Plastic-strategie Europese Commissie: wat te verwachten?

Met dank overgenomen van GroenLinks (GL) i, gepubliceerd op zaterdag 15 februari 2020.

1.

Plastic-strategie Europese Commissie: wat te verwachten?

Primary tabs

Deze week publiceert de Europese Commissie haar plastic-strategie. Wat staat er, naar verwachting, in die strategie? En waar op te letten bij het beoordelen ervan?

Plastic brengt onze samenleving enorm veel. Probeer het dagelijkse leven eens voor te stellen zonder dat goedje, het zit in vrijwel elk product om ons heen. Als we er echter niet zorgvuldig mee omgaan, zoals nu het geval is, dan leidt het onherroepelijk tot milieu- en gezondheidsproblemen. Gaan we op de huidige voet voort, dan kunnen we in 2050 weleens meer plastic dan vis in de zee hebben. Er duiken ook steeds meer alarmerende verhalen op over microplastic in de voedselketen en het menselijk lichaam.

Ook in de EU is er nog veel te verbeteren. In 2014 werd bijvoorbeeld slechts dertig procent van de 26 miljoen ton afval die in officiële afvalverwerkingskanalen terecht kwam, gerecycled. Betrouwbare cijfers over de hoeveelheid zwerfafval die we produceren zijn er niet, echt goede regelgeving om het te voorkomen evenmin. Ook het toevoegen van microplastic in cosmetica en verzorgingsproducten is nog steeds mogelijk. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.

Europa wil daar verandering in gaan brengen. In het Actieplan voor de Circulaire Economie heeft de Europese Commissie zich gecommitteerd om met een plastic-strategie te komen. We bespreken onze verwachtiingen in deze persbriefing.

Naast woorden, ook wetgevende daden

Normaal gesproken bevatten de strategieën van de Europese Commissie een fantastische omschrijving van de problematiek, heel verstandige aandachtspunten, talrijke plannen om lidstaten te helpen bij het uitwisselen van ‘best practices’, een aantal toezeggingen om geld (uit bestaande fondsen) vrij te maken, en tig aankondigingen van nieuwe studies.

Twee dingen worden echter vaak vergeten in de strategieën: duidelijke tijdschema’s en deadlines en het toezeggingen van concrete wetgevende voorstellen.

Even leek dat ook nu weer het geval te worden. In een gelekte eerdere versie van de strategie werd vrijwel geen wetgevende maatregel aangekondigd. Zelfs niet op de belangrijkste boosdoener achter plastic zwerfvuil: plastic voor eenmalig gebruik. Al dan niet door de daarna ontstane druk op de Europese Commissie, zal dat deze week anders zijn.

Eenmalig gebruik van plastic

Veel van het plastic gebruiken we eenmalig en gooien we vervolgens weg: plastic tassen, flessen, cups, tubes, en andere verpakkingen. In de EU vormt deze categorie meer dan veertig procent van al het plastic. Het is deze groep die voor de meeste vervuiling zorgt. Andere categorieën plastic zoals in de bouw (20 procent), auto’s (10 procent), meubelen, elektronische apparatuur of landbouw, zijn stukken makkelijker op te vangen.

De Europese Commissie heeft ondertussen een ‘stakeholder consultatie’ over single-use plasic uitgeschreven. Dat is de eerste stap die de Commissie zet zodra er een wetgevend voorstel aan zit te komen. GroenLinks is erg content met deze ontwikkeling.

Europese belasting op plastic

Een paar dagen terug kondigde Günther Oettinger (eurocommissaris voor de EU-begroting) dat de plastic-strategie een verwijzing naar een Europese belasting op plastic zal bevatten. Dat zou een erg goed voorstel zijn. Ten eerste zorgt het ervoor dat de vervuiler betaalt en er dus zuiniger omgegaan zal worden met plastic. Ten tweede maakt internalisering van de externe kosten, milieuvriendelijkere alternatieven voor plastic meer competitief. En ten derde zorgt een EU-belasting voor directe inkomsten in de EU-begroting. GroenLinks is een voorstander voor meer eigen inkomsten voor de EU, om zo de contributies per land te kunnen verlagen en minder koehandel te krijgen tussen landen, wat vervolgens kan leiden tot meer vernieuwing in de EU begroting.

