Mensenrechtenrapportage 2019. Inzet en resultaten buitenlands mensenrechtenbeleid (bijlage bij 32735,nr.304) - Hoofdinhoud

Officiële titel	Mensenrechtenrapportage 2019. Inzet en resultaten buitenlands mensenrechtenbeleid (bijlage bij 32735,nr.304)
Document­datum	16-06-2020
Publicatie­datum	23-06-2020
Nummer	2020D24240
Kenmerk	32735, nr. 304
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Mensenrechtenrapportage 2019

Inzet en resultaten buitenlands mensenrechtenbeleid

Mensenrechtenrapportage 2019 | Mensenrechtenrapportage 2019 | Mensenrechtenrapportage 2019 | Mensenrechtenrapportage 2019 | Mensenrechtenrapportage 2019 | AccraVaticaanstadPortOfSpainHoustonPretoriaLaPazIstanboelBoedapestHamburgVancouverDhakaDubaiBangkokAnkaraAlgiersKhartoemDubaiKobeBrusselMexicoSt

PetersburgParamariboAnkaraRabatBelgradoRabatAtheneHarareNewYorkAntwerpenBuenosBogotáKairoHarareLagosManaguaQuitoHamburgLagosColomboMexicoBr atislavaLusakaBangkokSarajevoDamascusHoustonBonnAnkaraBrusselDarEsSalaamKobeSofiaKoealaLoempoerWellingtonAlgiersAnkaraAbujaChicagoMuscatDakarSt ockholmKopenhagenCotonouBuenosAiresAddisAbebaLissabonParijsRabatDüsseldorfTokioLuxemburgMontevideoChicagoBagdadPortOfSpainBoekarestLuxemburgDak arHoustonAlmatyDubaiRomeBamakoBelgradoHamburgRomeDarEsSalaamSofiaDubaiColomboRabatAtheneDublinSydneyKobeBogotáPraagOuagadougouAlgiersKin gstonStPetersburgAmmanMilaanMexicoTeheranAbuDhabiFrankfurtAmMainBelgradoTorontoAddisAbebaAnkaraSarajevoPortOfSpainAiresStockholmAmsterdamAbeba

TripoliLaPazKairoManaguaBagdadLosAngelesKievAnkaraColomboWarschauRomeBernKingstonLissabonBoedapestBoedapestNewYorkMaputoColomboNewYorkRiyad BamakoTelAvivKingstonMontevideoLaPazPraagDubaiWenenCotonouBerlijnLaPazDüsseldorfKampalaTeheranSeoelMontevideoBrasiliaPretoriaAnkaraBomaySofiaToro ntoRomeZagrebWashingtonAmmanAtheneLaPazMoskouAlgiersAbidjanParamariboMaputoManillaKinshasaBarcelonaCaracasManaguaBarcelonaLusakaAntwerpenSa oPauloBagdadLaPazParijsTorontoBrusselBerlijnPekingMontevideoAbuDhabiTelAvivLondenIstanboelAlmatyBangkokHelsinkiSanJoséParamariboAnkaraSaoPauloPretor iaBangkokMilaanBamakoHoustonHarareBrasiliaKairoSarajevoBratislavaWindhoekZagrebBrusselRiyadMoskouAlmatyMaputoKarachiVancouverSantiagoDeChileTunis

ManaguaTeheranCotonouTokioTunisHelsinkiBoekarestHamburgKopenhagenStockholmWellingtonMelbourneKopenhagenRabatBerlijnAntwerpenSanJoséRomeLuxemb urgSofiaHoustonRiyadDüsseldorfAmmanAccraPraagKarachiKairoSarajevoAlgiersAnkaraLondenBamakoJakartaParamariboOttawaMontrealAlgiersMuscatWindhoekRi yadLuandaMadridVaticaanstadWarschauBrasiliaVancouverAntwerpenDakarDarEsSalaamDubaiTripoliMaputoDublinBrusselSanJoséTelAvivMilaanBoedapestLusakaFra nkfurtAmMainMelbourneMünchenAtheneDüsseldorfKampalaCanberraBamakoIslamabadSofiaLissabonBangkokRomeChicagoAlgiersRiyadhYaoundéRiyadhMuscatKa mpalaParijsMadridBelgradoBelgradoSarajevoPraagKaapstadMelbourneLaPazTunisMoskouLosAngelesNewDelhiAddisAbebaAntwerpenBrusselWashingtonLusakaWen enHongKongBogotáLuandaRabatTokioWellingtonTokioMoskouAlmatyMilaanHamburgTelAvivMontevideoMaputoAlgiersMilaanMontevideoVancouverAnkaraBarcelon aPraagColomboWarschauMadridPretoriaBonnAtheneIstanboelWashingtonWellingtonKhartoemBonnLusakaDublinShanghaiWenenJakartaStockholmSanJoséManagu aNewYorkKhartoemAddisAbebaBagdadBrasiliaBelgradoMuscatLuandaSantiagoDeChileLusakaBomayRabatBomayOttawaBratislavaBagdadHavannaHavannaBerlijn

HongKongMilaanCanberraHamburgNairobiPraagIslamabadAbuDhabiQuitoTripoliWashingtonDubaiRomeJakartaLimaLondenStockholmMoskouNewYorkAddisAbeba NewYorkSingaporeSeoelHongKongFrankfurtAmMainKarachiBratislavaLosAngelesBoekarestAtheneSingaporeAnkaraBratislavaTunisLuxemburgZagrebMontrealSofiaSy dneySantiagoDeChileLondenDüsseldorfAtheneNewYorkBrusselJakartaKarachiLuxemburgNairobiDarEsSalaamAntwerpenAddisAbebaRabatSantiagoDeChileHamburgK obeYaoundéAddisAbebaMadridBangkokDüsseldorfTelAvivParijsSeoelParamariboCotonouLaPazHelsinkiPortOfSpainParijsKievBarcelonaAccraZagrebRiyadLosAngelesM ilaanDarEsSalaamOsloLuandaNewYorkKhartoemBoedapestAbuDhabiHamburgSaoPauloMexicoManillaBangkokMünchenBuenosAiresSarajevoAnkaraStPetersburgSha nghaiBagdadJakartaKoealaLoempoerTunisOsloBratislavaMontrealDhakaKigaliTelAvivIstanboelHongKongChicagoIslamabadKingstonDamascusTunisBogotáKopenha genWenenCaracasBernKoealaLoempoerTokioDublinAlmatyNewDelhiAtheneRiyadPortOfSpainBonnShanghaiRiyadKhartoemZagrebSofiaLagosKobeDublinQuitoLonde nPretoriaAlmatyKarachiAnkaraTokioHavannaBonnBerlijnBuenosAiresLagosShanghaiKopenhagenBagdadHongKongAlmatyMuscatAbuDhabiWenenSanJoséKoeweitW enenKievParijsBuenosAiresMadridKoeweitHarareParijsMoskouPretoriaTripoliMadridDamascusPraagKobeKoealaLoempoerKaapstadLuandaKievLusakaDarEsSalaamM elbourneZagrebParijsHoustonWindhoekParamariboBamakoBonnCotonouOttawaJakartaMuscatColomboManillaOsloNairobiDubaiSaoPauloPretoriaMaputoAmmanB agdadNewDelhiLimaLaPazQuitoBogotáBamakoHamburgAlgiersLuandaKingstonRiyadMoskouLagosManaguaBuenosAiresManillaLimaMelbourneMexicoColomboCan berraAbuDhabiMelbourneWenenDarEsSalaamBrasiliaKoeweitParijsJakartaIstanboelTeheranKhartoemAbujaParijsStockholmTorontoNewDelhiQuitoSeoelBangkokWen enLaPazParamariboBoekarestSarajevoKoealaLoempoerBoekarestKingstonAlgiersStockholmLosAngelesDubaiSingaporeAnkaraAmmanCanberraBogotáParijsLaPazWen enAccraVaticaanstadPortOfSpainHoustonPretoriaLaPazIstanboelBoedapestHamburgVancouverDhakaDubaiBangkokAnkaraAlgiersKhartoemDubaiKobeBrusselMexico

StPetersburgParamariboAnkaraRabatBelgradoRabatAtheneHarareNewYorkAntwerpenBuenosBogotáKairoHarareLagosManaguaQuitoHamburgLagosColomboMexico BratislavaLusakaBangkokSarajevoDamascusHoustonBonnAnkaraBrusselDarEsSalaamKobeSofiaKoealaLoempoerWellingtonAlgiersAnkaraAbujaChicagoMuscatDakar

StockholmKopenhagenCotonouBuenosAiresAddisAbebaLissabonParijsRabatDüsseldorfTokioLuxemburgMontevideoChicagoBagdadPortOfSpainBoekarestLuxemburgD akarHoustonAlmatyDubaiRomeBamakoBelgradoHamburgRomeDarEsSalaamSofiaDubaiColomboRabatAtheneDublinSydneyKobeBogotáPraagOuagadougouAlgiers

KingstonStPetersburgAmmanMilaanMexicoTeheranAbuDhabiFrankfurtAmMainBelgradoTorontoAddisAbebaAnkaraSarajevoPortOfSpainAiresStockholmAmsterdamAb ebaTripoliLaPazKairoManaguaBagdadLosAngelesKievAnkaraColomboWarschauRomeBernKingstonLissabonBoedapestBoedapestNewYorkMaputoColomboNewYorkRi yadBamakoTelAvivKingstonMontevideoLaPazPraagDubaiWenenCotonouBerlijnLaPazDüsseldorfKampalaTeheranSeoelMontevideoBrasiliaPretoriaAnkaraBomaySofiaT orontoRomeZagrebWashingtonAmmanAtheneLaPazMoskouAlgiersAbidjanParamariboMaputoManillaKinshasaBarcelonaCaracasManaguaBarcelonaLusakaAntwerpe nSaoPauloBagdadLaPazParijsTorontoBrusselBerlijnPekingMontevideoAbuDhabiTelAvivLondenIstanboelAlmatyBangkokHelsinkiSanJoséParamariboAnkaraSaoPauloPr etoriaBangkokMilaanBamakoHoustonHarareBrasiliaKairoSarajevoBratislavaWindhoekZagrebBrusselRiyadMoskouAlmatyMaputoKarachiVancouverSantiagoDeChileT unisManaguaTeheranCotonouTokioTunisHelsinkiBoekarestHamburgKopenhagenStockholmWellingtonMelbourneKopenhagenRabatBerlijnAntwerpenSanJoséRomeLux emburgSofiaHoustonRiyadDüsseldorfAmmanAccraPraagKarachiKairoSarajevoAlgiersAnkaraLondenBamakoJakartaParamariboOttawaMontrealAlgiersMuscatWindho ekRiyadLuandaMadridVaticaanstadWarschauBrasiliaVancouverAntwerpenDakarDarEsSalaamDubaiTripoliMaputoDublinBrusselSanJoséTelAvivMilaanBoedapestLusak aFrankfurtAmMainMelbourneMünchenAtheneDüsseldorfKampalaCanberraBamakoIslamabadSofiaLissabonBangkokRomeChicagoAlgiersRiyadhYaoundéRiyadhMusca tKampalaParijsMadridBelgradoBelgradoSarajevoPraagKaapstadMelbourneLaPazTunisMoskouLosAngelesNewDelhiAddisAbebaAntwerpenBrusselWashingtonLusaka

WenenHongKongBogotáLuandaRabatTokioWellingtonTokioMoskouAlmatyMilaanHamburgTelAvivMontevideoMaputoAlgiersMilaanMontevideoVancouverAnkaraBar celonaPraagColomboWarschauMadridPretoriaBonnAtheneIstanboelWashingtonWellingtonKhartoemBonnLusakaDublinShanghaiWenenJakartaStockholmSanJoséMa naguaNewYorkKhartoemAddisAbebaBagdadBrasiliaBelgradoMuscatLuandaSantiagoDeChileLusakaBomayRabatBomayOttawaBratislavaBagdadHavannaHavannaBe rlijnHongKongMilaanCanberraHamburgNairobiPraagIslamabadAbuDhabiQuitoTripoliWashingtonDubaiRomeJakartaLimaLondenStockholmMoskouNewYorkAddisAb ebaNewYorkSingaporeSeoelHongKongFrankfurtAmMainKarachiBratislavaLosAngelesBoekarestAtheneSingaporeAnkaraBratislavaTunisLuxemburgZagrebMontrealSofi aSydneySantiagoDeChileLondenDüsseldorfAtheneNewYorkBrusselJakartaKarachiLuxemburgNairobiDarEsSalaamAntwerpenAddisAbebaRabatSantiagoDeChileHambu rgKobeYaoundéAddisAbebaMadridBangkokDüsseldorfTelAvivParijsSeoelParamariboCotonouLaPazHelsinkiPortOfSpainParijsKievBarcelonaAccraZagrebRiyadLosAngel esMilaanDarEsSalaamOsloLuandaNewYorkKhartoemBoedapestAbuDhabiHamburgSaoPauloMexicoManillaBangkokMünchenBuenosAiresSarajevoAnkaraStPetersbur gShanghaiBagdadJakartaKoealaLoempoerTunisOsloBratislavaMontrealDhakaKigaliTelAvivIstanboelHongKongChicagoIslamabadKingstonDamascusTunisBogotáKop enhagenWenenCaracasBernKoealaLoempoerTokioDublinAlmatyNewDelhiAtheneRiyadPortOfSpainBonnShanghaiRiyadKhartoemZagrebSofiaLagosKobeDublinQuitoL ondenPretoriaAlmatyKarachiAnkaraTokioHavannaBonnBerlijnBuenosAiresLagosShanghaiKopenhagenBagdadHongKongAlmatyMuscatAbuDhabiWenenSanJoséKoew eitWenenKievParijsBuenosAiresMadridKoeweitHarareParijsMoskouPretoriaTripoliMadridDamascusPraagKobeKoealaLoempoerKaapstadLuandaKievLusakaDarEsSala amMelbourneZagrebParijsHoustonWindhoekParamariboBamakoBonnCotonouOttawaJakartaMuscatColomboManillaOsloNairobiDubaiSaoPauloPretoriaMaputoAm manBagdadNewDelhiLimaLaPazQuitoBogotáBamakoHamburgAlgiersLuandaKingstonRiyadMoskouLagosManaguaBuenosAiresManillaLimaMelbourneMexicoColom boCanberraAbuDhabiMelbourneWenenDarEsSalaamBrasiliaKoeweitParijsJakartaIstanboelTeheranKhartoemAbujaParijsStockholmTorontoNewDelhiQuitoSeoelBangk okWenenLaPazParamariboBoekarestSarajevoKoealaLoempoerBoekarestKingstonAlgiersStockholmLosAngelesDubaiSingaporeAnkaraAmmanCanberraBogotáParijsLa

PazWenenAccraVaticaanstadPortOfSpainHoustonPretoriaLaPazIstanboelBoedapestHamburgVancouverDhakaDubaiBangkokAnkaraAlgiersKhartoemDubaiKobeBrusse lMexicoStPetersburgParamariboAnkaraRabatBelgradoRabatAtheneHarareNewYorkAntwerpenBuenosBogotáKairoHarareLagosManaguaQuitoHamburgLagosColomb oMexicoBratislavaLusakaBangkokSarajevoDamascusHoustonBonnAnkaraBrusselDarEsSalaamKobeSofiaKoealaLoempoerWellingtonAlgiersAnkaraAbujaChicagoMusc atDakarStockholmKopenhagenCotonouBuenosAiresAddisAbebaLissabonParijsRabatDüsseldorfTokioLuxemburgMontevideoChicagoBagdadPortOfSpainBoekarestLuxe mburgDakarHoustonAlmatyDubaiRomeBamakoBelgradoHamburgRomeDarEsSalaamSofiaDubaiColomboRabatAtheneDublinSydneyKobeBogotáPraagOuagadougo uAlgiersKingstonStPetersburgAmmanMilaanMexicoTeheranAbuDhabiFrankfurtAmMainBelgradoTorontoAddisAbebaAnkaraSarajevoPortOfSpainAiresStockholmAmste rdamAbebaTripoliLaPazKairoManaguaBagdadLosAngelesKievAnkaraColomboWarschauRomeBernKingstonLissabonBoedapestBoedapestNewYorkMaputoColomboNe wYorkRiyadBamakoTelAvivKingstonMontevideoLaPazPraagDubaiWenenCotonouBerlijnLaPazDüsseldorfKampalaTeheranSeoelMontevideoBrasiliaPretoriaAnkaraBom aySofiaTorontoRomeZagrebWashingtonAmmanAtheneLaPazMoskouAlgiersAbidjanParamariboMaputoManillaKinshasaBarcelonaCaracasManaguaBarcelonaLusakaA ntwerpenSaoPauloBagdadLaPazParijsTorontoBrusselBerlijnPekingMontevideoAbuDhabiTelAvivLondenIstanboelAlmatyBangkokHelsinkiSanJoséParamariboAnkaraSao

PauloPretoriaBangkokMilaanBamakoHoustonHarareBrasiliaKairoSarajevoBratislavaWindhoekZagrebBrusselRiyadMoskouAlmatyMaputoKarachiVancouverSantiago DeChileTunisManaguaTeheranCotonouTokioTunisHelsinkiBoekarestHamburgKopenhagenStockholmWellingtonMelbourneKopenhagenRabatBerlijnAntwerpenSanJosé

RomeLuxemburgSofiaHoustonRiyadDüsseldorfAmmanAccraPraagKarachiKairoSarajevoAlgiersAnkaraLondenBamakoJakartaParamariboOttawaMontrealAlgiersMusc atWindhoekRiyadLuandaMadridVaticaanstadWarschauBrasiliaVancouverAntwerpenDakarDarEsSalaamDubaiTripoliMaputoDublinBrusselSanJoséTelAvivMilaanBoeda pestLusakaFrankfurtAmMainMelbourneMünchenAtheneDüsseldorfKampalaCanberraBamakoIslamabadSofiaLissabonBangkokRomeChicagoAlgiersRiyadhYaoundéRiy adhMuscatKampalaParijsMadridBelgradoBelgradoSarajevoPraagKaapstadMelbourneLaPazTunisMoskouLosAngelesNewDelhiAddisAbebaAntwerpenBrusselWashingt onLusakaWenenHongKongBogotáLuandaRabatTokioWellingtonTokioMoskouAlmatyMilaanHamburgTelAvivMontevideoMaputoAlgiersMilaanMontevideoVancouverA nkaraBarcelonaPraagColomboWarschauMadridPretoriaBonnAtheneIstanboelWashingtonWellingtonKhartoemBonnLusakaDublinShanghaiWenenJakartaStockholmSa nJoséManaguaNewYorkKhartoemAddisAbebaBagdadBrasiliaBelgradoMuscatLuandaSantiagoDeChileLusakaBomayRabatBomayOttawaBratislavaBagdadHavannaHa vannaBerlijnHongKongMilaanCanberraHamburgNairobiPraagIslamabadAbuDhabiQuitoTripoliWashingtonDubaiRomeJakartaLimaLondenStockholmMoskouNewYork

AddisAbebaNewYorkSingaporeSeoelHongKongFrankfurtAmMainKarachiBratislavaLosAngelesBoekarestAtheneSingaporeAnkaraBratislavaTunisLuxemburgZagrebMont realSofiaSydneySantiagoDeChileLondenDüsseldorfAtheneNewYorkBrusselJakartaKarachiLuxemburgNairobiDarEsSalaamAntwerpenAddisAbebaRabatSantiagoDeChile

HamburgKobeYaoundéAddisAbebaMadridBangkokDüsseldorfTelAvivParijsSeoelParamariboCotonouLaPazHelsinkiPortOfSpainParijsKievBarcelonaAccraZagrebRiyadLo

Foto voorzijde: ©: Rahmatullah Alizadah, Xinhua.

sAngelesMilaanDarEsSalaamOsloLuandaNewYorkKhartoemBoedapestAbuDhabiHamburgSaoPauloMexicoManillaBangkokMünchenBuenosAiresSarajevoAnkaraStPet ersburgShanghaiBagdadJakartaKoealaLoempoerTunisOsloBratislavaMontrealDhakaKigaliTelAvivIstanboelHongKongChicagoIslamabadKingstonDamascusTunisBogot

áKopenhagenWenenCaracasBernKoealaLoempoerTokioDublinAlmatyNewDelhiAtheneRiyadPortOfSpainBonnShanghaiRiyadKhartoemZagrebSofiaLagosKobeDublinQ uitoLondenPretoriaAlmatyKarachiAnkaraTokioHavannaBonnBerlijnBuenosAiresLagosShanghaiKopenhagenBagdadHongKongAlmatyMuscatAbuDhabiWenenSanJosé

KoeweitWenenKievParijsBuenosAiresMadridKoeweitHarareParijsMoskouPretoriaTripoliMadridDamascusPraagKobeKoealaLoempoerKaapstadLuandaKievLusakaDarE sSalaamMelbourneZagrebParijsHoustonWindhoekParamariboBamakoBonnCotonouOttawaJakartaMuscatColomboManillaOsloNairobiDubaiSaoPauloPretoriaMaput oAmmanBagdadNewDelhiLimaLaPazQuitoBogotáBamakoHamburgAlgiersLuandaKingstonRiyadMoskouLagosManaguaBuenosAiresManillaLimaMelbourneMexicoCo lomboCanberraAbuDhabiMelbourneWenenDarEsSalaamBrasiliaKoeweitParijsJakartaIstanboelTeheranKhartoemAbujaParijsStockholmTorontoNewDelhiQuitoSeoelB

Voorwoord

Mede namens de minister voor Buitenlandse Handel en Ook in 2019 stonden de mensenrechtenprincipes onder druk Ontwikkelingssamenwerking bied ik u de rapportage aan die zijn vastgelegd in het internationale recht en de over de wereldwijde Nederlandse inspanningen en resultaten bijbehorende multilaterale instituties. De trend is al enkele van het buitenlands mensenrechtenbeleid in 2019. jaren negatief, zo blijkt uit gezaghebbende publicaties van

CIVICUS, Freedom House, World Justice Project, International Service for Tegen het einde van 2019 verschenen de eerste tekenen van Human Rights en Human Rights Watch. Internationale politieke een virus dat zich in de maanden daarop als een olievlek over steun voor mensenrechten is niet overal vanzelfsprekend. de wereld verspreidde. De COVID-19-crisis heeft de werking Journalisten worden geïntimideerd, bedreigd of zelfs van een contrastvloeistof die maatschappelijke kwesties vermoord. Mensenrechtenverdedigers zijn het slachtoffer geprononceerder weergeeft, ook als het gaat om mensenvan intimidatie en geweld. Onafhankelijke, kritische rechten. Mensen in een kwetsbare positie hebben het de stemmen hebben steeds minder ruimte, zelfs hier in Europa. afgelopen maanden zichtbaar moeilijker gekregen, kijk naar En dat geldt ook voor het maatschappelijk middenveld. journalisten, LHBTI-personen, vrouwen en meisjes. Deze Demonstraties en uitingen van onvrede worden veelvuldig actualiteit laat ons haarscherp zien dat overheden zich met harde hand onderdrukt. Sommige regeringen lijken wereldwijd moeten blijven inzetten om mensenrechten te steeds minder genegen om naar andersdenkenden te beschermen. luisteren. Zij beschouwen zichzelf boven de wet, en doen

mensenrechten – universele rechten – af als een westerse Het is een taak van elke overheid zich in te spannen om in uitvinding die niet veel meer is dan een optie, of zelfs een deze crisis de rechten van de burgers te beschermen als het hinderlijke belemmering voor slagvaardig beleid. Ook de gaat om gezondheid en goede levensomstandigheden. COVID-19-crisis wordt door sommigen aangegrepen om Daarbij is het essentieel dat de overheid tegelijk ook mensenrechten en de rechtsstaat in te perken in een mate vrijheden beschermt en bevordert, zoals het recht op die verder gaat dan volgens internationale normen informatie, vrije meningsuiting en privacy. De universele toelaatbaar is. mensenrechtennormen en rechtsstatelijke waarborgen zijn immers ook bedoeld voor tijden waarin een samenleving Er waren ook lichtpunten het afgelopen jaar. De omwenteonder druk staat en dilemma’s moet oplossen. Dit geldt in ling in Soedan en de vreedzame transitie in Algerije tonen Nederland, maar de normen bieden tegelijk een belangrijk aan dat democratische veranderingen mogelijk blijven in richtsnoer voor het buitenlands beleid. Zo is het belangrijk landen die lang op autoritaire wijze werden bestuurd. Verder dat informatie over een dreigende pandemie via vrije media is het op steeds meer plekken in de wereld niet langer een of klokkenluidende artsen tijdig naar boven komt. Als misdaad als volwassenen van hetzelfde geslacht van elkaar overheden mensenrechten als richtsnoer nemen, doen ze houden. En op steeds meer plekken kunnen mensen hun daarmee niet alleen recht aan de vrijheden van individuele genderidentiteit bij de overheid wijzigen als deze afwijkt van mensen, maar kunnen zij ook effectiever beleid maken, hun geboortecertificaat. Mede dankzij Nederlandse gebaseerd op heldere kaders en de uitwisseling van kennis inspanningen werd internationaal vooruitgang geboekt bij en opinies. Effectief beleid en draagvlak gaan immers hand het verzamelen van bewijs van internationale misdrijven en in hand. de vervolging van verdachten. Ook op de weg naar een

Europees sanctiesysteem gericht op mensenrechtenschen De rapportage geeft een veelkleurig beeld van de inzet van dingen hebben wij flinke stappen gezet. Veel regeringen zijn de regering, pragmatisch op zoek naar de meest effectieve hard aan de slag gegaan met het verwezenlijken van de manier om naleving van de rechten van de mens te Sustainable Development Goals (SDG’s). Door concrete doelen op verbeteren, zoals ook geschetst in mijn rede in Leiden ter sociale, economische en milieuthema’s te realiseren kunnen gelegenheid van de Internationale Dag van de Mensenregeringen tegelijk ook een groot aantal mensenrechtendoerechten 2019. Onze inzet betekent in de praktijk dat len op deze terreinen verwezenlijken.

Nederland bijdraagt aan het scheppen van voorwaarden en aanreiken van instrumenten waarmee de burgers van een Deze positieve ontwikkelingen bieden houvast en motivatie land zelf actie kunnen ondernemen. Daarom toont de om door te gaan op de route van intensivering die we in 2017 rapportage ook de inzet van veel spelers waarmee Nederland zijn ingeslagen richting een sterker en effectiever buitensamenwerkt. lands mensenrechtenbeleid. Samen met partners zal

| 3 | Nederland ook in de toekomst pal staan voor mensenrechten als een onmisbaar vereiste voor stabiliteit èn bloei.

Mensenrechten vormen immers de voorwaarde voor vrijheid van denken, juridische zekerheid, creativiteit, innovatie en economische welvaart.

De afgelopen weken kwamen wereldwijd vele duizenden mensen op de been tegen racisme. Samen leggen zij de vinger op een aantal zere plekken in onze samenlevingen.

Samen ballen zij een vuist tegen schendingen van mensenrechten. Deze eensgezindheid over het belang van onze universele rechten sterken het kabinet om ons in te zetten voor mensenrechten, voor Nederland, wereldwijd.

Stef Blok

Minister van Buitenlandse Zaken

| 4 |

Inhoudsopgave

Voorwoord 3

Inleiding 6

1 Vrijheid van meningsuiting en internetvrijheid 14

1.1 Vrijheid van meningsuiting en veiligheid van journalisten 14

1.2 Internetvrijheid 20

2 Vrijheid van religie en levensovertuiging 23

3 Gelijke rechten voor vrouwen en meisjes 29

4 Mensenrechtenverdedigers en ruimte voor maatschappelijk middenveld 34

5 Gelijke rechten voor LHBTI’s 39

6 Bevordering internationale rechtsorde/Strijd tegen straffeloosheid 42

7 Mensenrechten en andere beleidssectoren 45

7.1 Mensenrechten in het BHOS-beleid 45

7.2 Vrede, veiligheid en mensenrechten 49

Lijst genoemde Kamermoties en toezeggingen 51

Financiële bijlagen: overzicht uitgaven per thema 54

| 5 | | 5 |

Inleiding

“All [Wa Lone and Kyaw Soe Oo] wanted to do was to report the truth Bedreigingen, aanvallen, willekeurige arrestatie en detentie because they thought it was best for their country and the world” en, in de meest ernstige gevallen, gedwongen verdwijning

of moord, vormden vaak de prijs die hiervoor betaald werd. Dit zei Thura Aung, Wa Lone’s broer, die beide gedetineerde Volgens de organisatie Reporters without Borders (RSF) zijn Myanmarese journalisten vertegenwoordigde die de 2019 de afgelopen tien jaar 941 journalisten vermoord.

@UNESCO / Guillermo Cano World Press Freedom Prize Wereldwijd werden gelovigen, niet-gelovigen en andersontvingen op de UNESCO World Press Freedom Conference denkenden achtergesteld, gediscrimineerd en vervolgd. in Addis Abeba (3 mei 2019). 4 dagen later werden beide journalisten vrijgelaten. In 2019 werd de dood van 304 mensenrechtenverdedigers

gerapporteerd. In meer dan honderd landen waren de Deze uitspraak wijst ons er op dat mensenrechten niet vrijheden van vereniging, vergadering en meningsuiting moeten worden gezien als persoonlijke wensen, maar als sterk ingeperkt. In 2019 nam de druk op het vrije, open en een maatschappelijk goed en een recht. Het gaat niet alleen veilige internet verder toe. Internetvrijheid nam wereldwijd om het respecteren van vrijheid, maar ook om het beter af, en sociale media werden gebruikt om zowel de eigen inrichten van een land, op basis van stabiliteit en draagvlak. bevolking te monitoren alsmede te beïnvloeden door Ook laat dit voorbeeld zien hoe de internationale gemeenmiddel van propaganda en oneigenlijke berichtgeving. schap bezig is met het mobiliseren van aandacht voor situaties waar mensenrechten in het nauw komen en dat Maar er waren ook positieve ontwikkelingen. Vanuit het deze internationale druk effect heeft. maatschappelijk middenveld werden in talloze landen

initiatieven genomen om misstanden te signaleren, Dit gaat niet vanzelf. De inzet daarvoor is ook onderhevig regeringen aan te spreken, slachtoffers te helpen en meer in aan geopolitieke trends. In 2019 hield de tegenwind voor het algemeen steun te mobiliseren voor het verwezenlijken een multilaterale benadering aan. Een aantal landen zette van mensenrechten. In sommige landen leidden protesten harder in op een nationale of bilaterale aanpak. Dat zijn tot het ondergraven van langdurige dictaturen, zoals in vaak dezelfde landen die afstand nemen van de op normen Soedan. gebaseerde internationale orde waaraan jaren is gebouwd.

Er zijn echter ook initiatieven om juist in deze tijd het Campagnes leidden tot het vrijlaten van politieke multilateralisme te propageren, zoals de door Duitsland en gevangenen. In een aantal gevallen werden degenen die Frankrijk gelanceerde Alliantie voor Multilateralisme. zich schuldig hebben gemaakt aan mensenrechtenschen Nederland heeft dit initiatief van harte gesteund, ook tegen dingen voor een rechtbank ter verantwoording geroepen. de achtergrond van de motie-Ploumen/Van Ojik (Kamerstuk Internationale organisaties volgden hun mandaat op 35 300 V, nr. 34). Voor Nederland zijn mensenrechten sinds onafhankelijke wijze en vestigden de aandacht op jaar en dag een onderwerp dat een internationale en misstanden, maar droegen ook middelen aan voor beter multilaterale dimensie heeft. De mensenrechten zijn niet beleid van regeringen. alleen een universele norm (zoals erkend in 1948 in de

Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens en Positieve ontwikkelingen waren onder meer ook te zien met uitgewerkt in vele internationale instrumenten daarna), de decriminalisering van homoseksualiteit in Botswana en maar schendingen zijn ook een legitiem onderwerp van de verlenging in de VN-Mensenrechtenraad van het internationale zorg. Ook in 2019 bleek het mogelijk om mandaat van de onafhankelijke expert op het gebied van internationale aandacht voor mensenrechten te mobiliseren seksuele oriëntatie en genderidentiteit. en gezamenlijke uitspraken te formuleren.

Nederlands beleid Het beeld van 2019: zorgen en positieve Het is een opdracht voor het buitenlands beleid van het ontwikkelingen Koninkrijk de internationale rechtsorde te bevorderen.

Op diverse terreinen vertoonde de praktijk in vele landen De naleving van de rechten van de mens is hier onderdeel negatieve ontwikkelingen. Overheden probeerden van. In de Nederlandse visie is wereldwijd opkomen voor journalisten soms het zwijgen op te leggen wanneer zij de mensenrechten niet alleen een uitdrukking van solidariteit acties van overheden kritisch tegen het licht hielden. en gemeenschappelijke verantwoordelijkheid, maar ook in

| 6 | het belang van Nederland en van een geordende en veilige eigen dynamiek hebben en die de voorwaarden voor wereld. Respect voor mensenrechten elders leidt immers tot vooruitgang of terugval vormen. Het betekent dat er parallel meer veiligheid, stabiliteit, welvaart en duurzame ontwikkeaan specifiek mensenrechtenbeleid ook permanent moet ling om ons heen. worden gewerkt aan de andere grote uitdagingen van deze

tijd, in een kader van internationale samenwerking. Het Binnen het mensenrechtenbeleid wordt een breed scala aan kabinet kiest hierbij voor een geïntegreerde aanpak, instrumenten ingezet. De eerste decennia na de Tweede verankerd in de mensgerichte benadering (human security) Wereldoorlog ging het vooral om normstelling. In allerlei van de Geïntegreerde Buitenland- en Veiligheidsstrategie fora zijn vele verdragen en richtlijnen ontwikkeld, die nog (GBVS) en de mensenrechtenbenadering van de steeds worden toegepast. Daarna kwamen de toezichthou Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking dende mechanismen. En vervolgens de technische hulp aan (BHOS)-nota in samenhang met het buitenlands mensenlanden die hun naleving wilden verbeteren. Ook het rechtenbeleid. Vanwege de belangrijke plaats van mensenformuleren van kwalificaties en oordelen over beleid van rechten in het BHOS-beleid wordt hierop in deze rapporandere landen, voor of achter de schermen, is een van de tage, naast de hoofdstukken over de thematische instrumenten. Maar het is uiteindelijk aan de burgers van onderwerpen, in een apart hoofdstuk nader ingegaan; in een land om de inrichting van hun maatschappij vorm te dat hoofdstuk komt ook de mensenrechtendimensie van geven. Die burgers en hun organisaties van het maatschaphet veiligheidsbeleid aan de orde. Over de nadere vervlechpelijk middenveld kunnen baat hebben bij partners in het ting van het mensenrechten- en BHOS-beleid, gebaseerd op buitenland. Kwalificaties en oordelen kunnen een politieke de Sustainable Development Goals (SDG’s), heeft het kabinet een steun voor hen betekenen. Juist de laatste jaren heeft advies van de Adviesraad Internationale Vraagstukken

Nederland ingezet op samenwerking en projecten om ontvangen; een reactie is in voorbereiding. partners elders de middelen te geven om zelf aan het werk

te gaan, in de vorm van kennis, logistiek, processen, Financiën

materiële steun, institutionele versterking en menskracht. De zes beleidsprioriteiten zijn tevens de terreinen waarvoor het Mensenrechtenfonds beschikbaar is.

