Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2015 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 34000 XV - Vaststelling begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2015.

Officiële titel	Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2015
Document­datum	16-09-2014
Publicatie­datum	02-05-2018
Kenmerk	34000-XV, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

2

Vergaderjaar 2014-2015

34 000 XV Vaststelling van de begrotingsstaten van het

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2015

Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaat van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (XV) voor het jaar 2015 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2015. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2015.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2015 vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van het Agentschap SZW voor het jaar 2015 vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (de begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, L.F. Asscher

kst-34000-XV-2 ISSN 0921 -7371 's-Gravenhage 2014

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

1

B. BEGROTINGSTOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

biz.

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ BEGROTINGSWETSVOORSTEL 1

B. BEGROTINGSTOELICHTING 2

• 1. 

  Leeswijzer 3

• 2. 

  Het beleid 6

2.1 Beleidsagenda 6

2.2 Beleidsartikelen 31

Artikel 1 Arbeidsmarkt 31 Artikel 2 Bijstand, Toeslagenwet en Sociale Werkvoorziening inclusief aanpak jeugdwerkloosheid 39 Artikel 3 Arbeidsongeschiktheid 55 Artikel 4 Jonggehandicapten 63 Artikel 5 Werkloosheid inclusief aanpak ouderenwerkloosheid 68 Artikel 6 Ziekte en zwangerschap 74 Artikel 7 Kinderopvang 80 Artikel 8 Oudedagsvoorziening 85 Artikel 9 Nabestaanden 94 Artikel 10 Tegemoetkoming ouders 99 Artikel 11 Uitvoeringskosten 104 Artikel 12 Rijksbijdragen 107 Artikel 13 Integratie en maatschappelijke samenhang 110

2.3 Niet-beleidsartikelen 115

Artikel 96 Apparaatsuitgaven kerndepartement 115

Artikel 97 Aflopende regelingen 119

Artikel 98 Algemeen 120

Artikel 99 Nominaal en onvoorzien 122

• 3. 

  Agentschappen 123

• 4. 

  Bijlagen 129

Bijlage 1 SZA-kader inclusief verdiepingshoofdstuk 129 Bijlage 2 Sociale fondsen SZW 154 Bijlage 3 Koopkracht, specifieke inkomenseffecten en stapelingseffecten specifieke groepen 158 Bijlage 4 ZBO's en RWT's 174 Bijlage 5 Moties en toezeggingen 175 Bijlage 6 Subsidieoverzicht 206 Bijlage 7 Evaluatie- en overig onderzoek 208 Bijlage 8 Horizontale overzichtsconstructie integratiebeleid etnische minderheden 211 Bijlage 9 Lijst met afkortingen 213

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

2

HOOFDSTUK 1: LEESWIJZER

Inleiding In de begroting wordt verwezen naar beleids- of Kamerstukken. Net als in

voorgaande jaren zijn deze beleidsstukken via de internetsite www.rijksbe-groting.nl te raadplegen.

Opbouw begroting De begroting van SZW is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken:

2.1 Beleidsagenda

In de beleidsagenda worden de hoofdlijnen van het beleid van SZW in de huidige kabinetsperiode beschreven. Daarnaast wordt ingegaan op de budgettaire ontwikkelingen in het SZA-kader en zijn de meerjarenplanning beleidsdoorlichtingen en het overzicht garanties opgenomen.

2.2 Beleidsartikelen

De beleidsdoelstellingen van SZW zijn in afzonderlijke beleidsartikelen opgenomen. De begroting van SZW bestaat uit 13 beleidsartikelen. Alle beleidsartikelen hebben dezelfde opbouw. Allereerst wordt de algemene doelstelling en de rol en verantwoordelijkheid van de Minister toegelicht. Daarna komen de beleidswijzigingen 2015 aan de orde. Vervolgens worden de budgettaire gevolgen van beleid in tabelvorm vermeld. In zes van de dertien artikelen is naast begrotingsuitgaven sprake van premiege-financierde uitgaven, welke eveneens in tabelvorm worden weergegeven. Ten slotte wordt in elk artikel een toelichting gegeven op de financiële instrumenten. Hierbij wordt gefocust op: het doel van het financiële instrument;

• • 

  wie ervoor in aanmerking komen;

• • 

  de financiële regeling;

• • 

  de budgettaire ontwikkeling;

• • 

  de beleidsrelevante kerncijfers.

De begrotingsuitgaven en premiegefinancierde uitgaven luiden in constante prijzen. In de Miljoenennota 2015 is een voorziening gecreëerd voor de loon- en prijsbijstellingen op alle begrotingshoofdstukken. De hiervoor gereserveerde middelen worden via de eerste suppletoire wetten 2015 naar de departementale begrotingen overgeboekt. Bij de premiegefinancierde uitgaven wordt het effect van deze loon- en prijsstijging op een afzonderlijke regel «nominaal» in de tabellen van deze begroting opgenomen.

2.3. Niet-beleidsartikelen

De begroting van SZW bevat vier niet-beleidsartikelen. Deze artikelen bevatten de middelen die niet rechtstreeks aan een beleidsdoelstelling kunnen worden gekoppeld.

3. Baten-lastenagentschappen

Onder het ministerie valt één baten-lastenagentschap, namelijk het

Agentschap SZW. Van dit agentschap is een technische paragraaf

opgenomen die bestaat uit een meerjarige begroting en een overzicht van

indicatoren, met bij elk onderdeel een toelichting.

Het baten-lastenagentschap Inspectie Werk en Inkomen (IWI) is per

1 januari 2014 opgeheven. Het opheffingsbesluit is onlangs gepubliceerd¹.

De werkzaamheden van IWI worden voortgezet door de Inspectie SZW.

4. Bijlagen

De begroting van SZW bevat negen bijlagen.

¹ Staatscourant, nr. 23801, 25 augustus 2014.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

3

Verantwoord Begroten Op 20 april 2011 is de aanpassing van de presentatie van de Rijksbe-

groting onder de naam «Verantwoord Begroten» in de Tweede Kamer behandeld². De nieuwe presentatie geeft meer inzicht in de financiële informatie, de rol en verantwoordelijkheid van de Minister en laat een duidelijke splitsing tussen apparaat en programma zien. In deze begroting zijn alle begrotingsartikelen ingevuld volgens de nieuwe voorschriften, inclusief de aanpassing van de tabel Budgettaire gevolgen van beleid.

De Minister van SZW is beleidsverantwoordelijk voor de begrotingsgefi-nancierde regelingen zoals opgenomen in deze begroting. Hij is daarnaast ook beleidsverantwoordelijk voor een aantal regelingen die niet begrotings- maar (grotendeels) premiegefinancierd zijn. In de begrotingen en de jaarverslagen van het Ministerie van SZW wordt daarom gerapporteerd over zowel begrotingsgefinancierde als premiegefinancierde regelingen. In de beleidsartikelen waar premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten voorkomen zijn deze opgenomen in een afzonderlijke budgettaire tabel. In de beleidsagenda en in de bijlage SZA-kader inclusief verdiepingshoofdstuk wordt ingegaan op de ontwikkeling van het totaal van deze uitgaven. De beleidsagenda is hierdoor enkele pagina's langer dan de norm die de Rijksbegrotingsvoorschriften hieraan stelt.

Groeiparagraaf De huidige begroting kent enkele wijzigingen ten opzichte van de vorige

begroting:

• • 

  de (toelichting op de) algemene doelstelling van enkele artikelen is aangepast waar de voortgang van het wetgevingsproces daar aanleiding toe heeft gegeven;

• • 

  de aansluitingstabellen en het verdiepingshoofdstuk zijn geïntegreerd in de nieuwe bijlage «SZA-kader inclusief verdiepingshoofdstuk», waarin ook de ontwikkeling van het SZA-kader wordt beschreven.

In de Comptabiliteitswet (CW) is in artikel 19 geregeld dat de Minister verantwoordelijk is voor het beheer van de begroting(en) van een ministerie. Daarom wordt de begrotingswet ook ondertekend door de Minister. Dit komt in de beleidsartikelen tot uitdrukking onder het kopje «Rol en verantwoordelijkheid». De Staatssecretaris wordt hier niet genoemd. Het begrip Staatsecretaris komt in de CW niet voor. De verhouding tussen Minister en Staatssecretaris is in de Grondwet (artikel 46) geregeld. De Staatssecretaris wordt belast met een deel van de taken van de Minister. Minister en Staatssecretaris verdelen de taken onderling op aanwijzing van de Minister. Voor SZW betekent dit dat de Staatssecretaris verantwoordelijk is voor een groot aantal beleidsinstrumenten die in de begroting zijn opgenomen, zoals in de beleidsartikelen 2 (o.a. BUIG, Participatiewet, Wsw), 4 (Wajong), 8 (AOW, pensioenbeleid), 9 (Anw) en 11 (uitvoeringskosten SVB). Dit ongeacht het feit dat de verantwoordelijkheid van de Staatssecretaris in de beleidsartikelen niet expliciet bij «Rol en verantwoordelijkheid» wordt vermeld.

Kerncijfers handhaving Op het terrein van de handhaving wordt thematisch verantwoord. Er zijn

kerncijfers vastgesteld voor preventie (gepercipieerde detectiekans en kennis van de verplichtingen), opsporing (aantal geconstateerde overtredingen en het totaal benadelingbedrag) en terugvordering (incassoratio). De uitkomst van de kerncijfers op het gebied van preventie volgen uit onderzoek. Dit onderzoek heeft voor het eerst eind 2012 plaatsgevonden (nulmeting). Vanwege de verplichting het onderzoek Europees aan te besteden volgt eind 2014 de vervolgmeting. De resultaten daarvan

² Tweede Kamer, 31 865, nr. 26.

Begrotingsgefinancierde en premiegefinancierde regelingen en SZA-kader

Rol en verantwoordelijkheid: taakverdeling Ministèren Staatssecretaris

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

4

worden in het jaarverslag 2014 opgenomen. In voorliggende begroting zijn voor het eerst cijfers over het terugvorderen van ten onrechte betaalde uitkeringen en opgelegde boetes, ontstaan onder de nieuwe fraudewet, opgenomen. Aan de hand van een representatieve steekproef van fraudevorderingen en boetes die in 2013 zijn ontstaan, wordt gedurende 5 jaren gevolgd welk deel van die uitstaande vorderingen daadwerkelijk wordt geïnd. Om tot een incassoratio te komen worden deze steekproefuitkomsten geëxtrapoleerd naar alle fraudevorderingen ontstaan in 2013. De in deze begroting opgenomen incassoratio's zijn nog relatief laag, omdat veel fraudevorderingen niet in het jaar van ontstaan kunnen worden geïnd. Deze incassoratio's zijn vanwege het volgen van jaarcohorten niet vergelijkbaar met de incassoratio's die tot en met 2012 in de begroting werden gepresenteerd.

Budgetflexibiliteit Zoals voorgeschreven wordt in de budgettaire tabellen vermeld welk

percentage van de voor het jaar 2015 geraamde uitgaven juridisch verplicht is. In de meeste beleidsartikelen is dit percentage (nagenoeg) 100, aangezien de uitgaven vrijwel volledig voortvloeien uit wet- en regelgeving. Per instrument wordt dit percentage vervolgens nader toegelicht. Het deel van de uitgaven dat niet juridisch is verplicht is veelal op andere wijze verplicht (bijvoorbeeld bestuurlijk gebonden op basis van een convenant). Dit wordt in de beleidsartikelen niet nader aangeduid.

Motie Schouw In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Deze motie

zorgt er voor dat de landenspecifieke aanbevelingen van de Europese Raad op grond van de nationale hervormingsprogramma's een eigenstandige plaats krijgen in de departementale begrotingen. In de beleidsagenda wordt ingegaan op de uitwerking van de aanbevelingen.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

5

HOOFDSTUK 2: HET BELEID

2.1 BELEIDSAGENDA

2.1.1 BELEIDSPRIORITEITEN

2.1.1.1 Inleiding

Na de zwaarste economische crisis sinds de Grote Depressie lijkt 2014 het jaar van de omslag te worden. Zo neemt het aantal vacatures toe, is het consumentenvertrouwen gestegen en lijkt de werkloosheid te stabiliseren. Figuur 1 geeft dit beeld goed weer. Er is een positieve toename zichtbaar in de voorlopende conjunctuurindicatoren en ook de overige indicatoren komen uit het rood. Volgens het CPB groeit de economie in 2014 beperkt en zet die groei in 2015 naar verwachting door.

