Behandeling van de jaarverantwoording over 2019 in de commissies - Hoofdinhoud

Commissie Financiën

Aan de voorzitters van de vaste en algemene commissies

Plaats en datum:

Den Haag, 23 april 2020

Betreft:

Behandeling van de jaarverantwoording over 2019 in de commissies

Ons kenmerk:

2020Z07403/2020D15808

Geachte voorzitters,

In deze brief adviseert de vaste commissie voor Financiën u, vanuit haar verantwoordelijkheid voor de rijksuitgaven, over de wijze van behandeling in uw commissie van de jaarverantwoording over 2019.

De behandeling van genoemde stukken vindt dit voorjaar plaats onder bijzondere omstandigheden die een evenwichtige keuze vereisen. Enerzijds stellen de vijf Hoge Colleges van Staat op 7 april jl. in een gezamenlijke verklaring: “Juist in moeilijke tijden moeten hoogwaardige advisering, grondige openbare beraadslaging en besluitvorming, effectieve controle op de verantwoording van besteding van publieke middelen en adequate beoordeling van de zorgvuldigheid en de rechtmatigheid van overheidshandelen onverminderd worden gegarandeerd”. Anderzijds zijn de mogelijkheden voor het voeren van fysieke debatten beperkt. In haar advies heeft de commissie Financiën getracht maximaal rekening te houden met de geschetste omstandigheden en daarnaast de ruimte aan commissies te bieden om de behandeling van de jaarverslagen op verantwoorde wijze in te passen binnen hun eigen prioriteiten.

Advies over de behandeling van de jaarverantwoording

Op Verantwoordingsdag, woensdag 20 mei 2020, biedt de regering de Tweede Kamer de jaarverslagen en de slotwetten over 2019 aan en presenteert de Algemene Rekenkamer de resultaten van het verantwoordingsonderzoek. Dit zijn belangrijke documenten in het licht van de controlerende taak en het budgetrecht van de Tweede Kamer.

De aanbieding van genoemde stukken vindt ook dit jaar plaats in de plenaire zaal. Het Verantwoordingsontbijt, dat normaliter aan de aanbieding voorafgaat, is afgelast.

Ten aanzien van de behandeling van de jaarverantwoording adviseert de commissie Financiën aan de commissies een besluit te nemen over het volgende:

• - 

  Departementale jaarverslagen en de bijbehorende rapporten van de Algemene Rekenkamer zo veel mogelijk te behandelen in een apart wetgevingsoverleg, waarbij ook expliciet aandacht wordt besteed aan het financieel beheer en de dechargeverlening.

• - 

  Het aanstellen van één of meer rapporteurs; bij voorkeur één vanuit de coalitie en één vanuit de oppositie, die namens de commissie de kwaliteit van de verantwoordingsstukken onderzoeken. De ambtelijke staf is beschikbaar om de analyse van de stukken door de rapporteurs te ondersteunen.

• - 

  Desgewenst kunnen commissies hun rapporteurs mandateren om namens de commissie aanvullende inlichtingen in te winnen bij de Algemene Rekenkamer, als alternatief voor een fysieke technische briefing over de verantwoordingsrapporten. Indien t.z.t. de voorzieningen voorhanden zijn en de Kamerbrede lijn dit toestaat, zouden commissies alsdan kunnen besluiten een besloten technische briefing te houden in de vorm van een videoconferentie.

  In normale omstandigheden nodigt de commissie Financiën het Centraal Bureau voor de Statistiek uit om rond Verantwoordingsdag een technische briefing te verzorgen over de Monitor Brede Welvaart, waartoe, gezien de brede relevantie hiervan, alle belangstellende Kamerleden worden uitgenodigd. Onder de huidige omstandigheden is nog niet duidelijk of en in welke vorm deze briefing doorgang kan vinden. De commissie heeft besloten, indien deze briefing niet kan doorgaan, feitelijke vragen te stellen aan de minister van Economische Zaken, met het verzoek deze door te geleiden naar het Centraal Bureau voor de Statistiek.

  Informatie over de inbrengtermijnen voor de jaarverantwoording

  Om te bevorderen dat de behandeling van de jaarverantwoording over 2019 vóór het zomerreces is afgerond, heeft de Kamer besloten de uiterste termijn voor de inbreng over de jaarverslagen 2019, de rapporten van de Algemene Rekenkamer en het verslag van de slotwetten 2019 vast te stellen op donderdag 28 mei 2020, 14.00 uur. Aan het kabinet en de Algemene Rekenkamer is verzocht de antwoorden uiterlijk woensdag 10 juni 2020 bij de Kamer in te dienen.