Het bieden van een stevig weerwoord tegen de negatieve trends en bijbehorend narratief en het versterken van de Het Mensenrechtenfonds werd in 2018 verhoogd met EUR waargenomen positieve ontwikkelingen vergt een 36,2 miljoen; daardoor kwam in 2018 EUR 7,4 miljoen extra onverminderd actief Nederlands buitenlands mensenrechbeschikbaar en 9,6 miljoen in navolgende jaren. Het extra tenbeleid. Tegen de achtergrond van de vele uitdagingen en geld wordt deels centraal vanuit Den Haag en deels via de negatieve ontwikkelingen besloot het kabinet in 2017 het posten besteed. Voor wat betreft het centrale deel is op 1 Nederlands buitenlands mensenrechtenbeleid te intensiveapril 2019 een nieuwe subsidieronde van het Mensenren, en daarbij tegelijkertijd een duidelijker focus aan te rechtenfonds gestart, die leidde tot het committeren van brengen in de inzet (zie de Mensenrechtenrapportage 2017 EUR 23 miljoen voor ingediende projecten ter behartiging van 28 mei 2018 en de Kamerbief over de intensivering van van de prioritaire thema’s. Daarnaast is voor de periode het mensenrechtenbeleid van 30 oktober 2018, Kamerstuk 32 2019-2021 EUR 1,5 miljoen beschikbaar gesteld met het 735 V, nr. 227). Mensenrechtenfonds Kleine Activiteiten voor kleine

mensenrechtenprojecten van EUR 100.000 tot 200.000. Deze intensivering heeft naast de financiële en beleidsmatige aspecten ook vorm gekregen door het besluit wereldwijd Geografisch gezien ligt de focus op de landen waar de nood het meer menskracht in te zetten op gelijke rechten van LHBTI’s, hoogst is en waar Nederland een verschil kan maken. Daarbij de positie van journalisten, vrijheid van religie en levensoverwordt gewerkt via multilaterale organisaties en maatschappetuiging en de versterking van het maatschappelijk middenlijke organisaties. Conform de motie-Koopmans/Van Helvert veld (zie Kamerbrief uitbreiding en versterking postennet van (Kamerstuk 32 735 V, nr. 217) is het beleid aangescherpt en 8 oktober 2018, Kamerstuk 32 734 V, nr. 32). De in totaal zes worden nieuwe projecten niet meer in OESO-landen met een bestaande prioriteiten van het mensenrechtenbeleid, te functionerende rechtsstaat uitgevoerd, behoudens relevante weten vrijheid van meningsuiting en internetvrijheid, uitzonderingen. Een uitzondering is bijvoorbeeld steun aan vrijheid van religie en levensovertuiging, gelijke rechten voor projecten via organisaties die in OESO-landen gevestigd zijn en vrouwen en meisjes, mensenrechtenverdedigers, gelijke die wereldwijd activiteiten uitvoeren, zoals bijvoorbeeld het rechten voor LHBTI’s en internationale rechtsorde / strijd Protecting Belief Fund en Dignity for all – Emergency Support tegen straffeloosheid, blijven leidend voor het Nederlands for LGBTI Human Rights Defenders, gevestigd te Washington. buitenlands mensenrechtenbeleid. Dit wordt belicht in de toelichting op de financiële bijlage

alsmede in de Kamerbrief van 14 november 2019 met antwoor Het mensenrechtenbeleid wordt gevoerd tegen de achterden op de in de begrotingsbehandeling gestelde vragen grond van mondiale, regionale en lokale factoren die een (antwoord op vraag 2 van dhr. Koopmans).

| 7 |

Regeringsbreed beleid over de noodzaak tot een EU mensenrechtenregime te

De Nederlandse inzet werd ook in 2019 uitgedragen door de komen. gehele regering. Zo markeerde de Koning op 24 september in zijn rede bij de opening van de Algemene Vergadering Bilateraal spelen de ambassades vanzelfsprekend een van de Verenigde Naties (AVVN) de inzet van het Koninkrijk essentiële rol bij het uitvoeren van het mensenrechtenbein duidelijke termen: hij kwam onder meer op voor de leid: twee derde van het Mensenrechtenfonds wordt besteed vrijheid van religie en levensovertuiging, en voor gelijke via lokale partners van de ambassades. Juist ambassades rechten van homo’s, lesbiennes, transgenders en andere kunnen in de plaatselijke context goed de haalbaarheid van minderheidsgroepen. Ook leden van het kabinet toonden initiatieven op het terrein van mensenrechten inschatten en hun betrokkenheid. Zowel in bilaterale ontmoetingen als in de effectiviteit bevorderen. In 2019 werden op acht multilaterale fora en publieke optredens zijn mensenrechambassades negen mensenrechtentulpen uitgereikt aan ten veelvuldig aan bod gekomen. Enkele voorbeelden zijn mensenrechtenverdedigers. het optreden van Minister-President Rutte in een bijeenkomst gewijd aan verheerlijking van terrorisme in relatie tot In het Nederlands bilateraal beleid is ook een belangrijke vrijheid van meningsuiting, gehouden in de marge van de rol weggelegd voor de Mensenrechtenambassadeur (MRA). opening van de AVVN, naar aanleiding van de aanslagen in Deze functie werd de eerste acht maanden van 2019 vervuld Christchurch, Nieuw Zeeland op 15 maart 2019; de toespraak door Marriët Schuurman en aansluitend door Bahia van Minister Blok op de Universiteit Leiden ter gelegenheid Tahzib-Lie. De ambassadeur is bij uitstek gepositioneerd om van de Internationale Dag voor de rechten van de mens; de de zorgen van Nederland te uiten over specifieke mensenredes van minister Kaag in de Mensenrechtenraad en op de rechtensituaties en de mogelijkheden voor samenwerking top ter gelegenheid van 25 jaar International Conference on met andere landen te verkennen. In 2019 bezocht de MRA Population and Development; de bijdrage van minister onder andere Niger, Afghanistan, Egypte, Cuba, Kosovo,

Koolmees aan de conferentie ter ere van 100 jaar ILO (in Noord-Macedonië en Pakistan. Zij was ook multilateraal

Leiden), waarin hij het belang van (veilige) arbeidsomstanactief in Brussel, Genève, New York en Warschau en nam digheden benadrukte; de kick-off door minister Van bijvoorbeeld deel aan een manifestatie in het kader van de Engelshoven (met burgemeester Van Zanen van Utrecht en International Day against Homophobia and Transphobia (IDAHOT) de mensenrechtenambassadeur) van de campagne over in Berlijn en conferenties over vrouwenrechten en de geweld tegen vrouwen (Orange the World); en het initiatief Human Dimension Implementation Meeting (HDIM) in de van minister Van Engelshoven, om ter gelegenheid van de menselijke dimensie van OVSE.

Roze Ode aan de Dordtse Synode in de Grote Kerk van

Dordrecht op 14 maart 2019 naar aanleiding van de In september 2019 werd bovendien, conform de wens van Nederlandse versie van de Nashville-verklaring, aandacht te de Kamer, de Speciale Gezant voor Religie en vragen voor het belang van gelijke rechten voor en sociale Levensovertuiging aan het instrumentarium toegevoegd, acceptatie van LHBTI-personen, met name in levensbemet de benoeming van Jos Douma. Zijn functie en werkschouwelijke kringen. Als gebruikelijk hebben minister zaamheden worden toegelicht in hoofdstuk 2.

Blok en minister Kaag mensenrechten als integraal onderdeel van besprekingen behandeld in hun talloze Multilateraal bilaterale contacten; dit gold ook voor de Minister De multilaterale instellingen zoals VN, EU (zie eveneens

President bij zijn werkbezoeken aan landen als Vietnam en apart kader hieronder), Raad van Europa en OVSE, waren in Indonesië. Op binnenlands terrein werd het jaar gemar 2019 onverminderd cruciaal bij de uitvoering van het keerd door de lancering van een nieuw Nationaal Actieplan mensenrechtenbeleid. De VN-Mensenrechtenraad (MRR) en Mensenrechten, door minister Knops van Binnenlandse de Derde Commissie van de AVVN waren voor het Koninkrijk Zaken en Koninkrijksrelaties op 12 december. belangrijke fora om resultaten te bereiken op de prioriteitsgebieden.

Nederland spande zich in voor de effectiviteit en Bilateraal legitimiteit van deze fora, onder meer door de inbreng van In nagenoeg alle gesprekken met ambtgenoten stelden maatschappelijke organisaties te waarborgen en het werk leden van het kabinet specifieke mensenrechtenkwesties van de speciale rapporteurs en onafhankelijke experts actief aan de orde, bijvoorbeeld met Indonesië over de Papua’s, te ondersteunen. Zelf ontving het Koninkrijk in 2019 de met Saoedi-Arabië over gevangen vrouwenactivisten en speciaal rapporteur inzake vrijheid van godsdienst of journalisten, met Polen over de rechtsstaat, met Iran over levensovertuiging en de speciaal rapporteur inzake racisme. een gevangen activiste (Nasrin Sotoudeh) en vrijheid van Het Koninkrijk presenteerde zijn nationale rapportage over godsdienst, met Pakistan over blasfemiekwesties, met de naleving van het Internationaal Verdrag inzake de

Mexico over vrouwenrechten, met Zuid-Afrika over burgerrechten en politieke rechten, aan het toezichthoubescherming van landrechten van boeren, met China over dende verdragscomité in Genève. de positie van de Oeigoeren en met alle Europese lidstaten

| 8 |

VN-Mensenrechtenraad het maatschappelijk middenveld, alsmede de gedeelde

In oktober 2019 werd het Koninkrijk voor de vierde keer agenda op gelijke rechten voor vrouwen en meisjes en gekozen in de VN-Mensenrechtenraad. Dit betekent dat ons LHBTI’s. Nederland behoort tot de grootste donoren van het land sinds 1 januari 2020 drie jaar lang een plaats aan tafel Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR). heeft om mee te bepalen waar de Raad zich over uitspreekt

en hoe instrumenten van de VN verder ontwikkeld worden. EU, Raad van Europa, OVSE, bilaterale partner

Ook in dat forum worden de zes prioriteiten van Nederland schappen en alternatieve coalities

bevorderd. Conform de motie-Sjoerdsma (Kamerstuk 35 300 De Europese Unie vormde ook in 2019 voor Nederland een V, nr. 33) geldt dat dus ook voor persvrijheid, LHBTI-rechten essentieel kanaal om de doelstellingen op het terrein van en de bescherming van religieuze minderheden, waaronder het mensenrechtenbeleid te verwezenlijken. Ondanks niet-gelovigen en andersdenkenden. interne meningsverschillen, slaagde de EU er toch in om de

VN-Mensenrechtenraad duidelijk stelling te laten nemen De slagkracht en geloofwaardigheid van de Mensenrechtentegen mensenrechtenschendingen en actief bij te dragen raad hangen in grote mate af van de samenstelling. Het aan uitspraken van de Raad in voor Nederland belangrijke lidmaatschap komt met een verantwoordelijkheid om de resoluties. Hierna wordt de EU-dimensie in een kader nader mensenrechten ook in eigen land te respecteren en te toegelicht. bevorderen, en de bereidheid hierover te rapporteren, maar afzonderlijke leden hanteren hiervoor uiteenlopende Ook de Raad van Europa bood gelegenheid om de standaarden. Om de kwaliteit van het lidmaatschap te Nederlandse mensenrechtenprioriteiten te bevorderen, vergroten, ziet het Koninkrijk graag dat kandidaat-leden bijvoorbeeld in de dialoog van het Comité van Ministers zich verplicht presenteren aan de AVVN, conform het model met de Mensenrechtencommissaris, Dunja Mijatovic, van de verkiezingen van de Secretaris-Generaal van de waarin Nederland onder meer het belang van vrijheid van Verenigde Naties. Daarnaast wil het Koninkrijk dat meningsuiting, de bestrijding van geweld tegen vrouwen en Mensenrechtenraadleden na afloop van hun lidmaatschap huiselijk geweld en de rol van mensenrechtenverdedigers rekenschap afleggen over hun bijdrage aan de bevordering benadrukte. De Organisatie voor Veiligheid en Samenvan mensenrechten wereldwijd en in hun eigen land. Het is werking in Europa (OVSE) werd onder meer benut om met ook belangrijk dat meer landen zich kandidaat stellen voor gelijkgezinden aandacht te vragen voor vrijheid van de Mensenrechten raad. Ongeveer 90 landen zijn nog niet godsdienst en levensovertuiging, vrijheid van meningsuiting eerder lid geweest, waaronder hoofdzakelijk kleine eilanden (online en offline), bescherming van mensenrechtenverdedien ontwikkelingslanden (SIDS). Eind 2018 richtte het gers en schendingen van mensenrechten van LHBTI’s. De Koninkrijk samen met het Verenigd Koninkrijk een VN-organisatie voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur contactgroep op om het belang van het lidmaatschap onder (UNESCO) bood andermaal een waardevol forum voor de de aandacht te brengen van een brede groep landen. Tijdens Nederlandse inzet voor persvrijheid en de veiligheid van het huidige lidmaatschap zal het Koninkrijk er naar streven journalisten. Nederland startte de voorbereiding voor het via deze contactgroep ten minste drie landen uit te nodigen houden van het jaarlijkse UNESCO-congres ter ere van de zich verkiesbaar te stellen. Deze benadering past ook in de persvrijheid; de geplande datum van 22-24 april 2020 bleek uitvoering van de motie-Ploumen/Van Ojik (Kamerstuk 35 door de COVID-19-crisis niet mogelijk. De conferentie zal nu 300 V, nr. 35). in het najaar in Den Haag georganiseerd worden.

Het is belangrijk dat er ook mechanismen zijn die landen Het is voor Nederland en de EU van belang om bestaande specifiek zijn. Een aspect van de Nederlandse inzet is het bilaterale samenwerkingsverbanden – zoals met het voorkomen van disproportionele aandacht voor één land Verenigd Koninkrijk (VK), de Verenigde Staten (VS), Canada binnen de VN. Dat geldt voor het agendapunt 7 dat Israël en Latijns-Amerikaanse landen – te consolideren, maar ook uitzondert. Dit laat onverlet dat het kabinet van mening is open te staan voor nieuwe samenwerkingsverbanden. dat er in VN-verband ruimte moet zijn om gerechtvaardigde Nederland is die weg al ingeslagen. Voorbeelden zijn de kritiek op het optreden van lidstaten te uiten. Freedom Online Coalition, de International Contact Group on Freedom

of Religion and Belief en de Equal Rights Coalition (gelijke rechten Nederland steunt de Hoge Commissaris voor de voor LHBTI’s). In 2019 kwam daar de op initiatief van de VS Mensenrechten van de VN in het bespreekbaar maken van opgerichte International Religious Freedom Alliance bij, en ook misstanden. In 2019 spraken zowel Minister Blok als – gemarkeerd door een conferentie in Londen – de Media

Minister Kaag uitgebreid met de Hoge Commissaris over de Freedom Coalition, met Nederland in de executive group. In onderlinge samenwerking. In de gesprekken kwam onder aanvulling op deze intergouvernementele vormen van meer de Nederlandse inzet om mensenrechten te agenderen samenwerking wordt er ook op ingezet partners in het aan de orde, dossiers als berechting van ISIS-strijders, bedrijfsleven, steden en de academische wereld nauwer te Jemen, Venezuela, SDG’s, partnerschappen en ruimte voor betrekken. Alleen door innovatieve, strategische partner|

9 | schappen kan de verankering van mensenrechten in alle mensenrechten in het BZ-beleid, te weten in het beleid voor geledingen van de samenleving worden gerealiseerd. buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, gezien

de in de BHOS nota verankerde mensenrechtenbenadering,

Resultaten alsmede in het veiligheidsbeleid. Conform de toezegging

Resultaten van de meer gefocuste Nederlandse inzet zijn aan de Tweede Kamer tijdens het Notaoverleg van novemzichtbaar: Nederland slaagde er in 2019 onder meer in bij te ber 2016 bevat de rapportage een uitgebreid overzicht in de dragen aan de borging van privacy in de bestrijding van bijlage met de uitgaven aan mensenrechtenprojecten, online hate speech, de capaciteit en het bereik van onafhanuitgesplitst naar beleidsprioriteiten en landen. Dit betreft kelijke media te versterken, de dialoog over gevoelige niet alleen het Mensenrechtenfonds, maar ook andere onderwerpen rondom religie te stimuleren, een leidende rol fondsen waaruit mensenrechtenprojecten worden te hebben in de formulering en aanvaarding van de resolutie gefinancierd, zowel op de begroting van Buitenlandse in de Mensenrechtenraad over kindhuwelijken, zichtbaar Zaken als op de begroting van Buitenlandse Handel en heid en legitimiteit te geven aan mensenrechtenverdedigers Ontwikkelings samenwerking. en maatschappelijke organisaties, en LHBTI- belangenorganisaties te ondersteunen in hun strijd voor gelijke rechten. Voorts bevorderde Nederland onderzoek naar en vervolging van internationale misdaden begaan in onder meer Irak, Jemen, Myanmar en Syrië en sloot het zich aan bij initiatieven om individuele landensituaties op de internationale agenda te houden, zoals Eritrea en China

(met name Xinjiang). Over dat laatste land onderschreef het met een aantal andere landen een brief aan de Hoge

Commissaris voor de Rechten van de Mens alsmede een gemeenschappelijke verklaring, afgelegd in de Derde

Commissie van de AVVN.

Leeswijzer

Deze rapportage bevat de belangrijkste inzet en resultaten van het kabinet op het terrein van mensenrechten in het buitenland in 2019. De rapportage heeft een thematische en resultaatgerichte focus op de genoemde zes prioriteiten van het Nederlandse buitenlandse mensenrechtenbeleid: vrijheid van meningsuiting en internetvrijheid, vrijheid van religie en levensovertuiging, gelijke rechten voor vrouwen en meisjes, mensenrechtenverdedigers, gelijke rechten voor

LHBTI’s en internationale rechtsorde / strijd tegen straffeloosheid.

Het werk dat gedaan wordt in de multilaterale organisaties

(VN, EU, Raad van Europa, OVSE en internationale hoven en tribunalen) alsmede in de regio’s en landen staat in dienst van deze thematische focus. Aansprekende voorbeelden van bi - en multilaterale inspanningen en resultaten zijn dus vermeld bij de thematische rapportage. Ook de inzet van de

Mensenrechtenambassadeur (MRA) is hierin verwerkt. In de tekst en in een bijlage staat aangegeven hoe Kamermoties en toezeggingen verwerkt zijn.

Gezien de bijzondere inzet op mensenrechten en rechtsstatelijkheid in de EU is er een apart kader opgenomen over dit gremium. Ook zijn er aparte kaders voor voorbeelden van projecten, en over het werk van de Speciaal Gezant voor

Religie en Levensovertuiging, de World Press Freedom

Conference en over Mensenrechten en bedrijven. Na de thematische prioriteiten is een hoofdstuk ingevoegd over

| 10 |

Europese Unie

Mensenrechten

In april volgde Eamon Gilmore, voormalig vicepremier van Ierland, Stavros Lambrinidis op als speciale vertegenwoordiger

van de EU voor de mensenrechten (EUSV). Vanuit Nederlands perspectief is het positief dat het

gewijzigde mandaat van de nieuwe EUSV meer nadruk legt op humanitair oorlogsrecht en internationaal strafrecht.

De politieke, diplomatieke en financiële steun vanuit de EU voor het Internationaal Strafhof komt hierdoor

sterker tot uiting. Vanuit zijn rol pleitte de EUSV er ook actief voor dat meer Afrikaanse landen zich aansluiten bij

het Afrikaanse Hof voor de rechten van de mens en volkeren (tot nu toe slechts 9 leden).

Gilmore’s eerste periode als EUSV werd gemarkeerd door de herstart van de mensenrechtendialoog met de VS,

die voor het eerst sinds 2015 plaatsvond. Hoewel de beleidsverschillen op een aantal gebieden werden bevestigd,

waaronder opvattingen over de doodstraf en seksuele en reproductieve gezondheidsrechten van vrouwen,

kwamen tijdens het overleg ook mogelijkheden naar voren voor versterkte samenwerking. Voorbeelden zijn

aandacht voor politieke gevangenen, steun aan mensenrechtenverdedigers, de 25e ‘verjaardag’ van de Verklaring

en het Platform van Beijing – de VN-blauwdruk voor vrouwenrechten waaraan 189 lidstaten zich in 1995 committeerden

• – 

  en samenwerking in derde landen en kinderarbeid. Het overleg bood tevens gelegenheid de opstelling af

te stemmen richting derde landen, waaronder China, Cuba, Ethiopië, Iran, Myanmar, Soedan en Venezuela. De

EUSV leidde namens de EU ook mensenrechtendialogen met de Afrikaanse Unie, Brazilië, Colombia, Gambia,

Myanmar, Wit-Rusland, Zuid-Afrika en een Taiwanese delegatie.

Tijdens het high-level segment van de 74e AVVN vertegenwoordigde de EUSV de EU onder meer bij de bijeenkomsten

over ‘De Wereldwijde oproep om de godsdienstvrijheid te beschermen’; ‘Beëindiging van haatdragende taal

tegen LHBT-personen in sociale en traditionele media’, ‘Geweld tegen vrouwen’ en ‘Vrijheid van meningsuiting

versus aanzetten tot haat.’ Zijn keuze voor deze thema’s illustreert de nauwe verwevenheid tussen het

EU-mensenrechtenbeleid en de Nederlandse mensenrechtenprioriteiten. Daarenboven is de EU van grote

aanvullende waarde in de strijd tegen de doodstraf. Nederland blijft ook zelf het principiële standpunt tegen de

doodstraf verdedigen binnen de zes thematische prioriteiten, zoals gelijke rechten voor LHBTi’s, vrijheid van

meningsuiting en vrijheid van religie en levensovertuiging. De meerwaarde van de EU ligt bovendien in de kracht

van het getal, een gezamenlijke veroordeling van mensenrechtenschendingen vanuit de EU heeft een sterkere

werking dan individuele verklaringen.

Vanuit dit perspectief mengt Nederland zich ook actief in het bewerkstelligen van een zo ambitieus mogelijke inzet

van de EU in de VN-mensenrechtenfora, de Raad van Europa en de OVSE. Belangrijke uitingen hiervan zijn de

jaarlijkse Raadsconclusies over de EU-prioriteiten in VN-mensenrechtenfora en de verklaringen onder agendapunt

4 van de Mensenrechtenraad, waarin de meest zorgelijke mensenrechtensituaties worden behandeld en de

EU-interventies tijdens de OVSE Human Dimension Implementation Meeting, in de wekelijkse bijeenkomsten van de

OVSE Permanente Raad en in het Comité van Ministers van de Raad van Europa. Mede dankzij Nederland werd in

VN-verband ook in 2019 consistent en in sterke bewoordingen de zorgelijke mensenrechtensituatie in onder meer

China, Egypte, Rusland, Saoedi-Arabië, Syrië en Venezuela aan de orde gesteld. Ook was de EU de drijvende kracht

bij de totstandkoming van Mensenrechtenraad-resoluties over onder andere Iran, Myanmar, Noord-Korea, Syrië

en de Vrijheid van Religie en Levensovertuiging.

Ook de Nederlandse prioriteit ‘mensenrechtenverdedigers’ keerde veelvuldig terug op de EU-agenda. Het Finse

voorzitterschap vertolkte hierin een leidende rol, bijvoorbeeld door de agendering van een ontmoeting met

mensenrechtenverdedigers tijdens informele Raad Buitenlandse Zaken in Helsinki in augustus. Nederland heeft

Finland hierin gesteund. De weg is vrij naar een intensivering van de EU-inzet in 2020 en verder. Steun aan

mensenrechtenverdedigers wordt daarbij nadrukkelijk in de context geplaatst van bredere inspanningen ter

behoud en versterking van de ruimte van het maatschappelijk middenveld. Het belang van ruimte van het

maatschappelijk middenveld en steun aan mensenrechtenverdedigers wordt, mede op Nederlandse instigatie, ook

benadrukt in Raadsconclusies over het ondersteunen van de democratie in de externe betrekkingen van de EU,

waarin de Unie benadrukt dat ze zich in een sterk veranderde wereld blijft inzetten voor de democratie. 1

| 11 | De Raad benadrukte in december nogmaals de centrale plek die mensenrechten innemen in het EU buitenlandbeleid.

Onder voorzitterschap van de nieuw aangetreden Hoge Vertegenwoordiger, Josep Borrell, en op verzoek van

Nederland, sprak de Raad Buitenlandse Zaken op 9 december uitgebreid over mensenrechten. Hoge

Vertegenwoordiger Borrell onderstreepte de wereldwijde impact van de Unie op het gebied van mensenrechten en

het vele werk dat nog moet worden gedaan. Hij kondigde aan dat de Unie in 2020 een nieuw Actieplan op het

gebied van ‘Mensenrechten en Democratie’ zal lanceren, met daarin onder meer versterkte steun aan mensenrechtenverdedigers,

alsook meer inzet op het gebied van gendergelijkheid. Nederland benutte de gelegenheid om

de resultaten toe te lichten van de in november in Den Haag georganiseerde 7e editie van de Istanboel

Conferentie, de internationale conferentie ter bevordering van verdraagzaamheid op het gebied van vrijheid van

religie en levensovertuiging. Daarnaast vroeg Nederland om aandacht, conform motie-Van Ojik/Ploumen

(Kamerstuk 35300 V nr. 20), voor intensivering van ondersteuning van vreedzame protestbewegingen.

Als slotakkoord sprak de Raad zich uit over het door Nederland geïnitieerde EU Global Human Rights Sanctions

Regime . De substantiële politieke Nederlandse inspanningen gedurende het hele jaar, mondden uit in een brede

consensus over de instelling van dit regime. Daarmee werd Hoge Vertegenwoordiger Josep Borrell in stelling

gebracht om aan te kondigen dat de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) het verdere wetgevingstraject

in gang zal zetten (ref. onder meer motie-Omtzigt c.s. (Kamerstuk 22 112 V, nr. 2529) en motie-Sjoerdsma

(Kamerstuk 35300 V, nr. 32)). Het kabinet blijft actief werken aan spoedige totstandkoming van het sanctieregime

en is hierover veelvuldig met EU-lidstaten en EDEO in contact.

De EU-inzet op de bevordering van mensenrechten strekt zich ook uit tot handel en ontwikkelingssamenwerking.

Zo vormt de naleving van mensenrechten een belangrijk onderdeel van het ‘Algemeen Preferentieel Stelsel’ (APS)

van de EU. Via dit conditioneel handelsstelsel geeft de EU tariefpreferenties aan ontwikkelingslanden. In geval van

ernstige en systematische schendingen op het gebied van arbeidsrechten en mensenrechten kan de EU handelsvoordelen

(tijdelijk) intrekken. Op 12 februari 2019 startte de EU een intrekkingsprocedure tegen Cambodja onder

‘Everything But Arms’ (EBA) vanwege ernstige schendingen op het gebied van politieke en civiele rechten. Het

uiteindelijke besluit tot intrekking laat een spanningsveld zien binnen het stelsel tussen het stimuleren van

economische groei via handelsvoordelen en het bevorderen van mensenrechten via conditionaliteiten: hoewel de

Europese Commissie de sociaal-economische gevolgen probeert te beperken, zijn er hoe dan ook gevolgen

verbonden aan een dergelijke intrekking ingegeven door mensenrechtenschendingen. Voorts heeft Nederland zich

met gelijkgezinde lidstaten ingezet voor een EU Actieplan op het gebied van bedrijfsleven en mensenrechten,

gebaseerd op de UN Guiding Principles on Business and Human Rights en de OESO-richtlijnen voor multinationale

ondernemingen. Nederland bouwde hiermee voort op de door Finland geïnitieerde Agenda for Action on Business and

Human Rights .

Rechtsstatelijkheid

De grondwettelijke verantwoordelijkheid van de regering voor bevordering van de ontwikkeling van de internationale

rechtsorde, zowel binnen als buiten de EU, vraagt om een actieve en ambitieuze houding en inzet op rechtsstatelijk

gebied als onderdeel van de fundamentele waarden van de EU. In het licht van de rechtsstatelijke problemen die in

een aantal lidstaten in de afgelopen periode aan het licht zijn gekomen, is het kabinet er voorstander van om het

EU-instrumentarium te versterken. Naast het gebruik van bestaande instrumenten als de artikel 7-procedure, het

Kader voor de Rechtsstaat uit 2014 en de jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie, verwelkomt het kabinet

daarom het in 2019 aangekondigde initiatief van de Commissie om een jaarlijkse toetsingscyclus voor de rechtsstaat

in het leven te roepen. Het is immers van groot belang om in een eerder stadium bepaalde rechtsstatelijke

ontwikkelingen te onderkennen die de principes waarop de democratische rechtsstaat is gestoeld in gevaar

kunnen brengen. Op deze manier kunnen door middel van een constructieve dialoog oplossingen worden

gevonden, waardoor escalatie kan worden voorkomen. Nederland heeft zijn schriftelijke inzending ten behoeve

van het eerste jaarrapport reeds naar de Commissie gestuurd, en op 20 mei jl. ook met beide Kamers der Staten

Generaal gedeeld. Het kabinet ziet uit naar de dialoog over het rapport later dit jaar onder Duits Voorzitterschap in

de Raad Algemene Zaken.

| 12 | Nederland stelt verder financiële middelen beschikbaar aan Nederlandse ambassades om in de betreffende lidstaten maatschappelijke organisaties te steunen die een bijdrage leveren op het gebied van de rechtsstaat.

Insteek daarbij is aandacht voor people-to-people en profession-to-profession contacten, het vergroten van

publieke bewustwording van het belang van de democratische rechtsstaat en ondersteuning van initiatieven

gericht op onderzoeks- en kwaliteitsjournalistiek. De versterkte inzet op de democratische rechtsstaat in betreffende

lidstaten is een kwestie van maatwerk en niet van grote bedragen. Tot op heden zijn de aanvullende

middelen toereikend gebleken om in de lokale vraag naar ondersteuning te voorzien. Het kabinet verwelkomt in

dat kader tevens het nieuwe EU-fonds voor Justitie, Rechten en Waarden, dat deel uitmaakt van het Meerjarig

Financieel Kader 2021-2027. Dit Fonds en de twee daaronder vallende financieringsprogramma’s kunnen naar het

oordeel van het kabinet in potentie bijdragen aan de versterking en verdediging van EU-waarden, de eerbiediging

van de rechtsstaat en de instandhouding van de gewenste open, democratische en inclusieve samenlevingen.

| 13 |

1 Vrijheid van meningsuiting en internetvrijheid

1.1 Vrijheid van meningsuiting vorm gekregen door een vergroting van de beleidsmatige en financiële inzet op dit terrein. Zo zijn er extra projecten van

en veiligheid van onder meer UNESCO gefinancierd op het gebied van de

journalisten veiligheid van journalisten, zal Nederland in 2020 gastheer zijn van de jaarlijkse World Press Freedom Conference en is

Nederland aangesloten bij de core group van landen in

Inleiding Genève die het initiatief heeft tot besluitvorming in de

Een vrij en divers medialandschap is van groot belang voor Mensenrechtenraad over vrijheid van meningsuiting. iedere democratische samenleving. Vrije media onderzoeken

en delen informatie met het bredere publiek, zodat burgers Inzet en resultaten

in staat zijn goed geïnformeerde beslissingen te nemen, hun eigen situatie te beoordelen en te beïnvloeden en zo hun Bilateraal plek in de samenleving kunnen innemen. Een vrije pers en Het belang van vrijheid van meningsuiting is door een actief maatschappelijk middenveld zijn essentieel om Nederland in bilateraal verband frequent onder de aandacht het recht van het publiek op informatie te waarborgen, gebracht. Minister Blok sprak in juli de Media Freedom zodat regeringen en instellingen verantwoordelijk kunnen Conference in Londen toe. Hij onderstreepte het belang van worden gehouden. De bevordering van persvrijheid en van een vrije pers en kwalificeerde goede journalistiek als mediadiversiteit zijn derhalve van groot belang voor het onderdeel van goed bestuur. “Waar debat is, bloeit democratie. waarborgen van vrijheid van meningsuiting. Waar opvattingen botsen, komt de waarheid naar voren. In dit alles

spelen journalisten een centrale rol”, betoogde hij. Tijdens de Journalisten, die hierbij een onmisbare rol spelen, staan conferentie werd de Media Freedom Coalition gelanceerd wereldwijd onder druk als gevolg van hun werk. Overheden waarvan Nederland lid is geworden. De Media Freedom proberen journalisten soms het zwijgen op te leggen Coalition is een partnerschap van landen die samenwerken wanneer zij de acties van overheden kritisch tegen het licht om te pleiten voor mediavrijheid, om de veiligheid van houden. Dit kan de vorm aannemen van bedreigingen, journalisten te vergroten en om degenen verantwoordelijk aanvallen, detentie en zelfs verdwijning of moord. Volgens te houden die deze veiligheid schaden. Alle leden hebben de organisatie Reporters without Borders (RSF) zijn er de de Global Pledge on Media Freedom 3 onderschreven en commitafgelopen tien jaar 941 journalisten vermoord. Het aantal teren zich daarmee aan het gezamenlijk ondernemen van journalisten dat vast zit vanwege hun werk, simpelweg actie om zowel de mediavrijheid als de veiligheid van omdat ze het nieuws verslaan, blijft ieder jaar stijgen. Begin journalisten te verbeteren, wereldwijd. Nederland heeft een december 2019 werden er wereldwijd 389 journalisten actieve rol binnen de Executive Group, en denkt in die vastgehouden. Bijna de helft van de gevangen journalisten hoedanigheid mee over de strategie van de Coalitie. in de wereld (186 van de 389) wordt vastgehouden in drie landen - China, Egypte en Saoedi-Arabië 2 .

Journalisten kunnen alleen hun werk doen in een veilige omgeving. Dat vereist bescherming van journalisten en het bestrijden van straffeloosheid van geweld tegen hen.

Vrijheid van meningsuiting en de veiligheid van journalisten gelden als een prioriteit binnen het Nederlandse mensenrechtenbeleid. De intensivering op deze prioriteit die door dit kabinet sinds 2017 is ingezet heeft in 2019 meer

3 https://www.gov.uk/government/publications/global-pledge-on 2 https://rsf.org/sites/default/files/rsf_2019_en.pdf media-freedom/global-pledge-on-media-freedom

| 14 | Minister Blok op de Media Freedom Conference. Multilateraal

Ook in multilateraal verband spreekt Nederland zich uit Ook de Mensenrechtenambassadeur spreekt tijdens voor de bevordering van vrijheid van meningsuiting en landenbezoeken over de vrijheid van meningsuiting met tegen geweld tegen journalisten. Zo hebben Nederland en overheidsfunctionarissen en met lokale journalisten. Canada in de Mensenrechtenraad samen een verklaring Tijdens een landenbezoek aan Pakistan in oktober 2019 afgegeven waarin zij hun zorg uitspreken over schending benadrukte de MRA de ruime strekking van de vrijheid van van vrijheid van meningsuiting waaronder de specifieke meningsuiting zowel online als offline, en het belang van de discriminatie en uitingen van geweld die vrouwelijke veiligheid van journalisten en sprak ze in het bijzonder haar journalisten ervaren in hun werk, online en offline 4 . zorgen uit over de online intimidatie van vrouwelijke Ook zet Nederland zich ieder jaar actief in voor sterke journalisten. Ze had ook een ontmoeting met journalisten. VN-resolutieteksten over de veiligheid van journalisten

Bilateraal waren ambassades ook actief op dit thema. In UNESCO

Colombia plegen journalisten en mediaorganisaties UNESCO is de VN-organisatie die mediavrijheid, toegang tot zelfcensuur uit angst voor vergelding van de onderwerpen informatie en de veiligheid van journalisten in haar waarover ze rapporteren: bedrijven, gewapende groepen, mandaat heeft. UNESCO leidt binnen de VN het corrupte lokale politici of de politie. In Colombia is een VN-Actieplan voor de Veiligheid van Journalisten en werkt flinke toename van het aantal bedreigde journalisten wereldwijd samen met overheden op dit terrein. UNESCO waarneembaar. Nederland steunt de organisatie Fundación financiert via het International Program for the Development of para la Libertad de Prensa (FLIP), die de League Against Silence Communication (IPDC) projecten op het gebied van mediaheeft opgericht. Dit onafhankelijke media-initiatief richt ontwikkeling, veiligheid van journalisten, toegang tot zich op verhalen die door zelfcensuur niet zijn verteld door informatie en genderongelijkheid in de media. In 2019 traditionele media en realiseert samenwerking tussen heeft Nederland via IPDC bijgedragen aan UNESCO’s werk verschillende media om deze verhalen te onderzoeken en in Mali, Burundi, Palestijnse Gebieden en Jemen. Door gezamenlijk te publiceren om zo de risico’s te verminderen. UNESCO’s inspanningen in deze landen is de nationale In 2019 heeft de League onder meer onderzoek gedaan naar rapportage over de veiligheid van journalisten en over seksuele intimidatie in het nationale vrouwenvoetbalteam straffeloosheid van misdaden tegen hen verbeterd. en de resultaten gepubliceerd. Dit initiatief is uniek in Daarnaast is in deze landen de capaciteit versterkt van de Latijns-Amerika en is een belangrijke stap in de strijd tegen organisaties die toezien op de rapportage over misdaden censuur.

4 https://dfat.gov.au/international-relations/international-organisati href="https://www.dfat.gov.au/sites/default/files/40th-hrc-joint-statement-freedom-expression.pdf">ons/un/unhrc-2018-2020/statements/Documents/40th-hrc-joint

href="https://www.dfat.gov.au/sites/default/files/40th-hrc-joint-statement-freedom-expression.pdf">statement-freedom-expression.pdf

| 15 |

tegen journalisten. Mede dankzij Nederlandse inbreng heeft Raad van Europa

IPDC de publieke toegang tot informatie kunnen vergroten in Vanuit het Mensenrechtenfonds is financieel bijgedragen aan Indonesië, Mongolië, Rwanda en in de regio Latijns-Amerika. het platform van de Raad van Europa voor het bevorderen van

de bescherming van journalistiek en veiligheid van journalis Tijdens het High Level Political Forum in New York organiseerde ten. Dit platform is opgericht om misstanden rond de vrijheid Nederland in juli samen met UNESCO een bijeenkomst over van de media en veiligheid van journalisten sneller aan het SDG 16, meer in het bijzonder over doel 16.10 dat gaat over licht te brengen en actie te kunnen ondernemen om toegang tot informatie. Nederland onderstreepte dat goede bescherming te bieden aan journalisten. Hier verdient wetgeving niet automatisch leidt tot toegang tot informatie. vermelding dat tegen Nederland zelf in 2019 twee meldingen Hiervoor is bijvoorbeeld vaak ook een internetverbinding bij het platform zijn gedaan over respectievelijk het wetsvoornodig. Op dit moment heeft ongeveer de helft van de stel dat uitreizen naar gebied onder controle van een wereldbevolking geen toegang tot het internet. Dit is terroristische organisatie strafbaar stelt en de gijzeling van gedeeltelijk ook een gender gap. Nederland werkt aan de een NOS-verslaggever. bevordering van toegang tot informatie, voor iedereen, altijd, online en offline. Leave no one behind is ook hier van In het kader van het toezicht door het Comité van Ministers toepassing. van de Raad van Europa op de tenuitvoerlegging van

uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de

OVSE Mens heeft Nederland geïntervenieerd in de zaak van Oya

Ook bij de OVSE is Nederland actief op dit onderwerp, zo is Ataman groep tegen Turkije inzake schending van het recht op Nederland lid van de Group of Friends on Safety of Journalists. vrijheid van vergadering en vrijheid van vreedzame demon Tijdens de Human Dimension Implementation Meetings (HDIM) stratie. Deze schending bestond uit de vervolging van heeft Nederland met deze Group of Friends een evenement demonstranten en het gebruik van excessief geweld om georganiseerd over digitale veiligheid voor journalisten. vreedzame demonstraties op te breken. Nederland heeft

Specifieke nadruk lag op het delen van best practices en het Turkije opgeroepen om zijn wetgeving in overeenstemming opstellen van praktische aanbevelingen voor verdere actie. met het EVRM te brengen en gewaarschuwd voor het

MRA sprak in de plenaire vergadering een nationaal fnuikende effect op een democratische samenleving wanneer statement uit over het belang van vrijheid van meningsvreedzame demonstraties met geweld uiteen worden uiting, online en offline, en veiligheid van journalisten, in het gedreven of deelnemers strafrechtelijk worden vervolgd. bijzonder vrouwelijke journalisten online.