Figuur 1. Verloop conjunctuurindicatoren

juni 2007 voor de crisis december 2009 dieptepunt crisis

november 2012 aantreden kabinet

juli 2014 actuele cijfers

Werkloosheid

Q Bruto binnenlands product (Bbp)

Q Vacatures

Consumentenvertrouwen

Arbeidsvolume

Op de verticale as is weergegeven of de indicatoren positiever of negatiever dan de langjarige trend presteren. Op de horizontale as is weergegeven of dit in toe- of afnemende mate het geval is.

Bran: szw bewerking op basis van gegevens CB5 conjunctuurklok juli 2014

Figuur 1 laat ook zien waar we vandaan komen. Waar indicatoren, zoals werkloosheid en het BBP, zich voor de crisis nog in het kwadrant rechtsboven bevonden, is twee jaar later goed zichtbaar dat de crisis hard had toegeslagen. In 2007 presteerden ze bovengemiddeld goed en namen toe, maar in 2009 bevonden de meeste indicatoren zich in het tegenovergestelde kwadrant: dalend en benedengemiddeld. Zo was de werkloosheid verslechterd en het aantal vacatures hard gedaald. Ook bij het aantreden van het kabinet in november 2012 stonden vrijwel alle economische signalen nog op rood en was het dieptepunt van de crisis nog niet bereikt. De laatste afbeelding laat zien dat de indicatoren zich nu weer in de richting van voor de crisis bewegen.

Sterker uit de crisis komen was de eerste prioriteit van het kabinet. Daarbij hoort het op een sociale manier op orde brengen van de overheidsfinanciën. Maar om sterker uit de crisis te komen zijn ook structurele hervormingen nodig die de arbeidsmarkt toekomstbestendig maken. Het gaat om hervormingen die mensen met een beperking meer kansen bieden op de arbeidsmarkt, die de positie van flexwerkers verbeteren en werkzekerheid boven baanzekerheid stellen. Het gaat daarnaast om hervormingen die het pensioenstelsel transparanter en stabieler maken en het stelsel van kindregelingen vereenvoudigen, zodat ouders de financiële gevolgen van hun keuzes bij het combineren van arbeid en zorg beter kunnen overzien. Bij het realiseren van de noodzakelijke hervormingen en het op orde brengen van het huishoudboekje heeft het kabinet steeds oog

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

6

gehad voor een eerlijke verdeling van de pijn. De lasten worden daarbij eerlijk verdeeld en de collectieve voorzieningen worden zo ingericht dat ze ook voor latere generaties toegankelijk blijven.

Er mogen dan steeds meer seinen op groen staan, op dit moment ervaren veel Nederlanders het economisch herstel nog niet. Zij ervaren dat niet in hun portemonnee, niet in hun baankansen en niet in hun toekomstperspectief. De gemiddelde koopkracht is sinds 2010 gedaald, de werkloosheid bereikte in 2014 een recordhoogte van ruim 7% en het economisch herstel is nog fragiel. Recente internationale ontwikkelingen laten zien dat onze welvaart en groei afhankelijk zijn van internationale stabiliteit.

Het leeuwendeel van de hervormingen voor deze kabinetsperiode is inmiddels in gang gezet. Daarmee is een basis gelegd om het kerende economische tij optimaal te benutten zodat mensen het verschil kunnen gaan merken met de afgelopen jaren, bijvoorbeeld doordat zij weer werk kunnen vinden. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Zowel de bestrijding van de werkloosheid als het streven naar een inclusieve samenleving met aandacht voor goed werk, integratie en armoedebestrijding, vergen de volle inzet van het kabinet. De prioriteiten volgen drie lijnen die in paragraaf 2.1.1.2 worden uitgediept.

Ten eerste kunnen de beoogde effecten van de hervormingen alleen tot volle wasdom komen als ze zorgvuldig worden geïmplementeerd. Hier liggen dan ook de prioriteit en aandacht in 2015. Het kabinet heeft een vanzelfsprekende rol bij de implementatie, maar het is vooral van belang dat de hele samenleving ermee aan de slag gaat: van uitvoeringsorganisaties tot sociale partners, en van regionale partijen tot burgers. Alleen dan zullen de hervormingen leiden tot een activerend en toekomstbe-stendig stelsel van sociale zekerheid.

Ten tweede is er extra inzet nodig om te zorgen dat de economie daadwerkelijk uit de crisis komt en het herstel zich vertaalt in banen en koopkrachtverbetering voor iedereen. De lichtpuntjes betekenen niet dat de aantrekkende economie al een feit is. Bovendien loopt herstel op de arbeidsmarkt altijd achter op het economisch herstel. Het kabinet maakt zich zorgen over de mensen die nu aan de kant blijven staan, ontmoedigd raken en arbeidsritme en vaardigheden dreigen te verliezen. De uitdaging voor de komende jaren is om hen perspectief te bieden.

Ten derde betekent economische groei niet dat alle problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Herstel komt niet voor iedereen, en niet voor iedereen op hetzelfde moment. Ook bij economisch herstel blijven verdelingsvraagstukken spelen en blijft armoedebestrijding noodzakelijk. Innovatie creëert banen maar laat op andere plekken banen verdwijnen. Migratie is een verrijking voor de samenleving, maar kan tot verdringing en integratieproblematiek leiden wanneer deze niet in goede banen wordt geleid. De omgang met diversiteit tussen en binnen groepen in de samenleving vraagt blijvend aandacht. Ook blijft het nodig te zorgen voor goed werk: werk onder eerlijke voorwaarden, werk met perspectief en werk dat veilig en gezond is. Steeds meer mensen werken langer door en combineren arbeid en zorg. Werk moet blijven aansluiten bij het leven van mensen in een veranderende samenleving. Het kabinet gaat met deze uitdagingen aan de slag om te komen tot een inclusieve samenleving.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

7

Tot slot gaat de beleidsagenda in paragraaf 2.1.1.3 in op drie onderwerpen die te maken hebben met toekomstige ontwikkelingen: robotisering, de sterke toename van het aantal zelfstandigen zonder personeel en de houdbaarheid van het pensioenstelsel. Hoewel deze ontwikkelingen met veel onzekerheid zijn omgeven, anticipeert het kabinet op de mogelijke gevolgen voor de samenleving.

Met de ingezette hervormingen als basis, een stevig crisisbeleid en ondersteund door gunstige economische signalen, zet het kabinet komende jaren koers richting een economie die werkt.

2.1.1.2 Toekomstagenda: kernthema's/-boodschappen

Hervormingen hun werk laten doen

Het kabinet heeft zich ambitieuze doelen gesteld om Nederland sterker uit de crisis te laten komen. Maar het stond daarbij niet alleen. Het kabinet heeft bewust breed draagvlak binnen de politiek en samenleving gezocht en gevonden bij partijen die dezelfde verantwoordelijkheid voelden. Samen met sociale partners is in 2013 het sociaal akkoord gesloten. In 2014 is de uitwerking van dit akkoord in een aantal grote wetten met brede steun in zowel Tweede als Eerste Kamer aangenomen. Het kabinet is dankbaar voor deze steun en de gedeelde beleving dat deze wetten noodzakelijk zijn voor duurzaam economisch herstel en de opgave om het huishoudboekje van de overheid op orde te krijgen. De wetten leiden tot belangrijke hervormingen en decentralisaties die ertoe bijdragen dat iedereen een kans op goed werk krijgt en een eerlijk, toekomstbestendig stelsel van sociale zekerheid in stand kan blijven. De hervormingen sluiten aan bij de landenspecifieke aanbevelingen van de Europese Raad ten aanzien van het pensioenstelsel en het verhogen van de arbeidsparticipatie.

Implementatie De absolute prioriteit voor 2015 ligt bij het in werking laten treden van de

hervormingen. Na de in het oog springende wetgevingstrajecten volgt een intensief proces om alle lagere regelgeving uit te werken en tijdig af te ronden. Alleen na een succesvolle implementatie kunnen de hervormingen hun beoogde werk doen. Ook hier staat het kabinet er niet alleen voor. Er is een belangrijke rol weggelegd voor de zelfstandig bestuursorganen (ZBO's) en sociale partners. Bijzondere aandacht is ervoor regionale partijen zoals gemeenten, die met de decentralisaties veel meer ruimte en verantwoordelijkheid krijgen voor eigen beleid. Binnen de nieuwe kaders moeten de beoogde veranderingen gezamenlijk worden gerealiseerd. Een goed voorbeeld is de Participatiewet waarvoor veel partijen samenwerken om deze complexe hervorming tot een succes te maken (zie het tekstkader).

Uitvoering Het kabinet realiseert zich dat de uitvoerbaarheid van de hervormingen

extra aandacht verdient. De uitvoering van deze hervormingen vraagt veel van onder meer UWV, SVB, Inspectie SZW en gemeenten. Het Ministerie van SZW is daarom steeds in overleg met uitvoerders en andere belanghebbenden over de werking in de praktijk en over de uitwerking in lagere regelgeving. Het proces van uitvoeringstoetsen, dat is bedoeld om na te gaan wat de gevolgen van de veranderingen betekenen voor de uitvoering, is hiervoor een belangrijk instrument. Daarnaast zal veel worden geïnvesteerd in goede communicatie en voorlichting over de nieuwe beleidslijnen. Dit gebeurt in samenspraak en samen met uitvoerders en sociale partners.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

8

Figuur 2. Stand van zaken hervormingen

Voorbereiding kabinet en overleg (sociale) partners

Akkoord Tweede Kamer

Akkoord Eerste Kamer

Wet werk en zekerheid

18 februari 2014

Participatiewet

20 februari 2014

Wetsvoorstel banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten

2 juli 2014 wetsvoorstel ingediend, behandeling en stemming volgen.

1 januari 2017, bij realiseren banenafspra en akkoord beide

j niet afspraak e Kamers.

Hervorming kindregelingen

11 maart 2014

24 juni 2014

1 januari 2015 ^

Aanpassing financieel toetsingskader pensioenen

1

25 juni 2014 wetsvoorstel ingediend, behandeling en stemming volgen.

1 januari 2015, na akkoon beide Kamers.

Wet werk en zekerheid

In 2014 is de Wet werk en zekerheid (Wwz)³ aangenomen (zie ook beleidsartikelen 1 en 5). De wet bevat een aantal belangrijke en noodzakelijke hervormingen. De wijziging van het flexrecht herstelt de balans tussen de bescherming van flexibele en vaste contracten van werknemers en pakt tegelijkertijd oneigenlijke flexconstructies aan. Ook bevordert de wet de doorstroom van flexibele naar vaste contracten. De aanpassingen van het ontslagrecht maken het stelsel eerlijker, sneller en eenvoudiger. De introductie van de transitievergoeding maakt ontslag bovendien minder kostbaar voor werkgevers en richt de aandacht meer op het vinden van een nieuwe baan. De Wwz draagt bij aan het structureel op orde brengen van de overheidsfinanciën door de WW activerender te maken.

In 2015 wordt een belangrijk deel van de maatregelen uit de Wwz van kracht. Op dit moment wordt de benodigde lagere regelgeving nader uitgewerkt. Nu de wet is aangenomen, is voorlichting aan de doelgroepen over de gevolgen van de wet van groot belang. Hiervoor werkt het Ministerie van SZW samen met sociale partners. De inzet van het kabinet en de sociale partners is om werkloosheid zo veel mogelijk te voorkomen en - als dat niet lukt - werklozen zo snel mogelijk weer aan de slag te laten gaan. De Wwz ondersteunt dit en sociale partners zullen zich hier ook meer voor gaan inspannen via aandacht voor duurzame inzetbaarheid en (intersectorale) van-werk-naar-werk trajecten. Het kabinet heeft aan het

³ Stb. 2014, nr. 216.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

9

parlement toegezegd dat de effecten van de Wwz nauwgezet worden gemonitord.

Participatiewet en het wetsvoorstel Met de invoering van de Participatiewet⁴ per 1 januari 2015 worden banenafspraak en quotum bestaande regelingen (WWB, Wsw en een deel van de Wajong) onderge-

arbeidsbeperkten bracht in één regeling (zie ook beleidsartikelen 2 en 4). In combinatie met

de afspraak uit het sociaal akkoord om vanaf 2014 tot 2026 125.000 extra banen te scheppen voor mensen met een arbeidsbeperking, worden zo voor deze mensen meer kansen geschapen om te participeren op de arbeidsmarkt. Om deze afspraak te realiseren, ontwikkelt het kabinet samen met VNO-NCW en AWVN businesscases die laten zien hoe het economisch rendabel is om mensen uit deze doelgroep aan de slag te helpen. Het kabinet stimuleert verder dat bedrijven vacatures aanpassen aan het vermogen van mensen.

Als de vrijwillige banenafspraak tussen werkgevers en werknemers niet wordt gehaald, is afgesproken dat na overleg met sociale partners en gemeenten een wettelijk quotum kan worden ingevoerd. De banenafspraak en het wettelijk quotum zijn uitgewerkt in het Wetsvoorstel banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten, dat op 2 juli 2014 bij de Tweede Kamer is ingediend⁵.

