KlimaatABC

Met dank overgenomen van GroenLinks (GL) i, gepubliceerd op donderdag 5 december 2019.

De klimaattop van de Verenigde Naties vindt dit jaar in Madrid plaats. Voor mensen die geïnteresseerd zijn in meer dan oneliners en soundbites, zijn de ontwikkelingen aan de internationale onderhandelingstafel niet altijd even gemakkelijk te volgen. Dat komt voor een groot deel door het taalgebruik. Op de conferenties van de VN vliegen de afkortingen en vage termen je om de oren. Daarom hier een ABC van de klimaatonderhandelingen. Handig als je precies wilt volgen wat er de komende dagen allemaal speelt in Spanje.

AILAC - AOSIS - APA - CMA - COP - (EU) ETS - G77 - herzieningsmechanisme - IPCC - CMS - klimaatfonds - Kyotoprotocol - landing zone - LDC - LMDC - LULUCF - MRV - NDC - non-paper - OPEC - POTODOSO - rule book - SDG - SIDS - SR15 - UNFCCC - V20 - WIM

AILAC: Independent Alliance of Latin America and the Caribbean

Chili, Colombia, Costa Rica, Guatemala, Panama en Peru. Een alliantie van progressieve Latijns-Amerikaanse landen die voorstanders zijn voor relatief krachtige CO2-reductiedoelstellingen.

AOSIS: Alliance of Small Island States

Een coalitie van drieënveertig laagliggende en kleine eilandstaten. Deze landen lopen het gevaar opgeslokt te worden door de zee als de zeespiegel gaat stijgen door klimaatverandering.

APA: Ad Hoc Working Group on the Paris Agreement

Deze werkgroep is tot leven geroepen om het nieuwe klimaatverdrag van Parijs uit te werken. De APA is verantwoordelijk voor het invullen van de gaten. Het Akkoord van Parijs zet namelijk de brede lijnen uit, maar er waren nog veel details waar beslissingen over genomen moeten worden. Denk bijvoorbeeld aan regels rondom transparantie: hoe controleer je dat iedereen zich aan de gemaakte beloftes houdt?

In de APA-werkgroep kunnen landen zitten die aangesloten zijn bij de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) maar het Parijsakkoord niet geratificeerd hebben. Denk bijvoorbeeld aan de Turkije. Formeel gezien mogen zij dus mee besluiten over de details van het Parijsakkoord.

CMA: Conference of the Parties serving as the meeting of the Parties to the Paris Agreement

In de CMA hebben, in tegenstelling tot de APA, enkel landen zitting die het Parijsakkoord geratificeerd hebben. De CMA is het bestuursorgaan met gezag over alle inhoudelijke, procedurele, administratieve en operationele zaken. Deze kwesties worden echter vervolgens vrijwel allemaal weer gedelegeerd naar lagere organen.

COP: Conference of Parties

Het belangrijkste besluitvormende orgaan binnen het klimaatverdrag (zie ook UNFCCC). Elk jaar komen de 197 landen die het klimaatverdrag ondertekend hebben bijeen om de overleggen over de voortgang. Dit jaar in Madrid is de vijfentwintigste bijeenkomst, vandaar de naam COP25.

Deze top wordt trouwens door Chili voorgezeten. Oorspronkelijk zou daar de klimaattop gehouden worden. De Chileense regering heeft dat echter op het laatste moment afgeblazen vanwege de wekenlange protesten tegen de extreme ongelijkheid in Chili. Deze zijn ontstaan door jarenlang volledig doorgeslagen neoliberaal overheidsbeleid.

(EU) ETS: (European Union) Emissions Trading System

EU ETS is het Europese handelssysteem voor het recht om CO2 uit te mogen stoten. In theorie moet een bedrijf voor de uitstoot van CO2 'rechten' op de markt kopen. Een eenheid staat voor een ton CO2. Hoe minder CO2 een bedrijf uitstoot, hoe minder rechten het hoeft te kopen. Het loont dan voor bedrijven om te investeren in een andere manier van produceren die minder CO2-uitstoot veroorzaakt. Ondertussen verminderen we jaar na jaar het totale aanbod van CO2-rechten, waardoor de totale uitstoot steeds verder afneemt en de prijs om CO2 uit te mogen stoten steeds verder oploopt.