Bijeenkomst over access to information tijdens het High Level Political Forum in New York

| 16 |

Partners Verder werkt dit programma aan betaalbare ongevallen- en

evacuatieverzekeringen voor journalisten, waarvoor een Free Press Unlimited pilot project is gestart in Centraal Amerika waarin 90

Nederland werkte in een strategisch partnerschap samen journalisten uit de regio worden verzekerd. Er is speciale met de Nederlandse organisatie Free Press Unlimited (FPU) aan aandacht voor de veiligheid van vrouwelijke journalisten het creëren van een veilige omgeving waarin journalisten binnen het programma, gezien de specifieke bedreigingen hun werk kunnen doen. Veiligheid wordt holistisch waar vrouwelijke journalisten mee te maken krijgen. Om benaderd als een inclusief concept dat draait om de fysieke die reden wordt er een training ontwikkeld die speciaal veiligheid, de psychosociale veiligheid, de digitale veiligheid gericht is op de omgang van vrouwelijke journalisten met en de juridische veiligheid van de journalist. De veiligheidsbedreigingen. Hiermee wordt voldaan aan de motie-Van problemen zijn vaak contextafhankelijk, daarom zijn alle Ojik/Ploumen over de bescherming van vrouwelijke programma’s en oplossingen gebaseerd op de individuele journalisten (Kamerstuk 32735 V, nr. 264). behoeften van organisaties en personen.

In 2019 heeft FPU met het noodfonds Reporters Respond in Het Justice & Safety programma, van start gegaan in september totaal 101 journalisten geholpen. Dit fonds is in 2011 door 2018 na een motie van het Kamerlid Sjoerdsma (Kamerstuk FPU met Nederlandse steun opgericht en helpt media

34775 V, nr. 26) om een noodfonds voor journalisten op te professionals die te maken hebben met geweld, intimidaties richten, richt zich op de bescherming van journalisten en (online) bedreigingen zo snel mogelijk hun werk te wereldwijd. Onderdeel van dit programma is het Legal Defense hervatten. Zo werd er afgelopen jaar bijgedragen aan

Fund dat steun geeft aan journalisten die aangeklaagd of reiskosten, levensonderhoud, digitale of fysieke beveiliging gearresteerd worden maar zich geen juridische ondersteuen psychologische hulp. FPU steunde bijvoorbeeld een ning kunnen veroorloven. Sinds de oprichting zijn er 173 journalist uit DRCongo die langdurig werd bedreigd en van media professionals vanuit dit fonds gesteund. Zo heeft FPU, wie het publicatiemateriaal in beslag werd genomen. Ook in samenwerking met de Nederlandse ambassade, een Nederlandse journalisten kunnen, wanneer zij in het

Tanzaniaanse journalist ondersteund die werd aangeklaagd buitenland aan het werk zijn, aanspraak maken op ondervoor het leiden van georganiseerde misdaad en corruptie, steuning vanuit beide programma’s. naar verluidt omdat hij stukken had gepubliceerd waarin de overheid er niet altijd goed vanaf kwam. MRA heeft bij de Free Press Live Awards een keynote speech

gehouden en de ‘most resilient journalist award’ uitgereikt aan fotojournalist Ali Arkady (Irak).

©: Rahmatullah Alizadah, Xinhua.

| 17 |

RNW

Een andere partner waar Nederland nauw mee samenwerkt is RNW Media. RNW Media bouwt digitale gemeenschappen gericht op sociale verandering. RNW Media is actief in 12 landen en zet zich in voor een wereld waarin jongeren hun rechten kunnen opeisen, hun plaats in de samenleving kunnen innemen en zo een betere toekomst kunnen vormgeven. Ze brengen jongeren samen op digitale platforms

• – 

  met websites, WhatsApp, Facebook, Twitter, Instagram en andere kanalen. Deze platforms – met 44 miljoen website pageviews en 2 miljard sociale media impressions – geven jonge mensen toegang tot informatie en bieden een veilige plek waar jongeren een constructieve dialoog kunnen aangaan.

RNW Media heeft twee wereldwijde programma’s; Love Matters over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) en Citizens Voice over democratie en goed bestuur.

In 2019 heeft het Habari DRC-team een campagne opgezet over seksuele intimidatie op universiteiten in heel

DRCongo. Verschillende online activiteiten, zoals het publiceren van artikelen en video-getuigenissen, werden opgezet naast offline debatten waarbij ongeveer 250 studenten betrokken waren, evenals beleidsmakers en mensenrechtenactivisten. De campagne vond weerklank bij veel jonge vrouwen en bood hun de ruimte zich uit te spreken. Habari DRC werd vervolgens uitgenodigd om mee te schrijven aan het nieuwe beleid over seksuele intimidatie op universiteiten samen met het ministerie van gender en justitie.

MRA sprak tijdens een evenement getiteld ‘Access Denied: Click to claim your civic space’, georganiseerd door RNW Media in partnerschap met BZ over het belang van digitale rechten en veiligheid van journalisten en mensenrechtenbeschermers.

Article 19 en IFEX (International Freedom of

Expression Exchange)

Ook werkt Nederland samen met Article 19 en IFEX, twee organisaties die zich richten op internationale en nationale beleidsbeïnvloeding. Zo zette IFEX zich internationaal in voor de bescherming van journalisten. IFEX haalde bij diverse ledenorganisaties informatie op en heeft zo bij kunnen dragen aan verschillende internationale rapporten over de veiligheid van journalisten en straffeloosheid bij geweld tegen hen. Daarnaast moedigde IFEX meerdere

VN-lidstaten met succes aan zich als co-sponsor aan de safety of journalists VN-resolutie te verbinden. Ook voorzag IFEX

VN-lidstaten van advies om in deze tekst aan de zorgen van de IFEX-leden tegemoet te komen. De inzet van IFEX sloot nauw aan bij de Nederlandse inspanningen voor een sterke resolutietekst.

| 18 |

World Press Freedom Conference 2020

In het najaar van 2020 organiseren UNESCO en het Koninkrijk der Nederlanden de jaarlijkse World Press Freedom

Conference (WPFC) 5 . Deze vindt plaats in het World Forum in Den Haag, de internationale stad van vrede en recht.

De conferentie richt zich op journalisten, mediaorganisaties, beleidsmakers en ngo’s. Helaas kan het merendeel

van de deelnemers aan de conferentie door de COVID-19 ontwikkelingen waarschijnlijk niet naar Den Haag reizen.

Om toch recht te doen aan het belang van het onderwerp gaat WPFC in een vernieuwende vorm door, met een

grote digitale component. Zo kunnen geïnteresseerden uit de hele wereld toch (virtueel) deelnemen.

Het thema van WPFC 2020 is ‘Journalism without Fear or Favour’ 6 . De conferentie wil vooral benadrukken dat we

samen moeten opkomen voor vrije en onafhankelijke media en de journalistiek moeten beschermen tegen

hardnekkige en nieuwe vormen van controle. De onafhankelijkheid en vrijheid van de media worden nog steeds in

veel landen bedreigd, dit onderwerp is nu relevanter dan ooit. Doel van de conferentie is te waarborgen dat

journalisten vrij en onafhankelijk kunnen werken, nu en in de toekomst. Drie onderwerpen staan centraal:  

• 1. 

  Redactionele onafhankelijkheid en media in dienst van de macht

• 2. 

  Diversiteit en inclusie in de media

• 3. 

  Onafhankelijke journalistiek en media in het digitale tijdperk

Door het onderwerp wereldwijd te agenderen, door te inspireren, te informeren en mensen te mobiliseren, roept

WPFC 2020 alle betrokken partijen op hun steentje bij te dragen aan positieve verandering – overheden, journalisten

en de media, de gerechtelijke en juridische sector, internetbedrijven, het maatschappelijk middenveld,

academische instellingen en jongeren.

Aangezien de conferentie in Den Haag plaatsvindt, een stad die zich nadrukkelijk inzet voor internationale vrede

en rechtvaardigheid, wordt tijdens WPFC ook het eerste juridische forum ooit georganiseerd. Tijdens dit forum,

dat nu ook grotendeels digitaal zal worden georganiseerd, wisselen rechters, officieren van justitie en advocaten

gedachten en best practices uit over specifieke onderwerpen met betrekking tot de bescherming van de vrijheid van

meningsuiting in het algemeen en persvrijheid in het bijzonder. Dat gebeurt aan de hand van wereldwijde,

regionale en nationale ervaringen.

Vanwege de onvoorspelbare ontwikkelingen rondom COVID-19 wordt nog bekeken of er en marge van de

conferentie een ministeriële (virtuele) bijeenkomst kan plaatsvinden over de veiligheid van journalisten en

straffeloosheid van geweld tegen hen. Gastheer hiervoor is minister Blok. Als dit onderdeel door kan gaan dan

worden deelnemende landen uitgenodigd een commitment document te onderschrijven gericht op de verbetering

van de veiligheid van journalisten.

5 Eerder zou de conferentie plaatsvinden op 22-24 april 2020, maar vanwege het COVID-19 virus is de conferentie uitgesteld.

6 Deze zin komt van Adolph S. Ochs, oprichter van de New York Times. Toen hij de krant in 1896 kocht, stelde hij als doel om ethisch, onpartijdig en onafhankelijk te zijn. Dit legde hij vast in een beginselverklaring. Sindsdien is de uitdrukking synoniem voor een onafhankelijke, onpartijdige pers.

| 19 |

1.2 Internetvrijheid uit andere gegevens. Nederland draagt deze strategie uit bij de EU, de Raad van Europa en UNESCO. Zo werkt de

Europese Commissie aan een AI-strategie die uitgaat van

Inleiding een AI ontwikkeling waarbij mensenrechten en publieke

In 2019 nam de druk op het model van een open, vrij en waarden centraal staan. Ook wordt er vanuit Nederland veilig internet verder toe. Internetvrijheid nam wereldwijd gewerkt aan een human rights impact assessment voor AI en af, en sociale media werden gebruikt om de eigen bevolking systeemprincipes voor non-discriminatie. Dit beleid sluit zowel te monitoren als te beïnvloeden door middel van goed aan op de AI-strategie van de Commissie. propaganda en oneigenlijke berichtgeving.

7 Naast censuur

waren internet shutdowns, hacken en online spioneren geijkte Inzet en resultaten

methoden om zowel mensenrechtenverdedigers als het maatschappelijke middenveld in hun werk te hinderen. 8 Bilateraal

Nederland staat voor een open, vrij en veilig internet. Het beschermen en bevorderen van mensenrechten online is Network Shutdowns verankerd binnen het Nederlandse mensenrechtenbeleid en In 2019 heeft Nederland extra aandacht besteed aan de het internationale cyberbeleid (Kamerstuk 26643 V, nr. 447). zogeheten network shutdowns, een verzamelnaam voor

Nederland beschouwt veiligheid en vrijheid niet als maatregelen die overheden treffen om de toegang en tegengestelde, maar als complementaire belangen: dit geldt functionaliteit van het internet in te perken. Dit geschiedt ook voor het online domein. Ook de universele rechten van door delen van het internet af te sluiten, websites en sociale de mens gelden zowel offline als online; al is er bij de media zoals Facebook onbereikbaar te maken of berichtenbescherming van die rechten in het laatste domein wel Apps zoals Whatsapp te blokkeren. bijzondere nadruk op de vrijheid van meningsuiting, vrije informatievergaring, privacy en bescherming van Vanwege de ontwrichtende impact van deze acties is er een persoonsgegevens. instructie voor de ambassades opgesteld met daarin

mogelijke stappen die de posten kunnen ondernemen als er

Kunstmatige Intelligentie en mensenrechten in hun land een network shutdown plaatsvindt. Hierbij kan

In oktober heeft de regering haar visie rond kunstmatige men denken aan het benaderen van lokale en internationale intelligentie aan de Tweede Kamer gepresenteerd. 9 actoren (overheden, bedrijven, ngo’s) en mogelijke

Deze Artificial Intelligence (AI)-strategie zet in op drie sporen: spreeklijnen over shutdowns. Dit bericht is later ook gedeeld het benutten van maatschappelijke en economische kansen, met landen van de Freedom Online Coalitie 10 , zodat zij in het het scheppen van de juiste voorwaarden en het versterken geval van een shutdown gezamenlijk kunnen optrekken. van fundamenten. In het laatste spoor staat het beschermen van publieke waarden en mensenrechten centraal. Zo kan Multilateraal bijvoorbeeld het verbod op discriminatie worden geschonden door bias in de onderliggende data, bias in het Freedom Online Coalitie algoritme, of door fouten in classificatie. Dat zou er De Freedom Online Coalitie is in 2011 opgericht door Nederland bijvoorbeeld toe kunnen leiden dat ongerechtvaardigd om gezamenlijk respect voor mensenrechten op het onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen. internet wereldwijd te bevorderen. In 2019 is Zwitserland Ook kan de privacy geschonden worden als de verwerking toegetreden tot de Coalitie, waarmee het aantal landen op van persoonsgegevens niet voldoet aan de eisen van 31 is gekomen. behoorlijkheid en transparantie uit de Algemene

Verordening Gegevensbescherming (AVG). Privacyvraag De Freedom Online Coalitie publiceerde op 17 mei het joint stukken spelen rondom onder meer gezichtsherkenningsstatement Defending Civic Space Online. 11 De verklaring stelt dat technologie, big data en het afleiden van persoonsgegevens FOC zich zorgen maakt over de krimpende ruimte op het

internet voor maatschappelijk middenveld en

7 Elk jaar publiceert de ngo Freedom House het Freedom on the Net mensenrechten verdedigers. In de verklaring worden alle

Report. Het rapport over het jaar 2019 is hier te vinden: https:// relevante stakeholders (overheden, private sector, internatifreedomhouse.org/report/freedom-net/2019/crisis-social-media onale organisaties, maatschappelijke organisaties)

8 Zie rapport Global Analysis 2019, Front Line Defenders, p 22

opgeroepen een gedeelde aanpak te formuleren om

https://www.frontlinedefenders.org/sites/default/files/global_analy

href="https://www.frontlinedefenders.org/sites/default/files/global_analysis_2019_web.pdf">sis_2019_web.pdf oneigenlijke inperking van de maatschappelijke ruimte

9 Op 8 oktober 2019 zijn het Strategisch Actieplan voor Artificiële door overheden en bedrijven tegen te gaan. Daarnaast

intelligentie (SAPAI) (Kamerstukken 26 643 en 32 761, nr. 640) en de brief Waarborgen tegen risico’s van data-analyses door de overheid (Kamerstukken 26 643 en 32 761, nr. 641) en de brief AI, publieke 10 Zie onder multilateraal. waarden en mensenrechten (26 643 en 32 761, nr. 642) aan de 11 https://freedomonlinecoalition.com/wp-content/uploads/2019/05/ Tweede Kamer aangeboden. FOC-Joint-Statement-on-Defending-Civic-Space-Online.pdf

| 20 | moeten overheden terrorismebestrijding, nationale Nederland heeft gedurende drie jaar financiële middelen ter veiligheid, cybercriminaliteit en -veiligheid niet gebruiken beschikking gesteld. Tijdens het Paris Peace Forum in November voor oneigenlijke inperking van mensenrechten online. 2019 presenteerde de commissie haar eindrapport 12 , waarin zij

een aantal normen voor het internet formuleert.

Thailand – Zorgen over nieuwe Cyberwetgeving Een belangrijke norm van deze commissie is de bescherming

van de publieke kern van het internet. Deze publieke kern is In februari 2019 heeft Thailand een controversiële van belang omdat zij de ruggengraat van het internet vormt. cyberveiligheid-wet aangenomen. De wet gaf veel Minister Blok nam het rapport tijdens het Paris Peace Forum in macht aan de overheid en veiligheidsdiensten om ontvangst, en onderstreepte in zijn toespraak het belang dat online veiligheid te garanderen, zonder dat deze staten hun gebondenheid aan mensenrechten online naleven. macht duidelijk was afgebakend en voldoende verzekerd was dat fundamentele rechten van Christchurch Call burgers beschermd zouden blijven. De vrijheid van Op 15 maart 2019 werd 17 minuten lang een terroristische meningsuiting kon hiermee onder druk komen te aanslag tegen twee moskeeën in Christchurch, Nieuwstaan. Zeeland, via de livestream gedeeld. Er vielen 51 doden en 50

gewonden, en de video werd 4.000 keer bekeken voordat Met ondersteuning van het mensenrechtenfonds deze werd verwijderd; hierna ging de video viral op andere heeft de lokale Manushya Foundation een expertbijwebsites en staat – ondanks de vele maatregelen om hem te eenkomst georganiseerd die leidde tot een rapport verwijderen – nog steeds op het web. Deze aanslag toonde met een overzicht van risico’s van deze wetgeving, de wereld hoe moeilijk het is om terroristisch materiaal van waarin ook een aantal concrete aanbevelingen het internet te weren. In reactie hierop kwamen Nieuw werden gedaan. Dit was het eerste rapport van zijn Zeeland en Frankrijk met de Christchurch Call: een oproep van soort in Zuidoost-Azië. Politieke partijen hebben Staten en bedrijven om beter samen te werken en zo aangegeven dat zij zullen kijken naar mogelijkheden terroristische inhoud op internet tegen te gaan door middel om de aanbevelingen te gebruiken voor het wijzigen van adequate wetgeving en nieuwe normen en standaarden van de wet. voor de bedrijfstak. Daarbij wordt erop aangedrongen om dit

alles te doen en tegelijk consistent te zijn met de principes van een open, vrij en veilig internet en zonder compromissen

Verenigde Naties te sluiten ten koste van fundamentele vrijheden en mensen Nederland heeft in juni 2019 een verklaring afgelegd in de rechten, waaronder de vrijheid van meningsuiting.

Mensenrechtenraad waarin het speciaal de aandacht vroeg Nederland heeft deze Call al bij het uitbrengen onderschreven voor de vrijheid van meningsuiting online. Zo riep Nederland en heeft het belang van dit initiatief onder meer benadrukt de VN speciaal rapporteur voor veilige vergadering en tijdens de AVVN in New York. vereniging op om de dialoog aan te gaan met de tech industrie en onderschreef het nogmaals de die week gelanceerde verklaring van de Freedom Online Coalitie.

RightsCon

Nederland was ook in 2019 goed vertegenwoordigd bij de jaarlijkse conferentie RightsCon in Tunesië. Met stevige panelbijdragen bevestigde Nederland zijn voorlopers-positie op het gebied van mensenrechten online. Zo werd er onder meer gesproken over de toekomst van internationale normen in cyberspace en de lopende onderhandelingen in diverse

VN-fora en het werk van de Freedom Online Coalitie. Daarnaast organiseerde Nederland een workshop over de veiligheidsuitdagingen bij het financieren van mensenrechtenprojecten en samenwerken met mensenrechtenverdedigers.

Global Commission on the Stability of Cyberspace

De Global Commission on the Stability of Cyberspace (GCSC) is een Tijdens een training door Digital Defenders Partnership in Valles, Mexico, zogeheten multi-stakeholder samenwerkingsverband waarin brengen mensenrechtenverdedigers in kaart welke communicatiemiddelen

overheden, bedrijfsleven, maatschappelijk middenveld en zij gebruikten tijdens hun werk.

academici zitting hebben. De GCSC werd in 2017 gelanceerd

tijdens de Veiligheidsconferentie van München en 12 www.cyberstability.org

| 21 |

Voorbeelden van projecten

Digital Defenders Partnership

Het ministerie van Buitenlandse Zaken is de grootste donor van het Digital Defenders Partnership. Dit project

(ondergebracht bij HIVOS) richt zich op de digitale veiligheid van mensenrechtenverdedigers en ngo’s. Omdat de

mensenrechtenverdedigers die digitaal bedreigd worden ook grote kans lopen slachtoffer te worden van lastercampagnes,

smaad of juridische aanklachten of zelfs fysieke aanvallen, werkt het Digital Defenders Partnership nauw

samen met andere ngo’s (Media Legal Defence Initiative, Virtual Road en Front Line Defenders) om zo gezamenlijk meer

veiligheid te kunnen bieden. In 2019 heeft DDP samen met haar strategische partners meer dan 8.000 individuen

en 1.261 organisaties kunnen steunen.

Deze steun bestond materiële steun, het bieden van ondersteuning op het gebied van veilig digitaal werken en het

ontwikkelen van hulpmiddelen zodat individuen en organisaties zichzelf digitaal veilig kunnen maken.

Zo onderhoudt het Digital Defenders Partnership een team van zeven Digital Integrity Fellows die in 2019 twintig

ngo’s intensief begeleidden in het implementeren van maatregelen voor digitale veiligheid.

Het Digital Defenders Partnership publiceerde verschillende materialen. Zo ontwikkelde het een vernieuwde en

verbeterde Digital First Aid Kit, een online website waar mensenrechtenverdedigers eerste hulp kunnen krijgen bij

digitale aanvallen, en publiceerde het een Digital Safety Manual for Diplomats and Embassy Staff om specifiek deze

groep die veel met mensenrechtenverdedigers (online) communiceert, bij te brengen hoe dit digitaal veilig moet.

Online intimidatie van vrouwelijke journalisten

In het kader van mensenrechtendag 2019 heeft de Nederlandse ambassade in België in samenwerking met

Vlaams-Nederlands Huis De Buren een avond georganiseerd om aandacht te vragen voor online intimidatie van

vrouwelijke journalisten. Zo werd de documentaire A Dark Place getoond, waarna er een panel was om dit internationaal

groeiende probleem te bespreken.

| 22 |

2 Vrijheid van religie en levensovertuiging

Inleiding zijn voor mensenrechtenschendingen, zoals vrouwen,

Wereldwijd worden gelovigen, niet-gelovigen en anderskinderen en LHBTI’s. Nederland vindt het ontoelaatbaar dat denkenden achtergesteld, gediscrimineerd en vervolgd. zij met een beroep op religieuze of traditionele waarden Onderzoek van de gerenommeerde denktank Pew Research worden gediscrimineerd of anderszins onderdrukt.

Centre laat zien dat gedurende de periode 2007-2017 beperkingen van het recht op vrijheid van religie en De beleidsintensivering die dit kabinet sinds 2017 op dit levensovertuiging door overheden zijn toegenomen. 13 Ook terrein heeft ingezet, heeft in 2019 meer vorm gekregen atheïsten, agnosten, en andersdenkenden hebben in 2017 in door een vergroting van de beleidsmatige en financiële meer landen te maken met intimidatie, geweld, en inzet op dit terrein. Van de totale beleidsintensivering ten doodsbedreigingen, al dan niet door overheden. 14 bedrage van EUR 36,2 miljoen in de huidige kabinetsperiode

wordt ongeveer EUR 11 miljoen aan projecten op het gebied Nederland vindt dit een zorgelijke ontwikkeling en heeft van vrijheid van religie en levensovertuiging besteed. daarom, conform de moties-Voordewind c.s. (Kamer Onderdeel hiervan is de meerjarige financiële steun aan de stukken 33 694 V, nr. 13 en 34 775 V, nr. 29), de inzet op het ngo Freedom House voor Protecting Belief: a Rapid Response Fund recht op vrijheid van religie en levensovertuiging in 2018 for Religious Freedom, alsmede een bedrag van EUR 750.000 geïntensiveerd. Daarbij gaat specifieke aandacht uit naar het voor de financiering van psychische en geestelijke zorg aan tegengaan van discriminatie en vervolging van kwetsbare personen die worden vervolgd om religieuze redenen, groepen (Kamerstuk 32 735 V, nr. 227). inclusief niet-gelovigen, conform het amendement van het

lid Van der Staaij (Kamerstuk 35 300 V, nr. 13). De Nederlandse inzet op vrijheid van religie en levensovertuiging is gericht op de bescherming van het recht van Naast onder andere enkele nieuwe projecten in het kader iedereen om zijn of haar religieuze of levensbeschouwelijke van het Mensenrechtenfonds is een belangrijke component keuze te maken (Kamerstuk 32 735V , nr. 198). Daaronder van deze intensivering de organisatie van de zevende valt ook het recht van geloof te veranderen of zonder bijeenkomst van het Istanboel Proces, in de vorm van de ‘No religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging te leven. Tolerance for Intolerance’ conferentie in Den Haag. Bovendien Nederland maakt geen onderscheid tussen religieuze heeft Nederland sinds september 2019 een speciaal gezant groeperingen onderling of tussen theïstische, non-theïstivoor religie en levensovertuiging die de rechten van sche en atheïstische levensovertuigingen. Nederland zal gelovigen en ongelovigen wereldwijd op de agenda zet. zich dus evenzeer inspannen voor de verbetering van de situatie van onderdrukte christelijke minderheden als die van moslims, bahai’s, ongelovigen of andere groepen die kwetsbaar zijn voor vervolging.

Ook spant Nederland zich in het bijzonder in voor de rechten van personen bínnen geloofsgroepen die kwetsbaar

13 Pew Research Centre, ‘How religious restrictions around the world have changed over a decade’, 16 juli 2019: https://www.pewresearch. org/fact-tank/2019/07/16/

how-religious-restrictions-around-the-world-have-changed-overa-decade/

14 Pew Research Centre, ‘Religiously unaffiliated people face harassment in a growing number of countries’, 12 augustus 2019, https://www.pewresearch.org/fact-tanka/2019/08/12/

religiously-unaffiliated-people-face-harassment-in-a-growingnumber-of-countries/

| 23 |

Speciaal gezant voor religie en levensovertuiging

Sinds september 2019 is de heer Jos Douma Nederlands eerste speciaal gezant voor religie en levensovertuiging,

aangesteld conform de motie-Van Helvert c.s. (Kamerstuk 35 000 V, nr. 26). Sinds zijn aantreden heeft de speciaal

gezant ingezet op, ten eerste, het bevorderen van de beleidsprioriteit vrijheid van religie en levensovertuiging,

inclusief het recht op apostasie of om van geloof te veranderen; ten tweede, het verdiepen en verbreden van

kennis binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken; en ten derde kennisuitwisseling en netwerkopbouw met

belanghebbenden in binnen- en buitenland.

De speciaal gezant nam deel aan diverse conferenties en seminars, waaronder in Brussel, Vaticaanstad en

Boedapest. Ook was de speciaal gezant, samen met de MRA, aanwezig op de Human Dimension Implementation

Meeting van de OVSE in Warschau in september. Hier sprak hij namens de EU een verklaring over nationale

minderheden uit, terwijl de Nederlandse MRA namens de EU het statement over vrijheid van godsdienst en

levensovertuiging uitsprak. De speciaal gezant haalde ook banden aan met zijn ambtgenoten in de EU. Naast

Nederland hebben onder meer het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Noorwegen, Frankrijk, Duitsland en Denemarken,

Hongarije, Finland, Polen, Letland en Tsjechië speciale gezanten c.q. ambassadeurs aangesteld voor religie en

levensovertuiging of interreligieuze processen.

De speciaal gezant was voorzitter en gespreksleider tijdens de door Nederland georganiseerde ‘No Tolerance for

Intolerance’ conferentie in Den Haag in november, als onderdeel van het Istanbul Process. Aansluitend was hij

gastheer van de International Contact Group on Freedom of Religion and Belief, die Nederland faciliteerde in Den

Haag. Dit is een informeel orgaan, in 2015 opgericht om de samenwerking te verdiepen tussen gelijkgezinde

landen op het terrein van vrijheid van religie en levensovertuiging en waar Nederland, vanaf het eerste uur, een

actieve bijdrage aan levert. Ten slotte was hij gastheer van het Transatlantic Policy Network on Religion and

Diplomacy, waarin diplomaten en wetenschappers het gezamenlijk inzicht in de interactie van religie en internationale

ontwikkelingen verdiepen. Nederland is daarbinnen al enige jaren actief en benut verkregen inzichten in de

vormgeving van het buitenlands beleid.

Een belangrijke taak van de speciaal gezant is de interactie met experts, belangengroepen en vertegenwoordigers

van uiteenlopende geloofs- en overtuigingsgroepen, ook in Nederland. In 2019 trof de Speciaal Gezant, naast

diverse christelijke organisaties, afgevaardigden van het Humanistisch Verbond, de bahai, Falun Gong, en

Ahmadyya. Ook ontving hij de Armeense Patriarch van Cilicia (Beiroet), de Oecumenisch Patriarch van

Constantinopel, en de Higher Presidential Committee of Churches Affairs in Palestine. Ook vond er een onderhoud plaats

met de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken over zijn mandaat.

Voor 2020 staan – als toezegging in antwoord op Kamervragen, maar ook als reactie op voorstellen van ambassades,

organisaties en uit eigen initiatief – in principe tal van landenbezoeken gepland (o.a. India, Nigeria, China,

Afghanistan, Algerije en Qatar). Door de COVID-crisis en de reisbeperkingen moeten enkele geplande bezoeken

worden uitgesteld. Ook zal de speciaal gezant blijven investeren in het internationale netwerk ter verdediging van

vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. De in februari 2020 op initiatief van de Verenigde Staten opgerichte

International Religious Freedom Alliance is één van de middelen daartoe.

Ten slotte is aan de Kamer toegezegd te rapporteren over de middelen waarover de speciaal gezant beschikt om

zijn werk te kunnen doen (begrotingsbehandeling, 14 november 2019); de gezant voor religie en levensovertuiging

beschikt over ruime trekkingsrechten. Hij kan een beroep doen op het budget van de Directie Multilaterale

Organisaties en Mensenrechten. Ook uit regiobudgetten wordt bijgedragen aan de kosten van zijn reisprogramma.

| 24 |

Inzet en resultaten Voorts heeft Nederland zich bijvoorbeeld ingezet voor het

lot van de bahai’s die in Jemen worden onderdrukt en Bilateraal vastgehouden door de Houthi’s.

Ministeriële bezoeken en diplomatieke ontmoetingen Ten slotte steunt het ministerie in het kader van het

Minister Blok heeft in juli 2019, samen met de speciaal Mensenrechtenfonds nieuwe projecten van maatschappegezant voor religie en levensovertuiging, deelgenomen aan lijke organisaties om voor de vrijheid van religie en de tweede door de Verenigde Staten belegde ministeriële levensovertuiging op te komen. Nederlandse ambassades conferentie ter bevordering van religieuze verdraagzaamhebben in 2019 verschillende projecten gesteund met heid in Washington. Meer dan 1000 vertegenwoordigers uit financiële bijdragen, het bieden van een veilige omgeving of het maatschappelijk middenveld inclusief religieuze leiders door het deelnemen aan bijeenkomsten ter bevordering van namen deel, naast afgevaardigden van ruim 100 regeringen. de vrijheid van religie, gebaseerd op principes van gelijk Minister Blok heeft daar in een interventie het recht op heid, non-discriminatie en universaliteit. Zo ondersteunt vrijheid van religie en levensovertuiging, inclusief het recht Nederland verschillende projecten in het Midden-Oosten, op niet-geloven, als een recht van iedereen en overal onder conform de motie van lid Van der Staaij (32735, nr. 257). Een de aandacht gebracht. van de projecten is gericht op de bevordering van vrijheid

van religie en levensovertuiging en sociale cohesie in Irak, Ook in bilaterale contacten bracht Nederland dit onderwerp Libanon en de Palestijnse gebieden. Andere projecten lopen ter sprake. In juni sprak Minister Blok in een gesprek met in Egypte en Irak. Voorts bood de Nederlandse vertegenzijn Chinese ambtgenoot zijn zorgen uit over de vrijheid van woordiging in Ramallah dit jaar hulp aan christenen die religie en levensovertuiging in China, met name voor de Gaza niet mochten uitreizen om Pasen en Kerst in o.a.

Oeigoeren en andere moslimminderheden in Xinjiang. Jeruzalem en Bethlehem te vieren. Nederland heeft succesvol Ook Minister-President Rutte benoemde de rechtspositie geholpen bij het alsnog toegekend krijgen van uitreisvervan religieuze en culturele minderheden tijdens zijn bezoek gunningen. Nederlandse posten spelen ook een belangrijke aan Peking in juli tegenover Premier Li Keqiang. rol om de vrijheid van religie en levensovertuiging bespreekbaar

te maken. De ambassade in Indonesië faciliteerde in het Nederland heeft in EU-verband ook specifiek uiting gegeven afgelopen jaar regelmatig bijeenkomsten in het kader van de aan de zorgen over de religieuze vrijheid van Jehova’s mensenrechtensituatie, bijvoorbeeld over religieuze getuigen in Rusland, alsmede over de behandeling door tolerantie. Nederland bood op deze manier een veilige

Rusland van religieuze minderheden in de illegaal geanruimte voor mensenrechtenverdedigers, ngo’s en diplomaten nexeerde Krim. om kennis en ideeën uit te wisselen.

‘Vrijheid van Religie Festival’ georganiseerd door partnerorganisatie HAKI in de stad Mombasa op 18 juni

| 25 |

Speciaal gezant religie en levensovertuiging op de conferentie ‘No Tolerance for Intolerance’ 18-19 oktober 2019

Vervolging en doodstraf op gronden van blasfemie en afvalligheid persons based on religion or belief. In overeenstemming met de In bilaterale contacten en in multilaterale fora schenkt aanbeveling van de VN Rapporteur voor vrijheid van religie Nederland, daar waar mogelijk, aandacht aan de wereldof levensovertuiging lag de focus op dialoog en uitwisseling wijde afschaffing van blasfemiewetten en aan het afschaffen van praktische voorbeelden om tolerantie te bevorderen. van de doodstraf conform moties-Voordewind c.s. (Kamer Er was veel ruimte voor het maatschappelijk middenveld en stuk 32 735 V, nr. 256 en Kamerstuk 32 735 V, nr. 255). ngo’s om projecten en initiatieven te presenteren. Er komt

Zo heeft de Mensenrechtenambassadeur vervolging en een eindrapport en een website om voortgang te bestendigen doodstraf op gronden van blasfemie en afvalligheid en toegankelijk te maken. Het voornemen is om beide in de bespreekbaar gemaakt tijdens haar bezoek aan Pakistan in zomer van 2020 in Genève aan leden en waarnemers van de oktober (zie voorts kabinetsreactie op initiatiefnota van het Mensenrechtenraad te presenteren. lid Sjoerdsma: ‘Vrij zijn om niet te geloven’, Kamerstuk 35

264 V, nr. 3). Daarnaast noemde Minister Blok expliciet de Verenigde Naties vervolging en doodstraf van atheïsten als een probleem in De jaarlijkse EU-resolutie gericht op de bevordering van zijn openingsspeech van de No Tolerance for Intolerance vrijheid en religie en levensovertuiging werd aangenomen conferentie op 18 november. Daarmee wordt uitvoering in de VN-Mensenrechtenraad in maart, alsmede in de derde gegeven aan de motie-Voordewind (Kamerstuk 32 735 V, nr. commissie van de VN Algemene Vergadering in november. 255) en de initiatiefnota van het lid Sjoerdsma (‘Vrij zijn om Tegelijkertijd werd ook de resolutie van de Organisatie van niet te geloven’, Kamerstuk 35 264). Islamitische Samenwerking aangenomen die intolerantie,

discriminatie, opruiing en geweld beoogt tegen te gaan van Multilateraal personen op basis van hun religie of overtuiging. Nederland

waakt voor een goede balans tussen de twee resoluties, opdat Istanboel Proces Conferentie ‘No Tolerance for Intolerance’ die tegelijkertijd en in consensus worden aangenomen.

Op 18-19 november 2019 vond in Den Haag de zevende bijeenkomst van het Istanboel Proces plaats. Deze conferentie Verder heeft Nederland tijdens de VN-Mensenrechtenraad in trok meer dan 200 deelnemers uit meer dan 60 landen. Het Genève in september in een nationale verklaring gepleit

Istanboel Proces is het mechanisme voor dialoog over de voor actief beschermen van het recht op vrijheid van religie toepassing van resolutie 16/18 van de VN-Mensenrechtenraad en levensovertuiging, inclusief het recht op apostasie en over Combating intolerance, negative stereotyping and stigmatization geloofsverandering. Nederland zal zich als lid van de of, and discrimination, incitement to violence and violence against, VN-Mensenrechtenraad hiervoor blijven inzetten.

| 26 | Ook verleent Nederland steun aan de VN Speciaal tuiging, conform de motie-De Graaf/ Omtzigt (Kamerstuk 35 Rapporteur voor vrijheid van religie of levensovertuiging, 078 V, nr. 22). Ook benadrukte Nederland in EU-verband het dr. Ahmed Shaheed. Nederland ondersteunt zijn mandaatbelang van een goede institutionele inbedding van het verlenging en betrekt hem, waar mogelijk, bij onze inzet op mandaat binnen de EU-instellingen en nauwe afstemming dit terrein. met de EU-Speciaal Vertegenwoordiger voor de Mensenrechten,

Eamon Gilmore. Het is op het moment van Tevens probeert Nederland landen te activeren om schrijven nog onduidelijk of er voldoende draagvlak is voor opvolging te geven aan de UPR aanbevelingen op vrijheid een nieuw mandaat voor een Speciale EU-gezant. van religie en levensovertuiging. Deze boodschap gaf

Nederland mee aan o.a. Algerije, India, Indonesië, Pakistan OVSE en Sri Lanka. 15 Binnen de OVSE heeft Nederland een voortrekkersrol in het

uitdragen van de EU-positie over vrijheid van religie en In de Derde Commissie van de Algemene Vergadering van levensovertuiging. Zo nam Nederland het voortouw bij het de Verenigde Naties in oktober heeft Nederland, tijdens de opstellen van de EU-verklaringen tijdens de Human Dimension interactieve dialoog met de Speciaal Rapporteur, speciaal de Implementation Meeting in september en de aan vrijheid van aandacht gevestigd op de problematiek van religie en levensovertuiging gerelateerde verklaringen blasfemie wetgeving. tijdens de wekelijkse OVSE-Permanente Raad. Tevens had

Nederland, wat betreft het aspect vrijheid van religie en Europese Unie levensovertuiging, een adviserende rol richting de EU

Nederland pleit voor een versterkte EU-coördinatie en tijdens de onderhandelingen over het Human Dimension consistentie op het terrein van vrijheid van religie en Tolerance and Non-discrimination besluit in de aanloop naar de levensovertuiging, waarvoor het EU-Richtsnoer voor Ministeriële Raad van de OVSE in Bratislava (december vrijheid van religie en levensovertuiging een uitstekende 2019). Uiteindelijk bereikten de deelnemende landen geen basis vormt. Dit gebeurde onder meer door de speciaal 16 consensus over de definitieve tekst, waardoor het besluit gezant voor religie en levensovertuiging op een conferentie niet is aangenomen. in Brussel in oktober 2019. Hier heeft hij zich namens

Nederland ook publiekelijk uitgesproken voor de verlenging en versterking van het mandaat van de Speciale EU-gezant voor de bevordering van vrijheid van religie en levensover

Minister Blok te midden van de sprekers op de conferentie ‘No Tolerance for Intolerance’ 18-19 november 2019

15 https://www.upr-info.org/database/

16 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/richtlijnen/2013/06/24/ bijlage-richtsnoeren-vrijheid-van-godsdienst-en-levensovertuiging

| 27 |

Voorbeelden van projecten

De ambassade in Sudan steunde een door de Sudanese Human Rights Initiative georganiseerde conferentie op 28

september over vrijheid van religie en levensovertuiging, alsmede workshops voor advocaten, journalisten en

mensenrechtenverdedigers die zich inspannen voor de vrijheid van religie en levensovertuiging in Sudan.

