Tegen amerikanisering, voor het Nederlands model - Hoofdinhoud
Er is nogal wat aan de hand met de verzorgingsstaat. Steeds meer mensen werken op nulurencontracten, als payroller, van de ene tijdelijke baan naar de andere, of voor een platform als Uber of Deliveroo, zonder ooit een werkgever te spreken.
Dat zou nog niet eens zo erg zijn als ze in ieder geval zeker konden zijn van een uitkering als ze ziek werden of even geen werk konden vinden. Of zeker wisten dat aan het eind van de rit er in ieder geval pensioen wacht. Maar dat is voor deze flexibele klasse niet zo. Ze hebben onzekerheid over hun werk en nauwelijks toegang tot een uitkering als ze pech hebben.
Wijzen naar elkaar
Als we niets doen wonen en werken steeds meer mensen zonder sociale zekerheid, dan krijg je Amerikaanse toestanden in Nederland. En zoals het er nu uit ziet blijft dat zo, alle partijen die wat kunnen doen wijzen naar elkaar: de coalitie naar de polder, de polder naar de minister, de minister naar Europa, en Europa naar ons absurd grote aantal flexwerkers.
Arbeid verliest nu van kapitaal door grenzeloosheid, technologie en het netwerkeffect van internet: hoe groter je bent, hoe groter je wordt. Amazon, Google, Facebook, Uber, Alibaba, AirB&B, ze worden alleen maar groter omdat niemand meer zonder ze kan. De miljardairs achter die megabedrijven worden alleen maar rijker en niemand lijkt in staat om hogere lonen te eisen voor degenen die het werk doen.
Zoeken naar nieuwe machtsmiddelen
Staken als instrument om het kapitaal op de knieën te dwingen werkt niet meer zoals vroeger, in veel sectoren durven te weinig mensen te staken. Er zijn nieuwe manieren nodig om de macht van het kapitaal te temmen. Consumentenstakingen? Eigen werkplatforms, invloed opeisen op algoritmes, eigen coöperaties oprichten? Met aandelen invloed kopen bij beursgenoteerde bedrijven?
Ons denken over werk moet niet blijven hangen in het idee dat het vaste contract de enige weg naar de verzorgingsstaat is. Van ZZP’ers kan en moet je niet allemaal weer medewerkers in vaste dienst willen maken. Maar je kan wel de basiszekerheden van inkomen bij ziekte en werkloosheid voor iedere werkende regelen. Werkenden blijven niet hun hele leven meer bij hetzelfde pensioenfonds. Maar je kan wel regelen dat het pensioenpotje het hele leven bij de werkende blijft.
Krachten bundelen
Wat niet helpt is als de grootste fans van de verzorgingsstaat, de linkse partijen en de vakbonden blijven kibbelen over de middelen naar de doelen. Volgens mij willen we allemaal zekerheid van inkomen voor iedereen in Nederland, ook als je pech hebt of als je te oud bent om te werken. Als we blijven praten over de beste methodes kunnen de slopers van de verzorgingsstaat rustig achterover leunen. Door niets te doen wordt ie immers vanzelf afgebroken.
Laten de linkse bondgenoten gezamenlijk optrekken tegen de Amerikanisering. We kunnen beginnen om gezamenlijk de volgende verbeteringen te eisen: een betaalbare verzekering voor arbeidsongeschiktheid voor zzp’ers, platformwerkers het recht geven om te onderhandelen over het algoritme en de tarieven, meer sociale zekerheid voor flexwerkers. Het is verdorie ons Nederland. Laten we het Nederlandse model vernieuwen en verbeteren.