Op dit moment moeten ongeveer elfduizend energiebedrijven en industriële installaties in meer dan dertig landen CO2-rechten kopen op de Europese markt. Lange tijd was ETS zo goed als dood doordat er te veel uitstootrechten in het systeem zaten waardoor de prijs van een ton CO2 schommelde rond de vijf euro. Dat is veel te laag. Tijdens een herziening van ETS-systeem in 2017 is de situatie er al iets beter op geworden. De prijs ligt nu rond de 25 euro. Toch is dit nog onvoldoende. Veel te veel bedrijven krijgen deze rechten ook nog volledig gratis. GroenLinks wil daarom een nieuwe hervorming van het systeem.

G77 (+ China)

Samenwerkingsverband van ‘ontwikkelingslanden’ en bestaat uit honderddertig leden, waaronder China, India, Bangladesh, Venezuela. Elk jaar zit een ander land de G77 voor. Omdat het om een grote groep landen gaat met verschillende belangen zijn er ook groepen binnen de G77-groep (zoals AOSIS en LDCs). Volgens analisten zijn de verschillen groeiende en neemt de saamhorigheid af.

Herzieningsmechanisme

De nationale plannen, NDC’s, die landen gemaakt hebben om hun uitstoot terug te dringen gaan niet ver genoeg om klimaatverandering onder de twee graden te houden. Laat staan onder de anderhalve graad. Het Parijsakkoord bevat echter een herzieningsmechanisme om de ambitie in de loop der tijd op te schroeven. Elke vijf jaar moeten landen hun NDC’s aanscherpen.

Volgend jaar, tijdens COP26 in Glasgow, is het eerste officiële moment waarop landen (en de EU) nieuwe en betere NDC's in moeten leveren. Dat wordt een enorm belangrijk moment dus.

IPCC: Intergovernmental Panel on Climate Change

Dit klimaatpanel van de Verenigde Naties verzamelt alle wetenschappelijke klimaatgegevens en bundelt deze in een rapport dat elke zes jaar verschijnt. Bij de opstelling van deze rapporten zijn duizenden wetenschappers betrokken, een van die wetenschappers was Bas Eickhout, voordat hij Europarlementariër werd. Naar de website van het IPCC.

JI / CDM / AAU: CO2-kredieten

Bovenstaande afkortingen staan voor Joint Implementation, Clean Development Mechanism en Assigned Amount Units. Deze termen gaan allemaal over CO2-kredieten, oftewel rechten om CO2 uit te stoten. Zulke kredieten kunnen bijvoorbeeld verkregen worden als een land in een ander land projecten financiert die tot CO2-reductie leiden. In theorie zouden emissies dan zo kostenefficiënt mogelijk gereduceerd worden. De praktijk is uiteraard vele malen weerbarstiger. Zulke systemen zijn erg fraudegevoelig. GroenLinks is erg kritisch over het gebruik van dit soort middelen.

Op de klimaattop in Madrid zal een groot deel van de discussies over dit onderwerp gaan. Zo zijn er landen die allemaal oude en slechte kredieten willen overdragen naar het Parijsakkoord. Deze zogenaamde ‘hot air’ kredieten zijn nog gegenereerd onder het Kyotoprotocol. Dat moet absoluut voorkomen worden.

Klimaatfonds

Het klimaatfonds is opgericht om ontwikkelingslanden te helpen bij het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering en om hun economieën duurzaam te laten groeien. Momenteel zit er tien miljard dollar in het fonds, vanaf 2020 moet het echter per jaar honderd miljard uitkeren. In het Parijsakkoord is afgesproken dat deze honderd miljard elk jaar een beetje verder opgehoogd zal worden. Onduidelijk is met hoeveel. De rijke landen blijven tot op heden ook erg vaag over waar dit geld vandaan gaat komen. Lees meer over het klimaatfonds...

