Veiligheidsunie: Commissie beveelt aan te onderhandelen over internationale regels voor het verkrijgen van elektronisch bewijsmateriaal - Hoofdinhoud

De Europese Commissie i beveelt vandaag aan om twee internationale onderhandelingen te starten over grensoverschrijdende regels om elektronisch bewijsmateriaal te verkrijgen.

Aangezien het merendeel van de strafrechtelijke onderzoeken toegang vereist tot bewijsmateriaal dat zich online en vaak buiten de EU i bevindt, is het dringend noodzakelijk politiële en justitiële autoriteiten uit te rusten met snelle en efficiënte instrumenten die aangepast zijn aan de hedendaagse werkelijkheid.

Naar aanleiding van de conclusies van de Europese Raad i van oktober 2018 presenteert de Commissie twee onderhandelingsmandaten, één voor onderhandelingen met de Verenigde Staten en één voor het tweede aanvullend protocol bij het Verdrag (van Boedapest) van de Raad van Europa i inzake cybercriminaliteit. Beide mandaten, die door de Raad moeten worden goedgekeurd, omvatten specifieke waarborgen op het gebied van gegevensbescherming, privacy en procedurele rechten van personen.

Commissaris voor Migratie, Binnenlandse Zaken en Burgerschap, Dimitris Avramopoulos i: "Misdaad en terrorisme stoppen niet aan de Europese grenzen. Daardoor wordt het nog moeilijker om te bepalen binnen welke grenzen of rechtsgebieden het bewijsmateriaal dat nodig is om deze misdaden te onderzoeken, moet worden verzameld. Om die reden stellen we vandaag voor onze samenwerking op het gebied van veiligheid met de Verenigde Staten en de Raad van Europa op te voeren, teneinde te waarborgen dat Europese autoriteiten toegang hebben tot het belangrijke elektronisch bewijsmateriaal dat nodig is voor strafrechtelijk onderzoek."

Commissaris voor Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid, Věra Jourová: "Criminelen gebruiken snelle en moderne technologieën om hun misdrijven te organiseren en het bewijsmateriaal verborgen te houden. Veel gegevens die nodig zijn om criminelen op te sporen, zijn opgeslagen in de VS of door Amerikaanse bedrijven. Het is tijd om te werken aan een brede overeenkomst met de Verenigde Staten voor de hele EU, om de toegang van onze rechtshandhavingsinstanties tot dat bewijsmateriaal te bespoedigen. Een dergelijke overeenkomst zal onze veiligheid versterken, en tegelijkertijd de privacy van gegevens en de procedurele waarborgen van onze burgers beschermen."

Commissaris voor de Veiligheidsunie, Julian King: "We kunnen terroristen of criminelen niet toestaan online een toevluchtsoord te vinden door misbruik te maken van moderne technologie. We moeten de mazen in de wetgeving dichten en samen, op internationaal niveau, blijven werken aan de inperking van de ruimte waarin zij actief zijn."

Nu steeds meer onderzoeken toegang vereisen tot elektronisch bewijsmateriaal, zoals e-mails of documenten in de cloud, heeft de Commissie in april 2018 nieuwe regels voorgesteld die het voor politiële en justitiële autoriteiten makkelijker maken om online en grensoverschrijdend sporen te volgen. Aangezien een aantal dienstverleners buiten de EU is gevestigd, vervolledigen de vandaag gepresenteerde mandaten de nieuwe regels om op internationaal niveau voor meer samenwerking te zorgen.

Aanbeveling om onderhandelingen met de VS te starten

Momenteel werken in de VS gevestigde dienstverleners vrijwillig met Europese rechtshandhavingsinstanties samen. Zij mogen echter naar Amerikaans recht niet altijd rechtstreeks reageren op Europese verzoeken om toegang tot elektronisch bewijsmateriaal. Met het door de Commissie voorgestelde onderhandelingsmandaat wordt beoogd:

• - 

  te zorgen voor tijdige toegang tot elektronisch bewijsmateriaal voor rechtshandhavingsinstanties in de EU en de VS, door de termijn waarbinnen de gevraagde gegevens moeten worden verstrekt, tot tien dagen te verkorten (momenteel bedraagt de termijn gemiddeld 10 maanden);
• - 

  juridische conflicten aan te pakken door te voorzien in definities, te bepalen welke soorten gegevens onder de regeling vallen, wettelijke verplichtingen te verduidelijken en wederzijdse rechten voor alle partijen te waarborgen;
• - 

  krachtige waarborgen te laten gelden inzake gegevensbescherming, privacy en procedurele rechten, met volledige inachtneming van de grondrechten en de beginselen van noodzakelijkheid en evenredigheid.