Plastic uit make-up

Een ander belangrijk punt om in de gaten te houden is of de Commissie een verbod op het toevoegen van microplastic in verzorgingsproducten en cosmetica komt. Het Verenigd Koninkrijk heeft net een verbod ingevoerd en ook andere landen lopen met dat idee rond.

Volgt de Europese Commissie? Vermoedelijk zal de Commissie er voor kiezen om het Europees op een veel omslachtigere manier doen, door geval per geval te bestuderen via REACH, en aan de hand daarvan eventuele beperkingen op te leggen. GroenLinks wil duidelijkheid en eenvoud: nieuwe wetgeving waarin een algemeen verbod voor heel de EU wordt vastgelegd.

Veelzijdig microplastic-monster

Het probleem van microplastic is echter vele malen breder, het komt van allerlei kanten in het milieu terecht. Een grote bron is plastic zwerfafval dat in de loop der jaren fragmenteert tot microplastic, vandaar dat de wetgevende actie op single-use plastic die de Commissie gaat aankondigen zo belangrijk is.

Een andere beruchte categorie is slijtage van autobanden. Hogere eisen aan autobanden zou een begin zijn. Stelt de Commissie voor om daarop in te zetten? Zo ja, wanneer kunnen we een concreet voorstel verwachten? Slijtage van synthetische kleding in de wasmachine is eveneens een belangrijke categorie. Ook daar zal gekeken moeten worden naar, onder andere, producteisen. De strategie is een uitgelezen kans voor de Commissie om een signaal aan de kledingindustrie te geven.

Dan zijn er nog plastic pellets. Dit zijn kleine plastic bolletjes (de ruwe pre-productie plastic), die makkelijk te vervoeren zijn, en vervolgens omgesmolten worden tot vrijwel alle verschillende plastic producten. Tijdens de productie van de pellets, het vervoer (per schip, trein en vrachtwagen) en in de fabriek waar de pellets verder verwerkt worden, is er continue kans dat de pellets in het milieu terecht komen. Striktere regelgeving om dat te voorkomen is volgens GroenLinks hard nodig. Wat stelt de Europese Commissie voor?

Het scheepvaartprobleem

Veel van het plastic afval dat in de zee te vinden is, is direct afkomstig van schepen. Waarom immers geld betalen voor de verwerking van het afval, als je het ook gewoon in zee kan dumpen? Niemand die het ziet. Helaas gebeurt dat erg veel. Europese wetgeving waarin daar wat aan gedaan kan worden is de richtlijn ‘Havenontvangstvoorzieningen voor scheepsafval en ladingresiduen’. In 2015 is besloten dat deze wetgeving herzien moet worden. Naar verwachting komt de Commissie, tegelijk met de presentatie van de plastic-strategie, met een uitgewerkt herzieningsvoorstel.

Vermoedelijk zal de Europese Commissie met een zeer belangrijke wijziging van de huidige wetgeving komen. Als het aan de Commissie ligt zullen schepen voortaan bij het aanmeren in een EU-haven een vast bedrag (dat per schip berekend wordt via een aantal indicatoren) voor afvalverwerking moeten betalen, ongeacht de hoeveelheid afval dat ze ook daadwerkelijk inleveren. Dat neemt de prikkeling om het te dumpen weg. GroenLinks is groot voorstander van zo een maatregel.

Naar schatting ongeveer een kwart van het door scheepvaart veroorzaakte afval in zee, wordt gevormd door vissersboten. Een groot deel daarvan zijn visnetten (de netten zijn gemaakt van nylon, wat eveneens plastic is). Een derde van alle netten raakt verloren in zee, dat is veel te veel. De verloren of afgedankte netten (na ongeveer twee jaar zijn ze versleten) zijn extra schadelijk omdat er allerlei zeedieren in verstrikt raken. Ook hier is wetgevende EU-actie hard nodig, bijvoorbeeld via een statiegeldsysteem. Wat stelt de Europese Commissie op dit onderdeel voor?

Neem voor meer informatie of interviewverzoeken contact op met Lowie Kok, persvoorlichter GroenLinks Europa

Telefoon: +31 634 930 173

E-mail: lowie.kok@ep.europa.eu

Kijk voor extra informatie ook op het Mediacentrum van GroenLinks Europa.