Toespraak van voorzitter Von der Leyen voor de plenaire vergadering van het Europees Parlement over het MFK, de eigen middelen en het herstelplan.

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op woensdag 13 mei 2020.

In de zeventig jaar die zijn verstreken sinds de verklaring van Robert Schuman heeft Europa heel wat crises en uitdagingen gekend.

In veel opzichten luidt het devies van Europa van oudsher niet alleen “eenheid in verscheidenheid”, maar ook “eenheid in tegenspoed”.

Momenteel, in deze tijd van tegenspoed, heeft Europa als antwoord op deze crisis meer dan ooit tevoren behoefte aan eenheid, vastberadenheid en ambitie.

In deze geest werkt de Commissie daarom aan een ambitieus plan om Europa er weer bovenop te helpen, zoals u ons in uw resolutie van vandaag heeft verzocht.

Geachte leden van het Europees Parlement,

We weten allemaal waarom we moeten handelen.

En de afgelopen weken heeft u mij vaak horen spreken over wat Europa moet doen.

Vandaag wil ik het hebben over het hoe.

Ik wil het met u hebben over de opzet en de belangrijkste kenmerken van het ambitieuze herstelplan voor Europa waar we momenteel aan werken.

Maar eerste moeten we goed begrijpen hoe deze heel speciale crisis in elkaar zit.

We hebben al eerder economische tegenspoed meegemaakt, maar nog nooit een economische stilstand zoals de afgelopen drie maanden.

Onze economieën staan in de wacht.

Toeleveringsketens zijn verstoord en de vraag is ingestort.

En van “business as usual” zal voorlopig nog geen sprake zijn.

Onze economieën en onze samenlevingen zullen voorzichtig en geleidelijk weer op gang komen.

Zolang de scholen niet opengaan, zullen de meeste ouders thuis moeten blijven werken.

En zolang we - terecht! - afstand moeten blijven houden,

zullen bedrijven de inrichting van hun werkplekken en hun manier van werken moeten aanpassen.

Met andere woorden:

Het herstel komt, maar het zal nog wel even duren voor het zover is.

Tweede punt:

Het virus is in alle lidstaten hetzelfde, maar het vermogen om het te bestrijden en de schok te absorberen, loopt sterk uiteen.

Landen en regio's waarvan de economie gebaseerd is op klantgerichte dienstverlening - zoals toerisme en cultuur - hebben veel meer te lijden gehad.

We mogen ook niet vergeten dat waar het virus het eerst toesloeg, het vaak ook het hardst toesloeg.

De pijnlijke ervaringen van Italië en Spanje en de volledige transparantie waarmee die landen de pandemie hebben bestreden, hebben andere landen geholpen om zich schrap te zetten voor de schok.

Derde punt:

Elke lidstaat heeft zo goed en kwaad als het ging zijn werknemers en zijn bedrijven gesteund, wat in veel gevallen mogelijk was doordat Europa snel en kordaat optrad:

we hebben de algemene ontsnappingsclausule geactiveerd en de EU-fondsen en de regels voor overheidssteun flexibeler gemaakt.

Maar: de begrotingsruimte is in alle lidstaten anders,

waardoor heel verschillend gebruik wordt gemaakt van overheidssteun.

Wat nu zichtbaar wordt,

is dat in onze eengemaakte markt het speelveld ongelijk is geworden.

Dat betekent dat we

  • de meeste steun moeten bieden aan wie die steun het hardste nodig heeft.
  • moeten aandringen op investeringen en hervormingen,
  • en onze economieën moeten versterken door te focussen op onze gemeenschappelijke prioriteiten: zoals de Europese Green Deal, digitalisering en weerbaarheid.

En omdat het gaat om herstel in Europa, met het accent op Europese prioriteiten, is het cruciaal dat het Europees Parlement daar volledig bij betrokken is.

Voor mij spreekt het vanzelf

dat dit Parlement zorgt voor de democratische verantwoording en meepraat over het hele herstelpakket, zoals dat ook het geval is als het om de begroting gaat.

En dat is vandaag ons uitgangspunt.

Geachte leden van het Parlement,

Dit herstelpakket bestaat uit twee onderdelen:

Ten eerste is er de Europese begroting - het MFK waarmee u heel goed bekend bent.

Ten tweede, bovenop de begroting, komt er een herstelinstrument, dat wordt gefinancierd door een grotere begrotingsruimte.

Die ruimte bepaalt het maximumbedrag dat de Commissie op de kapitaalmarkten kan lenen met garanties van de lidstaten.

En nog belangrijker:

alle herstelmiddelen worden via de EU-programma's gesluisd.

Om die reden, en ik herhaal, heeft het Europees Parlement evenveel te zeggen over de besteding van de herstelmiddelen als het te zeggen heeft over de besteding van het MFK.

Welnu: waar gaat dit herstelgeld naar toe?

Het zal worden besteed volgens drie pijlers.

  • De eerste pijler is vooral bedoeld om de lidstaten te helpen zich te herstellen en sterker uit de crisis te komen.

Het leeuwendeel van het geld zal voor deze pijler worden besteed aan een nieuw instrument voor herstel en weerbaarheid, dat wordt opgezet voor het financieren van cruciale overheidsinvesteringen en hervormingen, in lijn met onze Europese prioriteiten:

een dubbele transitie naar een klimaatneutraal, gedigitaliseerd en weerbaar Europa.