Deelname aan onderhandelingen in het kader van het Verdrag van Boedapest

Het Verdrag van Boedapest staat centraal binnen de internationale samenwerking ter bestrijding van cybercriminaliteit en zorgt voor een uitgebreid samenwerkingskader voor meer dan 60 landen. Het tweede aanvullend protocol zal, zodra het van kracht is, deze internationale samenwerking nog verder versterken, onder meer op het gebied van het verkrijgen van toegang tot elektronisch bewijsmateriaal, het verbeteren van de wederzijdse rechtshulp en het opzetten van gezamenlijke onderzoeken. De Commissie stelt vandaag een mandaat voor om namens de Europese Unie en haar lidstaten aan deze onderhandelingen deel te nemen om te zorgen voor:

• - 

  verenigbaarheid van het protocol met het huidige en toekomstige EU-recht, onder meer op het gebied van grensoverschrijdende toegang tot elektronisch bewijsmateriaal;
• - 

  betere internationale samenwerking door middel van effectievere wederzijdse rechtshulp, met inbegrip van vereenvoudigde verzoeken en het opzetten van gezamenlijke onderzoeksteams;
• - 

  rechtstreekse samenwerking tussen rechtshandhavingsinstanties en dienstverleners in andere rechtsgebieden;
• - 

  krachtiger waarborgen voor de bescherming van persoonsgegevens en nationale praktijken inzake grensoverschrijdende toegang tot gegevens.

Volgende stappen

De Commissie legt de twee aanbevelingen voor de onderhandelingsmandaten aan de Raad voor. De aanbevelingen zullen nu worden behandeld door de Raad, die formeel een besluit moet nemen om de Commissie te machtigen onderhandelingen te openen overeenkomstig de in de mandaten opgenomen onderhandelingsrichtsnoeren.

Achtergrond

Bij ongeveer 85 % van de strafrechtelijke onderzoeken is elektronisch bewijsmateriaal nodig, en bij twee derde van deze onderzoeken is het nodig bewijs te verkrijgen van aanbieders van onlinediensten die in een ander rechtsgebied zijn gevestigd. Momenteel hebben de grootste dienstverleners hun hoofdvestiging in de VS. Het aantal verzoeken aan de belangrijkste aanbieders van onlinediensten blijft stijgen en steeg met 84 % in de periode 2013-2018.

In de Europese veiligheidsagenda van april 2015 heeft de Commissie zich ertoe verbonden te bekijken wat de belemmeringen voor strafrechtelijk onderzoek zijn. Naar aanleiding van de tragische gebeurtenissen in Brussel op 22 maart 2016 hebben de EU-ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken verklaard dat bij voorrang maatregelen moesten worden genomen om sneller en doeltreffender digitaal bewijsmateriaal veilig te stellen en te verkrijgen. De kwestie is sindsdien herhaaldelijk besproken door de EU-ministers en in april 2018 heeft de Commissie nieuwe regels voor grensoverschrijdende toegang tot elektronisch bewijsmateriaal voorgesteld. In oktober 2018 hebben de Europese leiders de Commissie opgeroepen om zo spoedig mogelijk onderhandelingsmandaten voor internationale overeenkomsten over elektronisch bewijsmateriaal in te dienen. De kwestie is ook besproken op de recente EU/VS-ministeriële bijeenkomsten op het gebied van Justitie en Binnenlandse Zaken.

Meer informatie

Vragen en antwoorden: mandaat voor de samenwerking tussen de EU en de VS op het gebied van elektronisch bewijsmateriaal

Vragen en antwoorden: mandaat voor het aanvullend protocol bij het Verdrag van Boedapest

Aanbeveling houdende machtiging tot het openen van onderhandelingen tussen de EU en de VS over grensoverschrijdende toegang tot elektronisch bewijsmateriaal

Aanbeveling houdende machtiging tot deelname aan onderhandelingen over een tweede aanvullend protocol bij het Verdrag van de Raad van Europa inzake cybercriminaliteit (CETS nr. 185)

Links naar alle documenten hier beschikbaar.

IP/19/843