In Myanmar ontving een mensenrechtenverdediger de lokale mensenrechtentulp 2019 voor zijn werk op het

terrein van religieuze verdraagzaamheid. En dankzij de steun van de ambassades in Slovenië en in Albanië vond er

in mei een internationale conferentie plaats in Slovenië over interreligieuze dialoog tussen christenen en moslims,

en in juni een regionale conferentie in Albanië over godsdienstvrijheid in de regio.

Vanuit het Mensenrechtenfonds wordt vanaf 2019 een meerjarig project Voices for Inclusion ondersteund van de

organisatie Article 19, dat ten doel heeft religieuze onverdraagzaamheid te bestrijden, met een focus op Myanmar

en Maleisië. Lokale actoren, onder wie expliciet ook jongeren, werken samen om klassieke vrijheidsrechten te

bevorderen zoals de vrijheid van religie en levensovertuiging, vrijheid van meningsuiting, en non-discriminatie,

op de wijze voorgesteld in de motie-Van der Staaij c.s. (35 000 V, nr. 36).

Ten slotte heeft het ministerie conform toezegging aan de Kamer een vaste dag in het jaar, 18 juni, in het teken

gezet van het recht van vrijheid van religie en levensovertuiging, waarbij in Den Haag en op ambassades aandacht

wordt gevraagd voor dit thema. Jaarlijks zal Nederland activiteiten organiseren rondom deze beleidsprioriteit.

Zo werd er met steun van de ambassade in Kenia een vredesmars en een town-hall bijeenkomst in Mombasa

georganiseerd, waaraan 150 mensen deelnamen.

De ambassade in Tbilisi organiseerde – tezamen met een lokale ngo – voor de derde keer een regionaal seminar

over godsdienstvrijheid en interreligieuze dialoog. Dat seminar vond voor de tweede keer plaats in Jerevan en

werd mede geopend door de Armeense premier Pashinyan. Diens rede maakte grote indruk door de nadruk op de

menselijke vrijheid te geloven, of niet.

| 28 |

3 Gelijke rechten voor vrouwen en meisjes

Inleiding Nog steeds hebben vrouwen en meisjes overal ter wereld te

Gelijke rechten en kansen voor alle vrouwen en meisjes is maken met discriminatie en geweld. Wereldwijd komt één een prioriteit van het Nederlandse mensenrechtenbeleid. op de drie vrouwen in haar leven in aanraking met fysiek of Gendergelijkheid en empowerment voor alle vrouwen en seksueel geweld. Ook zijn vrouwen en meisjes sterk meisjes zijn onmisbaar voor het realiseren van duurzame, ondervertegenwoordigd in de politiek en vaak economisch sociale en economische ontwikkeling. kwetsbaar. Daarom steunt Nederland wereldwijd (vrouwenrechten)organisaties

die opkomen voor gelijke rechten, De Nederlandse inzet richt zich in het bijzonder op het kansen en keuzevrijheid voor vrouwen. Hiermee draagt versterken van vrouwelijk leiderschap, politieke participatie, Nederland bij aan het verbeteren van de levens van economische zelfredzaamheid, het bestrijden van geweld miljoenen vrouwen, hun partners, hun kinderen en hun tegen vrouwen en meisjes, hun bescherming in conflictgemeenschappen. Dit draagt eveneens bij aan stabiliteit en situaties en het vergroten van de rol van vrouwen in meer gelijke economische, politieke en sociale kansen voor conflictpreventie en vredesprocessen. Mede dankzij de vrouwen.

Nederlandse inzet binnen multilaterale gremia is er resultaat geboekt in het behoud en het versterken van progressieve mensenrechtentaal in resoluties en conclusies ter bevordering van gendergelijkheid.

Lancering Orange the World campagne door (v.l.n.r.) de Mensenrechtenambassadeur, de Burgemeester van Utrecht en de Minister van OC&W

| 29 |

Inzet en resultaten voor politieke, sociale en economische zelfredzaamheid van

vrouwen. Een voorbeeld is de maatschappelijke organisatie Bilateraal Rape Crisis Cape Town Trust. Zij draagt in Zuid-Afrika bij aan het

opzetten van rechtbanken voor seksueel misbruik en houdt Orange the World de overheid verantwoordelijk voor het ontwikkelen van

Nederland gaf ook in 2019 gehoor aan de oproep van structuren voor het bieden van hulp aan overlevenden van UN-Women om geweld tegen vrouwen en meisjes een halt seksueel geweld. Ook organiseert ze (sociale media) toe te roepen door zich aan te sluiten bij de internationale campagnes om bewustwording en betrokkenheid van campagne Orange the World (16 Days of Activism). Meer dan 140 burgers te vergroten.

Nederlandse gemeenten deden mee aan de campagne. De

Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de Nationaal Actieplan (NAP) 1325

Mensenrechtenambassadeur en de burgemeester van Nederland financiert daarnaast via het fonds Vrouwen,

Utrecht gaven gezamenlijk het startsein. In Nederland Vrede en Veiligheid acht Nederlandse consortia die met werden zestien dagen lang meer dan 100 publieke geboulokale organisaties op het thema vrouwen, vrede, veiligheid wen, inclusief het gemeentehuis in Utrecht en het EYE in samenwerken in Afghanistan, Colombia, de Democratische Amsterdam, in de voor de campagne kenmerkende kleur Republiek Congo, Irak, Jemen, Libië, Syrië en Zuid-Soedan. oranje verlicht. 17

Nederland droeg in 2019 ook bij aan het Women’s Peace and Ook Nederlandse ambassades en consulaten grepen Orange Humanitarian Fund (WPHF) in Mali, ten bate van de participatie the World aan om aandacht te vragen voor geweld tegen van vrouwen in vredesopbouw. Daarnaast steunde vrouwen wereldwijd. Dit jaar deden meer dan 40 ambassades Nederland in 2019 een programma van Women’s International en consulaten mee. Zo werden de ambassades in Harare, League for Peace and Freedom (WILPF) en Peace Track Initiative (PTI) Dhaka, Rome en New Delhi oranje verlicht en werden er in dat erop gericht is om de participatie van vrouwen in het samenwerking met belangrijke stakeholders paneldiscussies vredesproces in Jemen te versterken. georganiseerd.

Multilateraal Funding Leadership and Opportunities for Women

2019 was het vierde jaar voor Funding Leadership and Verenigde Naties

Opportunities for Women (FLOW) als instrument dat vrouwelijk Mede dankzij de inzet van het Koninkrijk en de EU is het politiek leiderschap, economische participatie van vrouwen gelukt om consensus te bereiken over de agreed conclusions en het tegengaan van geweld tegen vrouwen beoogt. In tijdens de 63e Commission on the Status of Women (CSW) die in diverse programma’s in o.a. Afghanistan, de Democratische het teken stond van het thema sociale voorzieningen, Republiek Congo (DRC) en Nigeria is gebleken dat het publieke diensten en infrastructuur. Daarbij werd niet amenderen van wet- en regelgeving moet worden gecombialleen de mensenrechtenbenadering in de gehele tekst neerd met veranderingen in normen en waarden teneinde versterkt, maar werden ook progressieve paragrafen cruciale verbeteringen te bewerkstelligen. In het change opgenomen onder andere over geweld tegen vrouwen en agents programme worden vrouwen getraind in economische meisjes, over mensenrechtenverdedigsters en over water, en leiderschapsvaardigheden en vervolgens gesteund in het sanitaire voorzieningen & hygiëne (WASH). verder verspreiden van kennis binnen hun gemeenschappen. In alle FLOW programma’s is in 2019 veel aandacht In de juni-sessie van de Mensenrechtenraad in Genève heeft besteed aan verduurzaming van behaalde en nog te behalen het Koninkrijk succesvol de resolutie over kindhuwelijken resultaten, omdat FLOW eind 2020 zal aflopen. (child, early and forced marriage) geleid met een tekst die

uiteindelijk zonder stemming kon worden aangenomen. Leading from the South Ook twee andere resoluties op het gebied van discriminatie Een ander programma dat Nederland financiert is het Leading tegen vrouwen en geweld tegen vrouwen en meisjes werden from the South (LfS) programma. In 2019 steunde LfS 240 met consensus aangenomen. Ook moeizaam verworven taal vrouwenorganisaties bij het opschalen van hun strategieën over ‘lichamelijke autonomie’ van vrouwen en meisjes, het

recht op seksuele en reproductieve gezondheid, en toegang tot abortus (safe abortion where not against national law) is mede

17 https://www.ad.nl/utrecht/stadhuis-in-utrecht-kleurt-oranje-omaandacht-te-vragen-voor-geweld-tegen-

door Nederlandse inzet behouden en kan worden gezien als

vrouwen~a7a3b0a1/?referrer=https://www.google.com/url?sa=t&rct nieuwe agreed language.

=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=2ahUKEwiG0fG42bznAhW

PJFAKHeNRA6EQFjABegQIAhAB&url=https%3A%2F%2Fwww. In het kader van de 25-jarige herziening van het

ad.nl%2Futrecht%2Fstadhuis-in-utrecht-kleurt-oranje-om-aan Actieprogramma van de International Conference on Population

dacht-te-vragen-voor-geweld-tegen-vrouwen~a7a3b0a1%2F&usg=

AOvVaw2gV4A4iAy8cri5ytptpfep and Development (ICPD) sprak Minister Kaag tijdens de ICPD25

| 30 |

Strategisch Partnerschap Count Me In! in Pakistan

Top in Nairobi in november 2019 de Nederlandse toezeggin Women, peace and security agenda gen voor deze agenda uit, inclusief het budgetteren van EUR Ook in 2019, het jaar na het Nederlandse lidmaatschap van 492 miljoen jaarlijks voor vrouwenrechten, gendergelijkde VN Veiligheidsraad, is Nederland zich in multilateraal heid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten verband hard blijven maken voor het thema Women, Peace (SRGR). Met deelname van staatshoofden, regeringsleiders, and Security (WPS). Daarbij zette Nederland zich in voor ministers, maatschappelijke organisaties en jongeren uit volledige en betekenisvolle participatie van vrouwen en alle regio’s in de wereld toonde de Top de brede steun voor meisjes in conflictpreventie en vredesprocessen, vergroten deze onderwerpen en het belang ervan voor duurzame van de deelname van (geüniformeerde) vrouwen in ontwikkeling. vredesmissies, en het belang van gender mainstreaming.

De Mensenrechtenambassadeur sprak tijdens de Beijing+25 Nederland heeft zijn gewicht in de schaal gegooid voor

Regional Review Meeting in Genève het Nederlandse statement deelname van vrouwen aan missies, onder meer door uit namens BZ, OCW en maatschappelijk middenveld. financiële ondersteuning aan het onderzoek van het Geneva Daarnaast gaf ze een speech tijdens een side-event Women Center for Security Sector Governance (DCAF) naar barrières voor Human Rights Defenders: cooperation for strengthening Beijing+25 deelname aan missies, en aan het door Canada geïnitieerde commitments, dat Nederland organiseerde in samenwerking Elsie Initatief. Ook heeft Nederland zich achter de schermen met het maatschappelijk middenveld. sterk gemaakt voor de rol van mensenrechtenverdedigers en

seksuele en reproductieve rechten in een door Zuid-Afrika Najaar 2019 werd een open selectieprocedure gestart om in oktober geïnitieerde VNVR-resolutie over de implementaeen geschikte Nederlandse kandidaat te identificeren voor tie van de WPS agenda. het VN-(verdrags-)Comité voor de uitbanning van discriminatie tegen vrouwen (CEDAW). Mw. Corinne Dettmeijer Aanpak van seksueel geweld in conflict

Vermeulen werd geselecteerd. Het kabinet voert een Tijdens het Nederlandse lidmaatschap van de VNVR heeft innovatieve digitale campagne op weg naar de verkiezingen, Nederland het gebruik van sancties tegen seksueel geweld in die zijn uitgesteld tot september 2020 in verband met de conflict als preventief middel meer op de kaart gezet, onder COVID-19-crisis. andere door toevoeging van specifieke sanctiecriteria aan

bestaande sanctieregimes voor Zuid-Soedan, Libië en Somalië. Hier werd in 2019 vervolg aan gegeven door de financiering van een nieuw ontwikkelde training over

| 31 | seksueel en gender-gerelateerd geweld in conflict voor UN huiselijk geweld. Op 20 september 2019 bracht de mensen

Sanctions Committees Experts en het ontwikkelen van een rechtencommissaris van de Raad van Europa – Dunja handboek. De verwachting is dat hierdoor binnen het Mijatovic – een bezoek aan Nederland; zij hield de Peter werken met sancties gerichter op seksueel geweld in conflict Baehr lezing in Utrecht. Zij benadrukte onder meer dat de gelet zal worden. ratificatie en implementatie van het Verdrag van Istanboel,

ook door de Europese Unie, blijvend aandacht verdient. Nederland zet zich blijvend in voor accountability voor seksueel geweld in conflict. In 2019 ondersteunde

Nederland het kantoor van de Speciaal Vertegenwoordiger voor Seksueel Geweld in Conflict van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties. Ook onderstreepte Nederland het belang van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) en toegang tot dergelijke diensten voor overlevenden van seksueel geweld in conflict.

Daarnaast wordt geïnvesteerd in de capaciteit van VN vredesmissies om seksueel geweld te voorkomen.

Nederland financiert in samenwerking met Spanje de vierjaarlijkse training Gender in Operations en via UN Women de

Female Military Officers Course. In beide trainingen is aandacht voor protection of civilians en specifiek de preventie van seksuele uitbuiting en misbruik.

EU

Nederland droeg bij aan het bewaken van eensgezindheid binnen de EU op gendergelijkheid en seksuele en reproductieve gezondheidsrechten, die onderwerp zijn van een sterke push-back campagne van onder andere VS en Brazilië.

Dit is belangrijk, want tegendruk komt ook van binnen de

EU. Gendergelijkheid en SRGR zijn in de Raadsovereenkomst over het Neighbourhood, Development and International

Cooperation Instrument (NDICI) opgenomen. Zodra dit document wordt aangenomen, naar verwachting in 2020, is

SRGR voor het eerst genoemd in een bindend EU document.

In november 2019 nam de EU raadsconclusies aan over de rapportage van de voortgang in het implementeren van het

Gender Action Plan II in 2018. Deze conclusies bevatten sterke verwijzingen naar de rol van de EU in het promoten van gendergelijkheid, vrouwenrechten en SRGR via haar buitenlandbeleid. Ook roepen de conclusies lidstaten en de

Europese Commissie op meer te investeren in SRGR.

Raad van Europa

Ook binnen de Raad van Europa zette Nederland zich in voor het vasthouden aan agreed language over gendergelijkheid. Als lid van de Gender Equality Commission (GEC) heeft

Nederland erop ingezet dat de discussie over de positie van sekswerkers van verschillende kanten belicht werd, inclusief het standpunt van sekswerkers zelf. Op 27 maart 2019 heeft het Comité van Ministers een aanbeveling aangenomen, gericht tot de 47 lidstaten, om seksisme te voorkomen en te bestrijden. Voorts heeft Nederland zich – deels in

EU-verband – in het Comité van Ministers steeds sterk gemaakt voor ratificatie van het Istanboel Verdrag voor het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en

| 32 |

Voorbeelden van projecten

In Senegal komen meisjes en vrouwen door middel van Nederlandse steun samen om het probleem van kindhuwelijken

en tienerzwangerschappen bespreekbaar te maken en om meisjes te stimuleren op school te blijven.

Eerdere ervaringen met deze innovatieve aanpak laten zien dat na een aantal jaren inderdaad meer meisjes hun

school afmaken en later trouwen.

Economische en politieke participatie van vrouwen werd met steun van de ambassade in Ghana gestimuleerd door

training en kennisbevordering van ruim 100 journalisten, jongeren en gemeenschapsleiders, en ook door mediaberichten

en activiteiten in lokale gemeenschappen. Ook de ambassades in Argentinië, Saoedi-Arabië, Tanzania en

het kantoor in Erbil (Koerdisch Irak) steunden projecten gericht op het vergroten van de economische participatie

en zelfstandigheid van vrouwen. Zo werden in Tanzania 20 vrouwelijke ondernemers zes maanden lang getraind

en succesvol begeleid in de uitwerking van hun bedrijfsplan. In Libanon en Egypte steunde Nederland eveneens

projecten om de deelname en invloed van vrouwen in de politiek te vergroten en in Brazilië specifiek van inheemse

vrouwen.

Met steun van de Nederlandse ambassade werd in India een driejarig project afgerond dat toeziet op de verbetering

van de rechten en positie van vrouwelijk huishoudelijk personeel/domestic workers, die onder meer veelvuldig met

seksuele intimidatie te maken hebben. Naast online training modules over seksuele intimidatie op de werkvloer, zijn

in de regio Delhi meer dan 3000 vrouwelijke domestic workers getraind, en in 11 districten lokale comités opgericht die

fungeren als een klachtenmechanisme en belangenbehartiger. Ook werd de eerste National Call for Action gepresenteerd

om de veiligheid van domestic workers wereldwijd te bevorderen.

Nederland heeft in 2019 in onder meer Albanië, Marokko, Mexico, Koeweit, Roemenië en Slowakije projecten

gesteund gericht op het tegengaan van geweld tegen vrouwen, ook online. Ook in Servië, Kosovo en Kroatië

steunde Nederland workshops en campagnes om de gelijkheid van meisjes en vrouwen te bevorderen.

Ook sport blijkt een geschikt middel om de zichtbaarheid en participatie van meisjes en vrouwen in het openbare

leven te bevorderen: Op uitnodiging van de ambassade in Soedan bood een Nederlandse profvoetballer voetbalclinics

aan meisjes aan en kregen meer dan 400 meisjes via steun van de ambassade in Egypte sport- en

leiderschapstrainingen.

| 33 |

4 Mensenrechtenverdedigers en ruimte voor maatschappelijk middenveld

Inleiding Inzet en resultaten

Mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties zijn onmisbaar in het realiseren van mensenrechten, de Bilateraal duurzame ontwikkelingsdoelen en het verstevigen van het sociaal contract tussen burgers en de overheid. Daarom is de Vergroten van veiligheid van mensenrechtenverdedigers steun aan mensenrechtenverdedigers en de inzet voor een De Nederlandse inzet is onder andere gericht op het sterk maatschappelijk middenveld een prioriteit binnen het vergroten van de veiligheid van mensenrechtenverdedigers. Nederlandse mensenrechtenbeleid. Veel mensenrechtenverdedigers wereldwijd hebben

behoefte aan diverse vormen van noodsteun. Nederland is Een veilige en open ruimte voor mensenrechtenverdedigers al jarenlang donor van het Lifeline Embattled CSO Fund, dat en maatschappelijke organisaties om hun stem te laten noodsteun biedt aan mensenrechtenverdedigers en horen, zich te organiseren en hun werk te kunnen doen is organisaties, bijvoorbeeld om veiligheidsmaatregelen te een essentiële voorwaarde voor de bescherming van nemen, netwerken op te bouwen of om creatieve communimensenrechten. Op veel plekken ter wereld zijn er echter catie- of lobbystrategieën op te zetten om lastercampagnes nog steeds zware gerichte restricties, aanvallen en geweld te weerspreken. Via het Protectdefenders mechanisme van de tegen specifieke individuen of groepen in de samenleving. EU ontvangen mensenrechtenverdedigers noodsteun voor Zowel statelijke als niet-statelijke actoren maken zich onder andere medische kosten, tijdelijke relocatie of om schuldig aan dergelijke schendingen. In 2019 werd de dood juridische bijstand te financieren. Ook steunt Nederland het van 304 mensenrechtenverdedigers gerapporteerd aan de Digital Defenders Partnership dat mensenrechtenverdedigers internationale herdenkingsplaats voor mensenrechtenverhelpt in geval van hacks, digitale surveillance of diefstal van dedigers. 18 In meer dan honderd landen worden de data. Protectdefenders en het Digital Defenders Partnership vrijheden van vereniging, vergadering en meningsuiting steunen mensenrechtenverdedigers ook door het bieden sterk ingeperkt. 19 van trainingen en begeleiding zodat zij stand weten te

houden in een restrictieve omgeving. Steeds vaker worden nieuwe technologieën en surveillance methoden gebruikt om mensenrechtenverdedigers en Daarnaast steunt Nederland projecten die mensenrechtenvervreedzame demonstranten te volgen en intimideren. In dedigers ondersteunen vanuit een holistische benadering, 2019 nam het aantal opzettelijke verstoringen van internet waarbij fysieke veiligheid, digitale beveiliging, organisatoriof elektronische communicatie wederom toe. Dit belemsche veiligheid, mentaal welzijn en andere persoonlijke mert niet alleen de toegang tot informatie, maar vormt ook omstandigheden worden geïntegreerd. Via het Shelter City een barrière voor andere fundamentele vrijheden. project van de organisatie Justice & Peace zijn 26 mensenrech Daarnaast leggen steeds meer landen beperkingen op aan tenverdedigers uit 23 landen opgevangen in de 12 Nederlandse het financieren van maatschappelijke organisaties en steden die onderdeel zijn van het Shelter City netwerk. De worden er strikte (administratieve) controles ingevoerd die Shelter City gasten krijgen intensieve begeleiding en diverse het functioneren van legitieme organisaties ernstig trainingen aangeboden zodat zij met nieuwe energie en compliceren. Al deze maatregelen raken niet alleen de beter voorbereid op risico’s hun werk kunnen voortzetten betrokkenen zelf, maar hebben een breed negatief effect op na terugkeer. In de Latijns-Amerikaanse regio steunde mensenrechten, de rechtsstaat en democratie. Nederland de organisatie Peace Brigades International, die in

samenwerking met lokale partners (met name vrouwelijke) mensenrechtenverdedigers (fysieke) begeleiding biedt om

18 Frontline Defenders, Global Analysis 2019, https://www.frontlinederisico’s

op intimidatie en geweld te verminderen tijdens

fenders.org/sites/default/files/global_analysis_2019_web.pdf

19 CIVICUS, State of Civil Society Report 2019. lobby-bijeenkomsten, het bijwonen van rechtszaken of

| 34 | smaad of juridische aanklachten die hun reputatie schaden. Nederland zet zich in om de legitimiteit van mensenrechtenverdedigers te vergroten en hun belangrijke en waardevolle rol te benadrukken.

Rond 10 december, de internationale dag voor de rechten van de mens, hebben de Nederlandse ambassades in Bagdad, Harare, Kiev, Kaboel, Kinshasa, San José, Tbilisi en Yangon een Mensenrechtentulp uitgereikt aan lokale mensenrechtenverdedigers. De winnaars van de Mensenrechtentulpen ontvangen financiële steun om hun werk voort te zetten. Daarnaast biedt de Mensenrechtentulp internationale erkenning en zichtbaarheid voor de winnaar ten overstaan van familie en de lokale gemeenschap, maar ook de lokale en nationale autoriteiten.

Peace Brigades International begeleiden de Pogoman bevolking in

Guatemala Zo’n 50 ambassades toonden rond 10 december een film over mensenrechten. Daartoe werkt Nederland samen met

andere activiteiten. Via workshops over holistische de organisatie Movies that Matter. Via film en de concrete veiligheid, met speciale aandacht voor mentaal welzijn en verhalen over mensenrechtenverdedigers wordt het weerbaarheid, werden meer dan duizend mensenrechtenpublieke debat gevoerd over vrijheid, rechtvaardigheid en verdedigers bereikt en geholpen. Daarnaast steunt gelijkheid. Tijdens het jaarlijkse Movies that Matter festival in Nederland een project van Peace Brigades International dat maart in Den Haag ging de Mensenrechtenambassadeur in landrechtenverdedigers uit Guatemala, Honduras en gesprek met de aanwezige mensenrechtenverdedigers; deze Nicaragua ondersteunt in het verdedigen van hun recht op worden uitgenodigd op het ministerie van Buitenlandse gemeenschappelijk land, drinkwater en een onvervuilde Zaken voor gesprekken met relevante medewerkers. leefomgeving.

In de Filipijnen steunt Nederland een project waarbij film Ook binnen de strategische partnerschappen onder het en andere vormen van kunst en cultuur worden gebruikt om beleidskader Samenspraak en Tegenspraak, dat gericht is op mensenrechten en het werk van mensenrechtenverdedigers het versterken van lokale maatschappelijke organisaties in te belichten voor een breed publiek. Dergelijke positieve hun rol als pleiter en beïnvloeder, is steeds meer aandacht boodschappen zijn extra van belang vanwege het gepolarivoor het veiligheidsaspect van mensenrechtenverdedigers seerde publieke debat in de Filipijnen. In Zuid-Soedan en maatschappelijke organisaties. Tijdens een conferentie faciliteerde de ambassade samen met gelijkgezinde landen met deze strategische partners werd gesproken over digitale een uitwisseling tussen mensenrechtenverdedigers en veiligheid, mogelijke reacties op repressieve maatregelen, verschillende (hoge) overheidsfunctionarissen en politici. en handelingsopties wanneer een lokale maatschappelijke Dit leidde voor de mensenrechtenverdedigers tot een beter organisatie wordt bedreigd. begrip voor hun werk en de uitdagingen waar ze mee te

maken hebben. Om mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties te helpen om beter te opereren in restrictieve Nederlandse diplomaten wonen rechtszaken tegen omgevingen en om hun weerbaarheid te vergroten, steunt mensenrechtenverdedigers bij, waarmee een signaal wordt Nederland de organisaties Civicus, een wereldwijde alliantie afgegeven over de legitimiteit van het werk van mensenvan maatschappelijke organisaties en mensenrechtenverderechtenverdedigers en over eventuele zorgen over vermoedigers, en de International Center for Not-for-Profit Law (ICNL). delijk valse aanklachten of een oneerlijk proces. Afgelopen Beide partners doen onder andere onderzoek naar de jaar woonden ambassademedewerkers rechtszaken bij in afnemende ruimte voor het maatschappelijk middenveld, onder andere Egypte, Israël en de Palestijnse gebieden, inclusief juridische maatregelen die daartoe worden Kenia, Koeweit, Myanmar, Rusland, Rwanda, Tanzania, genomen. Deze kennis wordt zowel door het maatschappe Thailand en Zimbabwe. In China werd het een ambassadelijk middenveld gebruikt als ook door (Nederlandse) medewerker geweigerd een rechtszaak bij te wonen. In diplomaten en internationale organisaties. Saudi Arabië werden gesprekken gevoerd met autoriteiten

over het feit dat diplomaten worden geweerd bij rechtsza Vergroten van legitimiteit van mensenrechtenverdedigers ken. In de DRC steunt Nederland een organisatie die

Mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisajuridische steun heeft geboden in 18 rechtszaken waarin 102 ties hebben regelmatig te maken met lastercampagnes, mensenrechtenverdedigers werden aangeklaagd. In bijna

| 35 |

Bijeenkomst met mensenrechtenverdedigers van Movies that Matter op het ministerie van Buitenlandse Zaken

alle gevallen werd de aanklacht ingetrokken of werd de en de rechtsstaat aan in het gesprek met haar Turkse mensenrechtenverdediger vrijgesproken. ambtsgenoot. De MRA heeft tijdens een bezoek aan Egypte

onder andere de behandeling van politieke gevangenen Publieke steun voor mensenrechtenverdedigers aangekaart, de restrictieve ngo-wetgeving ter sprake

Indien er zorgen bestaan over restricties van vrijheid van gebracht en het belang van vrijheid van meningsuiting vergadering en vereniging en beperkingen in de ruimte voor benadrukt. In Cuba heeft de MRA gesproken over willekeuhet maatschappelijk middenveld, brengt Nederland dit rige arrestaties van mensenrechtenverdedigers en de consequent ter sprake in bilaterale gesprekken. ernstige inperking van ruimte voor maatschappelijke

Ontmoetingen met mensenrechtenverdedigers zijn waar organisaties. In Rusland heeft Nederland zorgen geuit over mogelijk onderdeel van het programma van politieke de wijzigingen van de zogenaamde foreign agents wetgeving. bezoeken. Hieronder volgt een greep uit de bilaterale In Pakistan sprak de MRA in haar openingstoespraak tijdens gesprekken en de onderwerpen die door Nederland zijn de Asma Jahangir conferentie over het belang van bescheraangekaart. ming van mensenrechtenverdedigers en sprak ze vele

aanwezige mensenrechtenverdedigers. Tijdens zijn bezoek aan Indonesië in oktober 2019 sprak

Minister-President Rutte met mensenrechtenorganisaties. Bovendien uit Nederland in tal van landen zorgen over

Vervolgens benadrukte hij in zijn bilaterale gesprekken de individuele zaken tegen mensenrechtenverdedigers of belangrijke rol van maatschappelijke organisaties en de maatschappelijke organisaties, zeker wanneer hun noodzaak voor autoriteiten om met hen in gesprek te veiligheid in het geding is. Dat gebeurt in gezamenlijkheid blijven. Minister van Buitenlandse Zaken Blok ontmoette met EU-partners of tijdens de bilaterale gesprekken, ook op mensenrechtenverdedigers onder andere tijdens zijn politiek niveau. In lijn met motie-Alkaya spreekt Nederland bezoeken aan Albanië, China, Mexico, Maleisië en in de overheden aan op hun verantwoordelijkheid om mensenmarge van de ministeriele vergadering van de OVSE in rechtenverdedigers te beschermen, ook indien de intimidatie Bratislava, waar vrijheid van vereniging het belangrijkste of het geweld afkomstig is van niet-statelijke actoren onderwerp was. Minister voor Buitenlandse Handel en (Kamerstuk 34 952 V, nr. 89).

Ontwikkelingssamenwerking Kaag sprak met mensenrechtenverdedigers tijdens haar bezoek aan Turkije en kaartte de

Nederlandse zorgen over de bescherming van mensenrechten

| 36 | Multilateraal Nederland spreekt zich ook uit in statements tijdens de

Nederland gebruikt de verschillende multilaterale kanalen OVSE-Permanente Raad. Daarnaast is er veel contact het en instrumenten om de veiligheid van mensenrechtenvermaatschappelijk middenveld, onder andere om met dedigers te bevorderen, de verantwoordelijkheid van staten organisaties te spreken over hun zorgen over vrijheid van en niet-statelijke actoren te benadrukken en om de vereniging en vergadering. De Nederlandse Permanente onmisbare rol van mensenrechtenverdedigers en het Vertegenwoordiging bij OVSE maakt tevens deel uit van het maatschappelijk middenveld te onderstrepen. Democracy Defenders Initiative, dat jaarlijks een award uitreikt

aan een organisatie of persoon die uitzonderlijk werk heeft In de Mensenrechtenraad en in de Derde Commissie van de gedaan en steun kan gebruiken.

Algemene Vergadering van de VN heeft Nederland, al dan niet samen met gelijkgezinde landen, zich sterk uitgesproken tegen represailles tegen mensenrechtenverdedigers of maatschappelijke organisaties als gevolg van hun bijdrage aan VN processen. Nederland acht het van cruciaal belang dat samenwerking tussen de VN en het maatschappelijk middenveld mogelijk is, zonder dat mensenrechtenverdedigers bang hoeven te zijn voor negatieve gevolgen. Daarnaast heeft Nederland in VN verband expliciet aandacht gevraagd voor de verhoogde risico’s voor vrouwelijke mensenrechtenverdedigers en de noodzaak voor sterke mensenrechtenwaarborgen in het gebruik en de ontwikkeling van nieuwe digitale technologieën.

In 2019 is de resolutie over ‘de bijdrage van milieuactivisten aan mensenrechten, milieubescherming en duurzame ontwikkeling’ aangenomen in de Mensenrechtenraad. In

EU-verband heeft Nederland tijdens de onderhandelingen ingezet op het benadrukken van de risico’s die milieuactivisten lopen als gevolg van hun werk en het benadrukken van de verantwoordelijkheden voor bedrijven en andere niet-statelijke actoren in het beschermen van milieuactivisten. Daarnaast is dankzij Nederland een specifieke verwijzing naar landrechten opgenomen in de resolutie. Ook in de moeilijke onderhandelingen over de resolutie over ‘een veilige omgeving voor mensenrechtenverdedigers’ heeft

Nederland samen met de EU ingezet op ambitieuze taal ter bescherming van mensenrechtenverdedigers, met specifieke aandacht voor de meest kwetsbare groepen.

Binnen de EU zet Nederland zich consequent in om waar mogelijk preventief op te treden om te voorkomen dat de vrijheid van vereniging en vergadering worden ingeperkt door landen. Nederland steunde dan ook dat in de

Raadsconclusies over democratie werd opgenomen dat toenemende restricties voor het maatschappelijke middenveld een risico vormen voor democratie. Ook pleit

Nederland binnen de EU voor een consistente implementatie van de EU-richtsnoeren voor mensenrechtenverdedigers wereldwijd. Zo steunde de Nederlandse ambassade in

Beijing verschillende EU-verklaringen over mensenrechtenverdedigers Wang Quanzhang, Yu Wensheng en Huang Qi.

In Colombia heeft Nederland bijgedragen aan de

EU-campagne “#DefendamosLaVida”, waarmee de EU steun biedt aan 40 mensenrechtenverdedigers die hoge risico’s lopen vanwege hun werk.

| 37 |

Steun aan vreedzame demonstranten

Het jaar 2019 werd gekenmerkt door massale protesten door burgers in o.a. Irak, Chili, Libanon, Hongkong en Iran.

De inzet van Nederland, inclusief in EU verband, is gericht op de bescherming van vrijheid van vereniging en de

ruimte voor burgers en het maatschappelijk middenveld om zich uit te spreken, zeker ook over legitieme grieven

ten aanzien van de overheid, in lijn met motie-Van Ojik/Ploumen (Kamerstuk 35 300 V, nr. 20).

In de Raad voor Buitenlandse Zaken heeft minister Blok alle EU lidstaten opgeroepen om steun uit te spreken voor

burgers die opkomen voor hun (mensen)rechten en om het gebruik van geweld tegen vreedzame demonstranten

te veroordelen. Nederland heeft verschillende EU-statements gesteund, onder andere over de situatie in Irak,

Albanië, Colombia, Libanon en Hongkong. In een aantal landen is een gezamenlijke demarche gedaan door

Nederland en andere EU lidstaten om deze boodschappen direct over te brengen aan de autoriteiten. Ook in VN

verband heeft Nederland het gebruik van disproportioneel geweld tegen vreedzame demonstranten veroordeeld,

waaronder in Sudan en Zimbabwe.

