Congres 110 | Toespraak Sigrid Kaag

Met dank overgenomen van Democraten 66 (D66) i, gepubliceerd op zaterdag 9 november 2019.

Lees hier de toespraak van onze minister voor Handel en Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag op het 110de D66-congres terug. Kijk je de speech liever terug? Klik hier!

Democraten,

Precies drie jaar geleden stond ik hier ook, toen als onder-Secretaris Generaal van de Verenigde Naties. De keuze om het D66-congres toe te spreken kwam natuurlijk niet uit de lucht vallen - al jaren was dit de partij naar mijn hart.

Ik weet niet meer precies wanneer ik voor het eerst bewust in aanraking kwam met D66. En ik weet niet meer precies wanneer ik Hans van Mierlo voor het eerst zag. Maar als student was ik uiteraard fan van hem. Een vriendin en ik hebben hem zelfs een keer opgebeld, want hij stond gewoon in het telefoonboek, tot onze grote verbazing. Toen die mooie, sonore stem opnam, durfden we niks te zeggen, en hingen we snel op!

Helaas, van mijn kant dus geen inspirerende anekdote over Hans en mijzelf. Maar hij blijft voor mij wel hét voorbeeld van de manier waarop wij politiek moeten bedrijven.

Democraten,

Drie jaar geleden vierden we ons 50-jarig bestaan. De wereld was aan het kantelen, de verkeerde kant op. De Britten hadden gekozen voor een Brexit, de oorlog in Syrië bevond zich in een vijfde verschrikkelijke jaar, ISIS breidde het zogenaamde “kalifaat” uit en de Veiligheidsraad zat nog altijd muurvast.

De multilaterale wereldorde verloor steeds meer aan steun en zelfvertrouwen, en had ook aan deze situatie een zware dobber. Een week na ons congres werd bovendien een Amerikaanse president gekozen die een fundamenteel andere koers koos…

Nu, drie jaar later sta ik hier weer… Als D66’er, als trotse D66’er…als één van u…en námens u.

Ik zei ‘ja’ tegen de politiek en deze rol, omdat wij de idealen van een open, nieuwsgierig, inclusief, internationaal georiënteerd Nederland delen. Omdat ik voor dát Nederland sta. En na twee jaar kan ik zeggen: ik ben ontzettend blij met mijn keuze. Omdat ik - iedere keer weer - merk dat D66 nodig is. Dat ons wereldbeeld, onze idealen en onze houding nodig zijn.

  • Om de planeet leefbaar te houden.
  • Om welvaart ook te delen, en ongelijkheid tegen te gaan…
  • Om democratische en rechtsstatelijke waarden te bewaren, te bewaken en te versterken…

En om het vertrouwen in de politiek terug te krijgen…

Alexander zei na de formatie: “Er zijn genoeg roeptoeters, getuigenispartijen en nee-zeggers… Maar dat zijn WIJ niet. Wij willen een deel zijn van het antwoord.”

En…we hebben laten zien dat het ons lukt. En dat we het met lef en zelfvertrouwen uitdragen. Ieder van ons.

Maar we missen als ploeg nu wel tijdelijk één van ons. Kajsa. Onze vicepremier, onze aanvoerder in het kabinet. Mag ik je vanaf hier nogmaals, met het hele congres, alle beterschap wensen. Ik weet dat je meekijkt, we wensen je alle sterkte en we wensen en weten dat je snel weer terug bent!

Democraten,

Wat moet nu de houding van D66’ers zijn tegenover een wereld op drift? Een Europa dat het risico loopt te ontrafelen. Een NAVO die - president Macron zei het al - niet meer de garanties uit het verleden biedt. Een wereld waarin we vrijheden onder druk zien staan. En waarin de trend van “eigen feiten” in zwang raken. Waarin we de levensgevaarlijke neiging van leiders zien die claimen namens “het volk” te spreken…waarbij niet iedereen deel uitmaakt van dat volk…

Hier tegenover zetten wij ónze politieke idealen. Onze visie. Dat is óók in Nederland nodig. Want het gaat hier economisch wel goed. We zijn een sterk land. Maar ook hier zien we onrust. Onzekerheid over de toekomst van ons onderwijs en de zorg, over klimaatmaatregelen en over migratie.