KP: Kyotoprotocol

We hebben het telkens over het Parijsakkoord, maar dat gaat pas echt lopen vanaf 2020. Het huidige klimaatakkoord is het Kyotoprotocol. Dit internationale verdrag is in 1997 opgesteld in Kyoto. De Verenigde Staten hebben het verdrag niet geratificeerd en Canada trok zich later terug. Onder het Kyotoprotocol hebben alleen industrielanden verplichtingen om de uitstoot terug te dringen, landen die eerder nog als ontwikkelingslanden werden gezien, zoals China, kregen geen reductiedoelstelling opgelegd.

In 2012 liep het Kyotoprotocol af, maar tijdens de klimaatonderhandelingen in Doha is afgesproken om het verdrag te 'verlengen' tot 2020. De inhoud van het verdrag is echter volledig achterhaald, het werd bijvoorbeeld hoog tijd dat landen als China en India ook reductiedoestellingen kregen. Vandaar dat er in 2015 in Parijs een nieuw akkoord is afgesloten. Naar de webpagina van de UNFCCC over het Kyotoprotocol.

Landing zone

Er wordt gesproken over een landingszone zodra er een stuk tekst op tafel ligt waarover alle partijen het eens zijn.

LDC's: Least Developed Countries

De allerarmste landen, erg kwetsbaar voor klimaatsverandering.

LMDC's: Like-minded developing countries

China, de meeste Arabische landen, Bolivia, Ecuador, Venezuela, Nicaragua en India. Deze landen zijn tegen zogenaamde 'evoluerende verantwoordelijkheden', wat inhoudt dat landen meer bij moeten dragen aan de strijd tegen klimaatverandering - inclusief stijgende bijdragen aan internationale klimaatfinanciering - naarmate hun economieën groeien.

LULUCF: Land Use Land Use Change and Forestry

Of in het Nederlands: landgebruik en veranderingen in landgebruik en bosbouw. Bij het ontwateren van moerassen komt uitstoot vrij, terwijl bossen juist CO2 kunnen opslaan. Er moet dus rekening gehouden met de gevolgen van LULUCF. Onder het huidige Kotoprotocol zijn er te veel gaten in de regelgeving rondom LUCLUF. Onder het Parijsakkoord is dit enigszins verbeterd, maar nog steeds onvoldoende. Dat is een van de redenen waarom het onhandig is biomassa uit landen als de VS te verschepen en die vervolgens hier te verstoken in kolencentrales. Door de slechte LULUCF-regels worden de CO2-emissies die daarbij vrijkomen niet goed verrekend.

MRV: Measuring, Reporting, Verification

MRV zijn de internationale afspraken over hoe landen hun uitstoot moeten meten en rapporteren. Daarnaast gaan deze afspraken ook over de controle daarop om de correctheid van de data te garanderen. Het is erg belangrijk dat deze regels strikt zijn, zodat we ook zeker weten dat landen inderdaad doen wat ze beweren te doen.

NDC: Nationally Determined Contribution

Deze ingewikkelde term vervangt het eenvoudige woord 'doelstelling', dat sommige landen veel te definitief vonden klinken. Voor de top in Parijs in 2015 hebben vrijwel alle landen bekend gemaakt wat hun CO2-reductieplannen zijn voor de komende jaren. Het plan moet dan vanaf 2020 uitgevoerd worden. Het mooie van deze NDC's is dat ze geanalyseerd, beoordeeld en opgeteld kunnen worden om te kijken of het voldoende is om de temperatuurstijging onder de twee graden te houden. Alle plannen die nu op tafel liggen zijn lang niet genoeg om de afspraken die in Parijs gemaakt zijn te honoreren. Elke vijf jaar moeten landen echter met een nieuwe NDC komen die ambitieuzer is dan het voorgaande. Zie ook: herzieningsmechanisme

Non-paper

Een document dat geproduceerd wordt om de onderhandelingen te faciliteren maar dat geen officiële status heeft.

OPEC: Organization of the Petroleum Exporting Countries

De organisatie van olie-exporterende landen is een samenwerkingsverband van twaalf landen die over veel olie beschikken.

POTODOSO

Staat voor "position to do so" en verwijst naar de landen die nu nog niet bijdragen aan internationale klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden, maar welvarend genoeg zijn om dat na 2020 wel te gaan doen.