  De commissie Financiën beveelt aan om de jaarverslagen en de bijbehorende rapporten van de Algemene Rekenkamer zo veel mogelijk te behandelen in aparte wetgevingsoverleggen (WGO’s), al laten de huidige omstandigheden het niet toe dat alle vaste en algemene Kamercommissies in week 25 en 26 WGO’s inplannen. Indien een wetgevingsoverleg niet mogelijk blijkt, kunnen commissies besluiten schriftelijk overleg te voeren over de jaarverslagen en Rekenkamerrapporten binnen het Kamerbreed vastgestelde behandelschema. Indien naderhand de behoefte bestaat moties in te dienen, kan dat eventueel ook in het WGO dat de commissie Financiën zal houden met de minister van Financiën.

  De commissie Financiën vraagt u om, ongeacht de behandelwijze waarvoor uw commissie kiest, rekening te houden met het streven om de behandeling van de jaarverantwoording over 2019 voor het zomerreces af te ronden.

  Hoogachtend,

  De voorzitter van de vaste commissie voor Financiën,

  Anne Mulder

  De griffier van de vaste commissie voor Financiën,

  Weeber

  Bijlage

  Aanbevelingen van de commissie Financiën inzake het plenaire Verantwoordingsdebat 2020 en de commissiebehandeling van de slotwetten en jaarverslagen 2019

• - 

  Plenaire behandeling verantwoordingsstukken

  De aanbieding van de verantwoordingsstukken

  De formele aanbieding van de verantwoordingsstukken over de uitvoering van de rijksbegroting 2019 vindt plaats in de plenaire zaal op woensdag 20 mei 2020. Dan biedt de minister van Financiën de slotwetten 2019, de jaarverslagen van de ministeries 2019 en het Financieel Jaarverslag Rijk 2019 met een korte toespraak aan in de plenaire vergaderzaal van de Tweede Kamer. Vervolgens zal de president van de Algemene Rekenkamer de Kamer kort toespreken over enkele hoofdlijnen van het verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer bij de jaarverslagen over 2019. Zoals het Presidium reeds op maandag 14 april jl. heeft laten weten (Kamerstuk 31428, nr. 14) vindt dit jaar geen Verantwoordingsontbijt plaats.

  Het Verantwoordingsdebat

  De commissie Financiën zal de Kamer voorstellen het Verantwoordingsdebat met de minister-president en de minister van Financiën, mits praktisch haalbaar, te laten plaatsvinden op woensdag 27 mei 2020. Op de agenda van dit debat over de beleidsresultaten van het jaar 2019 staan het Financieel Jaarverslag van het Rijk van de minister van Financiën, het Verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer en de Monitor Brede Welvaart van de minister van Economische Zaken en Klimaat¹.

  Om het Verantwoordingsdebat de aandacht te geven die het naar de mening van de commissie Financiën verdient, doet de commissie Financiën de aanbeveling dat de fractievoorzitters dit debat met de genoemde bewindslieden voeren.

  In het debat zullen dit jaar twee thema’s een belangrijke rol spelen:

  • - 

    Voor de derde keer zal het CBS dit jaar de Monitor Brede Welvaart opstellen, die op Verantwoordingsdag 2020 zal worden gepubliceerd. De Kamer kan deze betrekken bij het Verantwoordingsdebat en commissies bij hun behandeling van de jaarverslagen.

  • - 

    De Kamer heeft al uitgesproken dat de thema’s ‘de onderbouwing van de ramingen van inkomsten en uitgaven’ en ‘onderschrijdingen ten opzichte van het geraamde uitgavenkader’ de zogenaamde focusonderwerpen voor de verantwoording over 2019 zullen zijn. Deze aspecten zullen extra aandacht krijgen in het Financieel Jaarverslag van het Rijk.

• - 

  Commissiebehandeling verantwoordingsstukken

  Wetgevingsoverleggen (WGO’s)

  De commissie Financiën beveelt aan om de jaarverslagen en de bijbehorende rapporten van de Algemene Rekenkamer zo veel mogelijk te behandelen in aparte wetgevingsoverleggen (WGO’s). De huidige omstandigheden laten het evenwel niet toe dat alle vaste en algemene Kamercommissies in week 25 en 26 wetgevingsoverleggen houden over hun jaarverslagen. Commissies die een wetgevingsoverleg willen houden over hun jaarverslag, wordt aangeraden deze wens zo snel mogelijk na kennisneming van de inhoud van hun jaarverslag en het bijbehorende Rekenkamerrapport kenbaar te maken bij de Griffie Plenair, die de planning van nota- en wetgevingsoverleggen coördineert. Commissies wordt in overweging gegeven om, als alternatief voor een wetgevingsoverleg en in plaats van feitelijke vragen, schriftelijk overleg te voeren met de verantwoordelijk bewindspersoon over het jaarverslag en/of het Rekenkamerrapport, dan wel verslag uit te brengen in de vorm van een schriftelijk overleg bij de slotwet, binnen het Kamerbreed vastgestelde behandelschema. Voor de volledigheid: voor vragen aan de Algemene Rekenkamer kunnen commissies alleen gebruikmaken van het instrument feitelijke vragen. Indien na schriftelijke behandeling behoefte bestaat moties in te dienen met betrekking tot het departementaal jaarverslag of de slotwet en er geen wetgevingsoverleg is ingepland, bestaat de mogelijkheid dat fracties dat doen in het wetgevingsoverleg dat de commissie Financiën zal houden met de minister van Financiën.