De Participatiewet staat niet op zichzelf. In het sociaal domein vinden de komende jaren drie grote decentralisaties plaats op de terreinen van werk, jeugd en maatschappelijke ondersteuning. Om de samenhang tussen deze decentralisaties te benadrukken, werken de betrokken departementen (BZK, VWS, SZW en VenJ) al sinds de start van deze kabinetsperiode nauw samen. Onder coördinatie van de Minister van BZK zijn afspraken gemaakt over onder meer gezamenlijke monitoring, ontschotting van middelen en informatievoorziening. Ook in de communicatie naar gemeenten wordt eendrachtig opgetreden, onder meer door het organiseren van gezamenlijke bijeenkomsten waarop alle betrokken departementen de gemeenten voorlichten. De inspanningen zijn erop gericht om gemeenten in staat te stellen maatwerk te leveren voor burgers die dat nodig hebben. Het uitgangspunt bij hulp is dan ook één gezin, één plan, één regisseur. Gemeenten werken aan een nieuwe aanpak om op integrale wijze problemen te signaleren en aan te pakken, bijvoorbeeld door middel van sociale wijkteams. De implementatie van de Participatiewet wordt in het tekstkader nader toegelicht.

Implementatie Participatiewet en banenafspraak: wie doet wat?

De Programmaraad

De Programmaraad is een samenwerking tussen VNG, UWV, Divosa en Cedris. De Programmaraad ondersteunt gemeenten en arbeidsmarktregio's zodat gemeenten op 1 januari 2015 klaar zijn om de nieuwe doelgroep te ontvangen. De Programmaraad houdt zicht op de voortgang in de arbeidsmarktregio's, om tijdig en gericht in te kunnen springen als er vragen of knelpunten zijn. De Programmaraad doet dit door het organiseren van bijeenkomsten, het maken van handreikingen en het beantwoorden van vragen. Hij betrekt tevens de Landelijke Cliëntenraad bij de voorbereiding en implementatie. SZW ondersteunt de Programmaraad daarbij financieel.

⁴ Stb. 2014, nr. 271.

⁵ Tweede Kamer, 33 981, nr. 3.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

10

Inrichting werkbedrijven met betrokkenheid Werkkamer De 35 arbeidsmarktregio's hebben een belangrijke rol om mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. In elke arbeidsmarktregio wordt een regionaal Werkbedrijf ingericht. Deze regionale Werkbedrijven zijn wettelijk verankerd in de Participatiewet. Gemeenten hebben de lead bij de regionale Werkbedrijven. Werkgevers- en werknemersorganisaties nemen deel aan het bestuur. De Werkbedrijven spelen een belangrijke rol bij de werkgeversdienstverlening en het plaatsen van mensen op de extra banen uit de banenafspraak die de sociale partners met het kabinet hebben gemaakt. Bovendien betrekken gemeenten de regionale Werkbedrijven bij het organiseren van beschut werk. De Werkbedrijven «ontzorgen» werkgevers die mensen met een arbeidsbeperking in dienst nemen. In de Werkkamer, het overleg tussen de VNG en de Stichting van de Arbeid, werken gemeenten en sociale partners dit verder uit. Ook UWV en SZW nemen deel aan dit overleg.

VNG, Divosa en Cedris ondersteunen gemeenten bij kwaliteit en professionaliteit

Kwaliteit en professionaliteit van de gemeentelijke uitvoeringspraktijk zijn essentieel voor een goede uitvoering van de Participatiewet. Gemeenten zijn hiervoor primair verantwoordelijk en krijgen ondersteuning van koepelorganisaties als VNG, Divosa en Cedris. UWV heeft enkele wettelijke taken in het kader van beoordelingen en is daarom een partner voor gemeenten. Ook in het kader van kennisoverdracht staat UWV in contact met gemeenten. Thema's zijn onder meer het bevorderen van methodisch werken, transparantie en uitwisseling. Centraal staat de vakkundigheid van uitvoerenden als klantmanagers, consulenten en werkcoaches. SZW ondersteunt het bevorderen van vakkundigheid financieel. Onderdeel van de verbetering van de uitvoeringspraktijk is het verkrijgen en verspreiden van informatie over wat werkt en wat niet werkt. Om die kennis te vergaren, start in 2015 een meerjarenprogramma met als kernvraag welke re-integratie-instrumenten in de praktijk effectief zijn en voor wie. Deze kennis wordt op systematische wijze verzameld en op handzame wijze aan de uitvoering in het veld beschikbaar gesteld.

Hervorming kindregelingen Bij de Wet hervorming kindregelingen⁶ gaat het om een vereenvoudiging

en versobering van het stelsel (zie ook beleidsartikel 10). Het nu nog complexe stelsel om ouders te ondersteunen wordt teruggebracht van 10 naar 4 financiële regelingen. De vereenvoudiging maakt het stelsel rechtvaardiger en begrijpelijker, waardoor ouders de financiële gevolgen van keuzes bij het combineren van arbeid en zorg beter kunnen overzien. De inkomensondersteuning voor alleenstaande ouders in de bijstand en werkende alleenstaande ouders wordt geharmoniseerd. Dit lost de armoedeval voor alleenstaande ouders in de bijstand op en maakt het voor hen lonend om te gaan werken. Daarnaast levert ook deze hervorming een bijdrage aan het op orde brengen van de overheidsfinanciën. Het brede scala aan regelingen dat de hervorming omvat, maakt dat bij de implementatie ook veel uitvoerders betrokken zijn. Het gaat hierbij om gemeenten, SVB, UWV, DUO, Belastingdienst en Belastingdienst/Toeslagen. Het kabinet ondersteunt deze uitvoerende instanties door de veranderingen als gevolg van de hervorming van de kindregelingen voor hen inzichtelijk te maken. Dat gebeurt ook voor

Stb. 2014, nr. 227.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

11

burgers. Via www.rijksoverheid.nl/kindregelingen worden de gevolgen voor hen duidelijk gemaakt. Hiermee is in 2014 begonnen en in 2015 wordt dit voortgezet.

Financieel toetsingskader pensioen Op 25 juni 2014 is het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader

(FTK)⁷ bij de Tweede Kamer ingediend (zie ook beleidsartikel 8). De beoogde inwerkingtreding is voor de meeste onderdelen 1 januari 2015. Het opgebouwde pensioenvermogen wordt beter geborgd doordat er meer rust en stabiliteit komt in de pensioenopbouw en -uitkering. Door het gelijkmatiger spreiden over de tijd van financiële mee- en tegenvallers wordt de uitkering stabieler en zijn pensioenfondsen beter in staat om een beleggingsbeleid te voeren dat is gericht op de ambitie om de pensioenen te indexeren. Duidelijke en eerlijke regels voor de indexatie dragen bij aan een evenwichtige verdeling van lusten en lasten over generaties. Voorwaarden die worden gesteld aan het verwachte rendement waarmee pensioenfondsen moeten rekenen dragen bij aan een stabiele en kostendekkende premie. De combinatie van de aanpassing van het FTK en het Witteveenkader, waardoor onder meer het bedrag dat jaarlijks belastingvrij voor pensioen mag worden gespaard omlaag gaat, leidt tot lagere pensioenpremies.

Sociale partners en pensioenfondsen zijn in 2014 en 2015 aan zet om het nieuwe FTK te implementeren in pensioenafspraken. DNB houdt toezicht of dit (correct) gebeurt. Op grond van overgangsrecht krijgen sociale partners en pensioenfondsen in 2015 voor verschillende maatregelen meer tijd om binnen het nieuwe FTK ook nieuwe afspraken te maken. Zo krijgen pensioenfondsen in het eerste jaar drie maanden extra de tijd voor de indiening van een herstelplan indien sprake is van een tekortsituatie. Verder wordt in de rest van 2014 en 2015 gewerkt aan wetgeving rond onder meer pensioen van zelfstandigen, pensioencommunicatie, algemene pensioeninstellingen en een traject rondom de mogelijkheden voor collectieve risicodeling binnen individuele beschikbare premieregelingen.

Extra impulsen om mensen aan het werk te helpen

De zorgvuldige implementatie van de hervormingen zorgt vanaf 2015 voor een structurele verbetering van de arbeidsmarkt. De huidige stand van de conjunctuur leidt echter tot urgente uitdagingen op de arbeidsmarkt. De werkgelegenheidsgroei blijft op korte termijn beperkt en de werkloosheid blijft, ondanks de recente daling, te hoog. Hoewel economen aangeven dat de werkgelegenheid doorgaans met vertraging reageert op economisch herstel, is dit geen reden om rustig af te wachten tot de arbeidsmarkt weer aantrekt. Werkloosheidsbestrijding is een sociale én economische noodzaak. Verlies van werk, zeker wanneer dit leidt tot langdurige werkloosheid, is niet alleen verlies van inkomen, maar ook verlies van een sociaal netwerk, zelfvertrouwen en mogelijkheden tot zelfontplooiing. De bestrijding van (langdurige) werkloosheid staat daarom voorop. Werk blijft de snelste route naar een goed inkomen en economische zelfstandigheid. Maar ook voor de samenleving, de betaalbaarheid van de sociale zekerheid en economische groei, is het noodzakelijk dat niemand aan de kant blijft staan. Daarom zet het kabinet alles op alles om er voor te zorgen dat iedereen in Nederland perspectief heeft op volwaardige participatie.

⁷ Tweede Kamer, 33 972, nr. 3.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

12

Onverminderde aandacht voor de De afgelopen jaren is al een omvangrijk pakket crisismaatregelen in uitrol van het crisisbeleid werking getreden. De resultaten hiervan zullen in 2015 steeds beter

zichtbaar worden. Waar nodig zet het kabinet nog een tandje bij. Hierbij gaat het in het bijzonder om de sectorplannen en beleid gericht op jongeren en ouderen.

Sectorplannen Het kabinet zet samen met sociale partners in op verlaging van de

werkloosheid en modernisering van de arbeidsmarkt om zo de uitdagingen van de toekomst aan te kunnen. Hierover zijn in het sociaal akkoord afspraken gemaakt. Zo betaalt het Rijk mee aan de sectorplannen van sociale partners (zie ook beleidsartikel 2). Het doel van de plannen is tweeledig. Voor de middellange termijn gaat het om maatregelen die de arbeidsmarkt versterken. Op de korte termijn gaat het om maatregelen om onmisbare vakkrachten voor een sector te behouden, mensen naar een andere baan te begeleiden en jongeren een kans te bieden via een leerwerkplek aan werk te komen. Tot nu toe worden in totaal al 185.000 mensen geholpen met de sectorplannen die in de eerste tranche zijn goedgekeurd. De ingediende plannen voor de tweede tranche worden in 2014 beoordeeld.

De Stichting van de Arbeid heeft het Actieteam Crisisbestrijding ingesteld. Dit team speelt een belangrijke rol bij het aanjagen en ondersteunen van initiatieven voor sectorplannen. In 2015 zal het Actieteam Crisisbestrijding samen met het Ministerie van SZW de sociale partners ondersteunen bij de uitvoering van de sectorplannen. Ervaringen over wat werkt en wat niet werkt worden gedeeld. Hierdoor kunnen alle betrokken partijen de problemen op de arbeidsmarkt nog effectiever te lijf gaan.

Aanpak Jeugdwerkloosheid Ook de werkloosheid onder jongeren is nog altijd hoog. Het is voor

iedereen, maar vooral voor jongeren, een hard gelag om je baan te verliezen of om met je diploma op zak geen baan te kunnen vinden. Het blijft dan ook van belang dat er voldoende vacatures, stageplaatsen en leerwerkbanen voor jongeren beschikbaar komen. Daarom gaat het kabinet in 2015 door met de Aanpak Jeugdwerkloosheid (zie ook beleidsartikel 2).

Dat doet het kabinet samen met gemeenten, sociale partners, onderwijsinstellingen en jongeren zelf. De ambassadeur Aanpak Jeugdwerkloosheid verricht nuttig werk door te bevorderen dat de regionale en sectorale aanpak van de jeugdwerkloosheid elkaar versterken. Vanaf april 2015, wanneer de opdracht van de ambassadeur afloopt, zijn partijen in de regio en de sectoren zelf aan zet om deze verbinding tot stand te brengen. Arbeidsmarktregio's blijven voortvarend aan de slag met hun plannen om op regionaal niveau de jeugdwerkloosheid aan te pakken en sectoren geven uitvoering aan de sectorplannen waarin zij volop inzetten op leerwerkbanen en instroom van jonge medewerkers. Met de premiekortingsregeling voor werkgevers krijgen jongeren met een uitkering meer kans op een baan. Daarnaast kunnen werkgevers in 2014 en 2015 specifiek vacatures aanbieden voor jongeren van 18-27 jaar. Op langere termijn blijft het kabinet zich inzetten voor het verder verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en het verder terugdringen van het aantal voortijdige schoolverlaters tot maximaal 25.000 in 2016.