Daarnaast zijn de Nederlandse ambassades actief door bijvoorbeeld protesten te observeren, nauw contact te

houden met maatschappelijke organisaties en mensenrechtenadvocaten die betrokken zijn bij vreedzame

demonstraties, partners te steunen zodat zij lobby kunnen voeren voor een beter wetgevend kader ter bescherming

van vreedzame demonstranten, of door een project te steunen waarmee vreedzame demonstranten die hun

land moeten ontvluchten vanwege de harde repressie worden bijgestaan door middel van psychosociale steun en

capacity building .

| 38 |

5 Gelijke rechten voor LHBTI’s

Inleiding het Mensenrechtenfonds om voor gelijke rechten van

LHBTI’s op te komen, onder meer door het tegengaan van “The Kingdom of the Netherlands welcomes the fact that the rights of conversietherapie. Daarnaast hebben Nederlandse lesbian, gay and transgender people, and of other minority communiambassades in 2019 verschillende projecten van lokale ties, are being laid down in law in more and more places around the LHBTI-organisaties gesteund met financiële bijdragen, het world. We hope this trend continues. But ultimately, words must bieden van een veilige omgeving of door het deelnemen translate into action. The fight against discrimination, whether open or aan bijeenkomsten. Ook hebben verschillende ambassades hidden, must continue on every continent.” - Koning Willemmeegelopen in prides om zichtbaarheid en veiligheid te

Alexander tot de AVVN, New York – 24 september 2019 vergroten en om de politieke steun voor de LHBTI-beweging te tonen. In het kader van Shelter City verbleven enkele

Iedereen moet zichzelf kunnen en mogen zijn, ongeacht wie LHBTI-mensenrechtenverdedigers tijdelijk in Nederland. je bent of van wie je houdt. De bevordering van gelijke rechten van LHBTI’s is een prioriteit binnen het mensen Transgender rechtenbeleid, waar het kabinet op heeft geïntensiveerd. In 2019 heeft Nederland nadrukkelijk aandacht gegeven aan Nederland zet zich specifiek in voor de afschaffing van de positie van transpersonen. Zo richtte het jaarlijkse strafbaarstelling van seksuele oriëntatie en genderidentiteit, bezoekersprogramma voor LHBTI-activisten zich in 2019 op het tegengaan van discriminatie en geweld richting LHBTI’s trans-activisten uit Latijns-Amerika. Voorafgaand aan de en het bevorderen van sociale acceptatie van LHBTI’s. Amsterdam Pride heeft deze groep een programma gevolgd

om kennis uit te wisselen en hun regionale netwerk te Koning Willem-Alexander benadrukte tijdens de opening versterken. De positie van transpersonen in Latijns-Amerika van de 74

e zitting van AVVN op 24 september 2019 de is zorgwekkend, ondanks voortgang op wetgeving,

voortgang op het gebied van gelijke rechten voor LHBTI’s. aangezien discriminatie en geweld richting transpersonen Positieve ontwikkelingen waren onder meer te zien met de in veel landen in de regio aan de orde van de dag zijn. Ook decriminalisering van homoseksualiteit in Botswana en de voor de activiteiten rond de internationale dag tegen verlenging van het mandaat van de onafhankelijk expert op homofobie en transfobie (IDAHOT) hebben het ministerie gebied van seksuele oriëntatie en genderidentiteit in de van Buitenlandse Zaken in Den Haag en verschillende VN-Mensenrechtenraad. Tegelijk blijft er ook actie noodzaambassades specifiek de positie van transpersonen centraal kelijk om discriminatie en geweld tegen LHBTI’s te gezet. voorkomen. De invoering van de doodstraf voor homoseksualiteit in Brunei was daarbij een triest voorbeeld in 2019. Doodstraf

Nederland heeft net als in voorgaande jaren onverminderd Verder heeft Nederland expliciet aandacht gevraagd voor de ingezet op de bevordering van gelijke rechten voor LHBTI’s. doodstraf op basis van seksuele oriëntatie of genderidenti Nederland heeft zijn stevige profiel op dit dossier versterkt teit, door het organiseren van een sessie bij het door een actieve rol op bilateraal en multilateraal vlak, Wereldcongres tegen de doodstraf in februari 2019. Dit sluit steun aan het maatschappelijk middenveld en door nauw aan op de later aangenomen motie-Voordewind c.s. samenwerking met internationale organisaties en het (Kamerstuk 32 735 V, nr. 255). Het doel van de bijeenkomst bedrijfsleven. was het agenderen van de doodstraf op basis van seksuele

oriëntatie bij de bredere beweging tegen de doodstraf.

Inzet en resultaten Daarbij ging het gesprek ook breder over decriminalisering

en buitengerechtelijke executies. Bilateraal

Tijdens bilaterale ministeriële en hoog-ambtelijke bezoe COC Nederland ken, waaronder van de Mensenrechtenambassadeur, Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft een strategisch werden gelijke rechten voor LHBTI’s regelmatig aan de orde partnerschap met COC Nederland. Het doel van dit gesteld, onder meer in Cuba, Egypte, Kosovo en Pakistan. partnerschap is het ondersteunen van lokale LHBTI- In het kader van de intensivering van het mensenrechtenbeorganisaties in landen als Vietnam, Ghana en Haïti, zodat ze leid steunt het ministerie voor de komende jaren drie lokaal actief kunnen worden en blijven om gelijke rechten nieuwe projecten van maatschappelijke organisaties vanuit voor LHBTI’s te bepleiten. Dit gaat onder meer om onder|

39 | steuning aan organisaties die bijdragen aan rechtszaken en In New York is Nederland co-voorzitter van de UN LGBTI Core wetswijzigingen op gebied van LHBTI-kwesties. Ook biedt Group, samen met Argentinië. Deze groep landen pleit voor COC Nederland binnen dit partnerschap lokale LHBTI- de positie van LHBTI’s binnen de VN-agenda. Zo organiseerorganisaties en -mensenrechtenverdedigers steun om zelf de Nederland samen met Argentinië onder meer een side voor hun rechten op te komen in multilaterale organisaties, event tijdens de ministeriële week van de AVVN, waarbij zoals de VN-Mensenrechtenraad, de Afrikaanse Commissie sprekers als de premier van Luxemburg Xavier Bettel voor Volken- en Mensenrechten, de OVSE en de Organisatie openlijk spraken over hun persoonlijke ervaringen als van Amerikaanse Staten (OAS). Via dit partnerschap bereikt LHBTI. Hiermee is op hoog niveau op krachtige wijze

COC Nederland rond de 120 LHBTI-organisaties in meer dan geïllustreerd dat dit onderwerp uiteindelijk gaat over het 35 landen.

20 welzijn van individuele personen.

Private sector Equal Rights Coalition

In lijn met de actualisering en intensivering van het De Equal Rights Coalition (ERC) heeft ook in 2019 als coalitie mensenrechtenbeleid heeft de samenwerking met het van 42 landen zich openlijk en achter de schermen ingezet bedrijfsleven op het LHBTI-dossier meer aandacht gekregen. voor de gelijke rechten voor LHBTI’s. Zo heeft de coalitie

Nederland is al een aantal jaren partner in het Global Equality begin 2019 publiekelijk zorgen geuit over hernieuwde

Fund, een publiek-privaat partnerschap van gelijkgezinde meldingen van arrestaties van homoseksuelen in landen en private sector ter bescherming van de gelijke Tsjetsjenië 21 en in april over de invoering van de doodstraf rechten voor LHBTI’s. In dit fonds steunt Nederland op homoseksualiteit in Brunei 22 . Achter de schermen is de specifiek het mechanisme voor noodondersteuning aan coalitie in actie gekomen bij situaties in onder meer Haïti,

LHBTI-mensenrechtenverdedigers. In het kader van de Uganda en Tanzania. Zoals in de voorgaande mensenrechintensivering heeft Nederland voorgesteld om de jaarlijkse tenrapportage toegelicht (Kamerstuk 32 735 V, nr. 198), is partnerbijeenkomst te organiseren in oktober 2020. hier geen publieke aandacht aan gegeven omdat stille

diplomatie in deze gevallen effectiever is. De MRA sprak op de jaarlijkse Workplace Pride conferentie om bedrijven op te roepen in hun internationale optreden In juni 2019 hebben het VK en Argentinië het co-voorzitterspecifiek aandacht te besteden aan de gelijke rechten van schap van de ERC overgenomen van Canada en Chili. LHBTI’s. Verder werkte het ministerie samen met Workplace Nederland is een actieve rol blijven spelen binnen de ERC, Pride voor regionale bijeenkomsten, waaronder in onder meer als co-voorzitter van de werkgroep internatio Singapore en Kiev, om internationale en lokale bedrijven nale diplomatie en als lid van het adviserend comité samen te brengen om discriminatie van LHBTI’s op de (Executive Committee). werkvloer tegen te gaan.

Multilateraal

Nederland blijft een voorloper op LHBTI-gebied in multilaterale organisaties. Binnen de EU, de VN, de OVSE en de

Raad van Europa heeft Nederland in het afgelopen jaar aandacht gevraagd voor de positie en rechten van LHBTI’s.

Verenigde Naties

Nederland heeft in 2019 gepleit voor de verlenging van het mandaat van de onafhankelijk expert op gebied van seksuele oriëntatie en genderidentiteit (SOGI) in de

VN-Mensenrechtenraad. Hoewel Nederland nog geen lid van de Mensenrechtenraad was, heeft het met gelijkgezinde landen en maatschappelijke organisaties steun vergaard voor de verlenging van het mandaat. Uiteindelijk is deze verlenging in juli 2019 met een ruime meerderheid werkelijkheid geworden. Verder heeft Nederland eind 2019 een nieuwe bijdrage geleverd aan het Office of the High

Commissioner for Human Rights (OHCHR) onder meer om 21 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/diplomatieke-verklarinsamenwerking

met het bedrijfsleven te versterken op het gen/2019/01/24/ terrein van gelijke rechten van LHBTI’s. diplomatieke-verklaring-over-de-equal-rights-coalition

22 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/diplomatieke-verklarin href="https://www.rijksoverheid.nl/documenten/diplomatieke-verklaringen/2019/04/15/verklaring-equal-rights-coalition-over-zorgelijke-situatie-in-brunei">gen/2019/04/15/

20 https://international.coc.nl/ verklaring-equal-rights-coalition-over-zorgelijke-situatie-in-brunei

| 40 |

Voorbeelden van projecten

In Maleisië heeft de Nederlandse Ambassade 45 vertegenwoordigers van LHBTI-organisaties in de regio bijeengebracht

tijdens een sessie van vier dagen ter versterking van het netwerk en om te werken aan een strategie om hun

activiteiten op een effectieve en veilige manier te kunnen voortzetten.

In Brazilië loopt een project van Nederland waarbij aandacht wordt gevraagd voor de positie van LHBTI-

gevangenen. Deze groep heeft te maken met slechte behandeling en geweld, mede op basis van hun seksuele

oriëntatie of genderidentiteit. Het project is erop gericht om externe controle te verbeteren en om het beleid ter

bescherming van LHBTI-gevangenen te versterken.

Nederland speelt in Kenia een belangrijke rol in het coördineren van de verschillende donoren op gebied van

gelijke rechten voor LHBTI. Er is regulier overleg tussen gelijkgezinde landen, VN-instellingen en LHBTI-

organisaties, waardoor de inzet van de diplomatieke gemeenschap eenduidig is en gedragen wordt door lokale

LHBTI-organisaties. Dit was onder meer van belang tijdens de rechtszaak rond decriminalisering van homoseksualiteit

(‘same sex conduct’), waarbij de wens van de lokale organisaties was dat westerse landen geen publieke

verklaringen zouden uitbrengen. Deze lijn is via het netwerk snel uitgedragen.

| 41 |

6 Bevordering internationale rechtsorde/Strijd tegen straffeloosheid

Inleiding een review uit te voeren naar de governance van het Strafhof,

Het bevorderen van de internationale rechtsorde en een de organisatie en het verloop van de rechtspraak en de effectief multilateraal systeem zijn cruciaal voor de organisatie van het werk van de Aanklager. Nederland was in veiligheid van Nederland en de rest van de wereld, zoals het 2019 ook focal point for universality binnen de Haagse werkkabinet ook in de Geïntegreerde Buitenland- en groep van het Strafhof en zette zich in dit kader in om Veiligheidsstrategie stelt. De ontwikkeling van de internatilanden te overtuigen zich aan te sluiten bij het Statuut van onale rechtsorde is daarbij ook als doelstelling verankerd in Rome. Het kabinet was dan ook verheugd dat de eilandrepude Nederlandse Grondwet. Een sterke rechtsstaat en een bliek Kiribati op 26 november jl. toetrad tot het Statuut van klimaat van rechtvaardigheid, met een adequaat stelsel van Rome, waarmee het aantal verdragspartijen op 123 staat. internationale normen met bijbehorende instituties vormen samen de basis voor vrede en democratie en Daarnaast was Nederland ook in 2019 aanjager van waarborging van mensenrechten. Vanuit dit perspectief initiatieven zoals de bewijzenbank voor Syrië (International, draagt Nederland ook in het kader van het mensenrechten Impartial and Independent Mechanism to assist in the investigation beleid bij aan de bevordering van de internationale and prosecution of persons responsible for the most serious crimes rechtsorde en de bestrijding van straffeloosheid. under International Law committed in the Syrian Arab Republic since

March 2011: IIIM), respectievelijk Myanmar (Independent

Resultaten Investigative Mechanism for Myanmar: IIMM). Mede door

Nederlandse inzet is het IIIM opgenomen in het reguliere Bilateraal budget van de VN en is het IIMM verder

Canada en het Koninkrijk der Nederlanden verwelkomden geoperationaliseerd. in december 2019 het verzoek dat Gambia aanhangig heeft gemaakt bij het Internationaal Gerechtshof tegen Myanmar Samen met het IIIM voor Syrië, het IIMM voor Myanmar en over de vermeende schending van het Verdrag inzake de de griffie van het ICC organiseerde Nederland een bijeenvoorkoming en de bestraffing van genocide (Genocidekomst over samenwerking tussen accountability mechanisverdrag). Om de internationale verantwoordelijkheid te men en het maatschappelijk middenveld. Het is essentieel handhaven en straffeloosheid te voorkomen, hebben de samenwerking en het delen van informatie en bewijs aan Canada en Nederland hierbij de intentie uitgesproken om te moedigen en getroffen gemeenschappen te betrekken bij gezamenlijk alle opties te onderzoeken om Gambia bij deze de werkzaamheden van de accountability mechanismen. inspanningen te ondersteunen en bij te staan. Dit geschiedt Daarom organiseert Nederland samen met Zwitserland twee mede ter uitvoering van motie-Van Ojik (Kamerstuk 32 735 V, keer per jaar een bijeenkomst tussen het IIIM en Syrische nr. 238) en motie-Koopmans (Kamerstuk 32 735 V, nr. 248). ngo’s om te werken aan gerechtigheid voor de slachtoffers.

Accountability voor mensenrechtenschendingen wordt ook Multilateraal nagestreefd door ondersteuning van het Vredestribunaal in

Colombia. Accountability

Nederland is nauw betrokken bij de versterking van het Nederland bepleitte tevens de noodzaak van gerechtigheid Internationaal Strafhof. Tijdens de bijeenkomst van voor de slachtoffers van de misdrijven gepleegd door ISIS, verdragspartijen in december 2019 werd concrete vooruitop een succesvolle bijeenkomst die veel aandacht heeft gang geboekt (Verslag in Kamerbrief over Jaarlijkse gekregen en die samen met Irak werd georganiseerd tijdens Vergadering van verdragspartijen van het Internationaal de AVVN en werd voorgezeten door Amal Clooney. Strafhof van 30 januari 2020, Kamerstuk 28 498, nr. 46). Nederland onderstreepte in die bijeenkomst dat een De verdragspartijen mandateerden onafhankelijke experts gezamen lijke inzet ten aanzien van berechting van

| 42 |

Bijeenkomst in New York over gerechtigheid voor slachtoffers van ISIS

ISIS-strijders noodzakelijk is, gelet op de impact die ISIS uitvoering aan een van de aanbevelingen van Speciale heeft gehad en het grote aantal landen die bij dit onderwerp Rapporteur Agnes Callamard in haar rapport over de dood betrokken zijn. Bewijsverzameling, onder meer door de van de journalist Khashoggi, zoals gevraagd in de motie-Van bewijzenbank Syrië (IIIM) en het bewijsgaringsmechanisme Ojik/Karabulut (Kamerstuk 32 735 V, nr. 250). Voor wat voor Irak (United Nations Investigative Team to Promote betreft twee van haar andere aanbevelingen geldt dat er op Accountability for Crimes Committed by Da’esh/ISIL: UNITAD), is dit moment weinig draagvlak is voor het instellen van hiervoor essentieel. Nederland heeft tijdens de bijeenkomst nieuwe algemene VN-mechanismen die wereldwijd kunnen opgeroepen samen te werken om een internationaal optreden. Om te voorkomen dat het formeel agenderen van tribunaal voor de kopstukken van ISIS te kunnen oprichten. deze voorstellen zou leiden tot een negatieve beslissing is Daarnaast vindt Nederland het belangrijk dat nationale het momenteel beter de nadruk te leggen op het ten volle vervolging voldoet aan internationale mensenrechtenstanbenutten van de bestaande mandaten. daarden en zet het de dialoog over berechting met landen, inclusief Irak, voort. Nederland financierde in 2019 in Benelux-verband het werk

van de Internationale Onderzoekscommissie voor Mali die Nederland heeft in 2019 in totaal EUR 2 miljoen euro onderzoek doet naar mensenrechtenschendingen gepleegd toegekend aan OHCHR ter versterking van de vaste in Mali tussen 2012 en 2018. Nederland zal zich het komende capaciteit van het Commissariaat op het gebied van jaar hard maken voor opvolging van de aanbevelingen uit accountability. Specifiek zijn de fondsen bedoeld ter onderhet eindrapport. steuning van de verschillende accountability mechanismen, waarvan het aantal toeneemt op basis van landen-specifieke International Commission for Missing Persons (ICMP) mandaten van de VN-Mensenrechtenraad. Op dit moment ICMP zet zich wereldwijd in voor de opsporing van vermiste opereren de mechanismen die onderzoek doen naar personen. Nederland steunde in 2019 een project in Irak dat mensenrechtenschendingen (commissions of inquiry, fact finding zich richt op vermiste personen en hun families, zowel missions en bijvoorbeeld het bewijsgaringsmechanisme voor slachtoffers van IS als uit de periode daarvoor. ICMP levert Myanmar) in grote mate onafhankelijk van elkaar. Het is van technische steun en capaciteitsopbouw voor onderzoek belang dat OHCHR de kwaliteit en continuïteit van de naar vermiste personen en werkt aan documentatie en verschillende missies waarborgt. Daarvoor heeft OHCHR bewustwording. echter te weinig en onvoldoende gekwalificeerde staf.

Nederland zal ook andere donoren verzoeken om een Hoven en tribunalen vergelijkbare ondersteuning. Het op nationale titel Nederland zette zich in 2019 onverminderd in voor het versterken van de bestaande inzet van de VN tegen straffeonafhankelijk en effectief functioneren van hoven, loosheid en specifiek de capaciteit van OHCHR geeft ook tribunalen en de restmechanismen die toezien op de

| 43 | uitvoering van de wettelijke verplichtingen van inmiddels over voortijdige beëindiging van het mandaat van de gesloten hoven. Dit kwam onder andere tot uiting in de president van het hooggerechtshof door het invoeren van

Nederlandse financiële steun voor de aanleg van een kopie ad hominem wetgeving op constitutioneel niveau zonder van het archief van het Restmechanisme van het Sierra toegang tot rechterlijke controle, een maatregel die werd

Leone Tribunaal in Freetown (Sierra Leone). Hiermee draagt genomen met het oog op zijn kritische uitlatingen over de Nederland bij aan het behouden van de erfenis van dit hervormingen van de rechtspraak. Nederland heeft zijn tribunaal en zijn bijdrage aan de strijd tegen straffelooszorgen geuit over het fnuikende effect van de maatregel op heid. De Nederlandse inzet beperkt zich niet tot de in rechters in Hongarije. Voorts heeft Nederland er bij

Nederland gevestigde hoven en tribunalen: Nederland Hongarije op aangedrongen een omgeving te creëren steunde in 2019 het Speciaal Strafhof voor de Centraal waarin rechters niet hoeven te vrezen voor represailles als

Afrikaanse Republiek financieel. De Nederlandse toezegging zij zich kritisch uitlaten over het functioneren of hervormen om, waar mogelijk, Gambia te ondersteunen in zijn verzoek van de rechtspraak. aan het Internationaal Gerechtshof inzake de mogelijke schending van het Genocideverdrag door Myanmar, dient Voor de bestrijding van straffeloosheid was relevant het ook in het licht van de Nederlandse inzet voor het effectief thematische debat dat het Comité van Ministers van de Raad functioneren van hoven en tribunalen gezien te worden. van Europa jaarlijks organiseert in het kader van zijn

toezichthoudende rol op de tenuitvoerlegging van Raad van Europa uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de De Raad van Europa is een institutie van de internationale Mens. Onderwerp van debat in 2019 was ’de verplichting om rechtsorde die geheel gewijd is aan de bescherming en onderzoek te doen naar schendingen van artikelen 2 en 3 bevordering van de mensenrechten, de rechtsstaat en de EVRM door politiefunctionarissen/rechtshandhavers’. democratie. Deze organisatie zat tot medio 2019 in een Vanuit Nederland deelde een gespecialiseerde officier van patstelling als gevolg van het feit dat lidstaat Rusland de justitie van het Landelijk Parket Openbaar Ministerie facto door één van beide statutaire organen, de ervaringen hoe in Nederland op EVRM-conforme wijze Parlementaire Assemblee, was geschorst, maar niet door onderzoek wordt gedaan naar vermeend onrechtmatig het andere, het Comité van Ministers. Rusland was daarmee politiegeweld. een soort half lid, een status die nergens was voorzien en in de praktijk uitsluitend nadelen had. Mede met steun van

Nederland en door constructieve samenwerking tussen beide organen is een uitweg gevonden uit de impasse. Deze uitweg bestond uit de ontwikkeling van een nieuwe procedure, waarin beide organen participeren, en die in potentie kan leiden tot een schorsing of royement van een lidstaat uit de Raad van Europa bij ernstige schending van statutaire verplichtingen, maar niet meer tot een half lidmaatschap 23 .

De uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de

Mens zijn van grote invloed op de bevordering van de internationale rechtsorde op het gehele Europese continent en dikwijls daarbuiten. Nederland speelt een kritisch-constructieve rol in de vergadering van het Comité van

Ministers van de Raad van Europa waarin toezicht wordt uitgeoefend op de tenuitvoerlegging van de uitspraken. Dat toezicht is essentieel voor de geloofwaardigheid en effectiviteit van het EVRM-systeem. Zo heeft Nederland geïntervenieerd in Roemeense en Griekse zaken betreffende slechte detentie- of opvangomstandigheden. Bij Bulgarije heeft Nederland aangedrongen op aanpassing van wetgeving in lijn met adviezen van de Venetië-Commissie van de

Raad van Europa inzake effectief strafrechtelijk onderzoek, waaronder de positie en bevoegdheden van de hoofdaanklager. In 2019 is ook de zaak Baka tegen Hongarije behandeld

23 Zie Kamerstukken 20 043, nr. 116, 119, 121, 122

| 44 |

7 Mensenrechten en andere beleidssectoren

7.1 Mensenrechten in het De SDG-campagne richt zich vanwege de groeiende ongelijkheid in landen vooral op degenen die achtergesteld BHOS-beleid zijn: leaving no one behind. Nederland wil bijdragen aan gelijke kansen en sociaaleconomische ontwikkeling van onder

andere vrouwen en meisjes die zijn achtergebleven en nog

Inleiding vaak zijn uitgesloten van besluitvorming rond ontwikke

De duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development ling. Zinvolle participatie van gemarginaliseerde groepen en Goals – SDG’s) van Agenda 2030 vormen de internationale verantwoording door overheden bevorderen duurzame leidraad voor het Nederlandse beleid op het terrein van ontwikkeling en stabiliteit. buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking

(BHOS). In Agenda 2030 hebben de lidstaten van de VN Mensenrechten worden ernstig bedreigd door klimaatvererkend dat mensenrechten het leidend kader voor de SDG’s andering. Daarom werkt Nederland op verschillende vormen. De SDG’s zijn gegrond op internationale mensenniveaus aan het tegengaan van klimaatverandering en het rechtenverdragen en richten zich net als mensenrechten op beperken van de negatieve gevolgen ervan. Dit gebeurt het waarborgen van menselijke waardigheid en vrijheden. onder andere via de programma’s op het gebied van water, Nederland sluit zich aan bij de visie van de huidige voedselzekerheid, duurzame energie en bossen. Daarbij is Secretaris-Generaal van de VN die de SDG’s als ultieme oog voor de meest kwetsbaren die door klimaatverandering preventieagenda beschouwt. Investeren in deze agenda het hardst worden geraakt. draagt bij aan een van de doelen van het BHOS-beleid: voorkomen van conflict en instabiliteit. Daarnaast is er binnen de Nederlandse inzet voor mensenrechtenverdedigers

in 2019 ook specifieke aandacht besteed De centrale rol van de mensenrechtenbenadering in zowel aan bescherming, zichtbaarheid en legitimiteit van het werk het buitenlandbeleid als BHOS-beleid van het Koninkrijk van landrechtenverdedigers en milieuactivisten. Zie komt voort uit de overtuiging dat respect voor mensenrechhiervoor ook hoofdstuk 4 en de betreffende kamerbrief . 24 ten een voorwaarde vormt voor duurzame ontwikkeling,

vrede en veiligheid. De praktijk in veel landen toont aan dat Inzet en resultaten

systematische mensenrechtenschendingen ontwikkeling en stabiliteit in de weg staan. Ook het omgekeerde geldt: voor Bilateraal het duurzaam borgen van menselijke waardigheid zijn ook Maatschappelijke organisaties houden een belangrijke rol op mensen gerichte ontwikkeling en veiligheid nodig. bij het bevorderen van meer gelijkheid in de samenleving, Nederland voert dan ook een geïntegreerd beleid waarin op het verlenen van diensten aan burgers, het stimuleren van deze onderlinge afhankelijkheid wordt ingespeeld. Zie een veilige omgeving en als waakhond om de praktijk van hiervoor ook de Resultatenrapportage Ontwikkelingsoverheden en bedrijven meer inclusief te maken. Dit is van samenwerking in beeld 2019. groot belang nu de maatschappelijke ruimte wereldwijd

onder druk blijft staan. Door het programma Samenspraak en In het beleidsproces wordt rekening gehouden met Tegenspraak blijft Nederland dan ook flink investeren in het mensenrechtenprincipes als participatie, verantwoording versterken van lokale ngo’s in hun rol als lobbyist en en non-discriminatie. Dit zijn kernelementen in de pleitbezorger. Doel is de maatschappelijke ruimte groter te zogenaamde mensenrechtenbenadering. Uiteindelijk wordt maken. Dit stelt kwetsbare burgers in staat om hun stem te beoogd dat rechthebbenden (rights holders) in staat worden laten horen en zo beter hun eigen overheid ter verantwoorgesteld de overheid (duty bearers) ter verantwoording te ding te roepen. roepen over het nakomen van mensenrechtelijke verplichtingen.

24 Kamerbrief over Parlementaire verzoeken op het gebied van mensenrechten d.d. 12 november 2019 (Kamerstuk 32 735, Nr. 272)

| 45 | Ontwikkelingsgerichte opvang in de regio goederen en bestemmingen die de overheid als risicovol

Met het Nederlandse beleid voor opvang in de regio (OIDR) beoordeelt als het gaat om mensenrechtenschendingen. worden landen rond Syrië en in de Hoorn van Afrika gesteund om de situatie van vluchtelingen en kwetsbare Multilateraal gastgemeenschappen te verbeteren. Hierbij wordt met Nederland heeft ook binnen de Verenigde Naties en name ingezet op een ontwikkelingsgerichte aanpak van internationale ontwikkelingsbanken stevig ingezet op de langdurige ontheemding met focus op sociale bescherming institutionele verankering van de mensenrechtenbenadeen rechtspositie, toegang tot onderwijs en vakopleiding en ring. In mensenrechtenfora als de VN Mensenrechtenraad het vergroten van de kans op werk en inkomen. Dat geeft en de 3 Commissie van de AVNN heeft Nederland tegene vluchtelingen perspectief; ze krijgen de kans om in het land wicht geboden tegen narratieven die de rol van mensenvan opvang een bestaan op te bouwen en zich te ontplooirechten binnen de ontwikkelings- en veiligheidspilaren van en, totdat zij kunnen terugkeren naar hun thuisland. Het de VN ontkrachten. Mede door Nederlandse inzet is de

OIDR-beleid draagt als zodanig bij aan de verwezenlijking mensenrechtenbenadering als programmeringsprincipe van de SDG’s, mensenrechten en duurzame ontwikkeling behouden gebleven binnen het UN Development System.

— met name SDG 1 over het uitbannen van extreme armoede en het implementeren van maatregelen voor Jongerenparticipatie bij klimaatbeleid sociale bescherming en VN-mensenrechtenverdragen op Nederland werkt aan het vergroten van betekenisvolle het gebied van economische, sociale, culturele en ook jongerenparticipatie bij totstandkoming van internationaal kinderrechten. klimaatbeleid in het kader van de Kabinetsopdracht voor

klimaatdiplomatie. De United Nations Framework Landrechten voor uitgesloten groepen Convention on Climate Change (UNFCCC) identificeert Nederland zet zich invoor het versterken en toekennen van jongeren als een belangrijke maatschappelijke groep en landrechten voor met name gemarginaliseerde mensen en roept regeringen op de politieke deelname van jongeren te duurzaam landgebruik. Dit gebeurt onder meer via het vergroten. Op 12 oktober lanceerde de Minister voor recent gelanceerde LAND-at-scale programma, maar ook via Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking het nauwe samenwerking met bijvoorbeeld de International Land Global Partnership We Are Tomorrow van de Jonge

Coalition, het Global Land Tool Network en het Kadaster, en via Klimaatbeweging (JKB). De JKB werkt met soortgelijke deelname in strategische partnerschappen met bijvoorbeeld organisaties uit 9 landen aan jonge klimaatagenda’s, via peer Both Ends, Action Aid en Oxfam en hun lokale partners. to peer kennisuitwisseling met als doel de nationale Daarnaast vond ook in 2019 weer de Nederlandse High Level klimaatplannen (NDC’s) te beïnvloeden in de aanloop naar LANDdialoog plaats waar overheid, bedrijfsleven, academici COP26 in Glasgow. Nederland faciliteert dit proces en en maatschappelijke organisaties gezamenlijk werken aan assisteert met toegang tot lokale beleidsmakers. de concrete toepassing van de wereldwijd geaccepteerde

Voluntary Guidelines on Responsible Governance of Tenure of Land, Erkenning voor toegang tot recht

Fisheries and Forests. Door middel van het co-voorzitterschap van de Task Force on Justice zette Nederland zich in om meer draagvlak en actie

Vergrote rol mensenrechten bij exportcontrole van landen op SDG16 te realiseren. Zo organiseerde

Bij exportcontrole worden specifieke goederen gecontro Nederland in februari 2019 een conferentie met de The Hague leerd bij uitvoer uit de EU om verspreiding van massavernie Declaration als resultaat, waarin het belang van toegang tot tigingswapens en ongewenst militair eindgebruik te recht en mensenrechten onderstreept wordt. Dankzij het voorkomen. Exportcontrole maakt daarbij gebruik van een rapport van de Task Force on Justice — dat tevens het belang vergunningensysteem aan de hand van een zorgvuldige van respect voor mensenrechten onderstreept — was er afweging waarbij gekeken wordt naar de aard van de tijdens het High Level Political Forum, een cruciaal overlegplatgoederen en de eindbestemming. Nederland heeft form van betrokken partijen over de SDG’s, een brede mensenrechten een steviger plek binnen het afwegingskaerkenning van het belang van toegang tot recht. der van de vergunningverlening gegeven. Zo zijn exporterende bedrijven in bepaalde gevallen gehouden om een Steun gemobiliseerd voor seksuele en reproductieve gezondheidsrechten internal compliance programme te hanteren waarin het (SRGR) voorkomen van mensenrechtenschendingen dient te Zie hiervoor hoofdstuk 3. worden opgenomen. Ook wordt er voor bepaalde exportvergunningen een aanvullende ‘mensenrechten-clausule’ opgenomen waarin staat dat export niet mag plaatsvinden als de exporteur kan vermoeden dat er met zijn goederen mensenrechten geschonden worden. Het gaat hierbij om exportvergunningen die afgegeven worden voor specifieke

| 46 |

Mensenrechten en Bedrijfsleven

In 2019 heeft het thema ‘Mensenrechten en Bedrijfsleven’ veel aandacht gekregen in het parlement en in de

media. Er was zowel positieve berichtgeving over afspraken over bijvoorbeeld leefbaar loon in het voedingsmiddelenconvenant,

als ook negatieve berichtgeving over het niet respecteren van mensenrechten door bedrijven.

Bedrijven zijn verantwoordelijk voor het respecteren van mensenrechten, in hun gehele keten. Daarbij dient de

impact van bedrijfsactiviteiten op de mens het uitgangspunt te zijn. Overheden nemen een actieve rol om deze

rechten te beschermen, door middel van adequate wet- en regelgeving en handhaving. Zowel overheden als

bedrijven dienen toegang tot herstel voor mensenrechtenslachtoffers te verlenen via remedie-mechanismen.

De UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s) vormen het kader voor het Nederlands beleid op het

gebied van Mensenrechten en Bedrijfsleven. De UNGP’s zijn uitgewerkt in het Nationaal Actieplan Mensenrechten

en Bedrijfsleven.

Het Nederlandse beleid op Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) draagt bij aan een

samenhangende inzet op het thema ‘Mensenrechten en Bedrijfsleven’. Het kabinet verwacht van Nederlandse

bedrijven dat zij ondernemen in lijn met de UNGP’s en de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen.

De richtlijnen vragen bedrijven om mogelijke risico’s in hun waardeketens – waaronder mensenrechtenschendingen

• – 

  te identificeren, deze risico’s te voorkomen of aan te pakken en hierover transparant te rapporteren.

Resultaten

Zoals vastgelegd in het Nationaal Actieplan mensenrechten en bedrijfsleven is een e-learning cursus ontwikkeld

voor internationaal opererende ambtenaren en uitvoeringsorganisaties om goede en eenduidige voorlichting te

geven over mensenrechten en bedrijfsleven. Verder is er in 2019 besloten het Nederlandse Nationaal Actieplan

mensenrechten en bedrijfsleven (NAP) te herzien. Als eerste stap in dit proces wordt een Nationale Baseline

Assessment (NBA) uitgevoerd door het College voor de Rechten van de Mens en het Deense mensenrechteninstituut.

De NBA zal inzicht bieden in hoeverre Nederlands beleid en wetgeving voldoen aan de doelstellingen van de

UNGP’s en waar verdere ruimte voor verbetering ligt. Conform de afspraak in het Regeerakkoord “Vertrouwen in

de Toekomst” wordt het IMVO-beleid momenteel geëvalueerd en wordt bezien of, en zo ja welke, dwingende

maatregelen genomen kunnen worden. In deze evaluatie wordt ook bezien hoe dit samenhangt met de recent

aangenomen Wet Zorgplicht Kinderarbeid (WZK).

In 2019 zijn het Fonds Bestrijding Kinderarbeid (FBK) en Fonds Verantwoord Ondernemen (FVO) open gegaan voor

inschrijvingen. Deze fondsen richten zich op het bevorderen van samenwerkingsverbanden waarin ondernemingen

samen met maatschappelijke organisaties de risico’s en misstanden in hun waardeketens aanpakken. Ook

helpt FVO maatschappelijke organisaties bij het uitvoeren van IMVO-convenanten waarbij zij partij zijn. Waar

mogelijk wordt ook inhoudelijke ondersteuning geboden aan het ontwikkelen van NAP’s wereldwijd, onder meer

door het delen van ervaringen en geleerde lessen. In 2019 was er bijvoorbeeld samenwerking met Maleisië.

Multilateraal

Van 14-18 oktober 2019 heeft de vijfde sessie van de Open-ended intergovernmental working group on transnational

corporations and other business enterprises with respect to human rights (OEIGWG) plaatsgevonden. Op aandringen van

enkele EU-lidstaten, waaronder Nederland, hebben de Europese Commissie en de Europese Dienst voor Extern

Optreden (EDEO) de OEIGWG bijgewoond en namens de EU een verklaring uitgesproken. Hierin werd aandacht

gevraagd voor de betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld, bedrijven en vakbonden bij de onderhandelingen.

Voorts werd uitgesproken dat de EU zich zal blijven inzetten om wereldwijd met alle staten en belanghebbenden

samen te werken om vooruitgang te boeken met betrekking tot de agenda voor mensenrechten en

bedrijfsleven. De motie-Alkaya/Diks (Kamerstuk 35 300 XVII, nr. 35) verzoekt de regering om in haar diplomatieke

contacten met de landen die niet deelnemen aan het onderhandelingsproces hun deelname te stimuleren. De

betreffende diplomatieke posten wordt gevraagd om hierover actief het gesprek aan te gaan. Nederland zet zich

ook in EU-verband actief en constructief in voor het onderhandelingsproces van het VN-verdrag en voor een

mandaat voor een gezamenlijke EU-positie.

| 47 | Nederland pleit ook actief voor een initiërende en coördinerende rol van de Europese Commissie op IMVO, door de oproep tot het aanwijzen van een lead DG en de oproep tot het opstellen van een EU IMVO-Actieplan. Een EU

IMVO-actieplan zou moeten bestaan uit een doordachte mix van maatregelen, vrijwillig en bindend. Nederland

pleitte hier onder andere voor in de Raad Buitenlandse Zaken Handel (21 november 2019) en Raad Buitenlandse

Zaken Ontwikkelingssamenwerking (25 november 2019) en kreeg hierbij steun van verschillende andere

EU-lidstaten.

Tijdens het jaarlijkse VN Business & Human Rights Forum was er een ruime Nederlandse vertegenwoordiging en ook

deelname en presentatie in een panel over Business & Human Rights in Conflict-Affected Settings. In deze sessie werden

het beleid en de toolkit gepresenteerd die ontwikkeld zijn voor private sector development ontwikkelingsprojecten in

conflictgebieden. Tevens was er een sessie georganiseerd door de SER over het IMVO-beleid en de

convenantenaanpak.

Voorbeelden

Leefbaar loon conferentie

In november 2019 werd ‘The Only Way is Up’ conferentie georganiseerd door het Nederlandse Ministerie van

Buitenlandse Zaken, het Duitse Ministerie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (BMZ), GIZ, Hivos,

Fairfood , Fairtrade, Rainforest Alliance en IDH. Gedurende twee dagen stond het bereiken van leefbare lonen en

leefbare inkomens in agri-food supply chains centraal. De conferentie benadrukte dat een leefbaar loon en inkomen

een fundamenteel mensenrecht is en derhalve prioriteit moet hebben. Bij de conferentie waren betrokkenen

vanuit veel werkgebieden aanwezig, waaronder bedrijven, ngo’s, juristen, brancheverenigingen en overheden van

zowel producerende als consumerende landen. De conferentie werd afgesloten met concrete toezeggingen door

bedrijven.