Ook hier zullen we, met deze grote maatschappelijke opgaven in het verschiet, mensen mee moeten krijgen. Demonstraties horen bij onze democratie. Wij hebben geluisterd…en we blijven dat doen. Het is goed als het Malieveld bruist We nemen er iets van mee… Maar als wij ervan overtuigd zijn dat wij in de goede richting werken, zijn we niet geloofwaardig als door protest van sommigen we het belang van allen uit het oog verliezen. We moeten niet voor de korte termijn rust kiezen, als dat op de lange termijn crisis betekent.

Bij het stikstofprobleem kunnen we niet én tegen de boeren én tegen de industrie én tegen 130 kilometer per uur-rijders zeggen dat er niks hoeft te veranderen, zónder dat de natuur daar last van heeft en zónder dat de bouw stil ligt.

Dat kan niet voor onze leefomgeving, dat kan niet voor onze banen…en dat kan niet voor onze economische groei. We hebben hier weinig te kiezen. Ja, hervormingen zijn moeilijk. En ze doen soms pijn. Maar stilstand is uiteindelijk zoveel malen pijnlijker…

Dus Democraten,

Het is mij een lief ding waard als wij blijven staan voor onze overtuiging en voor onze ambities die bij deze tijd horen. Ja, de Haagse politiek lijkt vaak abstract en ‘ver weg.’ Ja, we wekken de indruk superambtenaren te zijn. En daarvoor ben ik niet de politiek ingegaan. Bij koopkrachtplaatjes en tabellen en taskforces en klimaattafels bestaat het risico is dat we mensen uit beeld verliezen.

Maar wij nemen beslissingen die veel invloed hebben op het leven van mensen. Het is geen ‘klein bier’, ‘technisch’ of ‘saai’. Zo moeten we het ook niet brengen. Laten we de moed hebben om ook de impopulaire boodschappen voor het voetlicht te brengen. Dat niet doen uit angst voor achterban en electorale zorgen, is een heilloze weg. Want politiek is kiezen. Durven. En overtuigen.

Breng zelf het grotere verhaal. Creëer je eigen draagvlak. Dát is voor mij politiek!

Democraten,

Laat je ook niet aanpraten dat ons verhaal ‘elitair’ is, of ‘randstedelijk’, of vooral voer voor ‘de hoogopgeleiden’. Hoe kun je dat eigenlijk beweren? Voor iedereen is een leefbare planeet bittere noodzaak. Het raakt iedereen in de portemonnee als een aantal grootmachten dobbelen om de wereldhandel en de kleinere landen het nakijken hebben. Het is het belang van iedereen in Nederland als een verenigd Europa zijn positie op het wereldtoneel zo sterk mogelijk maakt, en op eigen kracht ons veiligheid kan bieden.

Het respecteren van minderheden is voor iedereen cruciaal, want in onze pluriforme samenleving zijn we allemaal wel eens in de minderheid.

Ons verhaal staat in een lange Nederlandse traditie. De kranten en tijdschriften en nieuwsshows en twittertijdlijnen staan tegenwoordig bol van discussies over ‘wat Nederland nu echt Nederland maakt.’ Ik verwelkom die discussie, want wij D66’ers staan daar sterk in…staan sterk in de Nederlandse traditie. Van mensenrechten. Openheid. En het streven naar rechtvaardigheid.

Democraten,

Rob en ik spraken vanochtend met bijna 150 Syrische vluchtelingen. Ze hadden Rob horen spreken bij de Algemene Beschouwingen over een Syrisch gezin uit Berg en Dal. Dat gezin was dankbaar voor de manier waarop Nederland hen opving, en wil volop meedoen.

De groep van vanochtend wil óók volop meedoen. Ze volgen taallessen, gaan naar de hogeschool, starten een onderneming, of werken als verpleegkundige of in de horeca. Ze ervaren veel steun. Maar toch voelen ze zich niet altijd welkom. Voelen ze zich niet helemaal geaccepteerd. Omdat ze zogenaamd nog niet “helemaal” hebben gekozen voor Nederland, zonder dat precies duidelijk is hoe dat dan moet. U en ik zouden het misschien ook niet weten.

Sommigen beweren zelfs dat Syrië nu veilig is, en Syrische vluchtelingen op de eerste de beste chartervlucht terug zouden kunnen. Is dát de medemenselijkheid die Nederland wil uitstralen?

Ik zou tegen die nieuwkomers willen zeggen: je bent nu in Nederland. Dit is een kans.

