Tien jaar EU-Handvest van de grondrechten

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op maandag 11 november 2019.

Op 1 december 2019 bestaat het Handvest van de grondrechten van de EU tien jaar: sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 december 2009 is het Handvest juridisch bindend. Ter gelegenheid van dat feit houden de Europese Commissie i, het Finse voorzitterschap van de Raad van de EU en het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten i (FRA) morgen gezamenlijk een conferentie om te bekijken hoe het Handvest beter kan worden toegepast en de bekendheid ervan bij de EU-burgers kan worden versterkt.

Het Handvest ondersteunt en beschermt de Europese kernwaarden, zoals die tot uiting komen in alle juridische en beleidsinitiatieven van de EU, zoals de algemene verordening gegevensbescherming en de nieuwe regels die bescherming bieden aan slachtoffers van misdrijven en aan klokkenluiders. Het Handvest is een essentieel instrument dat de grondrechten van de mensen bevordert en beschermt.

Věra Jourová i, commissaris voor Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid: “We streven naar een cultuur van grondrechten in de EU. Iedereen die betrokken is bij de handhaving van het Handvest, moet ertoe bijdragen dat het de levens van mensen daadwerklijk positief beïnvloedt. Deze conferentie is een goede gelegenheid om de Commissie te helpen bij het uitstippelen van een nieuwe strategie voor het Handvest.”

Anna-Maja Henriksson, minister van Justitie van Finland: “De nationale autoriteiten spelen een belangrijke rol als het erom gaat de in het Handvest verankerde rechten /voor mensen werkelijk betekenis te geven. We moeten het staatsapparaat als een geheel zien, dat zowel de wetgevende en de bestuurlijke tak als de nationale rechterlijke macht omvat. De recente conclusies over het Handvest die de JBZ-Raad in oktober heeft aangenomen, vormen een belangrijk instrument om de uitvoering van het Handvest te verbeteren, zowel op het niveau van de Raad als in de lidstaten.”

Michael O'Flaherty, directeur van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten: “Het Handvest stimuleert ontwikkelingen en helpt het leven van mensen in heel Europa te verbeteren. Maar zoals het FRA herhaaldelijk heeft geconstateerd, hebben we nog een lange weg te gaan. We hebben de plicht de in het Handvest verankerde rechten tot realiteit te maken voor iedereen: het algemene publiek, de Romagemeenschap, de joodse gemeenschap, nieuw aangekomen migranten en lhbti's.”

Aan de conferentie van morgen wordt deelgenomen door instanties, rechters, beleidsmakers, rechtshandhavingsinstanties, juristen, vertegenwoordigers van nationale instellingen voor de mensenrechten, organen voor gelijke behandeling, ombudsinstanties en maatschappelijke organisaties uit alle lidstaten.

Het resultaat van de conferentie zal bovendien als input dienen voor een nieuwe strategie voor het Handvest, die de Commissie in 2020 wil publiceren.

Achtergrond

Eerder dit jaar heeft de Commissie een verslag gepubliceerd over de manier waarop de instellingen en lidstaten van de Unie het EU-Handvest van de grondrechten toepassen. Uit het verslag blijkt dat de Europese beleidsmakers steeds beter beseffen hoe belangrijk het is dat initiatieven in overeenstemming zijn met het Handvest.

Toch wordt het Handvest nog niet optimaal gebruikt en geniet het geringe bekendheid. Naast het jaarverslag heeft de Commissie ook de resultaten van een Eurobarometer-enquête gepubliceerd, waaruit bleek dat slechts vier op de tien respondenten ooit van het Handvest hadden gehoord en niet meer dan één op de tien wist wat het inhoudt. Zes op de tien mensen zouden meer informatie willen.

Uit het FRA-verslag over de grondrechten van 2019 blijkt dat de lidstaten nog steeds geen nationaal beleid hebben om het Handvest meer bekendheid te geven en de uitvoering ervan te verbeteren. Uit de bevindingen van het FRA blijkt dat maatschappelijke organisaties en nationale mensenrechteninstellingen een cruciale rol spelen als het erom gaat het Handvest voor mensen werkelijk betekenis te geven. Er blijkt echter ook uit dat deze organisaties onvoldoende bekend zijn met het Handvest en niet goed weten wanneer het van toepassing is.

Sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 december 2009 brengt de Europese Commissie jaarlijks verslag uit over de toepassing van het Handvest van de grondrechten. In die jaarverslagen wordt bericht over de vooruitgang op de gebieden waarvoor de EU bevoegd is. Daarbij wordt beschreven hoe in concrete gevallen, en met name bij voorstellen voor nieuwe EU-wetgeving, rekening is gehouden met het Handvest. Zo wordt duidelijk hoe de EU-instellingen en de autoriteiten van de lidstaten ertoe bijdragen dat de grondrechten gestalte krijgen in het leven van de burgers.

Om mensen beter te informeren over hun grondrechten en duidelijk te maken waar zij terecht kunnen wanneer hun rechten zijn geschonden, werkt de Commissie samen met de betrokken instanties op nationaal, lokaal en EU-niveau. Op de e-justitie-portaalsite is praktische informatie beschikbaar.

Meer informatie