Ouderen De afgelopen decennia is veel vooruitgang geboekt met het versterken

van de arbeidsmarktpositie van ouderen. Voor het zevende achtereenvolgende jaar is de gemiddelde leeftijd waarop mensen stoppen met werken gestegen, van 61 jaar in de periode van 2000 tot 2007 naar 63,9 jaar in 2013. De situatie is echter een stuk minder rooskleurig wanneer ouderen werkloos worden. Zij komen dan steeds moeilijker aan de slag.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

13

Langdurige werkloosheid komt onder ouderen relatief vaak voor en door de economische crisis is het risico op langdurige werkloosheid voor hen toegenomen.

Het kabinet heeft hiervoor bijzondere aandacht en neemt concrete maatregelen om de arbeidsmarktpositie van deze mensen te versterken (zie ook beleidsartikel 5). Dit gebeurt onder meer via de mobiliteitsbonus, de no-risk polis voor WW-ers en proefplaatsingen bij werkgevers. Zo worden werkgevers gestimuleerd om oudere uitkeringsgerechtigden in dienst te nemen.

In 2013 heeft het kabinet meerjarig in totaal € 67 miljoen extra beschikbaar gesteld om WW-gerechtigden van 55 jaar en ouder via het UWV te ondersteunen bij het vinden van een baan. De uitbreiding van de doelgroep per 2014 naar 50-plussers wordt in de komende jaren voortgezet. Hiervoor trekt het kabinet tot en met 2017 € 34 miljoen extra uit.

Nieuwe impulsen Het kabinet wil bovenop de reeds ingezette maatregelen een extra impuls

geven. Sinds enkele maanden is het economisch herstel ingezet, maar dit laat onverlet dat er nog steeds te veel mensen aan de kant staan. Ook de recente geopolitieke spanningen in het Midden-Oosten en in de Oekraïne en het trage herstel van de EU-zone kunnen hun weerslag hebben op een open economie als de Nederlandse. Zij laten zien dat welvaartsgroei niet vanzelfsprekend is.

Aansluiting vraag en aanbod op de De komende jaren zal naar verwachting de werkgelegenheidsgroei zich arbeidsmarkt vooral concentreren in een aantal specifieke sectoren en beroepen. Ook

zijn er in deze tijd van hoge werkloosheid nog steeds bedrijven die aangeven te kampen met een gebrek aan voldoende en goed gekwalificeerd personeel. Het is noodzaak om de kansen die zich op de arbeidsmarkt voordoen beter te benutten. Baanwisselingen vinden nu vooral binnen de eigen sector of tussen soortgelijke beroepen plaats. Ook in internationaal opzicht is de Nederlandse intersectorale mobiliteit laag. In de Verenigde Staten vinden twee keer zoveel baanwisselingen tussen sectoren plaats als in Nederland. In het Verenigd Koninkrijk zelfs drie keer. Het kabinet wil dat de dynamiek op de arbeidsmarkt toeneemt en gaat daarom bewegingen van-werk-naar-werk en van-werkloosheid-naar-werk op de arbeidsmarkt stimuleren. Dit helpt werkgevers bij het vervullen van moeilijk vervulbare vacatures en voorkomt werkloosheid of beperkt de duur daarvan. Het kabinet neemt daarom de volgende additionele maatregelen om herstel van de werkgelegenheid op korte termijn te ondersteunen. Zie figuur 3 voor een overzicht.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

14

Figuur 3. Overzicht transitiemaatregelen

Sectorplan

• • 

  Kosten omscholing

• • 

  Bemiddelingskosten

• • 

  (competentie)scan

• • 

  EVC/EVP

Sectorplan

• • 

  Kosten bijscholing

• • 

  Bemiddelingskosten

• • 

  (competentle)scan

• • 

  EVC/EVP

Sectorplan

• - 

  Kosten om-en bijscholing

• - 

  Bemiddelingskosten

• - 

  (competentie)scan

• - 

  EVC/EVP

Brug-WW

• * 

  WW i.p.v. salaris tijdens scholingsuren > Verbruik van WW-recht

• * 

  Dienstverband voor arbeidsuren vanaf start

• * 

  Scholing is arbeidsmarktrelevant

Scholing vanuit WW

• • 

  WW loopt door tijdens scholing

• • 

  Verbruik van WW-recht

• • 

  Scholing is arbeidsmarktrelevant

Proefplaatsing WW

Onder voorwaarden na 3 maanden WW

Derde tranche sectorplannen

De derde tranche van de sectorplannen gaat zich specifiek richten op het bevorderen van van-werk-naar-werk en van-werkloosheid-naar werk. Sectoren die inzetten op bijvoorbeeld omscholings- of bijscholingstrajecten voor werknemers kunnen voor cofinanciering in aanmerking komen.

Invoering brug-WW

Om baanwisselingen waarbij sprake is van substantiële omscholing in de richting van groeiberoepen en -sectoren gemakkelijker te laten verlopen wordt, in het kader van de derde tranche sectorplannen, ondersteuning vanuit de WW mogelijk gemaakt. Deze extra ondersteuning vanuit de WW drukt de kosten voor de betrokken werkgever. Om van-werk-naar-werk te bevorderen introduceert het kabinet de brug-WW. De invulling vindt plaats in overleg met sociale partners. Deze maatregelen worden in de box «Mobiliteitsimpuls» nader toegelicht.

Kinderopvang tijdens zoeken naar werk

Het kabinet verlengt de werkloosheidstermijn in de kinderopvangtoeslag van drie naar zes maanden. Dit betekent dat ouders in de eerste zes maanden van werkloosheid nog recht hebben op kinderopvangtoeslag. Dit geeft hen de ruimte om zich in deze periode volledig te richten op het vinden van een nieuwe baan, en draagt tegelijkertijd bij aan de stabiliteit en werkgelegenheid in de sector. De maatregel geldt in 2015 en 2016.

Verlagen van lasten op arbeid

Het kabinet beperkt in 2015 daar waar dat kan, de lastenontwikkeling voor werknemers. Dit maakt werken meer lonend en verhoogt de koopkracht. Als impuls voor de woningmarkt en werkgelegenheid in de bouw blijft in het eerste half jaar van 2015 het lage BTW-tarief voor de bouw behouden. De beperking van de lastendruk en loonkostensubsidies van de Participa-

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

15

tiewet maken het daarbij ook aantrekkelijker om laaggeschoolde arbeid naar Nederland terug te halen.

Mobiliteitsimpuls

Derde tranche sectorplannen

De derde tranche sectorplannen richt zich specifiek op het bevorderen van transities van-werk-naar-werk en van-werkloosheid-naar-werk. Dit is een afbakening ten opzichte van de mogelijke onderwerpen voor de eerste en tweede tranche van sectorplannen. Samenwerkingsverbanden, waarbij altijd in ieder geval een werknemersorganisatie en een werkgeversorganisatie zijn betrokken, kunnen een sectorplan indienen.

De basis van het sectorplan is een analyse van de arbeidsmarkt in de komende jaren. Op basis hiervan worden maatregelen voorgesteld om transities van-werk-naar-werk, transities van-WW-naar-werk en andere transities van-werkloosheid-naar-werk te bevorderen. Gedacht kan worden aan bemiddeling, (competentie)scans, EVC/EVP's, sollicitatietrainingen, formeel kwalificerende trajecten (zoals BBL) en omscholings- en bijscholingstrajecten.

Om van-werk-naar-werk transities en van-WW-naar-werk transities richting groeisectoren en -beroepen verder te bevorderen wordt binnen het kader van een sectorplan, in de derde tranche sectorplannen ondersteuning vanuit de WW mogelijk gemaakt. Met inzet van de WW worden de transitiekosten van de werkgever lager. Door meer ruimte voor scholing te bieden en dit met sectorplannen te ondersteunen, wordt bevorderd dat moeilijk vervulbare vacatures toch vervuld kunnen worden.

Brug-WW

De brug-WW is een tijdelijke maatregel die in een sectorplan in het kader van de derde tranche van de sectorplannen toegepast kan worden om bemiddeling en scholing te bevorderen. De brug-WW is erop gericht om mensen echt van-werk-naar-werk te begeleiden. Mensen gaan direct aan de slag bij een nieuwe werkgever en hebben daarmee meer werkzekerheid doordat wordt voorkomen dat mensen eerst in de WW belanden voordat overgegaan wordt tot scholing en het zoeken naar een nieuwe werkgever. Bij een transitie van een krimpend beroep naar een groeiend beroep met noodzakelijke scholing, wordt gedurende de scholing een WW-uitkering verstrekt voor de uren van de scholing. Voor de uren dat men werkt, ontvangt men salaris. De brug-WW drukt daarmee de transitiekosten voor de nieuwe werkgever.

Scholing vanuit de WW

In het kader van het Techniekpact en de sectorplannen zijn de scholingsmogelijkheden vanuit de WW in 2014 vereenvoudigd en verbeterd. Bij het bepalen van de noodzaak van scholing staat voortaan de arbeidsmarktrelevantie centraal. Dit biedt de ruimte om scholing richting een nieuwe beroep te ondersteunen. Het is van belang dat deze ruimte om te scholen ook gebruikt gaat worden. Daarom wordt de toepassing vereenvoudigd. WW-ers krijgen de ruimte om tijdens de scholing de WW-uitkering te behouden als de scholing is gericht op een groeibaan, blijkend uit een sectorpla-

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

16

nanalyse. Daarnaast is bij meer dan 3 maanden WW onder voorwaarden inzet van een proefplaatsing mogelijk.

Om bovenstaande mogelijk te maken wordt de regeling sectorplannen gewijzigd en wordt de scholingsregeling WW verruimd. De invulling vindt plaats in overleg met sociale partners.

Inclusieve samenleving

Los van de urgente noodzaak om de werkloosheid te bestrijden blijft het kabinet zich inzetten voor een inclusieve samenleving, waarbij iedereen mee kan doen, kansen krijgt en sociale bescherming geniet. In een inclusieve samenleving telt niet alleen de kwantiteit van werk, maar ook de kwaliteit. Voor mensen die het nodig hebben moet er een stevig vangnet blijven dat er op ingericht is om ook die mensen - indien mogelijk - weer snel aan werk te helpen. Instituties moeten mee blijven ontwikkelen met structurele veranderingen in de samenleving, zodat ze aan blijven sluiten bij het leven van mensen. Het kabinet zet in 2015 op basis van onderstaande prioriteiten hierop in.

Aanpak malafiditeit en Wanneer moedwillig en structureel de wet- en regelgeving wordt

schijnconstructies ontdoken (malafiditeit), leidt dit tot oneerlijke concurrentie op arbeids-

voorwaarden, verdringing, onderbetaling en uitbuiting van werknemers. Ook is soms sprake van schijnconstructies waarbij de feitelijke situatie op de werkvloer afwijkt van de situatie zoals die op papier wordt voorgespiegeld. De aanpak van malafiditeit en schijnconstructies heeft voor het kabinet in 2015 prioriteit.

De basis van de aanpak is het actieplan «bestrijden van schijnconstructies» dat deel uitmaakt van het sociaal akkoord uit 2013. Op grond van het actieplan zijn inmiddels extra inspecteurs aangesteld en in 2014 en 2015 zal de Inspectie SZW verder worden uitgebreid. Ook in 2015 wordt de handhaving voortgezet via het interventieteam Aanpak Malafide Uitzendbureaus (AMU) en via verbeteringen in de zelfregulering. Daarnaast presenteert het kabinet in het najaar van 2014 het Wetsvoorstel aanpak schijnconstructies dat naar verwachting in 2015 in werking zal treden. Het doel is onder meer de ketenaansprakelijkheid voor het verschuldigde loon en de openbaarmaking van inspectiegegevens door de Inspectie SZW te introduceren.

De Inspectie SZW gaat de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid de komende jaren verder implementeren. Er volgen strengere straffen, zeker bij recidive. En in 2015 worden in beginsel herinspecties uitgevoerd bij bedrijven waar een ernstige overtreding is geconstateerd.

Gezond en veilig werk Het stelsel van de bedrijfsgezondheidszorg in Nederland is onderwerp van

discussie. Ook liggen er in de reguliere zorg kansen als het gaat om het onderkennen van de invloed van werkgerelateerde aandoeningen en het behandelen daarvan.

