[persbriefing] Digital Services Act: Europese regels voor online platforms

Met dank overgenomen van GroenLinks (GL) i, gepubliceerd op maandag 19 oktober 2020.

Vandaag debatteert het Europees Parlement over de Digital Services Act (DSA). De DSA bestaat uit een groot pakket Europese regels voor online platforms en is bepalend voor hoe de Europese online interne markt eruit komt te zien. De voorstellen van het Europees Parlement, waar morgen over gestemd wordt, dienen als input voor het pakket dat de Europese Commissie eind dit jaar presenteert.

GroenLinks-Europarlementariër Kim van Sparrentak is blij met de voorstellen: “Het Europees Parlement geeft een sterk signaal: we moeten af van onze afhankelijkheid van de monopolie van techbedrijven en de spelregels die zij ons eenzijdig opleggen. Belangrijk is dat we ons vandaag uitspreken voor meer transparantie, het versterken van online consumentenrechten en het aan banden leggen van megalomane dataverzameling en verwerking door online platforms.

In de onderhandelingen over de voorstellen hebben de Europese Groenen succesvol ingezet op het verhogen van transparantie van de algoritmen die online platforms gebruiken, het beperken van gericht adverteren en microtargeting en het beschermen van de vrijheid van meningsuiting online.

9 vragen over de Digital Services Act

Wat is de Digital Services Act?

De DSA gaat bepalen welke regels er in de EU gelden voor online platforms. Online platforms zijn alle online diensten, zoals online marktplaatsen, zoekmachines, video- of muziekstreaming diensten of online boekingsdiensten. Net zoals we de interne markt hebben, waarbij regels tussen landen gelijkgetrokken zijn, is er ook een digitale interne markt voor de EU. De DSA herziet de oude regels voor online diensten en stelt nieuwe regels voor de digitale interne markt. Het DSA-voorstel bestaat uit verschillende delen. Een deel zal gaan over de verantwoordelijkheden van online platforms over wat er online mag staan en waar platforms transparant over moeten zijn. Het andere deel focust op het verbeteren van concurrentie op de techmarkt.

Waarom hebben we een Digital Services Act nodig?

De huidige regels voor internet en de digitale markt, de e-Commerce richtlijn, bestaan nu twintig jaar. In deze jaren is veel veranderd, waardoor de bestaande wetgeving sterk verouderd is. De DSA moet ervoor zorgen dat de regels weer passen bij de online realiteit, technologieën en bedrijven van nu. Ook moet de Digital Services Act ervoor zorgen dat de digitale interne markt wordt gelijkgetrokken met de offline interne markt, zodat er een gelijk speelveld ontstaat voor zowel online als offline bedrijven (zie volgende vraag). Daarnaast moet wat offline illegaal is ook online illegaal zijn (zie vraag daarna).

Een gelijk speelveld online en offline?

De e-Commerce Richtlijn werd opgesteld zodat online bedrijven toegang krijgen tot de Europese interne markt zonder aan te lopen tegen een doolhof van verschillende regels per EU-land. Daarom geldt nu het ‘land van oorsprongbeginsel’ voor online platforms: er gelden de regels van het EU-land waar zij gevestigd zijn. Dit land handhaaft die regels ook. Op het land van oorsprongbeginsel is moeilijk een uitzondering te krijgen.

Dat online platforms maar met één pakket aan regels te maken hebben, terwijl ze in alle lidstaten actief zijn, is goed voor online bedrijven en voor innovatie in de EU. Maar in de praktijk krijg je hierdoor situaties waarin landen de regels die voor ‘offline’ diensten gelden niet direct kunnen opleggen aan online platforms die op dezelfde markt concurreren. Dit betekent dat ‘offline’ diensten fikse concurrentie krijgen van grote online platforms die niet aan dezelfde regels hoeven te voldoen. Amazon concurreert bijvoorbeeld direct met fysieke winkels, Airbnb doet dat met hotels. Voor een gelijk speelveld op de markt moeten voor alle concurrenten dezelfde regels gelden.

Wat wordt er bedoeld met wat offline illegaal is online ook illegaal moet zijn?

Onder de oude e-Commerce Richtlijn hebben online platforms een beperkte aansprakelijkheid. Online platforms zijn niet meteen aansprakelijk voor wat op hun platform staat. Ze zijn pas aansprakelijk als zij een melding krijgen dat er iets (illegaals) verwijderd moet worden. Dit is een goede zaak, want zo hoeft niet alles wat online wordt gezet verplicht door een automatische filter, wat gevaarlijk zou zijn voor de vrijheid van meningsuiting en onze privacy. Tegelijkertijd is dit een verschil tussen de online en offline wereld. Voor offline dienstverleners geldt dit systeem namelijk niet. Als je bijvoorbeeld in een fysieke winkel illegale producten tegenkomt is de winkelier daarvoor meteen aansprakelijk, net als een hotel dat kamers illegaal verhuurt zonder vergunning.