Voedingsmiddelenconvenant: leefbaar loon in de bananenteelt

Nederlandse supermarkten hebben vastgelegd dat zij zich gezamenlijk inzetten voor een leefbaar loon voor

arbeiders in de bananenteelt. De supermarkten streven ernaar om binnen vijf jaar het verschil tussen het huidige

loon en het leefbaar loon voor hun totale bananenassortiment te verminderen met ten minste 75%. De overeenkomst

van het ‘Bananenproject’ is in oktober 2019 ondertekend door Albert Heijn, Superunie, Boni, Boon, Coop,

Deen, Hoogvliet, Jan Linders, Jumbo, Plus, Poiesz, Sligro, Spar, Vomar en het Centraal Bureau

Levensmiddelenhandel (CBL). De afspraken zijn een onderdeel van het Convenant Voedingsmiddelen op het

gebied van Internationaal Verantwoord Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO).

| 48 |

7.2 Vrede, veiligheid en van mensenrechten, vrede en veiligheid was er in 2019 blijvende aandacht voor het versterken van mensenrechten VN-vredesmissies en het versterken van de capaciteit van het VN systeem voor preventie en duurzame vredesopbouw.

Vredesmissies zijn een cruciaal instrument in de uitvoering

Inleiding van het vredes- en veiligheidsmandaat van de VN, in

Juist in situaties van (gewapend) conflict worden mensensituaties van (dreigend) gewapend conflict. Nederland zet rechten bedreigd. Nederland draagt actief bij aan de zich daarom, los van eigen personele inzet, zowel bilateraal vermindering van geweld tegen en angstgevoelens van als multilateraal in voor de bevordering van de effectiviteit burgers. Fysieke en geestelijke integriteit van mensen is een en efficiëntie van VN-missies. essentieel recht. Het mensenrechtenbeleid kan en moet daarom niet los worden gezien van de Nederlandse In januari 2019 organiseerde Nederland in samenwerking veiligheidsstrategie. Veiligheidsinzet draagt bij aan andere Rwanda en de VN een preparatory conference over doelstellingen van het buitenlandbeleid, waaronder de VN-vredesmissies ter voorbereiding van de Peacekeeping bescherming van mensenrechten. Het gaat hierbij in dit Ministeriële conferentie in maart 2019 in New York. De verband in eerste instantie om voorkomen en versterken. 25 conferentie richtte zich op de bescherming van de burger

Voorkomen van onveiligheid en mensenrechtenschendinbevolking en het verbeteren van de mandaatuitvoering gen is een langetermijninvestering; het is goedkoper dan (performance) van missies. bestrijden en bovendien duurzamer. Versterken betekent hier het bevorderen van de internationale rechtsorde en een Gedurende het jaar heeft Nederland zich ingezet voor de effectief multilateraal systeem. In voorafgaande hoofdstukverdere implementatie van de Action for Peacekeeping (A4P) ken zijn reeds enkele onderdelen aan de orde gekomen. agenda voor de hervorming van VN-vredesmissies, die in

Vermelding verdient ook de permanente inzet, nationaal, maart 2018 onder Nederlands voorzitterschap van de via de EU en andere fora om concrete internationale of Veiligheidsraad gepresenteerd werd door de Secretarisbinnenlandse conflicten op te lossen, te beëindigen, te Generaal van de VN. beheersen, dan wel te voorkomen.

Bescherming van burgerbevolking Veiligheid is meer dan de afwezigheid van (gewapend) De bescherming van de burgerbevolking blijft een prioritair conflict. Meer specifiek gaat bijvoorbeeld het Veiligheid en onderwerp voor Nederland. Minister Blok sprak tijdens het Rechtsordebeleid uit van een mensgerichte benadering waarin jaarlijkse debat in de VN-Veiligheidsraad gewijd aan de de belangen van burgers, duurzame en inclusieve vredesopbescherming van de burgerbevolking in gewapend conflict bouw en het beschermen van mensenrechten centraal over de centrale rol van de protection of civilians (PoC) in staan. Zie hiervoor ook het hoofdstuk Veiligheid en mandaten van vredesmissies en het belang van accountability rechtsorde van de Resultatenrapportage Ontwikkelings- (het afleggen van verantwoording) voor schendingen van samenwerking in beeld 2019. Hieronder wordt nader het internationaal recht. ingegaan op enige thematische aspecten.

In september 2019 organiseerde Nederland een eerste

Inzet en resultaten succesvolle A4P protection bijeenkomst, die aandacht voor

het thema opleverde, alsmede concrete ideeën over de Steun voor veiligheidssector in fragiele landen bescherming van de burgerbevolking door missies.

Nederland werkt met een aantal landen samen aan de opbouw van een effectieve en goed ingekaderde veiligheidssector. In 2019 organiseerde Nederland evenals in voorgaande jaren Daarbij is er aandacht voor de mensenrechtendimensie. een geïntegreerde PoC train-the-trainer cursus in samenwer Zo financierde Nederland een programma van het Geneva Centre king met US Africom, Rwanda en de UN Integrated Training for Security Sector Governance (DCAF) dat technische assistentie Service, waarbij in totaal 30 militairen, politiemensen en verleent aan de Malinese veiligheidsinstanties om op meer civiele personeelsleden werden getraind op het terrein van transparante wijze verantwoording af te leggen aan het beschermingstaken van peacekeepers. Eind 2019 organiseerde parlement, maatschappelijk middenveld, de ombudsman en Nederland in samenwerking met PAX een conferentie over de media. de geleerde lessen en best practices met betrekking tot

training ten behoeve van de bescherming van de VN-vredesmissies burgerbevolking.

In het kader van de geïntegreerde benadering ten aanzien

Naast de concrete invulling van de A4P championship en de organisatie van conferenties en trainingen, stond 2019 ook

25 Zie ook de Notitie Geïntegreerde Buitenland- en Veiligheidsstrategie,

19 maart 2018, Kamerstuk 33 694 nr. 12. in het teken van nieuwe partnerschappen met het maat|

49 | schappelijk middenveld ten bate van de bescherming van de duurzame ontwikkeling essentieel. Daarom maakt burgerbevolking. Deze grote, meerjarige partnerschappen, Nederland zich hard voor de aanpak van structurele gefinancierd uit het Stabiliteitsfonds, met PAX (EURO 11 grondoorzaken van conflict (structurele preventie) waarbij miljoen; september 2019 – december 2023) en het Centre for ook aandacht uitgaat naar het voorkomen van terugkerend Civilians in Conflict (CIVIC; EURO 7,5 miljoen; medio 2019 – geweld. Zo werkt Nederland met regionale partners in de medio 2022), richten zich op onderzoek, training en lobby & Darfur regio in Sudan aan gemeenschapsgerichte conflictadvocacy. oplossing, met de nadruk op water- en landconflicten en

het bieden van kansen op levensonderhoud. Met als Dankzij Nederlandse financiële steun is in samenwerking resultaat meer vreedzame conflictbeslechting, minder met ngo-partners en de VN maar liefst 10,8 miljoen m2 land conflicten tussen stammen en een verbeterd gevoel van mijnvrij gemaakt. Deze verminderde dreiging heeft direct veiligheid. een bijdrage geleverd aan de veiligheid van meer dan een half miljoen mensen in onder andere Afghanistan, Irak en Het voorkomen van terugkerend geweld betekent het Mali. Nederland heeft zich kandidaat gesteld voor het bestrijden van grondoorzaken in het vroegste stadium. Om voorzitterschap van het Antipersoneel Landmijnverdrag in vroegtijdig conflictrisico’s in instabiele regio’s te signaleren 2021 en is hiervoor ook verkozen. Dit verdrag is gericht op heeft Nederland in 2019 verder ingezet op de ontwikkeling een mijnvrije wereld in 2025. van een kennis- en samenwerkingsplatform over (big)data

toepassingen voor Early Warning, Early Action. De opzet van de Duurzame vredesopbouw Interdepartementale Werkgroep Early Warning, Early Action

Nederland streeft naar het inclusiever maken van politieke (IW-EWEA) dient tot het identificeren en adresseren van processen, het bevorderen van stabiliteit te bevorderen en conflictrisico’s en dreigingen voor mensenrechten. Als het bewerkstelligen van duurzame vrede. Dit doet het onder medeoprichter van het EU Early Warning, Early Action Forum meer door het versterken van politieke partijen en parlecreëert Nederland verdere bewustwording op dit onderwerp menten en het stimuleren van deelname van jongeren en binnen de EU. vrouwen aan politieke besluitvorming. In 2018/2019 heeft

VNG International met Nederlandse steun trainingen Tijdens een intersessional seminar on prevention in Genève in gegeven over onderwerpen als genderbewustzijn en lokaal november 2019 heeft Nederland opgeroepen tot verbeterde bestuur. Ook ondersteunt Nederland inclusieve vredesprosamenwerking tussen de Mensenrechtenraad en de VN cessen. Met de Clingendael Mediation Facility zijn bemiddelaars pilaar voor vrede en veiligheid en een centrale rol voor de en onderhandelaars opgeleid om wereldwijd een construc Raad op het gebied van preventie. Hieraan zal tijdens het tieve rol te spelen in vredesprocessen. lidmaatschap van de Mensenrechtenraad in 2020-2022

vervolg worden gegeven, waarvoor conflictpreventie als een Nederland benadrukte ook in 2019 stelselmatig het belang van de speerpunten is geïdentificeerd. van betere samenwerking tussen de VN, de EU,

Internationale Financiële Instellingen en andere partners. Nederland heeft in EU- en VN-verband wederom aandacht Een van de prioritaire gebieden voor versterkte samenwergevraagd voor de operationalisering en toepassing van het king betreft vredesopbouw en conflictpreventie in fragiele principe van Responsibility to Protect (RtoP) — dat door de VN en conflictlanden (o.a. via het VN Peace Building Fund en is aanvaard in het World Summit Outcome Document van 2005 concept fragiliteitsstrategie van de Wereldbank). Meer in het — voor de preventie van genocide, etnische zuivering, algemeen steunt Nederlandse initiatieven voor verbetering misdrijven tegen de menselijkheid en oorlogsmisdrijven. van coördinatie op landenniveau die VN, WB en EU in staat Binnen de Group of Friends of the Responsibility to Protect in moeten stellen om beter samen te werken. Nederland Genève, onder gezamenlijk voorzitterschap van Nederland financiert daartoe de hervorming van VN-landenteams, ter en Rwanda, wordt gekeken naar de rol van verschillende verbetering van de strategische samenwerking met partners. mensenrechtenmechanismen (MRR, OHCHR, Universal

Nederland is ook een van de pleitbezorgers voor de Periodic Review - UPR) om grootschalige schendingen te ontwikkeling door de Internationale Financiële Instellingen voorkomen. In een door gelijkgezinden aangevraagd debat van landenplatforms, die coördinatie onderling, en met in de AVVN wees Nederland op de preventie rol van de andere partners, moet versterken. Mensenrechtenraad, de preventieve rol van accountability-

mechanismen en de noodzaak om RtoP in een breder kader Preventie van preventie te plaatsen.

De preventie van mensenrechtenschendingen en conflict is Om de diplomatieke inzet kracht bij te zetten werd de een wezenlijk onderdeel van het Nederlands buitenlandbefinanciële steun aan het Global Center for the Responsibility to leid. Om instabiliteit tegen te gaan en het risico op Protect en het Auschwitz Institute for Peace and Reconciliation in gewapend conflict te verminderen is een preventieagenda 2019 voortgezet. die bijdraagt aan armoedebestrijding en inclusieve,

| 50 |

Lijst genoemde Kamermoties en toezeggingen

Kamerstuk motie hoofdindiener(s) onderwerp hoofdstuk pagina

22 112 V, nr. 2529 Omtzigt EU sanctie-regime Box EU 12

32 735 V, nr. 217 Koopmans/Van Helvert Projecten in OESO-landen Inleiding 7

idem Toelichting financiën 53

32 735 V, nr. 238 Van Ojik Zaak tegen Myanmar 6 42

32 735 V, nr. 248 Koopmans Zaak tegen Myanmar 6 42

32 735 V, nr. 250 Van Ojik/Karabulut Aanbevelingen tegen straffeloosheid 6 43

32 735 V, nr. 255 Voordewind Doodstraf specifieke categorieën 2 26

idem 5 39

32 735 V, nr. 256 Voordewind Blasfemie 2 26

32 735 V, nr. 257 Van der Staaij Projecten Midden-Oosten 2 25

32 735 V, nr. 264 Van Ojik/Ploumen Bescherming vrouwelijke journalisten 1 17

33 694 V, nr. 13 Voordewind Vrijheid van religie en levensovertuiging 2 23

34 775 V, nr. 26 Sjoerdsma Noodfonds voor journalisten 1 17

34 775 V, nr. 29 Voordewind Vrijheid van religie en levensovertuiging 2 23

34 952 V, nr. 89 Alkaya Mensenrechtenverdedigers 4 36

35 078 V, nr. 22 De Graaf/Omtzigt EU-gezant religie en levensovertuiging 2 27

35 000 V, nr. 26 Van Helvert Aanstelling speciaal gezant religie en levensovertuiging 2, Box 24

35 000 V, nr. 36 Van der Staaij Klassieke vrijheidsrechten en jongeren 2, Box 28

35 300 V, nr. 20 Van Ojik/Ploumen Vreedzame protestbewegingen Box EU 12

idem 4, Box 36

35 300 V, nr. 32 Sjoerdsma EU sanctie-regime Box EU 12

35 300 V, nr. 33 Sjoerdsma Prioriteiten in Mensenrechtenraad Inleiding 9

internationale coalitie voor versterking

35 300 V, nr. 34 Ploumen/Van Ojik van de multilaterale organisaties en voor gecoördineerde bescherming van inleiding 6

universele mensenrechten

35 300 V, nr. 35 Ploumen/Van Ojik Versterking van de VN- Mensenrechtenraad Inleiding 9

Inzet diplomatieke contacten met derde 35 300 XVII, nr. 35 Alkaya/Diks landen over bindend VN-verdrag over 7.1, Box 47

bedrijven en mensenrechten

Datum of kenmerk van toezegging

16- 11 -2016  Toezegging M: op basis van de uitkom

DMM 2  sten van de evaluatie receptorproject Toelichting besluit M over verdere financiering van financiële bijlage 53

dit project

| 51 |

Toezegging M: Kamer in jaarlijkse

T/DOB BZ/14- Mensenrechtennota te informe 2, Box Speciaal

11 2019/1  ren over speciaal gezant voor godsdienstvrijheid en vrijheid v. levensovertuigezant voor religie

ging. O.a. wat de ambities voor het en levensover

24

komende jaar zijn, welke activiteiten zijn tuiging

en worden ondernomen en budget

T/27 -11 -2019/BPZ 3  Toezegging M om in MR rapportage volgend jaar in te gaan op wijze hoe 2 26 NL follow -up geeft aan Istanboel proces

| 52 |

Toelichting financiële bijlage Om deze redenen is de financiële bijlage verkort tot enkel

De financiële bijlage geeft een overzicht van projecten van projecten met als expliciete doelstelling het bevorderen of het ministerie van Buitenlandse Zaken met als specifieke beschermen van mensenrechten, zodat uw Kamer een doelstelling het beschermen en/of bevorderen van helder beeld heeft waar financiering voor het mensenrechmensenrechten uit het Mensenrechtenfonds en andere tenbeleid belandt. Verder zal het aandeel van projecten in fondsen (Accountabilityfonds, SBE Internationale OESO-landen de komende jaren afnemen, doordat het Rechtsorde, FLOW, Shiraka, Publieksdiplomatie, MATRA, Mensenrechtenfonds enkel in OESO-landen ingezet wordt Programma Ondersteuning Buitenland Beleid, Strategische bij een niet goed functionerende rechtsstaat of vanwege een Partnerschappen). Hieronder wordt nog een aantal relevante uitzondering. relevante ontwikkelingen geschetst op het gebied van financiering van mensenrechtenprojecten. Receptorbenadering

Tot slot heeft het kabinet de Kamer op 16 november 2016 Financiering in OESO-landen toegezegd om een eindevaluatie te laten uitvoeren naar het De Tweede Kamer heeft op 1 juli 2019 in het jaarlijkse pilotproject ‘Toepassing van de receptorbenadering op notaoverleg mensenrechten verheldering gevraagd over de gebied van mensenrechten’. Het ministerie heeft de lijst met projecten. Daarnaast is de motie-Koopmans/Van uitvoerder van het pilotproject nauw betrokken bij het

Helvert (Kamerstuk 32 735 V, nr. 217) op 5 november 2018 opstellen van de terms of reference van de evaluatie, waarbij aangenomen, waarin de Kamer het kabinet verzoekt om het doel was om duidelijk te maken wat het nut en de behoudens relevante uitzonderingen, voortaan geen toepasbaarheid is van de receptorbenadering voor het middelen uit het Mensenrechtenfonds meer te besteden Nederlandse buitenlandse mensenrechtenbeleid door te aan OESO-landen met een functionerende rechtsstaat. kijken in hoeverre sprake is van een vernieuwende

Mede op basis van deze verzoeken, heeft het ministerie de benadering en toegevoegde waarde. verschillende fondsen die bijdragen aan mensenrechten nader bekeken en geanalyseerd in welke OESO-landen en De evaluatie is na enige vertraging tussen september 2019 andere relatief rijke landen het ministerie non-ODA en januari 2020 uitgevoerd door een externe, onafhankefondsen uitgeeft ter bevordering van de rechtsstaat en lijke evaluator. Deze evaluatie van het 5-jarige pilotproject mensenrechten. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen concludeert dat er geen aantoonbare meerwaarde van de fondsen die via OESO-landen en/of relatief rijke landen receptorbenadering is. Bovendien blijkt uit de evaluatie dat worden besteed in andere landen (bijv. via Freedom House in de receptorbenadering lijkt bij te dragen aan een discours de VS aan mensenrechtenverdedigers in landen wereldwijd) dat onder steeds meer landen weerklank vindt en dat tegen en fondsen die daadwerkelijk in dat land zelf worden de mensenrechtenagenda ingaat die Nederland uitdraagt besteed. In de analyse was te zien dat het Mensenrechten(universaliteit, ondeelbaarheid vs. non-interventie, fonds beperkt in OESO-landen werd uitgegeven. In zoverre soevereiniteit en collectieve rechten). Verschillende het geen relevante uitzondering betreft of een slecht aspecten van de kritiek op de receptorbenadering uit deze functionerende rechtsstaat, zal in die landen geen nieuwe evaluatie sluiten aan bij een advies van de Adviesraad financiering vanuit het Mensenrechtenfonds plaatsvinden. Internationale Vraagstukken (april 2012) 26 .

Uit de analyse bleek ook dat verschillende projecten die Op basis van deze conclusies zal het kabinet geen nieuw voorheen in de mensenrechtenrapportage waren opgenoproject op gebied van de receptorbenadering financieren. men niet als primaire doelstelling het bevorderen en beschermen van mensenrechten hebben, maar bijvoorbeeld bijdragen aan versterking van de bilaterale relatie, het opbouwen van internationale allianties of het versterken van de Nederlandse positie.

26 ‘De receptorbenadering. Een kwestie van maatvoering’ (Adviesraad Internationale Vraagstukken), 13 april 2012.

| 53 |

Financiële bijlagen: overzicht uitgaven per thema

• 1. 

  Overzicht uitgaven Mensenrechtenfonds (MRF) per thema

• 2. 

  Overzicht uitgaven overige fondsen per thema 27

Totaal Mensenrechtenfonds

Thema Uitgaven in Euro's Aantal projecten

Vrijheid van meningsuiting & internetvrijheid 19.740.039 116

Vrijheid van religie en levensovertuiging 5.343.683 45

Gelijke rechten voor vrouwen en meisjes 7.841.900 127

Mensenrechtenverdedigers 9.081.997 71

Gelijke rechten voor LHBTI’s 4.861.531 80

Bevordering internationale rechtsorde / Strijd tegen straffeloosheid 3.232.490 28

Overig • Mensenrechten algemeen 601.403 19 • Mensenrechten en bedrijfsleven 1.379.227 24 • Ernstigste schendingen 1.036.820 17 • Overig 2.615.178 62

Totaal € 55.734.268 589

Totaal overige fondsen

Thema Uitgaven in Euro's Aantal projecten

Vrijheid van meningsuiting & internetvrijheid 7.133.686 26

Vrijheid van religie en levensovertuiging 29.791 3

Gelijke rechten voor vrouwen en meisjes 30.213.747 55

Mensenrechtenverdedigers 16.444.270 15

Gelijke rechten voor LHBTI’s 4.291.102 22

Bevordering internationale rechtsorde / Strijd tegen straffeloosheid 1.703.584 18

Overig • Mensenrechten algemeen 11.365.427 4 • Mensenrechten en bedrijfsleven 186.197 7 • Ernstigste schendingen 118.699 2 • Overig 1.273.333 16

Totaal € 72.759.836 168

27 Accountabilityfonds, Mensenrechten multilateraal, SBE Internationale Rechtsorde, FLOW, Shiraka, Publieksdiplomatie, MATRA, Programma Ondersteuning Buitenland

Beleid (POBB), Strategische Partnerschappen binnen het BHOS-beleid. Daarnaast nog enkele kleine projecten uit andere fondsen.

| 54 |

1 Overzicht uitgaven per thema Mensenrechtenfonds (MRF) per thema

Thema: Vrijheid van meningsuiting & internetvrijheid

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Abidjan, Ivoorkust Ivoorkust World Press Day 2019 2.026

Abidjan, Ivoorkust Ivoorkust World Press Photo 24.219

Abuja, Nigeria Nigeria Media Narratives on Conflict and Humanitarian Crises 70.866 in Nigeria

Amman, Jordanië Jordanië Digital Rights: Improving Human Rights Online in Jordan 136.539

Amman, Jordanië Jordanië Exploring Equality and Human Rights in Jordan with 169.767 Podcasts

Amman, Jordanië Jordanië Internet Freedom in Jordan 40.186

Amman, Jordanië Jordanië Promoting Accountability and Local Governance in 96.800

Jordan through Independent Media

Amman, Jordanië Jordanië Increased Access to Information on Human Rights 63.739 through Media in Jordan

Ankara, Turkije Turkije Diverse projecten vertrouwelijk 125.719

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Digital rights in Kazakhstan 37.800

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan World Press Photo Exhibitions 2.000

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Independent Media School in Kazakhstan 63.990

Athene, Griekenland Griekenland The Young Journalists 10.000

Bagdad, Irak Irak World Press Photo Exhibition 75.082

Bangkok, Thailand Thailand World Press Photo Exhibition 28.938

Boedapest, Hongarije Hongarije Network of Independent Regional Online Newspapers 8.000

Boedapest, Hongarije Hongarije Reclaiming Democracy 3.000

Boedapest, Hongarije Hongarije Empowerment Through Media Skills: Roma Women as 7.000 Role Models

Boedapest, Hongarije Hongarije From Local News Towards Local Democracy 7.000

Beiroet, Libanon Libanon Digital Rights as Human Rights 60.923

Boekarest, Roemenië Roemenië Journalists Against Organized Crime in Romania 24.890

Boekarest, Roemenië Moldavië Support for Russian Version of Print and Online Versions 113.817 of Investigative Newspaper Ziarul de Garda

Boekarest, Roemenië Moldavië Romano FM Radio in Soroca 20.129

Boekarest, Roemenië Moldavië Online Russian language News Platform Newsmaker.Md 105.500

Boekarest, Roemenië Moldavië Boosting Support to Russian-language Independent 39.876

Media and Media Literacy Efforts

Boekarest, Roemenië Moldavië Support of Freedom of Speech, Independent Press and 38.000 Opinion Pluralism

| 55 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Boekarest, Roemenië Moldavië World Press Photo 10.500

Boekarest, Roemenië Roemenië Media X Files: Establishing Good Practice in Reporting 35.000 on Violence against Women & Girls

Bogotá, Colombia Colombia Strengthening Innovation and Research on Freedom of 45.188 Expression

Bogotá, Colombia Colombia World Press Photo Exhibition 17.715

Bogotá, Colombia Colombia Support Leaders and Communities Affected by the 40.734 Armed Conflict in Sharing their Stories in Local Media

Bogotá, Colombia Colombia League Against Silence - Combating Media Self-Censor 37.960 ship

Brasilia, Brazilië Brazilië Human Rights Day Seminar 12.695

Brasilia, Brazilië Brazilië Local Democracy Index 22.561

Bratislava, Slowakije Slowakije Bellingcat training for investigative journalists 12.672

Bratislava, Slowakije Slowakije Fund for Investigative Journalism Contribution 2.500

Bratislava, Slowakije Slowakije Investigative Center of Jan Kuciak 10.000

Bujumbura, Burundi Burundi Vertrouwelijk 694.192

Caracas, Venezuela Venezuela Fabrica de Cine 9.206

Caracas, Venezuela Venezuela Peliculas que Importan 4.250

Caracas, Venezuela Venezuela World Press Photo 2019 24.053

Caracas, Venezuela Venezuela Vertrouwelijk 24.990

Dhaka, Bangladesh Bangladesh Voice of Rural Journalism 45.109

Genève, Zwitserland Zwitserland World Press Exhibition 20.879 (PV Genève)

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Strategic Litigation for Media and Access to Information 85.000 Law Reform

Havana, Cuba Cuba Potaje Urbano 2019: Freely expressing the Cuban 1.285 Cultural Identity

Havana, Cuba Cuba Diverse projecten vertrouwelijk 103.792

Islamabad, Pakistan Pakistan Pakistan Center for Excellence Evolution 162.096

Islamabad, Pakistan Pakistan Voice and Visibility 154.107

Istanbul, Turkije Turkije Vertrouwelijk 36.908

Jakarta, Indonesië Indonesië Diverse projecten vertrouwelijk 46.019

Jakarta, Indonesië Timor Leste Strengthening Media Self-Regulatory in Timor Leste 129.755

Jakarta, Indonesië Indonesië Support for Press Freedom 137.218

Jakarta, Indonesië Indonesië Vertrouwelijk 29.164

Kaboel, Afghanistan Afghanistan The Empowerment of Afghan Children and Women 20.000 through the Film Project: ‘When Pomegranates Howl’

Kairo, Egypte Egypte Freedom of Expression Program 27.432

Kairo, Egypte Egypte Digital Rights Project 36.258

Kairo, Egypte Egypte Freedom of Expression Program II 24.200

Khartoem, Soedan Soedan Diverse projecten vertrouwelijk 519.419

Kiev, Oekraïne Oekraïne Economic Education for Public Participation in Decision 4.838 Making

Kiev, Oekraïne Oekraïne Protection of Freedom of Speech in the East of Ukraine 10.923

Kiev, Oekraïne Oekraïne TV Bridges 5.935

Kiev, Oekraïne Oekraïne Digital Rights Agenda 49.352

| 56 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Kiev, Oekraïne Oekraïne Freedom of information for Crimea 46.303

Kiev, Oekraïne Oekraïne Strengthening the Capacity of Journalists and the Media 2.790

Kigali, Rwanda Rwanda Club de la Presse 40.376

Kinshasa, Democrati Democratische La Securite des Journalistes et Droit a l'Information au 250.000 sche Republiek Congo Republiek Congo Nord et Sud Kivu

Kinshasa, Democrati Democratische World Press Photo Exhibition 65.552 sche Republiek Congo Republiek Congo

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Freedom Film Fest 2019 6.352

Lima, Peru Peru World Press Photo Exhibition 14.000

Lima, Peru Ecuador World Press Photo Exhibition 14.875

Manilla, Filipijnen Filipijnen Safety of Journalists 48.572

Maputo, Mozambique Mozambique World Press Photo Exhibition 20.496

Mexico-Stad, Mexico Mexico International Human Rights Day 2019 4.000

Mexico-Stad, Mexico Mexico Vertrouwelijk 52.000

Ministerie van Wereldwijd Enabling the next generation 9.200.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Article 19 – Breaking the impasse 79.200 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Access Now 332.511 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Safety for Media Professionals 700.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Digital Defenders Partnership 1.014.879 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Resilient Information Spaces 439.948 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Small Media Foundation 305.708 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Viable Media for Empowered Societies 1.113.172 Buitenlandse Zaken

Moskou, Rusland Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 148.807

Panama-Stad, Panama Panama Workshop and Training Press Freedom 4.675

Parijs, Frankrijk (PV Jemen International Programme for the Development of 380.171 UNESCO) Communication

Parijs, Frankrijk (PV Wereldwijd Voorzitterschap Internationale Programma voor de 14.000 UNESCO) Ontwikkeling van Communicatie

Peking, China China Diverse projecten vertrouwelijk 69.412

San José, Costa Rica Costa Rica en El World Press Photo Exhibition 34.828 Salvador

San José, Costa Rica Centraal-Amerika Improving the Safety of Journalists in Remote Areas of 212.564 Central America

Skopje, Noord-Mace Noord-Macedonië Vidi Vaka Medium for Digital Natives: Preservering a 9.443 donië Free Flow of Information

Sofia, Bulgarije Bulgarije Anti-Corruption Media Training Seminar 2.978

Sofia, Bulgarije Bulgarije The Role of Independent Media in Corruption 13.995 Prevention

Sofia, Bulgarije Bulgarije Monitoring and Analyzing Media Attacks on the 10.080 Judiciary in Bulgaria

| 57 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Tbilisi, Georgië Armenië Protecting the Rights of Journalists and Countering the 72.000 Narrative Discrediting European Values

Tripoli, Libië Libië Human Rights Day event 'Draw your Right' 7.000

Tunis, Tunesië Tunesië The Right to Access to Information 127.370

Tunis, Tunesië Tunesië Promoting Investigative Journalism in the Regional and 1.903 National Media in Tunisia

Tunis, Tunesië Tunesië Supporting Freedom of Expression and Media 3.063 Development in North-West Tunisia

Warschau, Polen Wit-Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 261.860

Warschau, Polen Wit-Rusland The Belarusian Internet Library: Freedom of Speech and 10.500 Intellectual Property

Warschau, Polen Wit-Rusland Access to Propaganda-free Information in Belarus 95.000

Warschau, Polen Wit-Rusland World Press Photo Belarus 2019 24.950

Warschau, Polen Wit-Rusland Enhancing Access of Belarusian People to Objective 20.000 News and Information via Euroradio

Washington D.C. Wereldwijd Support for a Transatlantic High Level Working Group 125.000 Verenigde Staten on Content Moderation Online and Freedom of Expression

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Challenging Restrictions on Freedom of Expression and 94.000 OVSE) Access to Information in Belarus, Kazakhstan and Kyrgistan

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Election Observation Development Programme 40.000 OVSE)

Yangon, Myanmar Myanmar Vital News and Reporting to Support Human Rights in 9.444 Myanmar

Yangon, Myanmar Myanmar Investigative Journalism Project 10.005

Yangon, Myanmar Myanmar Protecting Human Rights Through Legal Advocacy 65.000

Yangon, Myanmar Myanmar Vital News Reporting to Support Human Rights 42.500

Yangon, Myanmar Myanmar Investigative Journalism Project 29.921

Yangon, Myanmar Myanmar Yangon Photo Festival 2019 17.000

Yangon, Myanmar Myanmar Human Rights Tulip Promotion 2.125

Totaal € 19.740.039

Thema: Vrijheid van religie en levensovertuiging

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Abuja, Nigeria Nigeria Transforming the Farmer-Herder Conflicts 269.000

Abuja, Nigeria Nigeria Unity in Diversity 78.360

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Promoting Freedom of Religion and Belief in Kazakh 34.000 stan through Freedom of Expression

Bagdad, Irak Irak Freedom of Religion and Belief Day 5.000

Colombo, Sri Lanka Sri Lanka Religious Freedom: Unlocking the Roots of Religious 6.178 Violence

Genève, Zwitserland Wereldwijd Istanboel Proces 71.478 (PV Genève)

Genève, Zwitserland Wereldwijd Side Event Freedom of Religion and Belief 7.299 (PV Genève)

Islamabad, Pakistan Pakistan Preserving Freedom of Religious Belief in Pakistan 100.796

| 58 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Islamabad, Pakistan Pakistan Engage Foundation – blasphemy 135.726

Islamabad, Pakistan Pakistan Legal Aid and Advocacy for Minorities 77.734

Islamabad, Pakistan Pakistan EPIC- Engaging Pakistani Interfaith Communities 28.592

Islamabad, Pakistan Pakistan Social and Economic Empowerment of Minorities 25.654

Islamabad, Pakistan Pakistan Mainstreaming Minorities Agenda Democratic Process 8.180

Islamabad, Pakistan Pakistan Team Muhafez and Basila & the Street Crew 107.943

Islamabad, Pakistan Pakistan Legal Aid Assistance for Minorities 12.714

Istanbul, Turkije Turkije Diverse projecten vertrouwelijk 145.038

Jakarta, Indonesië Indonesië Media and Religious Moderation 126.193

Jakarta, Indonesië Indonesië Religious Freedom Protection 131.273

Kairo, Egypte Egypte Minorities Project 63.894

Kairo, Egypte Egypte Together we Develop Egypt Phase II 114.293

Kairo, Egypte Egypte Promoting Cultural of Dialogue: Building Capacities 48.400 towards Religious Tolerance and Mutual Coexistence

Khartoem, Soedan Soedan Vertrouwelijk 46.504

Kiev, Oekraïne Oekraïne Promoting Tolerance via Jewish History and Culture 9.300

Kiev, Oekraïne Oekraïne Promotion of Religious Diversity 41.775

Lima, Peru Peru Catolicas por el Derecho a Decidir Peru 19.459

Ministerie van Wereldwijd Istanboel Proces - conferentie 16.783 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Midden-Oosten en Countering four pillars of discrimination 574.645 Buitenlandse Zaken Noord-Afrika

Ministerie van Wereldwijd A Religious Mosaic 470.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Voices for Inclusion 411.369 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Kameroen en de Freedom of Religion and Belief in Cameroon and the 815.775 Buitenlandse Zaken Filipijnen Philippines

Ministerie van Sub-Sahara Afrika Charting a Course for Muslim Advocates for Freedom of 121.500 Buitenlandse Zaken Religion or Belief and Women’s Rights

Ministerie van Wereldwijd Minority Rights Group International London 23.808 Buitenlandse Zaken

Moskou, Rusland Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 20.000

Nairobi, Kenia Kenia Enhancing Freedom of Religion or Belief 151.696

Nicosia, Cyprus Cyprus Religious Heritage of Cyprus 2.250

Peking, China China Vertrouwelijk 114.139

Tbilisi, Georgië Armenië Promoting Freedom of Religion and Belief in Armenia 102.113

Tbilisi, Georgië Georgië Humans in Religion 4.294

Tbilisi, Georgië Georgië Protecting the Rights of Non-dominant Religious 32.592 Groups

Tbilisi, Georgië Georgië Fostering Religious Tolerance and Cultural Diversity in 69.115 Public Schools

Tirana, Albanië Albanië Exploring the Role of Religion in Western Balkan 8.000 Societies

Washington D.C. Wereldwijd Protecting Belief Fund 376.406 Verenigde Staten

| 59 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Wenen, Oostenrijk (PV Oekraïne Ukraine: Faith in Religious Pluralism 94.470 OVSE)

Wenen, Oostenrijk (PV Centraal-Azië Forum 18 News Service 39.993 OVSE)

Yangon, Myanmar Myanmar Religious Freedom Initiative Plus 50.000

Yangon, Myanmar Myanmar Cultivation for religious freedom and belief 121.452

Yangon, Myanmar Myanmar Human Rights Tulip Winner Myanmar 8.500

Totaal € 5.343.683

Thema: Gelijke rechten voor vrouwen en meisjes

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Abuja, Nigeria Nigeria Red Diamond 2 - Women and Girls 134.670

Abuja, Nigeria Nigeria Towards Ending Child Marriage 130.548

Accra, Ghana Ghana Equal Rights and Economic Empowerment for women 83.537

Algiers, Algerije Algerije Renforcement de la Protection 285.000

Amman, Jordanië Jordanië Supporting Women’s Voices in Marriage and Advoca 653.541 ting for the Rights of Women with Disabilities

Amman, Jordanië Jordanië Integrated Development Center for Policy Research and 265.312 Innovation Advancement

Amman, Jordanië Jordanië Improving Jordan's Microfinance Industry to protect the 69.404 socio-economic rights of Jordan's most vulnerable

specially women

Amman, Jordanië Jordanië From Principle to Practice: Understanding patriarchal 101.029 attitudes and pave the way for policy reform

Amman, Jordanië Jordanië Equality for Prosperity 104.184

Ankara, Turkije Turkije Vertrouwelijk 133.917

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan WikiGap Kazakhstan 16.745

Athene, Griekenland Griekenland Melissa Project Empowering Female Refugees against 7.000 Gender Based Violence

Bagdad, Irak Irak Empowering Feminist Journalists 38.250

Bagdad, Irak Irak National Action Plan on Equal Rights for Women 54.497

Bagdad, Irak Irak Middle East and North Africa Regional Forum 17.850

Bakoe, Azerbeidzjan Azerbeidzjan Learn, Launch, Lead: Promoting Social Entrepreneur 25.000 ship as a Woman Empowerment Tool

Bakoe, Azerbeidzjan Azerbeidzjan Vertrouwelijk 48.000

Bakoe, Azerbeidzjan Azerbeidzjan Promotion of the Girl Child (rights) through Sport 25.000

Bangkok, Thailand Thailand Human Library: Putting a Spotlight on Invisible Women, 2.630 Lending a Voice to Unheard Women