Naar verwachting zal de SER eind september een advies over de bedrijfsgezondheidszorg uitbrengen. De onafhankelijkheid van de bedrijfsarts, vrije toegankelijkheid voor werknemers en de relatie met de reguliere gezondheidszorg zijn aandachtspunten. In het najaar van 2014 zal het kabinet aan de hand van dit advies maatregelen aankondigen. In 2015 start de implementatie van deze maatregelen (zie ook beleidsartikel 1).

Duurzame inzetbaarheid Het thema duurzame inzetbaarheid is de afgelopen jaren steeds meer

ingeburgerd op de werkvloer. De verhoging van de AOW-leeftijd en de vergrijzing van de beroepsbevolking vergroten het belang van werkgevers

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

17

en werknemers bij duurzame arbeidsdeelname: het voorkomen van uitval en het bevorderen van productiviteit. Naast het agenderen en stimuleren van werkgevers en werknemers om hiermee aan de slag te gaan, richt het programma Duurzame Inzetbaarheid zich de komende jaren met name op het sneller en beter toepassen van maatregelen op de werkvloer (zie ook beleidsartikel 1). Hierbij is extra aandacht voor het midden- en kleinbedrijf, waar dikwijls minder middelen beschikbaar zijn. Ook het thema psychosociale arbeidsbelasting (werkstress) is een belangrijk onderdeel van duurzame inzetbaarheid. Een derde van al het werkgerelateerde ziekteverzuim wordt veroorzaakt door werkstress. Hier is dus nog een wereld te winnen.

Arbeid en zorg Het kabinet maakt de kinderopvangtoeslag meer gericht op werk. Het is

nu voor ouders niet altijd financieel aantrekkelijk om meer uren te gaan werken. De beleidsdoorlichting, waaruit concrete voorstellen zullen volgen, is in 2015 gereed.

Ook zullen in 2015 de maximum uurprijzen voor de kinderopvangtoeslag, net zoals in 2014, worden geïndexeerd. Dit is vooral van belang voor mensen met lagere inkomens, omdat het bij hen harder aankomt als zij over een deel van de betaalde uurprijs geen toeslag ontvangen. Het wetsvoorstel Modernisering regelingen voor verlof en arbeidstijden is ingediend bij de Tweede Kamer⁸ en zal naar verwachting in 2015 in werking treden (zie ook beleidsartikel 6). Het wetsvoorstel beoogt belemmeringen in de Wet arbeid en zorg (WAZO) en de Wet aanpassing arbeidsduur (WAA) weg te nemen. Zo kunnen de in de WAZO opgenomen voorzieningen met betrekking tot arbeid en zorg flexibeler worden gebruikt en beter toegankelijk worden gemaakt. Ook worden de verlofmogelijkheden verruimd waardoor het verlofstelsel beter toegesneden is op de veranderende maatschappij. Het kabinet wil hiermee de mogelijkheid om arbeid en zorg te combineren verbeteren.

Armoedebeleid Nederland heeft een gedegen sociale zekerheid. De kans op armoede is

hier ten opzichte van veel andere landen gering. Het kabinet wil deze verworvenheid behouden. Niemand mag buiten de boot vallen, zeker kinderen niet. Een effectief armoedebeleid is daarom noodzakelijk, zeker gezien de gevolgen van de crisis. In 2015 wordt dit beleid verder geïntensiveerd. Er blijft onverminderd veel aandacht voor kinderen uit gezinnen met een laag inkomen (zie ook beleidsartikel 2).

De gemeenten hebben een belangrijke rol in het voorkomen en bestrijden van armoede en schulden. Het kabinet heeft hen gevraagd om bij de inzet van de extra middelen, die zij ontvangen om hun armoede- en schulden-beleid te intensiveren, met name aandacht te geven aan kinderen die onvoldoende kunnen meedoen en aan het versterken van een preventieve aanpak. In 2015 gaat het voor de gemeenten om € 90 miljoen extra. Naast meer middelen is het van belang om de effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening en het vakmanschap bij gemeenten te vergroten. In 2015 wordt begonnen met de evaluatie van de wet gemeentelijke schuldhulpverlening.

Daarnaast kunnen maatschappelijke organisaties een belangrijke aanvullende rol vervullen. Medio 2014 is een subsidieregeling ter stimulering van een effectieve armoede- en schuldenaanpak van kracht geworden. Net als in 2014 kunnen maatschappelijke organisaties in 2015 projecten indienen die bijdragen aan het tegengaan van armoede- en schuldenproblematiek. Verder stelt het kabinet extra geld beschikbaar voor de Sportimpuls en ontvangt een aantal organisaties, die zich

Tweede Kamer, 33 855, nr. 3.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

18

specifiek richten op kinderen in armoede, subsidies. Ook gaat een deel van het geld naar Caribisch Nederland. In totaal (inclusief het geld dat naar de gemeenten gaat) is daarmee € 100 miljoen extra beschikbaar gesteld voor de aanpak van armoede en schulden. In 2015 wordt gestart met de uitvoering van het Europees Fonds voor Meest Behoeftigen, dat de sociale inclusie van ouderen met een laag besteedbaar inkomen stimuleert.

Migratie en integratie De omgang met diversiteit tussen en binnen groepen in de samenleving

vraagt blijvend aandacht. De afgelopen maanden is gebleken dat onrecht elders in de wereld veel mensen in Nederland niet onberoerd laat. De diversiteit van de Nederlandse bevolking brengt soms zeer tegengestelde opvattingen met zich mee. Een democratische rechtstaat kan alleen bestaan als er ruimte is voor verschillende standpunten, ook als deze zich lijnrecht tegenover elkaar bevinden. Het is onacceptabel als radicale opvattingen op een zodanige manier het debat overheersen dat er geen ruimte is voor andere ideeën en de stabiliteit van de Nederlandse samenleving onder druk komt te staan. Wanneer onbegrip voor eikaars opvattingen leidt tot spanningen of zelfs botsingen tussen verschillende groepen mensen is dat ontoelaatbaar. De gebeurtenissen in de Haagsche Schilderswijk in de zomer van 2014 zijn hier een voorbeeld van. Voorop staat de individuele vrijheid ten aanzien van levensstijl en religie. Wanneer groepen op zodanige wijze hun overtuigingen uitdragen dat anderen in hun vrijheid worden beknot, vindt deze vrijheid haar begrenzing. Het kabinet zet zich in voor het versterken van weerbaarheid van de rechtstaat, het voorkomen van de aanwas van radicalisme in Nederland, de omgang met elkaar en het samen leven in de wijk. Samenwerking van Rijk en gemeenten is hierbij essentieel.

Het uitgangspunt is dat er een open houding is naar migranten die willen bijdragen aan de Nederlandse samenleving. Van nieuwkomers verwacht dit kabinet dat zij zich aanpassen aan de in Nederland geldende normen en waarden en dat de kansen worden benut die in Nederland geboden worden.

Agenda Integratie Met betrekking tot de integratie van migranten in de Nederlandse

samenleving wordt middels de uitvoering van programma's uit de Agenda Integratie ingezet op de drie thema's uit deze agenda: «meedoen en zelfredzaamheid», «grenzen stellen en opvoeden» en «omgaan met anderen en verinnerlijken van waarden».

Ten behoeve van de aansluiting van nieuwkomers in Nederland worden nieuwe onderdelen van het inburgeringsexamen geïmplementeerd, te weten de nieuwe toets spreekvaardigheid en de arbeidsmarktmodule die de kansen voor nieuwkomers op werk vergroot. Gemeenten hebben pilots uitgevoerd met de Participatieverklaring die nieuwkomers welkom heet en informeert over rechten en plichten. Bezien wordt of dit instrument breed kan worden geïntroduceerd.

In het najaar van 2014 zal de Minister van SZW met werkgevers Integratieakkoorden sluiten op de terreinen taal en werk. Op basis hiervan zullen werkgevers investeren in faciliteiten voor migranten. Zo zullen migranten via de werkgever taalonderwijs kunnen volgen. Ook zullen werkgevers stageplekken en leerbanen voor migrantenjongeren beschikbaar stellen om zo bij te dragen aan de aansluiting van deze jongeren op de arbeidsmarkt.

Het in mei 2014 aan de Tweede Kamer aangeboden Actieplan Arbeidsmarktdiscriminatie bevat maatregelen om discriminatie op de werkvloer en de arbeidsmarkt aan te pakken. Naast een voorlichtingscampagne

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

19

gericht op vooroordelen pakt de overheid werkgevers die bewust discrimineren hard aan.

Arbeidsmigranten Het kabinet zal de toegang voor kennismigranten versoepelen en

goedkoper maken en zal hiertoe in 2015 een voorstel doen. Het kabinet zal dan ook met maatregelen komen om Nederland aantrekkelijker te maken als bestemming voor kennismigranten, bijvoorbeeld via een versterking van het aanbod van internationale scholen.

Om de instroom van arbeidsmigranten vanuit de EU in goede banen te leiden, wordt geïnvesteerd in de kracht van zelforganisaties die EU-arbeidsmigranten kunnen ondersteunen bij het vinden van hun weg in Nederland. Ook wordt geïnvesteerd in de aansluiting van kinderen op de Nederlandse samenleving, waarbij onder meer wordt ingezet op het bereik vanuit de Jeugdzorg van deze kinderen die, onder andere door hun onzekere verblijfsperspectief, extra kwetsbaar zijn. Arbeidsmigranten werken op dit moment voornamelijk in arbeidsintensieve sectoren. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om de land- en tuinbouw, horeca, transport en schoonmaak. De kwetsbare positie van deze mensen verhoogt het risico op onderbetaling, illegale tewerkstelling en fraude. Omdat fraudeurs zich vaak niet aan landsgrenzen houden zet de Inspectie SZW bij de opsporing van deze misstanden ook in op internationale uitwisseling van gegevens en de inning van boetes over de grens. Verder is een Europees platform zwartwerken opgericht en vervult de Inspectie SZW de liaisonfunctie bij Europol.

Kennisinstituut Op 1 januari 2015 gaat het nieuwe kennisinstituut integratievraagstukken

integratievraagstukken aan de slag, waarvoor het Verwey-Jonker Instituut de coördinatie op zich

neemt. Dit instituut krijgt onder meer tot taak kennis rond integratievraagstukken te ontwikkelen en beschikbaar te stellen aan uiteenlopende belanghebbende partijen. Ook zal door het kennisinstituut ingezet worden op het organiseren van een dialoog tussen verschillende organisaties op het gebied van integratie. Met betrekking tot ontwikkelingen in de wijken en de maatschappelijke spanningen rond onderwerpen zoals radicalisering en parallelle samenlevingen, blijft het noodzakelijk om een vinger aan de pols te houden. Het nieuwe kennisinstituut zal voor dit onderwerp tevens een «ogen en oren functie» krijgen in relatie tot wat er speelt binnen gemeenschappen en tussen groepen in de samenleving.

Sociale inclusie internationaal Ook internationaal wordt, zowel binnen de EU als in ILO-kader, ingezet op

sociale inclusie met nadruk op goed werk en gelijke behandeling, en met bijzondere aandacht voor armoedebestrijding.

Belangrijke aspecten daarbij zijn het bevorderen van gelijke behandeling op de arbeidsmarkt, aanpak van de negatieve kanten van vrij verkeer van werknemers, het creëren van een hoger beschermingsniveau bij arbeidsomstandigheden, het in goede banen leiden van arbeidsmobiliteit en het bevorderen van de integratie van EU-burgers. Het kabinet is voorstander van een actieve rol voor de ILO bij de bescherming en bevordering van goed werk en het toezicht op de naleving van fundamentele arbeids-normen.

In het eerste halfjaar van 2016 zal Nederland het voorzitterschap bekleden van de Raad van de Europese Unie. De voorbereiding hiervan is een van de speerpunten van het beleid in 2015.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

20

2.1.1.3 Anticiperen op onzekere toekomstige ontwikkelingen

Hoewel de uitdagingen op de korte termijn, zoals op het gebied van arbeidsmarkt en participatie, veel aandacht vragen, is het noodzakelijk goed te blijven kijken wat er op middellange termijn op Nederland afkomt. De toekomstbeelden veranderen immers snel. Het is de taak van de overheid om ontwikkelingen in de samenleving te blijven monitoren, mensen te helpen hun aanpassingsvermogen te versterken en er voor te zorgen dat instituties meegroeien met de veranderingen in de samenleving. Het kabinet gaat daarom aan de slag met concrete zaken waarvoor de basis in 2015 wordt gelegd, maar die een langere doorlooptijd hebben. In deze paragraaf worden drie voorbeelden van toekomstige ontwikkelingen kort beschouwd. Ook wordt weergegeven hoe het kabinet anticipeert op deze ontwikkelingen.