Dit zal in het kader van het Europees Semester gebeuren.

Het zal beschikbaar zijn voor alle lidstaten - ongeacht of zij deel uitmaken van de eurozone

  • en gericht zijn op die delen van de Unie

die het zwaarst getroffen zijn

en waar de behoeften het grootst zijn.

Binnen de eerste pijler

zal de Commissie extra middelen voor het cohesiebeleid voorstellen.

Dit zal bovenop de normale cohesiemiddelen in het kader van het MFK komen.

Deze extra middelen zullen worden toegewezen op basis van de ernst van de economische en sociale gevolgen van de crisis.

In de tweede pijler gaat het om het snel weer op gang brengen van de economie en de particuliere investeringen.

We wisten al voor de crisis

dat we ook grote particuliere investeringen in belangrijke sectoren en technologieën nodig hadden:

van 5G tot kunstmatige intelligentie,

van schone waterstof tot hernieuwbare offshore-energie.

Deze crisis heeft de behoefte alleen maar groter gemaakt dan zij al was.

Daarom willen we InvestEU versterken.

We zullen ook voor het eerst een nieuwe strategische investeringsfaciliteit creëren.

Dit zal investeringen bevorderen in belangrijke waardeketens die cruciaal zijn voor onze toekomstige veerkracht en strategische autonomie,

zoals de farmaceutische sector.

Europa moet in staat zijn om zelf kritieke geneesmiddelen te produceren.

Maar voor al deze maatregelen

hebben we gezonde bedrijven nodig om in te investeren.

Daarom stellen we ook een nieuw solvabiliteitsinstrument voor.

Dit zal helpen te voorzien in de herkapitalisatiebehoeften van gezonde bedrijven

die in gevaar zijn gekomen

als gevolg van de lockdown

  • waar in Europa zij zich ook bevinden.

Tot slot gaat het er in de derde pijler om, onverwijld lering te trekken uit de crisis.

Gedurende de laatste maanden

hebben we gezien wat belangrijk is,

wat goed heeft gewerkt,

en wat moet worden verbeterd.

Wij zullen de programma's versterken die tijdens de crisis hun waarde hebben bewezen

zoals RescEU of Horizon Europa.

Wij zullen een nieuw, specifiek gezondheidsprogramma creëren.

En we zullen ervoor zorgen

dat we onze partners kunnen ondersteunen

door onze instrumenten voor nabuurschap, ontwikkeling en internationale samenwerking te versterken,

alsook die voor pretoetredingssteun.

Geachte Parlementsleden,

Dit is in een notendop hoe het herstelinstrument eruit zal zien.

  • Het zal gericht zijn op de gebieden waar de behoeften en het potentieel het grootst zijn.
  • Het herstelinstrument is bedoeld voor de korte termijn, d.w.z. de eerste jaren van het herstel.
  • Het zal subsidies omvatten
  • en het zal de mogelijkheid bieden een deel van de investeringen dit jaar nog te doen

met gebruikmaking van beproefde financieringsmodellen

op basis van nationale garanties.

Het herstelinstrument zal een aanvulling vormen op de drie belangrijke vangnetten

die de leiders in april zijn overeengekomen:

  • het SURE-programma,
  • de financiering door de Europese Investeringsbank
  • en het Europees Stabiliteitsmechanisme.

En samen met ons volgende MFK

zal dit het ambitieuze antwoord zijn dat Europa nodig heeft.

Een antwoord dat de nieuwe eigen middelen omvat

die wij in onze begroting nodig hebben

  • precies zoals de Commissie in 2018 heeft voorgesteld.

Een antwoord waarin onze gemeenschappelijke waarden tot uiting komen in de vorm van een mechanisme ter bescherming van de rechtsstaat.

Een antwoord dat voortkomt uit noodzaak

maar is gemaakt voor de toekomst.

Dat versterkt de solidariteit tussen landen en mensen,

maar ook tussen generaties.

Vroeg of laat zullen onze wetenschappers en onderzoekers een vaccin tegen het coronavirus vinden.

Maar tegen de klimaatverandering bestaat geen vaccin.

Daarom moet Europa nu in een schone toekomst investeren.

Onze investeringen in het herstel hebben hun prijs.

Dat is de stijgende schuldenlast.

Maar als wij de schulden moeten verhogen die onze kinderen in de toekomst moeten afbetalen, dan is het minste wat we kunnen doen dat we met dat geld in hun toekomst investeren,dat we de klimaatverandering aanpakken en de druk op het klimaat verlagen in plaats van verhogen.

Aan het eind van de crisis mogen wij niet in oude patronen vervallen, wij mogen ons niet richten op het herstel van de economie van gisteren,

maar we moeten nu moedig de kans grijpen

om een moderne, schone en gezonde economie op te bouwen

die de bestaansmiddelen van de volgende generatie garandeert.

De Europese Unie alleen kan niet alle wonden helen

die deze crisis heeft geslagen.

Maar wij dragen ons deel van de verantwoordelijkheid

doordat wij vandaag de lasten eerlijk over de lidstaten verdelen

en er tegelijkertijd voor zorgen

dat deze enorme inspanning zich ook uitbetaalt voor de jongere generaties.

Dat is vandaag onze taak,

en ik ben ervan overtuigd

dat een eensgezind Europa die taak aankan.

Lang leve Europa!