Bangkok, Thailand Thailand MySis ChatBot Against Violence on Women 13.150

Boedapest, Hongarije Hongarije Let us Work Together - Stop Violence Against Women! 6.000

Boedapest, Hongarije Hongarije Social Economy and Social Entrepreneurship for 2.000 Inclusion of Disadvantaged Women in Labour Market

Boedapest, Hongarije Hongarije Helping Small Communities in the Countryside by 12.000

Strengthening the Role of Women

Beiroet, Libanon Libanon Women in Politics programma 131.453

| 60 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Beiroet, Libanon Libanon Encouraging Women in Politics 13.597

Belgrado, Servië Servië Agora 2.0: Interactive Educational Project aimed at 24.800 providing Political and Media Literacy to Young People

Focusing on Gender Identity

Belgrado, Servië Servië Public: Working with Youth on Understanding 39.880 Discrimination and Social Acceptance with Focus on

Women

Belgrado, Servië Servië New Spaces, New Voices: End News Media Sexism 8.106

Belgrado, Servië Servië Be Equal in the Value Chain 8.008

Boekarest, Roemenië Roemenië EveryGirl Everywhere Tour and Awareness Campaign 24.100

Boekarest, Roemenië Roemenië Preventing Sexual Offences and Recruitment of 13.988 Teenagers through Online Social Networks

Boekarest, Roemenië Moldavië Development of Resilience to Sexual and Commercial 67.550 Exploitation for Adolescents in Vocational Schools

Bogotá, Colombia Colombia Gender Equality in Territorial Peace Processes in Montes 72.944 de María

Brasilia, Brazilië Brazilië Indigenous Women & Good Living 13.660

Brasilia, Brazilië Brazilië Migrant Women & Justice 26.761

Brasilia, Brazilië Brazilië Cycle of Silence Documentary 17.250

Brasilia, Brazilië Brazilië Migrant Women Leaving the Prison System 1.906

Buenos Aires, Argentinië The Next Women Pitch Competition 2019 12.000 Argentinië

Buenos Aires, Argentinië Festival de Cine 19.168 Argentinië

Buenos Aires, Argentinië Girl Empowerment through Sports 40.000 Argentinië

Buenos Aires, Argentinië Dispositivo Integral de Fortalecimiento de la Ley de 38.947 Argentinië Educación Sexual

Buenos Aires, Argentinië Women's rights 20.125 Argentinië

Buenos Aires, Argentinië Fortaleciendo la Red Municipalista de Lucha contra las 1.426 Argentinië Violencias a las Mujeres de la Provincia de Córdoba

Caracas, Venezuela Venezuela ImpactGirls 20.397

Dakar, Senegal Gambia Awareness raising on Harmful Traditional Practices and 19.220 Sexual and Reproductive Health among Adolescents

Dakar, Senegal Guinee-Bissau Equipping a Shelter for Children and Young Girl Victims 19.131 of Gender Violence

Dakar, Senegal Senegal Opening of a Women's Rights House 7.165

Dakar, Senegal Senegal Advocacy for Access to Reproductive Health for 93.790 Adolescents and Young People

Dakar, Senegal Mauritanië Combating Sexual Violence in Mauritania 6.977

Dakar, Senegal Senegal Mobilizing Grandmothers and Teachers to Promote 17.559 Girl's Rights and Education and to Prevent Child

Marriage

Dakar, Senegal Senegal Maison Rose: Protection of Children and Women 17.150 Victims of Violence

Dhaka, Bangladesh Bangladesh Leaping Boundaries: Empowering Girls in Bangladesh 18.917

Erbil, Irak Irak Combat Female Genital Mutilation in Iraqi Kurdistan 89.590 and Help Victims

| 61 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Genève, Zwitserland Zwitserland Artistic Project against Domestic Violence 874 (PV Genève)

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Protection and Access to Justice for Girls and Women in 796.249 Zimbabwe

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Mitigating Violence Against Women in Political Spaces 125.384

Havana, Cuba Cuba Proyecto Palomas Documentary 2.742

Havana, Cuba Cuba Christian Centre for Reflection and Dialogue - Inclusion 17.997 and non-discrimination project

Havana, Cuba Cuba Cuban National Center for Sex Education: Program on 85.000 Sexual Health and Human Rights

Islamabad, Pakistan Pakistan Strengthening Law Enforcement Capacity for Effective 105.038 Service Delivery

Istanbul, Turkije Turkije Vertrouwelijk 66.182

Jakarta, Indonesië Indonesië Vertrouwelijk 110.964

Kaboel, Afghanistan Afghanistan My Red Line: Campaign for Advocacy of Afghan Women 16.830 in Peace Building

Kairo, Egypte Egypte Together to Combat Trafficking in Women 63.293

Kairo, Egypte Egypte Training and Employment for Women and Youth 41.126

Kairo, Egypte Egypte Addressing Female Migrants Vulnerability to Sexual 1.298 Exploitation

Khartoem, Soedan Soedan Vertrouwelijk 19.066

Kiev, Oekraïne Oekraïne Access to Justice for Women-victims of Violence 14.906

Kigali, Rwanda Rwanda Capacity building, Legal Assistance, and Advocacy for 45.274 Women Street Vendors Rights

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Child Marriage Workshops for Rohingya Refugee 6.479 Communities in Penang

Kinshasa, Democrati Democratische Promoting Women's Political Participation 187.000 sche Republiek Congo Republiek Congo

Kinshasa, Democrati Democratische Lutte Contre les Violences Faites aux Femmes et Jeunes 170.000 sche Republiek Congo Republiek Congo Filles dans la Province de Tshopo et Ville Province de

Kinshasa

Luanda, Angola Angola Promotion of Civil Society Women Networks and 50.000 Empowerment of Young Women in Angola

Manilla, Filipijnen Filipijnen Workshop for Aspiring Female Entrepreneurs 33.327

Maputo, Mozambique Mozambique World Press Photo CIVICUS 12.000

Mexico-Stad, Mexico Mexico Protection of Indigenous Women 24.456

Ministerie van Wereldwijd Evaluatie Karama 27.830 Buitenlandse Zaken

Moskou, Rusland Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 165.583

New Delhi, India India Equal Rights for Women in Urban Slums of Aurangabad 3.567

New Delhi, India India Creating Favourable Ecosystem for Non-traditional 2.377 Livelihoods for Women

New Delhi, India India Empowering Rural Women in Protecting their rights 4.435

New Delhi, India India Gendercide Project 98.770

New Delhi, India India Training Unemployed Women in Jharkhand 62.266

New Delhi, India India Menstrual Ad Education, Awareness, Production and 9.569 Sale

New Delhi, India India Women Agriculture Entrepreneurs 14.755

| 62 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Peking, China China Diverse projecten vertrouwelijk 994.801

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Advancing the Rights of women, girls and LGBTI 27.990 communities

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Gender Based Violence Prevention Programme 28.763

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Tsoga! Rights and empowerment of Township-based 57.276 women

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Project Access II: Youth Zones Protecting Disadvan 62.497 taged Youth in their Development

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Ruben Richards Foundation: Human Rights Practice in 16.318 Vulnerable Communities

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Consultation Dialogue: Young women as Drivers of 2.714 Democracy

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Women's Rights, Internet Governance and Online Safety 7.353 and Security

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Shared Goals, Different Paths - Women, Peace & 10.300 Security

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Advancing the Rights of Women and Girls 3.056

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Restoring Dignity to Women - Soap Project 2.215

Paramaribo, Suriname Suriname Human Rights Research in the Wayana community in 20.780 the South of Suriname

Rabat, Marokko Marokko Fighting Violence Against Women 3.211

Rabat, Marokko Marokko Activities to Protect Women against Sexual Harassment 78.392

Rabat, Marokko Marokko Promoting Best Practices in the State Response to 104.344 Sexual Violence against Women

Rabat, Marokko Marokko Counselling Center to Support Female Victims of 13.046 Violence

Rabat, Marokko Marokko Pour Une Politique Pénale et Carcérale qui Intègre le 56.584 Genre

Rabat, Marokko Marokko Stop Aux Violences Numériques 80.400

Riyad, Saudi-Arabië Saudi-Arabië Female Career Fair 14.950

San José, Costa Rica Centraal-Amerika Improve Environment for Women to Fully Exercise their 162.271 Sexual and Reproductive Health and Rights

Skopje, Noord-Mace Noord-Macedonië Support for the Implementation of the National Action 74.526 donië Plan for the Istanbul Convention

Skopje, Noord-Mace Noord-Macedonië Mentor with Impact - Mentoring Program for Women 3.693 donië Entrepreneurs and Professionals

Santo Domingo, Dominicaanse COIN: Access to information, Health and Legal Aid for 44.000 Dominicaanse Republiek Sexworkers and Dutch Detainees in the Dominican Republiek Republic

Santiago, Chili Chili Convencion Hay Mujeres 2019 2.600

Tbilisi, Georgië Georgië Role of Women in National Security 60.480

Tbilisi, Georgië Armenië Preventing Domestic Violence against Women 25.000

Tel Aviv, Israël Israël Cracking the Glass Ceiling 16.828

Tirana, Albanië Albanië, Noord-Mace Handle with Care: Educate the Public about the Topic of 1.260 donië, Kosovo Human Trafficking and Prostitution

Tirana, Albanië Albanië Dare and Care: Raising Awareness and Educating Young 41.600 People about Human Trafficking

Tirana, Albanië Albanië Education - No Early Marriage 22.455

| 63 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Tirana, Albanië Albanië See Women: Supporting Vulnerable Groups 26.695

Tripoli, Libië Libië Freedom Fields Movie 25.000

Warschau, Polen Wit-Rusland Vertrouwelijk 45.600

Warschau, Polen Wit-Rusland Promoting Democratization and Human Rights in 19.200 Belarus

Warschau, Polen Wit-Rusland Women Leaders in Belarus 14.000

Washington D.C. Wereldwijd Due Diligence Project: Framework to Counter Violence 14.025 Verenigde Staten Against Women

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Combating Violence Against Women in Southeast and 100.000 OVSE) Eastern Europe

Yangon, Myanmar Myanmar Vagina Monologues Performances 2.533

Yangon, Myanmar Myanmar Women Media Project 25.161

Yangon, Myanmar Myanmar Human Rights Tulip Myanmar Winner 8.500

Yangon, Myanmar Myanmar Platform for Women's Skill Development 2.017

Totaal € 7.841.900

Thema: Mensenrechtenverdedigers

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Ankara, Turkije Turkije Vertrouwelijk 79.983

Nur-Sultan Kazachstan Kazachstan Coalition of New Human Rights Defenders in Kazakh 23.568 stan

Bagdad, Irak Irak Human Rights Tulip Award Ceremony 9.304

Bakoe, Azerbeidzjan Azerbeidzjan Vertrouwelijk 26.730

Bangkok, Thailand Thailand Raise Your Voice for Environmental Rights 25.503

Bogotá, Colombia Colombia Autonomous Development, Effective and Peaceful 19.708

Leadership in Nariño & Chocó

Bogotá, Colombia Colombia Strengthening Capacities of Self-Protection of 80.616 Individuals, Groups and Communities at Risk because

of their Human rights Work and Leadership

Bogotá, Colombia Colombia Self-Protection and Security of Human Rights 34.894

Defenders and Organizations

Brasilia, Brazilië Brazilië Strengthening Human Rights Defenders Working in 10.000 Brazil

Bujumbura, Burundi Burundi Diverse projecten vertrouwelijk 265.909

Caracas, Venezuela Venezuela Diverse projecten vertrouwelijk 19.247

Caracas, Venezuela Venezuela Capacity Building of Espacio Anna Frank 8.497

Caracas, Venezuela Venezuela Human Rights of Indigenous People 1.723

Colombo, Sri Lanka Sri Lanka Vertrouwelijk 9.416

Dakar, Senegal Guinee-Bissau Building the Capacity of Civil Society in Rural Guinea 9.944 Bissau to Promote and Protect Human Rights

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Human Rights Support to Human Rights Defenders 237.257

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Hivos 137.485

Istanbul, Turkije Turkije Diverse projecten vertrouwelijk 63.195

Jakarta, Indonesië Indonesië Various Human Rights Activities 4.442

Jakarta, Indonesië Indonesië Vertrouwelijk 103.884

| 64 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Juba, Zuid-Soedan Zuid-Soedan Vertrouwelijk 500.000

Kaboel, Afghanistan Afghanistan Local Human Rights Tulip 5.322

Kampala, Oeganda Oeganda Strengthening Protection Mechanisms for Human 471.352 Rights Defenders in Uganda

Khartoem, Soedan Soedan Vertrouwelijk 89.681

Kiev, Oekraïne Oekraïne Protection, Legal Assistance, Support of Victims in 12.369 Crimea

Kiev, Oekraïne Oekraïne Ensuring Legal Protection of Human Rights Defenders 49.600

Kiev, Oekraïne Oekraïne Legal Support for Human Rights Defenders in Crimea 68.633

Kiev, Oekraïne Oekraïne Human Rights Tulip 2019 4.247

Kiev, Oekraïne Oekraïne Fight for Rights: Empowering disability of Human 45.334 Rights Defenders

Kigali, Rwanda Rwanda Strengthening Human Rights Defenders Practical 2.399 Knowledge in Human Rights Research Methodology

and Information Protection

Kigali, Rwanda Rwanda Human Rights Defenders Capacity Building in Research 53.900 Methodology and Security

Kinshasa, Democrati Democratische Diverse projecten vertrouwelijk 432.880 sche Republiek Congo Republiek Congo

Kinshasa, Democrati Democratische Local Human Rights Tulip 10.132 sche Republiek Congo Republiek Congo

Manilla, Filipijnen Filipijnen Communications for Human Rights 24.150

Manilla, Filipijnen Filipijnen Capacity Building for Young Human Rights Defenders 6.294

Manilla, Filipijnen Filipijnen Vertrouwelijk 22.915

Ministerie van Wereldwijd Shelter City Initiative 446.469 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Movies that Matter 80.750 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Holistic Protection – Integrated security and protection 308.750 Buitenlandse Zaken capacity development for most-at-risk Human Rights

Defenders

Ministerie van Sub-Sahara Afrika Foundations for Human Rights – Supporting change 452.340 Buitenlandse Zaken agents to act for human rights

Ministerie van Latijns-Amerika Improved protection and support to (women) human 142.911 Buitenlandse Zaken rights defenders in Latin America

Ministerie van OVSE-regio Support for Human Rights Defenders in Post-Soviet 96.225 Buitenlandse Zaken Countries

Ministerie van Wereldwijd Uitreiking Mensenrechtentulp 9.680 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Pakistan Project winnaar Mensenrechtentulp 2016: Digital 4.100 Buitenlandse Zaken Rights Foundation

Ministerie van Mauritanië Project winnaar Mensenrechtentulp 2015: Initiative for 3.750 Buitenlandse Zaken the Resurgence of the Abolitionist Movement

Moskou, Rusland Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 230.400

Nairobi, Kenia Kenia Safety & Security of Human Rights Defenders 173.489

Panama-Stad, Panama Panama Human Rights Film 2.890

Peking, China China Diverse projecten vertrouwelijk 445.861

Rabat, Marokko Marokko Advancing Human rights Jurisprudence 25.995

| 65 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Rabat, Marokko Marokko Institutionalization of International Human Rights 16.853 Agreements

Ramallah, Palestijnse Palestijnse Gebieden United Nations Development Programme: Civil Society 2.040.000 Gebieden Organizations Support

Sarajevo, Bosnië en Bosnië en Women Human Rights Defenders 54.715 Herzegovina Herzegovina

San José, Costa Rica Nicaragua Diverse projecten vertrouwelijk 293.756

San José, Costa Rica Guatemala, Honduras Planet Protectors 253.272 en Nicaragua

Tbilisi, Georgië Georgië Tbilisi Shelter City 94.080

Tel Aviv, Israël Israël Safeguarding Israeli Democracy 36.000

Tel Aviv, Israël Israël Advocacy for Palestinian Citizens of Israel 44.811

Tripoli, Libië Libië Human Rights Day 2018 11.314

Warschau, Polen Wit-Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 240.403

Washington D.C. Wereldwijd Lifeline: Embattled CSO Assistance Fund 170.000 Verenigde Staten

Washington D.C. Noord- en Zuid-Ame Inter-American Commission on Human Rights 238.000 Verenigde Staten rika

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Shelter and Resilience for Human Rights Defenders 25.000 OVSE)

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Winning Public Support for Human Rights Defence 20.000 OVSE)

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Advanced Human Rights Monitoring Training for 49.805 OVSE) Human Rights Defenders

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Democracy Defenders Award 2019 538 OVSE)

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Human Dimension Implementation Meeting 2019 - 6.189 OVSE) Side Events

Wenen, Oostenrijk (PV OVSE-regio Civil Society Advocacy on Human Dimension 50.000 OVSE)

Yangon, Myanmar Myanmar Strengthening Human Rights Protection in Myanmar 43.138

Totaal € 9.081.997

Thema: Gelijke rechten voor LHBTI’s

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Abuja, Nigeria Nigeria Vertrouwelijk 165.959

Algiers, Algerije Algerije Diverse projecten vertrouwelijk 35.093

Ankara, Turkije Turkije Diverse projecten vertrouwelijk 72.278

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Capacity Building for LGBTI activists 40.290

Athene, Griekenland Griekenland Lexicon for LGBTI Asylum Seekers 7.000

Bagdad, Irak Irak Diverse projecten vertrouwelijk 13.000

Bangkok, Thailand Thailand LGBTI Business Conference 2019 8.548

Bangkok, Thailand Thailand Hero Awards 2019 7.364

Bangkok, Thailand Thailand, Cambodja LGBTI documentary Events in Thailand, Cambodia and 13.967 en Laos Laos

Boedapest, Hongarije Hongarije Without Taboos about LGBTI+ People 5.000

| 66 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Beiroet, Libanon Libanon LGBTI Youth Platform 115.118

Beiroet, Libanon Libanon Vertrouwelijk 169.229

Belgrado, Servië Servië Belgrade Pride 2019 10.000

Belgrado, Servië Servië Novi Sad Pride 2019 6.145

Belgrado, Servië Montenegro Pdgorica Pride 2019 5.000

Belgrado, Servië Servië Dignity at Work 47.856

Boekarest, Roemenië Moldavië Fearless Together - LGBTI Rights Lobby and Advocacy 7.180 Programme

Bogotá, Colombia Colombia Sexual and reproductive health services for transgender 2.820 people at Profamilia clinics

Bogotá, Colombia Colombia Strengthen the Strategic Response Capacity of the 44.760 LGBTI Movement in Colombia against Misinformation

Campaigns

Bogotá, Colombia Colombia Empowering Transgender People for a Better Access to 43.231 Health Services

Brasilia, Brazilië Brazilië I Exist: Right to Exist for Transgender People in Brazil 13.440

Brasilia, Brazilië Brazilië Visibility to the Invisible: Greater Protection of LGBTI 28.930 People Deprived of Freedom of Abuse and Institutional

Violence

Brasilia, Brazilië Brazilië LGBTI Film Festival 2019 852

Brasilia, Brazilië Brazilië Six Stripes: a Platform to Foster and Empower those 2.625 who are part of the LGBTI Community

Brasilia, Brazilië Brazilië Creating awareness of LGBTI People in Detention 2.022

Buenos Aires, Argentinië Reducción de Violencias con Jóvenes en Situación de 24.999 Argentinië Vulnerabilidad Psicosocial

Bujumbura, Burundi Burundi Vertrouwelijk 42.075

Colombo, Sri Lanka Sri Lanka Human Rights Day 5.514

Dakar, Senegal Gambia en Senegal Diverse projecten vertrouwelijk 9.552

Havana, Cuba Cuba Orgullo Trans Cubano 850

Havana, Cuba Cuba Festival Diversidad de la Rambla al Malecon 2.975

Havana, Cuba Jamaica LGBTI Family Film Screening 384

Havana, Cuba Jamaica Vertrouwelijk 22.950

Islamabad, Pakistan Pakistan Vertrouwelijk 123.628

Istanbul, Turkije Turkije Vertrouwelijk 28.616

Kairo, Egypte Egypte Vertrouwelijk 55.981

Kiev, Oekraïne Oekraïne Empowering Civil Society 5.762

Kiev, Oekraïne Oekraïne KyivPride 10.349

Kiev, Oekraïne Oekraïne Mykolaiv the City of Equality 6.387

Kiev, Oekraïne Oekraïne Lviv: Becoming Human Rights City 37.744

Kiev, Oekraïne Oekraïne Journalists for Gender Equality and LGBTI Rights 34.100

Kiev, Oekraïne Oekraïne Coming Out of Isolation 50.122

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Rainbow Forward Strategy Retreat 2.994

Manilla, Filipijnen Filipijnen International Day against Homophobia, Transphobia 8.356 and Biphobia 2019

Mexico-Stad, Mexico Mexico Campaign International Day Against Homophobia, 8.667 Transphobia and Biphobia 2019

| 67 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Ministerie van Wereldwijd Ensemble Contre la Peine de Mort 2.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Oost-Europa en Support of the LGBTI grassroots in Eastern Europe 540.000 Buitenlandse Zaken Centraal-Azië

Ministerie van Sub-Sahara Afrika Ending LGBTI Conversion Therapy 490.535 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Advancing Equal Rights for LGBTI People Amidst 800.573 Buitenlandse Zaken Closing Civic Space & Religious Conservatism

Ministerie van Wereldwijd Intersekse Internationaal Mensenrechtenbeleid 100.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Centraal-Amerika en Documentary M/F/X outreach and impact program 99.600 Buitenlandse Zaken Zuid-Oost Azië

Moskou, Rusland Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 101.540

New Delhi, India India Smile - Equal Rights Programme for LGBT 5.274

New Delhi, India India LGBTI Suicide Prevention 24.925

Panama-Stad, Panama Panama Contrastes Documentary: Videos and Documentary 5.100 about LGBTI Community in the Netherlands

Panama-Stad, Panama Panama Fundacion Iguales 4.675

Panama-Stad, Panama Panama Building Bridges Visitors Program 1.317

Peking, China China Diverse projecten vertrouwelijk 561.928

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Realising LGBTI Rights in Africa 97.700

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika IDAHOT Day 2019 1.621

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Societal Challenges - Photography Project and LGBTI 4.321

Rabat, Marokko Marokko Vertrouwelijk 533

Seoul, Zuid-Korea Zuid Korea Korean Queer Culture Festival 6.800

San José, Costa Rica Centraal-Amerika Free to Be 212.775

Skopje, Noord-Macedonië Skopje Pride Parade 2019 6.980 Noord-Macedonië

Santiago, Chili Chili Organizando Trans Diversidades - Transfest 2019 5.850

Tbilisi, Georgië Armenië LGBT community Building in Armenia 64.700

Tbilisi, Georgië Georgië Sensitizing Key Stakeholders on LGBTI Issues 69.989

Tbilisi, Georgië Armenië Environment of Dialogue through Education and 3.894 Support

Tunis, Tunesië Tunesië Vertrouwelijk 3.114

Warschau, Polen Polen Impact of the Inclusive Working Culture on the 19.950 Company Performance

Warschau, Polen Wit-Rusland Vertrouwelijk 4.340

Washington D.C. Wereldwijd Dignity for all – Emergency Support for LGBTI Human 147.000 Verenigde Staten Rights Defenders

Wenen, Oostenrijk (PV Macedonië LGBTI Rights and Freedoms in Macedonia 30.000 OVSE)

Wenen, Oostenrijk (PV Rusland Moscow Mechanism: Improving Human Rights in 1.117 OVSE) Chechnya

Wellington, Nieuw Pacificische regio Support for LGBTI activists 14.564 Zeeland

Yangon, Myanmar Myanmar Promoting and Protecting LGBTI Rights in Myanmar 50.817

Yangon, Myanmar Myanmar Proud - LGBTI Community and Culture 28.263

Totaal € 4.861.531

| 68 |

Thema: Bevordering internationale rechtsorde / Strijd tegen straffeloosheid

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Algiers, Algerije Algerije Diverse projecten vertrouwelijk 42.297

Caracas, Venezuela Venezuela Vertrouwelijk 14.739

Dakar, Senegal Gambia Media training on Transitional Justice Gambia 8.778

Genève, Zwitserland Wereldwijd Accountability Conferentie 25.450 (PV Genève)

Jakarta, Indonesië Indonesië Empowering Indonesian Victims' Voices 22.458

Juba, Zuid-Soedan Zuid-Soedan Vertrouwelijk 147.900

Kairo, Egypte Egypte Vertrouwelijk 126.964

Khartoem, Soedan Soedan Support Darfur Bar Association 6.656

Khartoem, Soedan Soedan Building the New Sudan 269.460

Kiev, Oekraïne Oekraïne Communication and Advocacy Support to a Human 11.759 Rights Strategy

Kiev, Oekraïne Oekraïne Access to Justice for Vulnerable Groups 16.973

Kiev, Oekraïne Oekraïne Promoting Respect for Humanitarian Law 7.794

Kinshasa, Democrati Democratische Fighting against Impunity 320.000 sche Republiek Congo Republiek Congo

Koeweit-Stad, Koeweit Koeweit Capacity Building Training for Judges and Prosecutors in 7.822 Identifying Victims of Human Trafficking

Ministerie van Wereldwijd International Research And Exchanges Board 13.120 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd The Commission for International Justice and 619.380 Buitenlandse Zaken Accountability

Ministerie van Wereldwijd International Commission Of Jurists 157.859 Buitenlandse Zaken

Nairobi, Kenia Kenia Combating Impunity 100.040

Peking, China China Diverse projecten vertrouwelijk 283.111

Ramallah, Palestijnse Palestijnse Gebieden Youth Peace Initiative 80.000 Gebieden

Sanaa, Jemen Jemen International Development Law Organization 472.000

Seoul, Zuid-Korea Zuid-Korea Training on Transitional Justice for North and South 24.995 Korean Students

Sofia, Bulgarije Bulgarije Seminars by the Dutch Permanent Representative to 2.935 the Council of Europe

Straatsburg, Frankrijk Europa Human Trust Fund 200.000 (PV RvE)

Straatsburg, Frankrijk Europa Ondersteuning Europees Hof voor de Rechten van de 100.000 (PV RvE) Mens

Straatsburg, Frankrijk Oekraïne Council of Europe Action Plan for Ukraine 100.000 (PV RvE)

Straatsburg, Frankrijk Georgië Council of Europe Action Plan for Georgia 30.000 (PV RvE)

Straatsburg, Frankrijk Europa Ondersteuning Raad van Europa – Platform voor 20.000 (PV RvE) Journalisten

Totaal € 3.232.490

| 69 |

Thema: Mensenrechten algemeen

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Ankara, Turkije Turkije Vertrouwelijk 470

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Capstone Projects: Development of Human Rights 67.770 Courses for Higher Education Institutions in Kazakhstan

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Roadmaps for Implementation of UN treaty Bodies 71.100 Decisions by Kazakhstan’s Government

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Kazakhstan’s Universal Periodic Review 2019 42.660

Boekarest, Roemenië Moldavië Human Rights Film Festival 25.000

Bogotá, Colombia Colombia Small Activities on Human Rights 19.035

Brasilia, Brazilië Brazilië Citizenship and Democracy in Schools 22.055

Genève, Zwitserland Werelwijd Building national Universal Periodic Review Architec 200.000 (PV Genève) ture

Genève, Zwitserland Wereldwijd Ondersteuning Campagne Mensenrechtenraad 10.398 (PV Genève)

Genève, Zwitserland Wereldwijd Boekje ter gelegenheid van het 70 jarig bestaan van de 4.092 (PV Genève) Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

Ministerie van Saoedi-Arabië Vertrouwelijk 10.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Saoedi-Arabië Vertrouwelijk 10.890 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Mensenrechtencursus 2019 36.460 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Kandidaatstelling Mensenrechtenraad 3.945 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Mensenrechtenrapportage 2018 1.312 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Viering 70 jaar Universele Verklaring van de Rechten 2860 Buitenlandse Zaken van de Mens

Moskou, Rusland Rusland Vertrouwelijk 25.400

Ramallah, Palestijnse Palestijnse Gebieden Al Mezan Center for Human Rights 9.775 Gebieden

Ramallah, Palestijnse Palestijnse Gebieden Yesh Din volunteer for human rights 8.181 Gebieden

Sarajevo, Bosnië en Bosnië en Human Rights Day of the 25th Sarajevo Film Festival 30.000 Herzegovina Herzegovina

Totaal € 601.403

Thema: Mensenrechten en bedrijfsleven

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Accra, Ghana Ghana Human Rights and Business 24.835

Amman, Jordanië Jordanië Socio Economic Development for Marginalized Workers 107.168 in Jordan

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Support to the National Contact Point in Kazakhstan 1.558

Bagdad, Irak Irak Roundtable on Human Rights & Water 3.000

Bogotá, Colombia Colombia Trust and Consensus Building: Conflict Transformation, 113.006 Peaceful Coexistence and Addressing Remedy Measures

in the Coal Mining Region in Cesar

| 70 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Bogotá, Colombia Colombia Strengthening of the Ombudsman's Office 2.482

Bogotá, Colombia Colombia Research on multinational corporations in Colombia 11.000

Brasilia, Brazilië Brazilië Creating Employment opportunities for detainees 48.941

Brasilia, Brazilië Brazilië Human Rights in Construction: Research on Human 20.546 Rights of Children and Adolescents in the Construction

Industry of Rio de Janeiro

Brasilia, Brazilië Brazilië Making Corporate Social Responsibility Effective 1.527 through Dialogue and Multi-stakeholder Monitoring

Brasilia, Brazilië Brazilië Indigenous Rights and Corporate Social Responsibility 1.207

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Exchange Program between Tilburg University and 691 Midlands University in Zimbabwe in Areas of Human

Rights and Business

Jakarta, Indonesië Indonesië Support to Business & Human Right Agenda 104.228

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Business and Human Rights Conference 419

Kinshasa, Democrati Democratische Improving the Field Implementation of the Voluntary 148.770 sche Republiek Congo Republiek Congo Principles for Security and Human Rights in South Kivu

Lima, Peru Peru Bijdrage aan ICCO 18.750

Ministerie van Wereldwijd The International La Strada Association 13.361 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Shelter Me II 3.029 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen 527.567 Buitenlandse Zaken

Moskou, Rusland Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 25.400

New Delhi, India India Supporting Advocacy to Address Negative Impacts of 41.166 Unsustainable Business Practices on Human Rights

New Delhi, India India Indus Forum on Corporate Social Responsibility and 30.393 Sustainability

Peking, China China Vertrouwelijk 64.183

Yangon, Myanmar Myanmar Myanmar Centre for Responsible Business 66.000

Totaal € 1.379.227

Thema: Ernstigste schendingen

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Accra, Ghana Ghana Africa Centre for International Criminal Justice 116.411

Beiroet, Libanon Libanon Prevention of Torture 57.800

Beiroet, Libanon Libanon Rehabilitation of Victims of Torture 213.101

Boekarest, Roemenië Moldavië Improving the Access of Children Victims/Witness of 14.854 Violence, Neglect, Exploitation and Trafficking to

Specialized Services

Boekarest, Roemenië Moldavië Holocaust Education for Non-Jewish Youth in Moldavia 7.000

Bogotá, Colombia Colombia Support to the Colombian Commission of Jurists 53.653

Bogotá, Colombia Colombia Strengthening Resilience Capacities of Former Comba 132.051 tants in the Process of Reincorporation and in Communities

to Prevent Victimization and Stigmatization

Bogotá, Colombia Colombia Contributing to the Access of Land Restitution Rights 4.958 for the Displacement Victims in Antioquia

| 71 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Dakar, Senegal Gambia Truth, Reconciliation and Reparations Commission - 9.948 Stories of Women and Marginalized Groups

Hanoi, Vietnam Vietnam Training Program on the United Nations Convention 75.000 Against Torture

Islamabad, Pakistan Pakistan Public and Policy Advocacy against the Death Penalty 78.757

Kigali, Rwanda Rwanda Vertrouwelijk 2.076

Kinshasa, Democrati Democratische Strenghtening Capacity to Prosecute International 5.820 sche Republiek Congo Republiek Congo Crimes 2019

Ministerie van Wereldwijd World Organisation Against Torture 212.500 Buitenlandse Zaken

Rabat, Marokko Marokko Capacity Reinforcement Prison Personnel on Human 33.343 Rights

Sarajevo, Bosnië en Bosnië en Herzego Youth Countering the Violent Extremism 19.548 Herzegovina vina

Totaal € 1.036.820

Thema: Mensenrechten overig

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Amman, Jordanië Jordanië Second Chance: Enhancing Legal Protection for 123.937

Juveniles and Vulnerable Youth

Ankara, Turkije Turkije Vertrouwelijk 264.496

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Smart Pavlodar Initiative: Involvement of Citizens into 23.993 the Management of City Territories and Utility

Nur-Sultan, Kazachstan Kazachstan Anti-corruption Interactive Map 29.812

Athene, Griekenland Griekenland Strengthening the Organizational Capacity of the Greek 27.246 Ombudsman in Handling Complaints from Asylum

Seekers and Refugees

Athene, Griekenland Griekenland Different People, Same Country Initiative: Supporting a 10.850 Change in the Narrative about Migrants and Refugees

Athene, Griekenland Griekenland Assisting Professionals to Support and Empower Refugee 6.650 and Migrant Women against Gender-Based Violence

Beiroet, Libanon Libanon Peacebuilding & Reconciliation 4.604

Beiroet, Libanon Libanon Youth now - Peace building Youth 14.731

Bogotá, Colombia Colombia Constructors of Peace: peacebuilding and training 11.670 young activists

Bogotá, Colombia Colombia Anne Frank Educational Programme 21.370

Bogotá, Colombia Colombia Anne Frank - A History For Today 4.491

Caracas, Venezuela Venezuela Vertrouwelijk 12.648

Colombo, Sri Lanka Sri Lanka Election Monitoring 12.662

Dakar, Senegal Senegal Vocational Training for Economic and Social Integration 24.686 of Asylum Seekers, Refugees and Migrants from the

Sub-Region Living in Senegal

Havana, Cuba Cuba AfroAtenas: Support for Non-violence and Non 4.610 discrimination

Istanbul, Turkije Turkije Vertrouwelijk 912

Jakarta, Indonesië Indonesië Vertrouwelijk 70.400

Kairo, Egypte Egypte Rehabilitation and Reintegration of Children in Conflict 7.064 with the Law

| 72 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Kiev, Oekraïne Oekraïne Open Data Monitoring 4.668

Kiev, Oekraïne Oekraïne Countering Discrimination against Incurable Patients 14.248

Kiev, Oekraïne Oekraïne Protecting the Right to Life and Safety of Civilians 49.600

Kiev, Oekraïne Oekraïne Rating of Accessibility in Ukrainian Cities 39.944

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Sponsorship Participation in Conference on Statelessness 1.600

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Forum on Political Funding 4.180

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Refugee Festival 2019 1.672

Lima, Peru Peru Bijdrage aan Aynimundo 22.206

Lima, Peru Peru Programme Futuro Presente 19.397

Manilla, Filipijnen Filipijnen Youth-Friendly Health Centers 4.192

Mexico-Stad, Mexico Mexico Vertrouwelijk 41.195

Ministerie van Wereldwijd Evaluatie Receptorbenadering 22.467 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Netwerkbijeenkomst Mensenrechtenambassadeur 1.104 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Bezoek Hoge Commissaris Mensenrechten van de VN 1.817 Buitenlandse Zaken aan Nederland

Moskou, Rusland Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 67.194

New Delhi, India India Rights for Nomadic Narikkuravar Children 2.246

New Delhi, India India Programme for Children Living on Construction Sites 9.840

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Countering Violence and Extremism in Southern Africa 35.066

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Political Dialogues 18.397

Pretoria, Zuid-Afrika Zuid-Afrika Improving Governance in South Africa to Strengthen 24.890 Checks and Balances, Prohibit Wrongdoing and

Promote Democracy

Rabat, Marokko Marokko Support for Civil Society in Public Policy Participation 10.027

Rabat, Marokko Marokko Appui à l'Intégraiton des Migrants et Droits à la 13.585 Diversité

Ramallah, Palestijnse Israël Breaking The Silence 9.115 Gebieden

Ramallah, Palestijnse Israël / Palestijnse Diverse projecten vertrouwelijk in het kader van 415.625 Gebieden Gebieden verzoening

Ramallah, Palestijnse Israël Gisha - Legal Center for Freedom of Movement 3.076 Gebieden

Ramallah, Palestijnse Israël B'Tselem - The Israeli Information Center for Human 8.800 Gebieden Rights

Ramallah, Palestijnse Palestijnse Gebieden The Palestinian Working Women Society for Development 4.250 Gebieden

Ramallah, Palestijnse Israël Bimkom - Planners for Planning Rights 3.960 Gebieden

Ramallah, Palestijnse Israël / Palestijnse Stichting Aleh - Peace Bottom-Up 92.624 Gebieden Gebieden

Sanaa, Jemen Jemen Documenting, Supporting and Advocating Human 577.626 Rights in Yemen

Tbilisi, Georgië Georgië Understanding and Combating Far-Right Extremism 77.448 and Ultra Nationalism

Tbilisi, Georgië Armenië A Story to Learn From - the Diary of Anne Frank in 54.000 Armenia

| 73 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Tbilisi, Georgië Georgië Civic Education for All 40.320

Teheran, Iran Iran Crime Prevention and Criminal Justice 129.898

Tel Aviv, Israël Israël / Palestijnse Settlement Watch 2017-2019 6.738 Gebieden

Tel Aviv, Israël Israël / Palestijnse Detention and Interrogation of Children in Police 29.811 Gebieden Stations

Tel Aviv, Israël Israël Human rights of the Arab Minority in Israel 9.112

Tel Aviv, Israël Israël / Palestijnse Israel/Palestine Center for Research and Information: 4.438 Gebieden Forums Towards Partnership Building