Robotisering Nog niet zo lang geleden werd met grote stelligheid beweerd dat de

vergrijzing zou leiden tot structurele tekorten op de arbeidsmarkt. Nu wordt met dezelfde overtuiging gewaarschuwd voor blijvend hogere werkloosheid door technologische ontwikkelingen en robotisering. Dat is niet nieuw. Zo gaf Queen Elisabeth I in 1589 geen toestemming aan William Lee, de uitvinder van de breimachine, om zijn uitvinding te patenteren omdat de automatische breimachine haar onderdanen de werkloosheid in zou drijven. In de jaren '30 waarschuwde John Maynard Keynes voor een nieuwe ziekte: technologische werkloosheid. Die zou ontstaan doordat technologische ontwikkeling het mogelijk maakt om te besparen op arbeid, zonder dat we in staat zijn om voldoende nieuw werk te creëren. De hoogleraren Frey en Osborne uit Oxford hebben recent berekend dat ongeveer 40% van de bestaande beroepen in de komende twee decennia zal verdwijnen door ontwikkelingen in computertechnologie.

Betekent dit dat Nederland zich moet voorbereiden op een werkloosheid die 40% hoger ligt dan nu? Waarschijnlijk niet. In de eerste plaats is duidelijk dat ontwikkelingen niet goed voorspelbaar zijn. Het is onmogelijk om met zekerheid uitspraken te doen over de toekomst, laat staan vooruitlopend op elke ontwikkeling al specifiek beleid te ontwikkelen. Bovendien ontwikkelt de samenleving mee en vindt ze steeds nieuwe manieren om zich aan te passen. De arbeidsmarkt is altijd dynamisch geweest en zal dat ook altijd blijven: waar oude beroepen verdwijnen komen er nieuwe voor in de plaats. De lantaarnaansteker bestaat niet meer en de pinautomaat heeft veel werk van de bankmedewerker overgenomen. Het punt is dat we niet weten welke banen er in de plaats komen van de verdwijnende banen. Niemand had tien jaar geleden kunnen bedenken dat er nu werk zou zijn in de app-industrie.

Dat betekent echter niet dat er totaal geen probleem is. Voortschrijdende technologie kan grote verdelingsvraagstukken opleveren, bijvoorbeeld op het gebied van werk en inkomen. De baten en lasten van robotisering worden niet gelijkmatig verdeeld over een samenleving. Middelbaar opgeleiden profiteren minder van nieuwe technologie dan hoogopgeleiden. Binnen de groep middelbaar opgeleiden hebben ouderen het meeste last van technologische ontwikkelingen, omdat zij vaak routinematige beroepen hebben met taken die relatief eenvoudig door techniek kunnen worden overgenomen. Dat heeft voor deze groepen grote gevolgen. Zeker als zij bij ontslag op zoek moeten naar ander werk of wanneer hun vaardigheden overbodig blijken.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

21

Hoe dient de overheid hierop te anticiperen? Onzekerheid over toekomstige ontwikkelingen vraagt om een cultuuromslag bij werkgevers en werknemers. Zij zullen veel meer aandacht moeten besteden aan de noodzaak dat mensen gedurende hun hele werkzame leven blijven leren. Het is van cruciaal belang dat werknemers hun weerbaarheid en aanpassingsvermogen door scholing vergroten. Scholing helpt mensen om zich aan te passen aan de wijzigende eisen op de arbeidsmarkt. Scholing is belangrijk voor het economische potentieel van Nederland op lange termijn, maar evengoed voor mensen die nu geen werk hebben. Scholing zorgt ervoor dat deze mensen niet worden afgeschreven, maar juist een nieuwe kans krijgen om mee te doen. Op dit gebied is nog veel winst te behalen. Ook kan de arbeidsmarkt een betere dynamiek ontwikkelen als van-werk-naar-werk trajecten vorm krijgen en intersectorale (om)scholing steeds meer mogelijk wordt. Dit is niet alleen een rol voor de overheid, het is juist noodzaak bedrijven en ook werknemers hierop aan te spreken en hierin mee te krijgen.

In de kabinetsreactie op het advies van de commissie Rinnooy Kan «Flexibel hoger onderwijs voor volwassenen» die in het najaar van 2014 naar de Tweede Kamer zal worden gestuurd, zal het kabinet ingaan op een leven lang leren. Vanuit deze basis zal vanaf 2015 extra ingezet worden op het weerbaar maken van werknemers.

Ondernemerschap of De opkomst van andere arbeidsvormen is een ander voorbeeld van een

werknemerschap? ontwikkeling waarop de overheid moet anticiperen. Hierbij gaat het

bijvoorbeeld om zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers). Momenteel zijn er ongeveer 800.000 zzp'ers in Nederland, wat betekent dat 1 op de 10 werkenden zzp'er is. Eind jaren '90 was dit nog 1 op de 17. In 2013 kwamen er 42.000 zzp'ers bij en naar verwachting zet deze trend in 2014 door. Bij ongewijzigd beleid zullen er naar verwachting binnen afzienbare tijd meer dan 1 miljoen zzp'ers zijn.

Dit vraagt om reflectie vanuit de overheid. Deze toename van zzp'ers heeft invloed op de gehele samenleving. Naast de positieve kant van het zzp-schap - ondernemerschap, participatie en flexbiliteit - zijn er negatieve aspecten zoals schijnzelfstandigheid waarbij mensen formeel als zelfstandige werken maar in feite gewoon in loondienst zijn. Daarnaast is er nog veel onbekend over de oorzaken en effecten van de groei van het aantal zzp'ers. Zo is het de vraag welke gevolgen die heeft voor de arbeidsmarkt, de huidige inrichting van het sociale zekerheidsstelsel en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën. Is het instrumentarium, gelet op onder meer de problematiek van schijnzelfstandigheid, thans goed ingericht?

Om deze vragen te onderzoeken heeft het kabinet het Interdepartementaal Beleidsonderzoek zzp (IBO zzp) ingesteld. Het IBO streeft ernaar een analyse, een inventarisatie en beleidsopties op te stellen voor een publieke discussie over de inkomens- en vermogensposities van zzp'ers, hun positie op de arbeidsmarkt, de voor- en nadelen van hun fiscale behandeling, de verhouding tot andere groepen werkenden en de aansluiting op het stelsel van sociale voorzieningen en verzekeringen. Het eindrapport wordt uiterlijk 1 december 2014 afgerond.

Een toekomstbestendig Nederland heeft een goed functionerend pensioenstelsel met steeds

pensioenstelsel betere checks and balances. Daar mogen we trots op zijn. Tegelijkertijd

roepen demografische, economische, arbeidsmarktgerelateerde en sociaal-culturele ontwikkelingen vragen op over de maatschappelijke houdbaarheid van het stelsel. Het vertrouwen in het stelsel is niet meer zo groot als het is geweest. Dat heeft te maken met de financiële situatie van

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

22

fondsen. Als gevolg van de kredietcrisis van 2008 en de gestegen levensverwachting kwam het overgrote deel van de pensioenfondsen in financiële problemen. Maar het dalende vertrouwen heeft ook te maken met de vraag of de huidige pensioenopbouw nog wel aansluit bij de manier waarop mensen leven en werken in de 21ste eeuw. De AOW-leeftijd zal stijgen naar 67 jaar en daarna gekoppeld worden aan de levensverwachting. Patronen van arbeid over de levensloop veranderen en er is ook een verschuiving zichtbaar van werknemerschap naar ondernemerschap (zzp). Hoewel de uitkomst van deze ontwikkelingen niet altijd vast staat, is het zaak om nu te anticiperen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat het pensioenstelsel blijft aansluiten bij de eisen van de tijd.

De aanpassingen in het pensioenstelsel voor de korte en middellange termijn kunnen worden beschouwd als noodzakelijk onderhoud. Tegelijkertijd moeten ook de meer fundamentele vragen over de inrichting van het pensioenstelsel en zijn maatschappelijke houdbaarheid op langere termijn worden beantwoord. De ambitie van het kabinet is een krachtig en sociaal pensioenstelsel in Nederland. Cruciaal daarvoor is een pensioenstelsel dat Nederlanders vertrouwen geeft in een goede oudedagsvoorziening en dat aansluit op de samenleving, nu en in de toekomst. Het is van belang het gesprek hierover breed te voeren. Het pensioenstelsel raakt immers uiteindelijk iedere Nederlander. Eventuele fundamentele wijzigingen hiervan treffen eveneens iedereen. Parallel aan de regelgeving voor de korte en middellange termijn is het kabinet daarom gestart met een brede, open dialoog over de fundamenten van ons pensioenstelsel: de Nationale Pensioendialoog. Wat die dialoog oplevert kan als basis dienen voor politieke besluitvorming. In de eerste helft van 2014 heeft het kabinet zich door verschillende onderzoeken georiënteerd op de vormgeving van de Nationale Pensioendialoog. Van september tot december 2014 zal het kabinet de Nationale Pensioendialoog faciliteren; een brede en open dialoog waaraan een ieder die ideeën heeft over het pensioenstelsel kan deelnemen. Door een open pensioendialoog te voeren wil het kabinet samen met partijen binnen en buiten de pensioensector verkennen wat mogelijke aanpassingen zijn om het stelsel toekomstbestendig te houden. Als onderdeel van de Nationale Pensioendialoog heeft het kabinet de SER gevraagd om advies uit te brengen over de toekomst van onze pensioenen.

De opbrengst van de pensioendialoog, de onderzoeken en analyses uit de oriëntatiefase en het advies van de SER, worden verwerkt in een hoofdlijnennotitie die in het voorjaar van 2015 aan de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

23

2.1.2 BUDGETTAIRE ONTWIKKELINGEN SZA-KADER

2.1.2.1 Inleiding

De Minister van SZW is binnen het kabinet verantwoordelijk voor het uitgavenkader SZA. In deze paragraaf wordt een beeld gegeven van de ontwikkelingen binnen deze sector. De bewindspersonen van SZW hebben op basis van het regeerakkoord en het aanvullende pakket wetsvoorstellen uitgewerkt. Veel van deze voorstellen zijn al door het parlement aangenomen. Dit betreft bijvoorbeeld de Participatiewet, de WWB-maatregelen en de hervorming kindregelingen. Deze beleidsontwikkeling wordt in de navolgende paragraaf beschreven voor zover deze de uitgaven SZA beïnvloedt.

De SZA-sector is conjunctuurgevoelig doordat de werkloosheidsuitgaven in dit kader zijn opgenomen. De werkloosheid bevindt zich thans op een hoog niveau. De werkloze beroepsbevolking raamt het CPB op 6,9% in 2014 en 6,8% in 2015.

2.1.2.2 Uitgaven SZA-kader 2014-2019

In onderstaande tabel worden de ontwikkelingen in de SZA-uitgaven voor 2014-2019 per cluster van regelingen getoond. De totale SZA-uitgaven van € 75,3 miljard in 2014 stijgen naar € 80,2 miljard in 2019. Deze toename van € 5 miljard in vijf jaar tijd is vooral het gevolg van de aanpassing van de SZA-uitgaven aan de loon- en prijsontwikkeling. Hiervoor is aan het slot van de tabel een post «nominale ontwikkeling» opgenomen. Deze post bedraagt € 4,5 miljard in 2019. Gecorrigeerd voor deze nominale ontwikkeling is de uitgavenontwikkeling SZA dus nagenoeg constant.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

24

Werkloosheid

De werkloosheid bevindt zich op een hoog niveau en zal naar verwachting vanaf 2015 dalen. Deze daling is ook zichtbaar in de ontwikkeling van de werkloosheidswetuitgaven van € 7,0 miljard in 2014 naar € 6,4 miljard in 2019. De effecten van de maatregelen uit de Wet Werk en Zekerheid op de WW-uitgaven treden op langere termijn op en zijn nog nauwelijks zichtbaar in de ontwikkelingen tot en met 2019.

De daling in de werkloosheid vanaf 2015 werkt ook door naar de ontwikkeling in de bijstandsuitgaven. De uitgavenontwikkeling is ook beperkt door de invoering van de kostendelersnorm en de harmonisering van de verplichtingen en sanctioneringen. Ook zijn de uitgaven aan de 20%-aanvulling voor alleenstaande ouders in de bijstand verschoven naar het kindgebonden budget. Daarnaast is de WWB geïntensiveerd met de invoering van de Participatiewet in 2015. Gemeenten krijgen extra geld om mensen die niet meer in aanmerking komen voor Wajong en Wsw met loonkostensubsidie aan het werk te helpen. Tevens wordt een wetsvoorstel voorbereid dat het mogelijk maakt om onder voorwaarden de derde pijler pensioenvermogen voor zelfstandigen buiten de vermogenstoets van de Participatiewet te houden. Per saldo leiden deze ontwikkelingen tot een stijging van de bijstandsuitgaven.