Rule book

De meeste beslissingen over de details van het Parijsakkoord zijn ondertussen genomen. Op de COP24 in Katowice (Polen) die vorig jaar plaatsvond is drie jaar van onderhandelen afgerond. Alle gedetailleerde afspraken zijn te vinden in het zogeheten rulebook. Er is echter nog één grote onopgeloste kwestie: de gedetailleerde regels over de wijze waarop landen CO2-kredieten mogen gebruiken. Met name Australië en Brazilië liggen dwars op dit onderwerp. Het is van groot belang dat de EU niet toegeeft en enkel met regels instemt die geen enkele ruimte voor gesjoemel overhouden.

SDG: Sustainable Development Goal

De zeventien SDG's vormen een universele set van doelen, doelstellingen en indicatoren die de VN-landen willen gaan gebruiken om hun beleid op het gebied van ontwikkelingssamenwerking de komende vijftien jaar vorm te geven. De SDG's zijn een opvolger van en een uitbreiding op de Millennium Development Goals (MDG's) die in 2015 afliepen. Veel van de voorgestelde doelstelling hebben direct of indirect betrekking op het bestrijden van klimaatverandering.

SIDS: Small Island Developing States

Kleine eilandstaten die ook een ontwikkelingsland zijn.

SR15: Special Report on Global Warming of 1.5 degrees

In 2018 bracht het IPCC een rapport uit waarin het kijkt naar het verschil in impact dat een opwarming van anderhalve graden heeft in vergelijking tot een opwarming van twee graden. Ook onder anderhalve graden zijn de gevolgen enorm - koraalriffen die verdwijnen- maar aanzienlijk minder dan onder twee graden - kleinere kans op ijsvrije zomers op de Noordpool.

In het rapport stellen de wetenschappers verder dat alle kennis en technologie aanwezig is om de opwarming onder de anderhalve graden te houden. Wat mist is de politieke wil om dat om te zetten in concreet beleid.

UNFCCC: United Nations Framework Convention on Climate Change

Ook wel hét klimaatverdrag. Dit klimaatverdrag is een raamverdrag dat in 1992 onder de Verenigde Naties werd afgesloten. Doel van het verdrag is om de klimaatcrisis aan te pakken door uitstoot van broeikasgassen te reduceren. Het klimaatverdrag trad in 1994 in werking en 197 landen hebben het verdrag ondertekend. Binnen het kader van dit klimaatverdrag is in 1997 het Kyotoprotocol en in 2015 het Parijsakkoord opgesteld.

Onder het raamwerk zijn er twee groepen landen:

  • Annex I-landen: de geïndustrialiseerde landen
  • niet-Annex I-landen: de ontwikkelingslanden

Binnen het verdrag is de Conference of Parties het belangrijkste besluitvormende orgaan.

V20 Group

De V staat voor ‘vunerables’ of kwetsbaren. De twintig landen die het meest gevoelig zijn voor klimaatverandering hebben een eigen groep opgericht. Ze werken samen om te pleiten voor meer internationale klimaatfinanciering en voor compensatie voor klimaatschade. Naar de website van het V20 Forum.

WIM: Warsaw International Mechanism for Loss and Damage

'Loss and Damage' is de discussie over compensatie aan ontwikkelingslanden voor verlies en schade veroorzaakt door natuurrampen die vaker voorkomen en extremer zullen zijn door klimaatverandering. De gedachte achter deze extra vorm van compensatie is dat ontwikkelingslanden niet verantwoordelijk zijn voor de historische emissies die tot de huidige temperatuurstijging leiden, het zijn echter wel de landen die het hardst getroffen worden door de gevolgen van extreme weersomstandigheden. De armste landen kunnen zich niet snel genoeg aan klimaatverandering aanpassen om zich tegen de toenemende hoeveelheid en ernst van natuurrampen te wapenen, vandaar dat ze extra financiële compensatie eisen. De landen die moeten betalen zien dit idee echter niet zitten, zij houden het liever bij het uitruilen van kennis en informatie.

Loss and damage is expliciet vernoemd in het Parijsakkoord, dat was een belangrijke eis van de ontwikkelingslanden. Het mechanisme dat opgetuigd is om Loss and Damage aan te pakken - de WIM - is echter achterhaald en moet herzien worden. Dat zal een van de grote discussies in Madrid zijn.