Mensenrechten en democratie: streven naar waardigheid en gelijkheid overal ter wereld

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op woensdag 25 maart 2020.

Vandaag hebben de Europese Commissie i en de hoge vertegenwoordiger een gezamenlijke mededeling en het EU-actieplan inzake mensenrechten en democratie voor de periode 2020-2024 goedgekeurd waarin de prioriteiten en de koers op het gebied van mensenrechten en democratie worden geschetst. Daarnaast hebben ze een gezamenlijk voorstel ingediend bij de Raad om met gekwalificeerde meerderheid van stemmen te besluiten over aangelegenheden die onder het actieplan vallen, wat duidt op het strategische belang van het actieplan. Het voorstel is erop gericht de besluitvorming over aangelegenheden op het gebied van mensenrechten en democratie sneller en efficiënter te maken.

Geopolitieke veranderingen, de digitalisering, de aantasting van het milieu en de klimaatverandering vormen grote problemen, maar bieden ook kansen om sneller in positieve zin te evolueren naar meer democratische en inclusieve samenlevingen. Het voorstel van vandaag zet uiteen welke koers de EU en haar lidstaten kunnen volgen om met deze nieuwe realiteit rekening te houden en samen te werken in overeenstemming met de fundamentele waarden van de EU.

Hoge vertegenwoordiger en vicevoorzitter Josep Borrell i verklaarde: “Crisissituaties zoals de huidige corona-pandemie zetten de werking van onze democratieën en in het bijzonder de effectieve eerbiediging en bescherming van mensenrechten onder druk. Dit is een kans voor Europa om op te komen voor zijn waarden en belangen. We moeten de moed en ambitie aan de dag leggen om de problemen samen op te lossen. Vandaag stellen we een ambitieus plan voor om de mensenrechten en de democratie over de hele wereld te verdedigen door de middelen waarover we beschikken, sneller en effectiever in te zetten.”

Het nieuwe actieplan bouwt voort op de verwezenlijkingen van het vorige actieplan en bevat de prioriteiten en belangrijkste acties voor de komende vijf jaar om ervoor te zorgen dat de EU een grotere rol speelt bij het bevorderen en verdedigen van de mensenrechten en de democratie in alle onderdelen van haar extern optreden. Het actieplan bestaat uit vijf actielijnen:

  • mensen beschermen en emanciperen;
  • veerkrachtige, inclusieve en democratische samenlevingen opbouwen;
  • een mondiaal systeem voor mensenrechten en democratie bevorderen;
  • de kansen benutten en de problemen aanpakken die het gebruik van nieuwe technologieën met zich meebrengen;
  • resultaten boeken door samen te werken.

Deze vijf actielijnen zullen de basis vormen voor de op nationaal, regionaal en multilateraal niveau uit te voeren maatregelen, rekening houdend met lokale omstandigheden en specifieke kenmerken. Daartoe zal de EU het brede scala van beleidsmaatregelen en instrumenten waarover ze beschikt, gebruiken om de mensenrechten, de democratie en de rechtsstaat te bevorderen en te verdedigen.

Sneller handelen

De mededeling en het nieuwe actieplan inzake mensenrechten en democratie gaan vergezeld van een gezamenlijk voorstel aan de Raad dat het strategische belang van het actieplan weerspiegelt en erop gericht is snellere en efficiëntere besluitvorming te bevorderen. Indien met het voorstel wordt ingestemd, zou de Europese Raad i het actieplan inzake mensenrechten en democratie met eenparigheid van stemmen goedkeuren als een EU-beleidsmaatregel van strategisch belang. Dit zou betekenen dat de Raad in de toekomst met gekwalificeerde meerderheid van stemmen kan besluiten over aangelegenheden die onder het nieuwe actieplan vallen. Dit zou ons een stap dichter brengen bij een meer strategische en assertieve EU.

Volgende stappen

De gezamenlijke mededeling, het EU-actieplan inzake mensenrechten en democratie (2020-2024) en het bijbehorende gezamenlijke voorstel zullen aan de Raad en het Europees Parlement i worden voorgelegd. Daarna is het aan de Raad om het EU-actieplan goed te keuren en aan de Europese Raad voor te stellen het goed te keuren als een EU-beleidsmaatregel van strategisch belang.

Achtergrondinformatie

Er zijn weliswaar grote stappen vooruitgezet, maar de afbraak van waarden als de universaliteit en ondeelbaarheid van de mensenrechten en de afbrokkeling van de democratie moeten worden bestreden. Daarnaast komen talrijke nieuwe technologieën op ons af, die zowel voor- als nadelen met zich meebrengen. Zo kunnen digitale technologieën de mensenrechten en democratisering vooruithelpen, maar indien nieuwe technologieën worden misbruikt, bestaat het risico dat bewaking, controle en repressie worden verscherpt. Ook de wereldwijde ecologische uitdagingen beïnvloeden de bescherming van de mensenrechten.

De EU blijft een standvastig voorvechter van mensenrechten en democratie. In 2012 heeft de EU het strategisch kader voor mensenrechten en democratie vastgesteld, dat de beginselen, doelstellingen en prioriteiten bevatte voor het bevorderen van de effectiviteit en consistentie van het EU-beleid op deze gebieden. Met het oog op de uitvoering van dit kader heeft de EU twee actieplannen vastgesteld, één in 2012 en één in 2015.

Met de vaststelling van het strategisch EU-kader voor mensenrechten en democratie in 2012, de eerste twee EU-actieplannen inzake mensenrechten en democratie (2012-2014 en 2015-2019), de benoeming van de eerste speciale vertegenwoordiger van de EU voor de mensenrechten (SVEU) in 2012 en de conclusies van de Raad over democratie in 2019, is de EU gecoördineerder, actiever, zichtbaarder en doeltreffender geworden in haar samenwerking met en betrokkenheid bij derde landen. Ze heeft ook haar betrokkenheid op het multilaterale niveau vergroot.

Meer informatie

Vragen en antwoorden

Gezamenlijke mededeling EU-actieplan inzake mensenrechten en democratie 2020-2024

EU-actieplan 2020-2024

Gezamenlijk voorstel voor een aanbeveling van de Raad aan de Europese Raad