Arbeidsongeschiktheidsregelingen en ziekte

De uitgaven aan arbeidsongeschiktheid en ziekte blijven in de periode 2014-2019 vrijwel gelijk. Bij de WAO/WIA en de ZW is geen sprake van een hervorming in deze periode. Wel wordt de tegemoetkoming voor

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

25

arbeidsongeschikten in twee stappen verlaagd als onderdeel van het 6 miljard pakket. De eerste verlaging heeft in de vorige begroting plaatsgevonden, de tweede verlaging vindt plaats in 2015.

De uitgaven aan de Wajong stijgen nog licht in de periode 2014-2019. Met de invoering van de Participatiewet is de groei beheerst doordat de regeling alleen nog zal gelden voor jonggehandicapten die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben.

Verder is de wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten bij het parlement ingediend, ter ondersteuning van het creëren van 125.000 extra arbeidsplaatsen voor mensen met een beperking. In deze wet is de door het kabinet en sociale partners gemaakte banenafspraak vastgelegd en is de mogelijkheid opgenomen om een quotumregeling te activeren als de gemaakte afspraken niet worden gerealiseerd.

Ouderdom en nabestaanden

De wet mogelijkheid koopkrachttegemoetkoming oudere belastingplichtigen (MKOB) wordt per 1 januari 2015 afgeschaft. De AOW-uitgaven nemen in de periode 2014-2019 in beperkte mate toe. In deze kostenraming is rekening gehouden met de geleidelijke leeftijdsverhoging naar 67 jaar in 2021 rekening houdende met de voorgenomen versnelling in de leeftijdsverhoging conform het regeerakkoord Rutte/Asscher. Voor de langere termijn wordt hiermee de automatische kostenstijging uit hoofde van de vergrijzing beheerst. Daarnaast wordt een regeling inkomensondersteuning ouderen ingevoerd welke naar rato van de AOW-opbouw wordt uitgekeerd. De uitkeringslasten Anw dalen voornamelijk omdat de groep Anw-gerechtigden die voor 1950 geboren is, en daar hun recht op Anw aan ontleent, bij het bereiken van de AOW-leeftijd de Anw verlaat. Deze groep is volledig uitgestroomd op 1 april 2015.

Kinderopvang en kindregelingen

De uitgaven aan de kinderopvangtoeslag blijven de komende jaren licht stijgen. Dit wordt voornamelijk verklaard door een verwachte groei van het aantal kinderen in de buitenschoolse opvang en door de dalende werkloosheid vanaf 2015.

De uitgaven WKB stijgen in 2015 door de introductie van de alleenstaande ouderkop op het kindgebonden budget en het verhogen van de bedragen voor het eerste en tweede kind. De stijging van de uitgaven wordt getemperd door het niet indexeren van de kinderbijslag in 2015 en het verlagen van de inkomensgrens in de WKB. Na 2015 dalen de uitgaven aan de kindregelingen omdat het aantal kinderen in de komende jaren afneemt.

Re-integratie integratie-uitkering sociaal domein

De uitgaven aan re-integratie van arbeidsongeschikten stijgen tot 2017 en zullen daarna licht dalen. In de periode tot 2017 zijn tijdelijk extra middelen beschikbaar gesteld voor de activering van het zittend bestand «oude Wajong». Als gevolg van de Participatiewet verschuift een deel van het re-integratiebudget naar het gemeentelijke participatiebudget, dat onderdeel gaat vormen van de integratie-uitkering sociaal domein. In het kader van de Participatiewet zijn het macrobudget Wsw en het participatiebudget gemeenten samengevoegd tot een gebundeld participatiebudget. Dit gebundelde participatiebudget is vervolgens structureel overgeboekt naar de integratie-uitkering sociaal domein. Voor de periode 2015-2017 blijven deze middelen onderdeel uitmaken van het SZA-kader. Daarbij blijven de Minister en Staatssecretaris van SZW voor deze periode aanspreekbaar op de omvang en de verdeling van dit budget.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

26

Uitvoeringkosten

De uitvoeringskosten van het UWV zijn verlaagd als gevolg van de opgelegde taakstellingen. Daartegenover staat dat de conjuncturele ontwikkeling in de werkloosheid heeft geleid tot een stijging van de uitvoeringskosten. Per saldo resulteert een geleidelijke afname. De uitvoeringskosten bij de SVB laten eveneens twee tegengestelde ontwikkelingen zien, die per saldo leiden tot een afname van de kosten. Implementatietrajecten van nieuwe wetgeving leiden tot hogere uitvoeringskosten. Daartegenover is ook bij de SVB sprake van een afname van de uitvoeringskosten als gevolg van de ingeboekte taakstellingen.

2.1.2.3 Mutaties uitgaven SZA-kader 2014-2019

In het actuele uitgavenbeeld SZA zijn ten opzichte van de vorige begroting meevallers opgetreden. Thans tekenen zich immers gunstiger economische ontwikkelingen af. Verwacht wordt dat de economische groei zich geleidelijk zal herstellen naar 1 Yi% in 2015. Hierdoor verbeteren de overheidsfinanciën en dat komt in de SZA-sector tot uitdrukking in een lagere werkloosheid dan eerder werd geraamd. De omvang van de SZA-sector wordt thans geraamd op € 77,0 miljard in 2015 terwijl in de vorige begroting nog werd uitgegaan van € 83,3 miljard. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door lagere werkloosheidsuitgaven dan eerder geraamd en door het afstel van de ouderencomponent in de huishoudentoeslag.

SZA-uitgaven ontwerpbegroting 2014

Werkloosheid (WW/WWB)

Afschaffen MKOB

Afstel huishoudentoeslag

Invoering inkomensondersteuning AOW

Overig

Extrapolatie

SZA-uitgaven ontwerpbegroting 2015

Uit bovenstaande tabel blijkt dat de werkloosheidsuitgaven fors meevallen. Het gaat om een meevaller van € 1,5 miljard in 2014 oplopend tot € 2,4 miljard in 2016. Hierdoor wordt de werkloosheidstegenvaller die in de vorige begroting was opgenomen weer grotendeels geredresseerd. De werkloosheidsuitgaven komen weer meer overeen met de ontwikkelingen zoals die werden verondersteld bij de start van het kabinet.

2.1.2.4 Uitgavenplafond SZA-kader en toetsing aan uitgavenplafond

Uitgavenplafond en kadertoetsing

In de ontwerpbegroting 2014 was een sluitend uitgavenkader SZA opgenomen. Sinds de ontwerpbegroting 2014 zijn er meevallers in de werkloosheid opgetreden. Deze meevallers hebben geleid tot een neerwaartse bijstelling van het uitgavenkader SZA, waardoor de eerdere ophoging van het kader wegens de werkloosheid in de ontwerpbegroting 2014 is komen te vervallen. In de bijstelling van het kader is ook het niet doorgaan van de huishoudentoeslag vanaf 2015 verwerkt. Door het afstel van deze maatregel is immers de overheveling van de ouderenkorting naar de SZW-begroting komen te vervallen. Het uitgavenkader SZA komt

77,8

• - 

  1,5

-0,3 -0,8 75,3

83,3

-2,3

• - 

  1,0 -2,4

0,9

• - 

  1,5

77,0

84,3

-2,4

• - 

  1,0 -2,5

0,9

• - 

  1,4

77,8

84,6

• - 

  1,9

• - 

  1,0 -2,6

0,9

• - 

  1,5

78,6

85,2

• - 

  1,5

• - 

  1,0 -2,7

0,9

• - 

  1,4

79,5

80,2 80,2

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

27

nu lager uit dan bij de Startbrief van het kabinet Rutte/Asscher, voornamelijk door de gangbare aanpassingen van het kader (zoals correcties vanwege bijtellingen van de pNB-raming) en de ombuigingen uit het 6 miljard pakket.

Tabel 2.1.2.3 Mutaties ijklijn (Uitgavenplafond) sinds vorige Ontwerpbegroting (x€ 1 mld)

2014

De actuele uitgavenramingen, zoals deze zijn weergegeven in tabel 2.1.2.2, dienen volgens de regels budgetdiscipline te worden getoetst aan het actuele kader SZA zoals weergegeven in tabel 2.1.2.3. Deze kadertoetsing wordt weergegeven in tabel 2.1.2.4. De SZA-uitgaven zijn in 2015 neerwaarts bijgesteld naar € 77,0 miljard, terwijl het kader uitkomt op € 77,1 miljard. Hiermee wordt het kader SZA in 2015 onderschreden.

Tabel 2.1.2.4 Toetsing SZA-uitgaven aan ijklijn (x€ 1 mld)

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

28

2.1.3 MEERJARENPLANNING BELEIDSDOORLICHTINGEN

¹ In 2014 ligt de focus van de beleidsvoorlichting op de WAO, in 2017 op de WIA.

² De hoofdvraag van de beleidsdoorlichting is of het ingezette beleid als doeltreffend en doelmatig kan worden bestempeld ten aanzien van de twee hoofddoelen: het kunnen combineren van arbeid en zorg en het aanbieden van kwalitatief goede en financieel toegankelijke kinderopvang, zodat kinderen worden gestimuleerd in hun ontwikkeling. O.a. de volgende thema's zullen terugkomen in de beleidsdoorlichting: effect kinderop-vangbeleid op arbeidsparticipatie, loont het om meer te werken (advies Commissie Van Dijkhuizen) en robuustheid van het huidige systeem. Ook de evaluaties van de Wet kinderopvang en het besluit continue screening zijn onderdeel van de beleidsdoorlichting.

³ Het doel van de beleidsdoorlichting is vast te stellen of de doelstellingen van het begrotingsartikel en de Wet SUWI ook daadwerkelijk zijn bereikt. Aangezien hier sprake is van een breed beleidsterrein, wordt gekozen voor een afbakening waarbij de focus komt te liggen bij de doeltreffendheid en doelmatigheid van het SUWI-stelsel en de uitvoering van de sociale zekerheidswetgeving binnen dit stelsel.

⁴ Het artikel Rijksbijdragen is een technisch artikel. Er wordt op basis van dit artikel geen specifiek beleid gevoerd. Om die reden wordt dit artikel niet doorgelicht. De evaluatie van het beleid waarvoor deze rijksbijdragen zijn bedoeld, vindt plaats wanneer de artikelen waar dit beleid onderdeel van is worden doorgelicht.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

29

c

O

0 w lt)

-u cd <-

c o

cd C CM

cd cd

co cd

~0 cd c tf>

LU

(3

LU H (A (3 CC O

ca

LU

<

LU

(A LU

< CC

<

(3

U

N CC LU >

O

c ï= o

cd C CM cd cd

"U cd C

"O cd C

c o

cd C CM cd cd

t <

cd co __O

£1 CD "D to °>

S .2,

cd co f^j

(2 ™

cd co f^j

t <

cd

"Ö „

<d cd

cd c C

t o 2

cb c :=

c

co c

cb

cb

cb

o >

C ai co

l_

co cd to to C 01 o o lu £

O J

■E «

o o

g e

o cb ra "ö

CU 4-1

_^ CU

p

• o) 

  o

o .Q cb "o d

Q. C

o ö ■

^0 § ■

^c o , o §

o

i=" 2 ■ cb 'co a

cb £

o cb

⁰⁵ g--

cb -° ■

T5 C

C cb ,

o cb ¹

ra o cb 7= .

4_i cd ■= x2

cb

cb T3

5 °

C cb o

cb cb

Q

C T3

cd C

> cb

co «

o cb

C >

cb C k_ cb T3 C o

cb

cb c

t3 cd

0 cd

■£ 03

cd cb

c

cb

cb C cb

d cb

5 s

c c

cb cb

_0 cb

™ -S

^ cb

C xi

5 >-

• = 

  t

Ed 2

— CO

ü? cb

o O

t ■

cd C

cb

CO g

r- i-

T5 3

SI

cb

ra

c

cb cb

co ra

ra c

c

CB = T3 CB ir

co _s ra >

o lu .Q

N

C/5 co CB ffi

ra

■- -£ .

ö cb ■ ro-°

2 i

1§

c

cd >

co j2

^,— cd

p-o o cni

x cd

£ E

C cb

o ^

T3 o C

^1

£ =

o cb

*ü cb

C

cb :=■

n

> cb

c c

cd cd x2 >

c

— ra .E

1 2

O ra

. cb

c -Q

2 >

§ N

^ C/3

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

30

2.2: BELEIDSARTIKELEN

Artikel 1. Arbeidsmarkt

Algemene doelstelling De overheid bevordert gezonde en veilige arbeidsomstandigheden

en draagt bij aan evenwichtige arbeidsverhoudingen en -voorwaarden.