Maar je hoeft niet te vergeten waar je vandaan komt. Onze waarden zijn immers niet “typisch Nederlands”, maar universeel. Waar het om gaat is dat wij die gezamenlijk universele waarden omarmen.

We zijn in Nederland terecht trots op die waarden. Niet omdat wij deze hebben uitgevonden. Maar omdat Nederland er altijd goed in is geslaagd die waarden te bewaken en over te dragen. Dat bewaken blijft actueel.

Deze week nog werd gesuggereerd de doodstraf als ruilmiddel in te zetten bij de mogelijke berechting van Nederlandse Syriëgangers in Irak. Want hoe vreselijk hun daden ook zijn…daarmee gaan we niet alleen de grens van onze Grondwet over, maar ook de grens van onze beschaving.

Democraten,

Wie wij zijn, heeft een geschiedenis. In 1848 schreef een progressief-liberale jurist een nieuwe Grondwet die nog steeds de basis vormt voor onze democratie. Dat lijkt lang geleden, maar de oma van mijn oma - Neeltje Pot - werd geboren in 1849. Zo ver terug is het dus niet.

Neeltje Pot had geen stemrecht, kon zelf geen contracten aangaan en mocht niet zonder toestemming van haar man reizen. Mijn moeder mocht dat tot 1957 overigens ook niet…

Thorbecke moest op zijn sterfbed nog beslissen - en gelukkig deed hij dat - dat een 17-jarig meisje naar de universiteit mocht. Zijn hele leven lang mochten vrouwen niet studeren aan de universiteit. Het kwam omdat Aletta Jacobs, want zo heette dat meisje, haar vinger opstak. Die via de kracht van onderwijs het pad baande voor generaties vrouwen na haar.

Democraten,

Als de geschiedenis ons iets leert, is het dat vooruitgang en vrijheid geen vanzelfsprekende overwinningsroute is die traag door een oneindig laagland gaat. Het is een kronkelig pad, waar iedere generatie zich weer voor moet inzetten. Waar ú en ik ons voor blijven inzetten.

Alle vooruitgang wordt bevochten op de status quo en de conservatieve krachten van het moment. We zagen dat bij het stemrecht voor vrouwen, bij de veilige toegang tot abortus, bij euthanasie, bij het recht op het huwelijk voor iedereen…

En Nederland is nog altijd werk in uitvoering. Er zijn nog steeds mensen die zich afvragen of een moeder eigenlijk wel premier kan zijn! Ik moest even lachen om die peiling… Maar het is natuurlijk wel treurig…

Maar congres,

Zullen we eens laten zien hoe het eruit ziet als een moeder premier is? De eerste vrouwelijke premier van Nederland! Maar dan aan de andere kant van het Koninkrijk. Maria Liberia Peters.

Als ik deze zaal in kijk zie ik studenten en docenten, ondernemers, raadsleden en vrijwilligers, maar u bent vooral vader, moeder, dochter en zoon. Die één ding gemeen hebben: U bent D66. U wilt werken aan wat Hannah Arendt liefkozend noemde ‘de liefde en verantwoordelijkheid voor de wereld.’

Dat begint op die plekken waar we elkaar iedere dag tegenkomen en waar we met een oneindig aantal kleine daden bepalen hoe we samen leven. Thuis…langs het voetbalveld…bij de koffieautomaat op kantoor…op school…

En u weet als geen ander dat het ook belangrijk is om dat in de politieke arena te doen. Om met progressief activisme als partij te bepalen hoe we de wereld straks doorgeven. Hoe we een deel zijn van het antwoord. Hoe Nederland dát deel van onze identiteit dat vooruitstrevend en emancipatoir is, omarmt en verstevigt. Hoe Nederland open, nieuwsgierig, inclusief en met de blik naar buiten in de wereld kan en moet staan.

Dit zijn geen onhaalbare dromen. Ik verzet mij tot in mijn vezels tegen het idee dat idealen en waarden aan de ene kant, en ‘realisme’ aan de andere kant, elkaar uitsluiten. Alle vooruitgang begint met een ideaal.

Het lijkt altijd onmogelijk, totdat het is gelukt. Dan is het de realiteit.

Democraten,

Moreel leiderschap is nooit zwak. Het is nodig, om het goede te bereiken, ook tegen de stroom in. Wij zijn nodig!

Dank u!