelijke moratoria op koolwaterstofexploratie in het noordpoolgebied, zoals die al zijn vastgesteld met partners als de VS, Canada en Groenland, verder kunnen uitbouwen.
Ten tweede zal de EU de transitie naar hernieuwbare energie versnellen, zodat betaalbare hernieuwbare energie voor iedereen beschikbaar wordt. Het noordpoolgebied heeft een enorm potentieel aan hernieuwbare energie (geothermische, groene, wind-, waterstof- en waterkrachtenergie). De ontwikkeling van hernieuwbare energie is in het belang van het noordpoolgebied en de EU.
Hoe kan de extractie en gebruik van zeldzame grondstoffen uit het noordpoolgebied duurzamer gemaakt worden?
Wat de extractie van belangrijke grondstoffen betreft, stelt de nieuwe noordpoolstrategie voor om economische en sociale milieubeoordelingen te stimuleren en voor delving, afvalbeheer en ongevallenrespons gebruik te maken van de beste methoden en hoge milieunormen. De EU zou ook gebiedsgebonden beheer ondersteunen en circulaire economie-initiatieven implementeren.
[1] EPRD, Overzicht van EU-acties in het noordpoolgebied en hun impact (in het Engels), juni 2021
[2] COM(2008) 763, JOIN(2012) 19 en JOIN(2016) 21
Meer over ...