Tripoli, Libië Libië Human Rights Carousel 10.000

Warschau, Polen Wit-Rusland Increasing Awareness of the 2nd European Games 1.970 Accessibility and Sports for Persons with Disabilities

Wenen, Oostenrijk (PV Rusland Vertrouwelijk 50.000 OVSE)

Totaal € 2.615.178

| 74 |

2 Overzicht uitgaven overige fondsen per thema

Thema: Vrijheid van meningsuiting & internetvrijheid

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Ankara, Turkije Turkije Vertrouwelijk 22.522

Belgrado, Servië Servië, Kosovo Media Incubator for the Western Balkans 100.000

Belgrado, Servië Servië Media and Information Literacy 36.450

Belgrado, Servië Servië, Albanië, Integrity and Authorship in Journalism 40.000 Montenegro,

Macedonië, Bosnië en Herzegovina, Kosovo

Belgrado, Servië Montenegro Facts Do Matter 2 - For the Media that We Deserve 50.800

Ministerie van Wereldwijd Free Press Unlimited: No News is Bad News 6.410.250 Buitenlandse Zaken

Kiev, Oekraïne Oekraïne Investigative Media 4.572

Kiev, Oekraïne Oekraïne Examining Elections through the Lens of Human Rights 29.810

Kinshasa, Democrati Democratische World Press Photo Exhibition 12.000 sche Republiek Congo Republiek Congo

Manilla, Filipijnen Filipijnen Coconet II: Connecting Communities and Networks 23.715

Pristina, Kosovo Kosovo Empowering Media for Democracy 40.000

Pristina, Kosovo Kosovo, Noord-Mace Regional Digital Media Event 48.000 donië, Bosnië, Servië,

Montenegro

Riga, Letland Letland Fact-checking Hub for Investigative Journalists 24.500

Riga, Letland Letland Public Service Media in Latvia 19.967

Riga, Letland Letland Young Media Sharks – Mentoring and Summer School 19.980

Riga, Letland Letland Platform for European Russians in Latvia and the Baltics 18.000

Riga, Letland Letland Movies that Matter and Latvian Journalist Association 3.050

Skopje, Noord-Mace Noord-Macedonië Monitoring and Policy for a Reformed Media Sector 23.862 donië

Tallinn, Estland Estland World Press Photo Exhibition 2019 10.000

Tbilisi, Georgië Georgië Privacy Rights in Georgia 78.590

Tirana, Albanië Albanië Constructive Journalism in Albania 18.040

Tirana, Albanië Albanië Media Freedom: Self Regulation Act III 30.000

Tirana, Albanië Albanië Jan Jansen Newspaper Archive 4.550

Tirana, Albanië Albanië World Press Photo Exhibition 2019 10.000

Yangon, Myanmar Myanmar Legal Reform Movement Freedom of Expression 17.000

Yangon, Myanmar Myanmar Investigative Journalism Training 37.534

Totaal € 7.133.686

| 75 |

Thema: Vrijheid van religie en levensovertuiging

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

New Delhi, India India Empowerment of Social Activists to Address Religious 5.498 Intolerance

New Delhi, India India Capacity Building for Religious Minorities 14.293

Warschau, Polen Wit-Rusland Vertrouwelijk 10.000

Totaal € 29.791

Thema: Gelijke rechten voor vrouwen en meisjes

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Abuja, Nigeria Nigeria Promoting Gender Equality and Accountability through 102.379 Policy

Abuja, Nigeria Nigeria Protect Women's Rights and Promote Gender Equality 87.496

Abuja, Nigeria Nigeria Programmes, Policies and Legislation for Gender 94.507 Equality in Nigeria

Abuja, Nigeria Nigeria Community Advocacy against Female Genital 4.277 Mutilation

Abuja, Nigeria Nigeria Increasing Advocacy Capacity of Young Women on 73.070 Sexual and Reproductive Health Rights

Algiers, Algerije Algerije Vertrouwelijk 30.769

Amman, Jordanië Jordanië 16 Days of Activism Against Gender-Based Violence 10.141

Ankara, Turkije Turkije Vertrouwelijk 20.656

Bamako, Mali Mali Actions pour la Santé de la Reproduction et la 1.505.816 Promotion des Droits des Femmes et des Filles

Boekarest, Roemenië Roemenië Romanian Independent Working Group against 950 Trafficking and Smuggling

Bratislava, Slowakije Slowakije Human Rights Day 2019 - Women's Rights are Human 1.939 Rights

Dakar, Senegal Senegal Human Rights Day - Film Screening for Students 564

Dakar, Senegal Kaapverdië Project for Mediation in Family Conflicts 4.986

Dakar, Senegal Senegal National Coalition for the Abandonment of Child 57.935 Marriage in Senegal

Dakar, Senegal Kaapverdië Involving Young People in Discussions around Sexuality 18.753

and Gender-Based Violence

Doha, Qatar Qatar Screening 'A Thousand Girls Like Me' 2.585

Ministerie van Wereldwijd Count Me In! Project on Equal Rights for Women 6.089.738 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Girls Advocacy Alliance 7.932.940 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Leading from the South 10.000.000 Buitenlandse Zaken

Hanoi, Vietnam Vietnam An Improved Legal Framework for Sexual Violence 92.794 against Women and Girls

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Building Capacity of Girls and Young Women in 34.747 Zimbabwe

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Ground Up: Movement Building for Political Accounta 66.992 bility

| 76 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Istanboel, Turkije Turkije Vertrouwelijk 21.189

Juba, Zuid-Soedan Zuid-Soedan 16 Days of Activism Against Gender-Based Violence 666

Kairo, Egypte Egypte Leadership and Participation of Young Women and Girls 639.049

Kairo, Egypte Egypte Scaling up the Safe Cities for Women Project 686.375

Kairo, Egypte Egypte Sexual and Reproductive Health Rights for Women 374.280 Living with HIV

Kairo, Egypte Egypte Gender-Sensitizing the Legislative Process 114.505

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Girls Speak: Empowering Girls as Human Rights 418 Defenders

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Human Rights Day Film Screening on Women's Rights 2.299

Kinshasa, Democrati Democratische Civil and Electoral Information for Women 296.637 sche Republiek Congo Republiek Congo

Manilla, Filipijnen Filipijnen Pinsan 3Ds Strategies: Decriminalize, De-stigmatize 169 and D-mystify abortion in the Philippines

Maputo, Mozambique Mozambique Supporting Sexual and Reproductive Health and Rights 3.300

Maputo, Mozambique Mozambique Strengthening of the Sport for Development Network 38.550

Maputo, Mozambique Mozambique Women Political Academy 880.581

Nairobi, Kenia Kenia Amplifying Voices of Women with Disabilities in Kenya 365.887

New Delhi, India India Ending Sexual Harassment: Accountability for Women 10.767 Workers in the Informal Sector

New Delhi, India India Ensuring Equal Rights for Women 29.853

New Delhi, India Nepal Dignified and Just Lives for Dalit Women in Far-West 48.061 Nepal

New Delhi, India India Male Youth Forums for Gender Equality 23.527

New Delhi, India India Go-Girls-Go: Enhancing Agency of Adolescent Girls to 24.600 Advocate for Equality

Pristina, Kosovo Kosovo Advancing Equality and Non-Discrimination 32.000

Pristina, Kosovo Kosovo Increased Participation for Good Governance 16.390

Riga, Letland Letland Regional Discussions on Gender Equality 2.000

Riga, Letland Letland Women Leadership Programme 1.000

Tbilisi, Georgië Georgië Access to Justice for Victims of Sexual Crimes in Georgia 62.630

Tbilisi, Georgië Georgië Promoting Diversity in Security and Defense Instituti 40.992 ons

Tbilisi, Georgië Georgië Supporting Re-socialization of Female Prisoners 4.095

Tbilisi, Georgië Georgië Sexual and Reproductive Health Rights Training for 1.976 Women with Disabilities

Tirana, Albanië Albanië Women in Politics Training 5.000

Tokio, Japan Japan A Better Community for Women Active in the Night 11.850 Time Economy

Tripoli, Libië Libië Vertrouwelijk 25.000

Yangon, Myanmar Myanmar Healing Wounds for Justice and Peace 175.000

Yangon, Myanmar Myanmar Raising Gender Awareness in the Conflict Affected 37.000 Kachin State

Zagreb, Kroatië Kroatië Be the Change! Workshops on Gender Equality 4.020

Totaal € 30.213.747

| 77 |

Thema: Mensenrechtenverdedigers

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Juba, Zuid-Soedan Zuid-Soedan Versterking netwerk mensenrechtenverdedigers 1.000

Juba, Zuid-Soedan Zuid-Soedan Unpaved Road to Peace - Movies that Matter 1.384

Manilla, Filipijnen Filipijnen Foster Social Cohesion, Community Resilience and 4.881 Respect for Human Rights

Manilla, Filipijnen Filipijnen Project Liguasan - Youth Empowerment for Environ 22.942 mental Justice

Ministerie van Wereldwijd Civicus Programme Support 2.166.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd International Center for Not-for-Profit Law 850.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Digital Defenders Partnership 1.000.000 Buitenlandse Zaken

Ministerie van Wereldwijd Freedom from Fear 12.061.000 Buitenlandse Zaken

Nicosia, Cyprus Cyprus Travelling Exhibition: International Criminal Court 5.495

Pristina, Kosovo Kosovo TrueAktiv: Critical Thinking and Human Rights Program 55.000 for Youth

Pristina, Kosovo Kosovo Photo Exhibition EmbraceMe-Kosovo 3.000

Tripoli, Libië Libië Supporting and Protecting Human Rights Defenders 145.721

Tripoli, Libië Libië Human Rights Day 2018 11.314

Warschau, Polen Wit-Rusland Diverse projecten vertrouwelijk 24.000

Yangon, Myanmar Myanmar Human Rights Education and Advocacy 85.000

Zagreb, Kroatië Kroatië Annual Award for Human Rights, Peacebuilding and 4.007 Non-Violence

Totaal € 16.444.270

Thema: Gelijke rechten voor LHBTI’s

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Algiers, Algerije Algerije Vertrouwelijk 11.923

Belgrado, Servië Servië, Montenegro Human Rights Day 3.400

Belgrado, Servië Servië Raising Awareness for the Diversity of the Same-Sex 3.600 Community

Belgrado, Servië Servië Remedy for Inequality – Access to Justice for LGBT 87.062 People

Boekarest, Roemenië Roemenië Human Rights Day 2019: LGBT Focus 12.500

Bogota, Colombia Colombia Printing of Works of Transgender Artists 1.500

Bogota, Colombia Colombia Promoting the Rights of LGBT Victims of the Armed 138.792 Conflict

Bratislava, Slowakije Slowakije Košice Pride 2019 1.000

Bratislava, Slowakije Slowakije Bratislava Pride: Rainbow Zebra 29.634

Bratislava, Slowakije Slowakije LGBTI Fund 1.500

Dakar, Senegal Senegal, Gambia Diverse projecten vertrouwelijk 30.918

Ministerie van Wereldwijd COC Nederland - Partnership for Rights, Inclusivity, 3.846.150 Buitenlandse Zaken Diversity and Equality

Nicosia, Cyprus Cyprus Workshop LGBTI Pride Festivals 1.182

| 78 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Pristina, Kosovo Kosovo Advancing the LGBTI Community’s Position in Society 45.000

Riga, Letland Letland LGBTI House – Riga & LGBTI Tent for Democracy at 1.500 Lampa Festival

Tallinn, Estland Estland LGBT Conference – The Price of Education: the 459

Wellbeing of LGBT+ Students’

Tirana, Albanië Albanië Empower the Protection of Intersex People 60.000

Tirana, Albanië Albanië Regional Conference LGBTI+ 2019 5.000

Tirana, Albanië Albanië EMO Girl Performance at Cloud Festival 3.000

Tokio, Japan Japan Pride House Tokyo Charity Marathon 5.000

Tokio, Japan Japan Participation of LGBT Activists at Amsterdam Pride 1.500

Wellington, Nieuw Pacifische regio Event with UN Independent Expert on Sexual 500 Zeeland Orientation and Gender Identity with LGBTI Activists in the Pacific

Totaal € 4.291.102

Thema: Bevordering internationale rechtsorde / Strijd tegen straffeloosheid

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Bogota, Colombia Colombia Supporting the Special Jurisdiction for Peace 55.967

Bogota, Colombia Colombia Participation of Women and Indigenous Victims in 107.556 Integral Systems of Truth and Justice

Bogota, Colombia Colombia Empower Families of Victims of Enforced Disap 10.968

pearance and Missing Persons

Bogota, Colombia Colombia Building Truth, Justice and Peace with Victims of the 149.574 Armed Conflict in Urabá and Bajo Atrato

Bogota, Colombia Colombia Justification for Children and Adolescents Affected by 117.241

the Armed Conflict in Colombia

Bogota, Colombia Colombia Support to the Truth Commission 165.073

Harare, Zimbabwe Zimbabwe Combating Impunity and Promoting Human Rights 81.549 Accountability

Kiev, Oekraïne Oekraïne Openness of Courts for Media and Public 10.356

Kiev, Oekraïne Oekraïne Raising Proficiency of the Judiciary 12.922

Kuala Lumpur, Maleisië Maleisië Outreach Event International Criminal Court 2.299

Kinshasa, Democrati Democratische Strengthening Citizen Election Observer Capacity 22.000 sche Republiek Congo Republiek Congo

Luanda, Angola Angola Advocacy for Access to Justice in Angola 120.000

Luxemburg, Luxem Luxemburg Screening of ‘The Trial of Ratko Mladic' 1.950 burg

Maputo, Mozambique Mozambique Transparency and Accountability in the Extractive 703.866 Industry

Nairobi, Kenia Kenia Access to Justice - Promoting Access to Justice for the 137.333 Poor and Marginalized

Tirana, Albanië Albanië Video on Rule of Law Cooperation 4.930

Totaal € 1.703.584

| 79 |

Thema: Mensenrechten algemeen

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Ministerie van Wereldwijd UN Office of the High Commissioner of Human Rights 10.649.997 Buitenlandse Zaken

Nairobi, Kenia Kenia Human Rights Protection 412.806

New Delhi, India India Human Rights Day Activities 2019 2.624

Ramallah, Palestijnse Palestijnse Gebieden The Independent Commission for Human Rights 300.000 Gebieden 2017-2019

Totaal € 11.365.427

Thema: Mensenrechten en bedrijfsleven

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Athene, Griekenland Griekenland Integration of Refugees in Greece 800

Manilla, Filipijnen Filipijnen Business for Peace 79.578

Manilla, Filipijnen Filipijnen Capacity Building for Small to Medium Water Districts 24.504 in the Philippines

Tirana, Albanië Albanië Promoting and Enhancing Corporate Social Responsibi 48.815 lity

Tirana, Albanië Albanië Women Entrepreneurship as Social Innovation 20.000

Tirana, Albanië Albanië Women Business Fair 2019 2.500

Warschau, Polen Wit-Rusland Vertrouwelijk 10.000

Totaal € 186.197

Thema: Ernstigste schendingen

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Bogota, Colombia Colombia Support for The Unit of Missing Persons for the 116.694

Participation of Family Members

Tokio, Japan Japan Information Website on the Death Penalty 2.005

Totaal € 118.699

Thema: Mensenrechten overig

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Algiers, Algerije Algerije Vertrouwelijk 96.652

Amman, Jordanië Jordanië Juvenile Justice Mapping Exercise 61.720

Ankara, Turkije Turkije Diverse projecten vertrouwelijk 382.114

Belgrado, Servië Servië Mobile Legal Assistance in South Serbia 44.600

Bogota, Colombia Colombia Forced Disappearance in Guaviare and Boyacá 67.932

Bogota, Colombia Colombia Policy Advice inside the Colombian Peace Process 89.000

Bratislava, Slowakije Slowakije Roma Spirit 2019 2.000

Bratislava, Slowakije Slowakije Human Forum: Countering extremism 2.000

Bratislava, Slowakije Slowakije Anne Frank - Let Me Be Myself 1.000

| 80 |

Project heeft Post, land/regio betrekking op land/ Project/activiteit Uitgaven in Euro’s

regio

Bratislava, Slowakije Slowakije Cleveringa Lecture 2019 71.019

Hanoi, Vietnam Vietnam Youth leadership for Sexual and Reproductive Health 100.198 Rights in Vietnam

Hanoi, Vietnam Vietnam Rooted: Land Rights Issues 104.510

Hanoi, Vietnam Vietnam Realization of Land Use Rights for Ethnic Minority 59.534 People with Disabilities

Hanoi, Vietnam Vietnam Community Participation in Water Rights Advocacy in 45.000 Srepok River Basin

Istanboel, Turkije Turkije Diverse projecten vertrouwelijk 105.151

Sarajevo, Bosnië en Bosnië en Improving Access to Freedom of Assembly in Bosnia 40.903 Herzegovina Herzegovina and Herzegovina

Totaal € 1.273.333

| 81 | AccraVaticaanstadPortOfSpainHoustonPretoriaLaPazIstanboelBoedapestHamburgVancouverDhakaDubaiBangkokAnkaraAlgiersKhartoemDubaiKobeBrusselMexicoSt PetersburgParamariboAnkaraRabatBelgradoRabatAtheneHarareNewYorkAntwerpenBuenosBogotáKairoHarareLagosManaguaQuitoHamburgLagosColomboMexicoBr atislavaLusakaBangkokSarajevoDamascusHoustonBonnAnkaraBrusselDarEsSalaamKobeSofiaKoealaLoempoerWellingtonAlgiersAnkaraAbujaChicagoMuscatDakarSt ockholmKopenhagenCotonouBuenosAiresAddisAbebaLissabonParijsRabatDüsseldorfTokioLuxemburgMontevideoChicagoBagdadPortOfSpainBoekarestLuxemburgDak arHoustonAlmatyDubaiRomeBamakoBelgradoHamburgRomeDarEsSalaamSofiaDubaiColomboRabatAtheneDublinSydneyKobeBogotáPraagOuagadougouAlgiersKin gstonStPetersburgAmmanMilaanMexicoTeheranAbuDhabiFrankfurtAmMainBelgradoTorontoAddisAbebaAnkaraSarajevoPortOfSpainAiresStockholmAmsterdamAbeba TripoliLaPazKairoManaguaBagdadLosAngelesKievAnkaraColomboWarschauRomeBernKingstonLissabonBoedapestBoedapestNewYorkMaputoColomboNewYorkRiyad BamakoTelAvivKingstonMontevideoLaPazPraagDubaiWenenCotonouBerlijnLaPazDüsseldorfKampalaTeheranSeoelMontevideoBrasiliaPretoriaAnkaraBomaySofiaToro ntoRomeZagrebWashingtonAmmanAtheneLaPazMoskouAlgiersAbidjanParamariboMaputoManillaKinshasaBarcelonaCaracasManaguaBarcelonaLusakaAntwerpenSa oPauloBagdadLaPazParijsTorontoBrusselBerlijnPekingMontevideoAbuDhabiTelAvivLondenIstanboelAlmatyBangkokHelsinkiSanJoséParamariboAnkaraSaoPauloPretor iaBangkokMilaanBamakoHoustonHarareBrasiliaKairoSarajevoBratislavaWindhoekZagrebBrusselRiyadMoskouAlmatyMaputoKarachiVancouverSantiagoDeChileTunis ManaguaTeheranCotonouTokioTunisHelsinkiBoekarestHamburgKopenhagenStockholmWellingtonMelbourneKopenhagenRabatBerlijnAntwerpenSanJoséRomeLuxemb urgSofiaHoustonRiyadDüsseldorfAmmanAccraPraagKarachiKairoSarajevoAlgiersAnkaraLondenBamakoJakartaParamariboOttawaMontrealAlgiersMuscatWindhoekRi yadLuandaMadridVaticaanstadWarschauBrasiliaVancouverAntwerpenDakarDarEsSalaamDubaiTripoliMaputoDublinBrusselSanJoséTelAvivMilaanBoedapestLusakaFra nkfurtAmMainMelbourneMünchenAtheneDüsseldorfKampalaCanberraBamakoIslamabadSofiaLissabonBangkokRomeChicagoAlgiersRiyadhYaoundéRiyadhMuscatKa mpalaParijsMadridBelgradoBelgradoSarajevoPraagKaapstadMelbourneLaPazTunisMoskouLosAngelesNewDelhiAddisAbebaAntwerpenBrusselWashingtonLusakaWen enHongKongBogotáLuandaRabatTokioWellingtonTokioMoskouAlmatyMilaanHamburgTelAvivMontevideoMaputoAlgiersMilaanMontevideoVancouverAnkaraBarcelon aPraagColomboWarschauMadridPretoriaBonnAtheneIstanboelWashingtonWellingtonKhartoemBonnLusakaDublinShanghaiWenenJakartaStockholmSanJoséManagu aNewYorkKhartoemAddisAbebaBagdadBrasiliaBelgradoMuscatLuandaSantiagoDeChileLusakaBomayRabatBomayOttawaBratislavaBagdadHavannaHavannaBerlijn HongKongMilaanCanberraHamburgNairobiPraagIslamabadAbuDhabiQuitoTripoliWashingtonDubaiRomeJakartaLimaLondenStockholmMoskouNewYorkAddisAbeba NewYorkSingaporeSeoelHongKongFrankfurtAmMainKarachiBratislavaLosAngelesBoekarestAtheneSingaporeAnkaraBratislavaTunisLuxemburgZagrebMontrealSofiaSy dneySantiagoDeChileLondenDüsseldorfAtheneNewYorkBrusselJakartaKarachiLuxemburgNairobiDarEsSalaamAntwerpenAddisAbebaRabatSantiagoDeChileHamburgK obeYaoundéAddisAbebaMadridBangkokDüsseldorfTelAvivParijsSeoelParamariboCotonouLaPazHelsinkiPortOfSpainParijsKievBarcelonaAccraZagrebRiyadLosAngelesM ilaanDarEsSalaamOsloLuandaNewYorkKhartoemBoedapestAbuDhabiHamburgSaoPauloMexicoManillaBangkokMünchenBuenosAiresSarajevoAnkaraStPetersburgSha nghaiBagdadJakartaKoealaLoempoerTunisOsloBratislavaMontrealDhakaKigaliTelAvivIstanboelHongKongChicagoIslamabadKingstonDamascusTunisBogotáKopenha genWenenCaracasBernKoealaLoempoerTokioDublinAlmatyNewDelhiAtheneRiyadPortOfSpainBonnShanghaiRiyadKhartoemZagrebSofiaLagosKobeDublinQuitoLonde nPretoriaAlmatyKarachiAnkaraTokioHavannaBonnBerlijnBuenosAiresLagosShanghaiKopenhagenBagdadHongKongAlmatyMuscatAbuDhabiWenenSanJoséKoeweitW enenKievParijsBuenosAiresMadridKoeweitHarareParijsMoskouPretoriaTripoliMadridDamascusPraagKobeKoealaLoempoerKaapstadLuandaKievLusakaDarEsSalaamM elbourneZagrebParijsHoustonWindhoekParamariboBamakoBonnCotonouOttawaJakartaMuscatColomboManillaOsloNairobiDubaiSaoPauloPretoriaMaputoAmmanB agdadNewDelhiLimaLaPazQuitoBogotáBamakoHamburgAlgiersLuandaKingstonRiyadMoskouLagosManaguaBuenosAiresManillaLimaMelbourneMexicoColomboCan berraAbuDhabiMelbourneWenenDarEsSalaamBrasiliaKoeweitParijsJakartaIstanboelTeheranKhartoemAbujaParijsStockholmTorontoNewDelhiQuitoSeoelBangkokWen enLaPazParamariboBoekarestSarajevoKoealaLoempoerBoekarestKingstonAlgiersStockholmLosAngelesDubaiSingaporeAnkaraAmmanCanberraBogotáParijsLaPazWen enAccraVaticaanstadPortOfSpainHoustonPretoriaLaPazIstanboelBoedapestHamburgVancouverDhakaDubaiBangkokAnkaraAlgiersKhartoemDubaiKobeBrusselMexico StPetersburgParamariboAnkaraRabatBelgradoRabatAtheneHarareNewYorkAntwerpenBuenosBogotáKairoHarareLagosManaguaQuitoHamburgLagosColomboMexico BratislavaLusakaBangkokSarajevoDamascusHoustonBonnAnkaraBrusselDarEsSalaamKobeSofiaKoealaLoempoerWellingtonAlgiersAnkaraAbujaChicagoMuscatDakar StockholmKopenhagenCotonouBuenosAiresAddisAbebaLissabonParijsRabatDüsseldorfTokioLuxemburgMontevideoChicagoBagdadPortOfSpainBoekarestLuxemburgD akarHoustonAlmatyDubaiRomeBamakoBelgradoHamburgRomeDarEsSalaamSofiaDubaiColomboRabatAtheneDublinSydneyKobeBogotáPraagOuagadougouAlgiers KingstonStPetersburgAmmanMilaanMexicoTeheranAbuDhabiFrankfurtAmMainBelgradoTorontoAddisAbebaAnkaraSarajevoPortOfSpainAiresStockholmAmsterdamAb ebaTripoliLaPazKairoManaguaBagdadLosAngelesKievAnkaraColomboWarschauRomeBernKingstonLissabonBoedapestBoedapestNewYorkMaputoColomboNewYorkRi yadBamakoTelAvivKingstonMontevideoLaPazPraagDubaiWenenCotonouBerlijnLaPazDüsseldorfKampalaTeheranSeoelMontevideoBrasiliaPretoriaAnkaraBomaySofiaT orontoRomeZagrebWashingtonAmmanAtheneLaPazMoskouAlgiersAbidjanParamariboMaputoManillaKinshasaBarcelonaCaracasManaguaBarcelonaLusakaAntwerpe nSaoPauloBagdadLaPazParijsTorontoBrusselBerlijnPekingMontevideoAbuDhabiTelAvivLondenIstanboelAlmatyBangkokHelsinkiSanJoséParamariboAnkaraSaoPauloPr etoriaBangkokMilaanBamakoHoustonHarareBrasiliaKairoSarajevoBratislavaWindhoekZagrebBrusselRiyadMoskouAlmatyMaputoKarachiVancouverSantiagoDeChileT unisManaguaTeheranCotonouTokioTunisHelsinkiBoekarestHamburgKopenhagenStockholmWellingtonMelbourneKopenhagenRabatBerlijnAntwerpenSanJoséRomeLux emburgSofiaHoustonRiyadDüsseldorfAmmanAccraPraagKarachiKairoSarajevoAlgiersAnkaraLondenBamakoJakartaParamariboOttawaMontrealAlgiersMuscatWindho ekRiyadLuandaMadridVaticaanstadWarschauBrasiliaVancouverAntwerpenDakarDarEsSalaamDubaiTripoliMaputoDublinBrusselSanJoséTelAvivMilaanBoedapestLusak aFrankfurtAmMainMelbourneMünchenAtheneDüsseldorfKampalaCanberraBamakoIslamabadSofiaLissabonBangkokRomeChicagoAlgiersRiyadhYaoundéRiyadhMusca tKampalaParijsMadridBelgradoBelgradoSarajevoPraagKaapstadMelbourneLaPazTunisMoskouLosAngelesNewDelhiAddisAbebaAntwerpenBrusselWashingtonLusaka WenenHongKongBogotáLuandaRabatTokioWellingtonTokioMoskouAlmatyMilaanHamburgTelAvivMontevideoMaputoAlgiersMilaanMontevideoVancouverAnkaraBar celonaPraagColomboWarschauMadridPretoriaBonnAtheneIstanboelWashingtonWellingtonKhartoemBonnLusakaDublinShanghaiWenenJakartaStockholmSanJoséMa naguaNewYorkKhartoemAddisAbebaBagdadBrasiliaBelgradoMuscatLuandaSantiagoDeChileLusakaBomayRabatBomayOttawaBratislavaBagdadHavannaHavannaBe rlijnHongKongMilaanCanberraHamburgNairobiPraagIslamabadAbuDhabiQuitoTripoliWashingtonDubaiRomeJakartaLimaLondenStockholmMoskouNewYorkAddisAb ebaNewYorkSingaporeSeoelHongKongFrankfurtAmMainKarachiBratislavaLosAngelesBoekarestAtheneSingaporeAnkaraBratislavaTunisLuxemburgZagrebMontrealSofi aSydneySantiagoDeChileLondenDüsseldorfAtheneNewYorkBrusselJakartaKarachiLuxemburgNairobiDarEsSalaamAntwerpenAddisAbebaRabatSantiagoDeChileHambu rgKobeYaoundéAddisAbebaMadridBangkokDüsseldorfTelAvivParijsSeoelParamariboCotonouLaPazHelsinkiPortOfSpainParijsKievBarcelonaAccraZagrebRiyadLosAngel esMilaanDarEsSalaamOsloLuandaNewYorkKhartoemBoedapestAbuDhabiHamburgSaoPauloMexicoManillaBangkokMünchenBuenosAiresSarajevoAnkaraStPetersbur gShanghaiBagdadJakartaKoealaLoempoerTunisOsloBratislavaMontrealDhakaKigaliTelAvivIstanboelHongKongChicagoIslamabadKingstonDamascusTunisBogotáKop enhagenWenenCaracasBernKoealaLoempoerTokioDublinAlmatyNewDelhiAtheneRiyadPortOfSpainBonnShanghaiRiyadKhartoemZagrebSofiaLagosKobeDublinQuitoL ondenPretoriaAlmatyKarachiAnkaraTokioHavannaBonnBerlijnBuenosAiresLagosShanghaiKopenhagenBagdadHongKongAlmatyMuscatAbuDhabiWenenSanJoséKoew eitWenenKievParijsBuenosAiresMadridKoeweitHarareParijsMoskouPretoriaTripoliMadridDamascusPraagKobeKoealaLoempoerKaapstadLuandaKievLusakaDarEsSala amMelbourneZagrebParijsHoustonWindhoekParamariboBamakoBonnCotonouOttawaJakartaMuscatColomboManillaOsloNairobiDubaiSaoPauloPretoriaMaputoAm manBagdadNewDelhiLimaLaPazQuitoBogotáBamakoHamburgAlgiersLuandaKingstonRiyadMoskouLagosManaguaBuenosAiresManillaLimaMelbourneMexicoColom boCanberraAbuDhabiMelbourneWenenDarEsSalaamBrasiliaKoeweitParijsJakartaIstanboelTeheranKhartoemAbujaParijsStockholmTorontoNewDelhiQuitoSeoelBangk okWenenLaPazParamariboBoekarestSarajevoKoealaLoempoerBoekarestKingstonAlgiersStockholmLosAngelesDubaiSingaporeAnkaraAmmanCanberraBogotáParijsLa PazWenenAccraVaticaanstadPortOfSpainHoustonPretoriaLaPazIstanboelBoedapestHamburgVancouverDhakaDubaiBangkokAnkaraAlgiersKhartoemDubaiKobeBrusse lMexicoStPetersburgParamariboAnkaraRabatBelgradoRabatAtheneHarareNewYorkAntwerpenBuenosBogotáKairoHarareLagosManaguaQuitoHamburgLagosColomb oMexicoBratislavaLusakaBangkokSarajevoDamascusHoustonBonnAnkaraBrusselDarEsSalaamKobeSofiaKoealaLoempoerWellingtonAlgiersAnkaraAbujaChicagoMusc atDakarStockholmKopenhagenCotonouBuenosAiresAddisAbebaLissabonParijsRabatDüsseldorfTokioLuxemburgMontevideoChicagoBagdadPortOfSpainBoekarestLuxe mburgDakarHoustonAlmatyDubaiRomeBamakoBelgradoHamburgRomeDarEsSalaamSofiaDubaiColomboRabatAtheneDublinSydneyKobeBogotáPraagOuagadougo uAlgiersKingstonStPetersburgAmmanMilaanMexicoTeheranAbuDhabiFrankfurtAmMainBelgradoTorontoAddisAbebaAnkaraSarajevoPortOfSpainAiresStockholmAmste rdamAbebaTripoliLaPazKairoManaguaBagdadLosAngelesKievAnkaraColomboWarschauRomeBernKingstonLissabonBoedapestBoedapestNewYorkMaputoColomboNe wYorkRiyadBamakoTelAvivKingstonMontevideoLaPazPraagDubaiWenenCotonouBerlijnLaPazDüsseldorfKampalaTeheranSeoelMontevideoBrasiliaPretoriaAnkaraBom aySofiaTorontoRomeZagrebWashingtonAmmanAtheneLaPazMoskouAlgiersAbidjanParamariboMaputoManillaKinshasaBarcelonaCaracasManaguaBarcelonaLusakaA ntwerpenSaoPauloBagdadLaPazParijsTorontoBrusselBerlijnPekingMontevideoAbuDhabiTelAvivLondenIstanboelAlmatyBangkokHelsinkiSanJoséParamariboAnkaraSao PauloPretoriaBangkokMilaanBamakoHoustonHarareBrasiliaKairoSarajevoBratislavaWindhoekZagrebBrusselRiyadMoskouAlmatyMaputoKarachiVancouverSantiago DeChileTunisManaguaTeheranCotonouTokioTunisHelsinkiBoekarestHamburgKopenhagenStockholmWellingtonMelbourneKopenhagenRabatBerlijnAntwerpenSanJosé RomeLuxemburgSofiaHoustonRiyadDüsseldorfAmmanAccraPraagKarachiKairoSarajevoAlgiersAnkaraLondenBamakoJakartaParamariboOttawaMontrealAlgiersMusc atWindhoekRiyadLuandaMadridVaticaanstadWarschauBrasiliaVancouverAntwerpenDakarDarEsSalaamDubaiTripoliMaputoDublinBrusselSanJoséTelAvivMilaanBoeda pestLusakaFrankfurtAmMainMelbourneMünchenAtheneDüsseldorfKampalaCanberraBamakoIslamabadSofiaLissabonBangkokRomeChicagoAlgiersRiyadhYaoundéRiy adhMuscatKampalaParijsMadridBelgradoBelgradoSarajevoPraagKaapstadMelbourneLaPazTunisMoskouLosAngelesNewDelhiAddisAbebaAntwerpenBrusselWashingt onLusakaWenenHongKongBogotáLuandaRabatTokioWellingtonTokioMoskouAlmatyMilaanHamburgTelAvivMontevideoMaputoAlgiersMilaanMontevideoVancouverA nkaraBarcelonaPraagColomboWarschauMadridPretoriaBonnAtheneIstanboelWashingtonWellingtonKhartoemBonnLusakaDublinShanghaiWenenJakartaStockholmSa nJoséManaguaNewYorkKhartoemAddisAbebaBagdadBrasiliaBelgradoMuscatLuandaSantiagoDeChileLusakaBomayRabatBomayOttawaBratislavaBagdadHavannaHa vannaBerlijnHongKongMilaanCanberraHamburgNairobiPraagIslamabadAbuDhabiQuitoTripoliWashingtonDubaiRomeJakartaLimaLondenStockholmMoskouNewYork AddisAbebaNewYorkSingaporeSeoelHongKongFrankfurtAmMainKarachiBratislavaLosAngelesBoekarestAtheneSingaporeAnkaraBratislavaTunisLuxemburgZagrebMont realSofiaSydneySantiagoDeChileLondenDüsseldorfAtheneNewYorkBrusselJakartaKarachiLuxemburgNairobiDarEsSalaamAntwerpenAddisAbebaRabatSantiagoDeChile HamburgKobeYaoundéAddisAbebaMadridBangkokDüsseldorfTelAvivParijsSeoelParamariboCotonouLaPazHelsinkiPortOfSpainParijsKievBarcelonaAccraZagrebRiyadLo sAngelesMilaanDarEsSalaamOsloLuandaNewYorkKhartoemBoedapestAbuDhabiHamburgSaoPauloMexicoManillaBangkokMünchenBuenosAiresSarajevoAnkaraStPet ersburgShanghaiBagdadJakartaKoealaLoempoerTunisOsloBratislavaMontrealDhakaKigaliTelAvivIstanboelHongKongChicagoIslamabadKingstonDamascusTunisBogot áKopenhagenWenenCaracasBernKoealaLoempoerTokioDublinAlmatyNewDelhiAtheneRiyadPortOfSpainBonnShanghaiRiyadKhartoemZagrebSofiaLagosKobeDublinQ uitoLondenPretoriaAlmatyKarachiAnkaraTokioHavannaBonnBerlijnBuenosAiresLagosShanghaiKopenhagenBagdadHongKongAlmatyMuscatAbuDhabiWenenSanJosé KoeweitWenenKievParijsBuenosAiresMadridKoeweitHarareParijsMoskouPretoriaTripoliMadridDamascusPraagKobeKoealaLoempoerKaapstadLuandaKievLusakaDarE sSalaamMelbourneZagrebParijsHoustonWindhoekParamariboBamakoBonnCotonouOttawaJakartaMuscatColomboManillaOsloNairobiDubaiSaoPauloPretoriaMaput oAmmanBagdadNewDelhiLimaLaPazQuitoBogotáBamakoHamburgAlgiersLuandaKingstonRiyadMoskouLagosManaguaBuenosAiresManillaLimaMelbourneMexicoCo lomboCanberraAbuDhabiMelbourneWenenDarEsSalaamBrasiliaKoeweitParijsJakartaIstanboelTeheranKhartoemAbujaParijsStockholmTorontoNewDelhiQuitoSeoelB

Mensenrechtenrapportage 2019 | Mensenrechtenrapportage 2019 | Mensenrechtenrapportage 2019 | Mensenrechtenrapportage 2019 | Mensenrechtenrapportage 2019

Deze brochure is een uitgave van:

Het ministerie van Buitenlandse Zaken

Postbus 20061 | 2500 eb Den Haag

© Buitenlandse Zaken | juni 2020