  Rapporteurs

  Het kabinet heeft herhaaldelijk toegezegd zich in te zetten voor een verbetering van de kwaliteit van jaarverslagen en begrotingen. De commissie Financiën beveelt de commissies aan om de kwaliteit van de verantwoordingsstukken (informatiegehalte, inzichtelijkheid, concreetheid, toepassing van artikel 3.1 van de Comptabiliteitswet², het gebruik van beleidsdoorlichtingen, afrekenbaarheid) in gezamenlijkheid goed te beoordelen.

  Gedurende de afgelopen jaren is de aandacht in commissies voor de behandeling van verantwoordingsstukken toegenomen en is het min of meer de norm geworden dat iedere commissie daarvoor één of meer rapporteurs aanwijst, bij voorkeur één vanuit de coalitie en één vanuit de oppositie, die zich namens de commissie aan deze vraagstukken wijden. De ambtelijke staf is beschikbaar om de analyse van de stukken door de rapporteurs te ondersteunen.

  De inzet van rapporteurs hoeft niet af te hangen van het inplannen van een wetgevingsoverleg. Rapporteurs kunnen hun inbreng na instemming van de commissie ook schriftelijk voorleggen aan de verantwoordelijk bewindspersoon, al dan niet verwerkt als afzonderlijk onderdeel binnen het schriftelijk overleg over het jaarverslag.

  Commissies kunnen ook besluiten een rapporteur in te zetten op een specifiek thema dat van belang wordt geacht. Hiermee kan verdieping worden gezocht op een of meer onderdelen van het jaarverslag. De commissies wordt aanbevolen tijdig thema’s te benoemen die nader onderzocht worden.

  Technische briefings door de Algemene Rekenkamer

  De Algemene Rekenkamer biedt, zoals elk jaar, per jaarverslag een rapport aan met oordelen over de rechtmatigheid van de uitgaven in 2019 en het door het ministerie gevoerde financieel beheer. Daarnaast gaat de Algemene Rekenkamer in op de kwaliteit van de beleidsinformatie in het jaarverslag. Indien t.z.t. de voorzieningen voorhanden zijn en de Kamerbrede lijn dit toestaat, zouden commissies alsdan kunnen besluiten een besloten technische briefing te houden, al dan niet in de vorm van een videoconferentie. Echter, de Algemene Rekenkamer kan niet met zekerheid gehoor geven aan alle verzoeken om technische briefings indien deze pas in een laat stadium kunnen worden ingepland. Commissies wordt daarom in overweging gegeven hun rapporteurs te mandateren om namens de commissie aanvullende inlichtingen in te winnen bij de Algemene Rekenkamer, als alternatief voor een fysieke technische briefing over de verantwoordingsrapporten.

  Burgervragen bij de jaarverslagen

  De commissie Financiën informeerde u op 24 februari jl. over de geselecteerde beleidsthema’s voor de V-100, die dit jaar zou plaatsvinden met 100 jonge wetenschappers (2020D07815). In de brief van het Presidium van 14 april jl. leest u dat de V-100 dit jaar vanwege de maatregelen tegen verspreiding van het coronavirus helaas moet worden geannuleerd.

  Dechargeverlening

  Het sluitstuk van de begrotingscyclus is de goedkeuring van de slotwetten en de dechargeverlening voor het gevoerde financieel beheer aan de desbetreffende ministers aan de hand van de betrokken jaarverslagen.

  De commissie Financiën adviseert de commissies om bij de behandeling van de jaarverslagen in wetgevingsoverleggen expliciet aandacht te besteden aan het financieel beheer en aan de dechargeverlening. Zoals gebruikelijk zal de commissie Financiën de Kamer voor de stemming over de slotwetten per brief informeren over de uitkomsten van de behandeling van de jaarverslagen en de slotwetten en adviseren over de dechargeverlening. Ten behoeve van deze brief verzoekt de commissie Financiën om bijzonderheden bij de behandeling van de jaarverslagen en slotwetten uiterlijk vrijdag 26 juni 2020 kenbaar te maken via de commissiestaf.

  1 De minister-president heeft tijdens het Verantwoordingsdebat 2017 op 23 mei 2018 te kennen gegeven geen aparte Verantwoordingsbrief meer toe te sturen (Handelingen 23 mei 2018, TK 84-6-5).

  2 Zie ook het onderzoek naar de toepassing van artikel 3.1 van de Comptabiliteitswet 2016 door de rapporteurs Inzicht in Kwaliteit, Kamerstuk 31865, nr. 152