Wat wil de Europese Commissie?

De Europese Commissie wil heldere regels over de verantwoordelijkheden van online diensten ten opzichte van de risico’s die gebruikers online lopen. De Europese Commissie wil kunnen ingrijpen en online platforms kunnen opbreken als deze richting een monopoliepositie gaan. Daarnaast wil de Commissie sterke regels voor zogenoemde ‘poortwachters’. Dit zijn grote techbedrijven die zo groot zijn dat ze kunnen bepalen wie er toegang krijgt tot de markt. Denk hierbij aan de app store van Apple of de Play store van Google, maar ook Amazon.com en de zoekmachine van Google. Deze bedrijven kunnen namelijk bepalen welke bedrijven mee mogen doen op hun platforms. Doordat deze bedrijven zo groot zijn en zo weinig concurrentie hebben, bepalen zij wie er toegang krijgt tot de markt en kunnen ze met hun machtspositie eenzijdig voorwaarden stellen. De Commissie wil regels over wat dit soort platforms in ieder geval niet mogen doen, zoals hun eigen producten eerst tonen, en welke voorwaarden zij aan andere bedrijven mogen stellen.

Wat is de impact van de DSA?

Deze stemming is het startschot van een herinrichting van de Europese digitale interne markt. Het gaat niet alleen een update van oude wetten en regels, maar ook komen er nieuwe regels om de macht van online platforms in te perken. De Europese Unie kan als eerste in de wereld stappen ondernemen om grote online platforms te onderwerpen aan strikte regels en verantwoordelijkheden, of zelfs op te breken. Dit geeft Europa de kans om wereldwijd de standaard te bepalen, net als het deed met de Europese privacywet die nu wereldwijd gemeengoed is geworden.

Wat zijn de vervolgstappen?

De teksten waar vandaag over wordt gedebatteerd en morgen over wordt gestemd, laten zien wat het Europees Parlement wil van de DSA. De Commissie neemt deze mee bij het schrijven van de wetsvoorstellen. Op 2 december presenteert de Europese Commissie haar plannen. Daarna beginnen de onderhandelingen over de DSA tussen Europees Parlement en de Europese landen. Waar het totaalpakket eerst als de DSA was aangekondigd, lijkt het er nu op dat de Commissie het deel met maatregelen voor concurrentie op de techmarkt apart uit zal brengen als de Digital Markets Act.

Wat zijn voor GroenLinks de belangrijke punten?

GroenLinks zet zich in voor duidelijke EU-regels op de digitale interne markt en stelt de privacy en vrijheid van gebruikers voorop. Als gebruiker of bedrijf moet je online en offline dezelfde regels tegenkomen. We moeten ervoor zorgen dat we niet langer afhankelijk zijn van regels die grote online platforms eenzijdig en zonder transparantie stellen. Grote techbedrijven als Facebook en Google bepalen nu op basis van ‘clicks’ wat gebruikers wel en niet te zien krijgen online, dit liet Zondag met Lubach gisteren ook zien. GroenLinks wil dat de techbedrijven transparant zijn over wat zij gebruikers laten zien en waarom, hier moet ook een Europese toezichthouder op komen die de regels kan handhaven. Zo kunnen we de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van informatie online beter beschermen.

Bovendien moet grootschalige persoonlijke dataverzameling en gericht adverteren aan banden worden gelegd. GroenLinks maakt zich hard voor het aanpakken van de oneerlijke concurrentie op de techmarkt, het versterken van online consumentenbescherming en regels om de macht van de allergrootste online platforms in te perken. Tot slot is GroenLinks bezig met gevolgen van de platformeconomie op het sociale domein, bijvoorbeeld op betaalbaar wonen of de flexibilisering van de arbeidsmarkt.

Wat komt er nog meer aan op digitaal gebied?

Met digitalisering als prioriteit van de Europese Commissie volgen de komende tijd nog veel voorstellen. Op 11 november komt de Commissie met een New Consumer Agenda, om bijvoorbeeld consumentenbescherming online te verbeteren. Volgende maand staat ook het eerste wetsvoorstel van de Europese Commissie voor het EU-wijd delen van data gepland. In 2021 wordt er een voorstel op kunstmatige intelligentie verwacht.

Neem voor meer informatie of interviewverzoeken contact op met Lowie Kok, persvoorlichter GroenLinks Europa

Telefoon: +31 634 930 173

E-mail: lowie.kok@ep.europa.eu

Kijk voor extra informatie ook op het Mediacentrum van GroenLinks Europa.