De overheid bevordert het functioneren van de arbeidsmarkt door bescherming te bieden en de belangen van werknemers te waarborgen in evenwicht met de belangen van de onderneming. De overheid voorziet hierbij in een minimumniveau van arbeidsrechtelijke bescherming, onder andere ten aanzien van de arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden, met inachtneming van de eigen verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers. Daarnaast draagt zij zorg voor een op de arbeidsmarkt toegesneden arbeidsmigratiebeleid.

De overheid vindt het belangrijk dat werknemers en zelfstandigen hun werk onder goede condities kunnen verrichten. Dit is ook van belang voor het vergroten van de arbeidsparticipatie en de arbeidsproductiviteit, het beperken van uitval door ziekte en arbeidsongeschiktheid, en het bevorderen van de duurzame inzetbaarheid van werknemers.

De overheid geeft invulling aan bovenstaand beleid door de vormgeving van een stelsel van wet- en regelgeving. Ook ziet de overheid toe op de naleving daarvan. Concreet gaat het daarbij om:

Gezond en veilig werken, waaronder de Arbeidsomstandighedenwet

(Arbowet) en de Arbeidstijdenwet (ATW);

• • 

  Arbeidsverhoudingen, waaronder de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst (cao), de Wet op het algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten (avv) en de Wet op de ondernemingsraden (WOR);

• • 

  Arbeidsrechtelijke bescherming, waaronder de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (WML), wet- en regelgeving met betrekking tot gelijke behandeling en de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi);

• • 

  Toelating van arbeidsmigranten, waaronder de Wet arbeid vreemdelingen (Wav).

Bij het realiseren van deze doelstelling is een belangrijke taak weggelegd voor sociale partners. Zij zijn verantwoordelijk voor het maken van onderlinge afspraken over arbeidsvoorwaarden en arbeidsverhoudingen en het bieden van veilige en gezonde werkomstandigheden. De overheid bevordert dat sociale partners hier vorm en uitvoering aan geven en voert hiertoe overleg met hen.

Rol en Verantwoordelijkheid De Minister stimuleert met financiële instrumenten initiatieven die

bijdragen aan gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en aan goede arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden. De Minister regisseert met wet- en regelgeving het stelsel van minimumeisen. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van dit stelsel;

De vaststelling van de hoogte van het wettelijk minimumloon (WML)

en het maximumdagloon;

Het bevorderen van goede arbeidsverhoudingen, onder andere door het recht op onderhandeling door sociale partners te waarborgen en

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

31

het in stand houden van een adequate overlegstructuur met de sociale partners;

Het bevorderen dat werkgevers en werknemers gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en een goed werktijden- en verzuimbeleid realiseren;

Het bevorderen dat werkenden gezond en vitaal kunnen doorwerken tot de pensioengerechtigde leeftijd; • Zorgdragen voor gelijke kansen voor en tijdens arbeidsdeelname; Het stimuleren en faciliteren van postinitiële scholing ten behoeve van het optimaal functioneren van de arbeidsmarkt; De handhaving van de wet- en regelgeving door de Inspectie SZW.

De Minister van Financiën is primair verantwoordelijk voor de fiscale weten regelgeving. Wanneer fiscale instrumenten worden ingezet om doelstellingen in het kader van het arbeidsmarktbeleid te realiseren, is de Minister van SZW hiervoor medeverantwoordelijk.

Beleidswijzigingen Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

Wet Werk en Zekerheid

Op 1 januari 2015 treden de eerste onderdelen van de Wet Werk en Zekerheid⁹ in werking. Zo is per 1 januari geen concurrentiebeding meer mogelijk in tijdelijke contracten en moeten ook tijdelijke contracten verplicht een maand voordat deze aflopen worden opgezegd. Per 1 juli 2015 wordt daarbij de ketenbepaling aangepast. Niet meer na drie jaar, maar al na het tweede jaar ontstaat recht op een vast contract. Het ontslagrecht wordt per 1 juli 2015 gewijzigd. Ontslag om bedrijfseconomische redenen en wegens langdurige arbeidsongeschiktheid wordt voortaan via het UWV afgehandeld, ontslag op persoonlijke gronden door de kantonrechter. Daarbij krijgt iedereen, ongeacht de ontslagroute, recht op een transitievergoeding. Toekomst van de arbeidsgerelateerde zorg en aanpak beroepsziekten In 2015 zal uitvoering worden gegeven aan de kabinetsreactie op het SER-advies over de toekomst van het stelsel van arbeidsgerelateerde zorg (tweede helft 2014). Aanleiding voor het advies en de kabinetsreactie is een aantal knelpunten in het huidige stelsel, waaronder de beperkte samenwerking tussen bedrijfsgezondheidszorg en de reguliere zorg. De uitvoering zal mede betrekking hebben op de aanpak van de knelpunten bij de melding en diagnostiek van beroepsziekten.

Combineren van arbeid en zorg

Het kabinet heeft via een nota van wijziging op het wetsvoorstel modernisering regelingen voor verlof en arbeidstijden¹⁰ aanvullende maatregelen voorgesteld om het combineren van arbeid en zorg te verbeteren. De maatregelen behelzen een verlof van drie dagen voor partners na de geboorte van een kind, te realiseren via een onvoorwaardelijk recht op ouderschapsverlof en een uitbreiding van de werkingssfeer en kring van rechthebbenden van het kort- en langdurend zorgverlof.

⁹ Stb. 2014, nr. 216.

¹⁰ Tweede Kamer, 32 855, nr. 16.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

32

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit Subsidies:

De subsidies zijn voor 10% juridisch verplicht. Het juridisch verplichte deel betreft voornamelijk financiering van tot en met 2017 aangegane verplichtingen. Opdrachten:

Het juridisch verplichte deel van het beschikbare bedrag voor opdrachten bedraagt ruim 50%. Dit betreft, naast financiering van tot en met 2015 aangegane verplichtingen, onder andere de jaarlijkse bijdrage aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Bekostiging:

Het bedrag voor bekostiging is voor 100% juridisch verplicht en betreft de jaarlijkse bijdrage aan de SER Commissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen (CKA). Bijdragen aan andere begrotingen:

De bijdragen aan andere begrotingen zijn voor 100% juridisch verplicht. Dit betreft voornamelijk de jaarlijkse bijdragen aan de Gezondheidsraad en aan het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb).

Toelichting financiële instrumenten A. Subsidies

Het subsidiebudget in 2015 is hoger dan in 2014 omdat in 2014 € 2,3 miljoen subsidiebudget is overgeboekt naar het opdrachtenbudget. Voor het programma Zelfregulering Gezond en Veilig Werken wordt € 1,5 miljoen ingezet voor het ondersteunen van branches en bedrijven bij het ontwikkelen en implementeren van instrumenten van zelfregulering op het terrein van gezond en veilig werken. Deze activiteiten zijn erop gericht partijen te stimuleren en te faciliteren om zelf initiatieven te nemen om veilig en gezond werken blijvend te verbeteren. In 2015 ligt de focus op het actief verspreiden van goede praktijken en het ontwikkelen en implementeren van effectieve instrumenten van zelfregulering in kansrijke branches.

Voor het programma Duurzame Inzetbaarheid (waaronder het Actieplan Gezond Bedrijf en de Aanpak Psychosociale Arbeidsbelasting) wordt ongeveer € 1 miljoen ingezet. Dit bedrag wordt deels besteed aan het ondersteunen van het mkb om duurzame inzetbaarheid structureel aandacht te geven. Daarnaast wordt het besteed aan het vergroten van de bewustwording bij werkgevers en werknemers ten aanzien van psychoso-

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

33

ciale arbeidsbelasting en het stimuleren en faciliteren dat zij hier werk van maken, waarbij het thema in 2015 agressie en geweld op de werkvloer is. De subsidieregeling Kwaliteit Arbeidsverhoudingen betreft een regeling (€ 0,3 miljoen) die tot doel heeft projecten te ondersteunen die de kwaliteit van de arbeidsverhoudingen in Nederland verbeteren. Met de regeling worden, in de regel op basis van medefinanciering van minimaal 50%, eenmalige innovatieve projecten gesubsidieerd.

B. Opdrachten

Het opdrachtenbudget in 2015 is lager dan in 2014 omdat in 2014 € 2,3 miljoen subsidiebudget is overgeboekt naar het opdrachtenbudget. Een belangrijk deel van het budget voor opdrachten (circa € 3,8 miljoen) is de jaarlijkse opdrachtverlening aan het RIVM voor het programma gezond en veilig werken. Tevens is een bedrag van € 0,6 miljoen beschikbaar voor de jaarlijkse bijdrage aan het NCvB. Een bedrag van € 0,5 miljoen is bestemd voor het Arboportaal. Dit portaal dient als startpunt voor werkgevers, werknemers en preventiemedewerkers voor informatie over arbeidsomstandigheden. Doel is om werkgevers, werknemers en preventiemedewerkers te informeren over gezond en veilig werken en door te verwijzen naar andere relevante bronnen.

Een bedrag van € 0,5 miljoen wordt ingezet voor het programma Zelfregulering en € 1,5 miljoen voor het programma Duurzame Inzetbaarheid.

C. Bekostiging

Deze middelen dienen voor de bekostiging van de CKA. Deze SER-commissie is ingesteld om een goede toepassing en naleving te bevorderen van de Wet op de medische keuringen en het Besluit aanstellingskeuringen.

D. Bijdrage aan andere begrotingen

Het Ministerie van SZW levert jaarlijks een bijdrage van € 0,2 miljoen aan de financiering van het Ctgb. De bijdragen aan andere departementen bestaat daarnaast uit een jaarlijkse bijdrage aan het Ministerie van VWS van € 0,9 miljoen in de kosten van de Gezondheidsraad. Het budget is in 2015 € 3,7 miljoen lager dan in 2016. Dit verschil is ontstaan doordat de jaarlijkse bijdrage aan het Ministerie van EZ ten behoeve van het maatschappelijke programma arbeidsomstandigheden, dat door TNO wordt uitgevoerd, voor 2015 al is overgeboekt naar de begroting van EZ.

E. Ontvangsten

De Inspectie SZW houdt onder andere toezicht op de naleving van de Arbeidsomstandighedenwet, de Arbeidstijdenwet, de Wet arbeid vreemdelingen, de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag, de Wet allocatie arbeidskrachten door Intermediairs en de Warenwet. De Inspectie SZW kan aan een natuurlijk- en/of een rechtspersoon een bestuurlijke boete opleggen als deze een of meer van voornoemde wetten overtreedt.

De raming van de boeteopbrengsten is vanaf 2014 structureel met € 3,9 miljoen neerwaarts bijgesteld als het gevolg van het uit de boeken halen van de aan het amendement Spekman gekoppelde ontvangsten¹¹. Ook als gevolg van de vrijgave van de arbeidsmarkt voor Roemenen en Bulgaren per 1 januari 2014 zijn de boeteopbrengsten ten opzichte van de eerdere ramingen voor 2014 en 2015 naar beneden bijgesteld.

¹¹ Tweede Kamer, 33 900 XV, nr. 5.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

34

Kerncijfers Gezond en veilig werken

Het percentage arbeidsongevallen onder werknemers dat verzuim tot gevolg heeft is met 0,3%-punt gedaald van 3,0% in 2012 maar 2,7% in 2013. Het percentage ziekteverzuim is licht gedaald van 4,0% in 2012 naar 3,9% in 2013. Het aantal majeure meldingsplichtige ongevallen met gevaarlijke stoffen schommelt al jaren tussen de 1 en 4. De naleving zorgplicht Arbowet geeft een beeld van de naleving van de Arbowet op de werkvloer en is gebaseerd op de zorgplicht van de werkgever zoals vermeld in artikel 3 van de wet.

¹ TNO/CBS, nationale enquête arbeidsomstandigheden.

² CBS, kwartaal enquête ziekteverzuim.

³ Inspectie SZW administratie.

⁴ SZW-berekening op basis van gegevensbestanden van de nalevingsmonitor Arbo in bedrijf van de Inspectie SZW. Het onderzoek naleving zorgplicht Arbowet wordt vanaf 2013 tweejaarlijks uitgevoerd; realisatiecijfer 2014 is de eerstvolgende nieuwe meting.

Arbeidsverhoudingen en voorwaarden

Het bruto WML voor personen van 23 jaar en ouder bedraagt per 1 juli 2014 € 1.495,20 per maand. De bruto minimum vakantiebijslag bedraagt 8% van het bruto WML. Het WML wordt in 2015 conform de geldende systematiek twee maal per jaar geïndexeerd. Het (bruto) maximumdagloon bedraagt per 1 juli 2014 € 198,28 (inclusief vakantiebijslag) en volgt dezelfde indexering.

Het gebruik van de instrumenten van cao en avv varieert door de jaren heen. Mede door de crisis, de onzekere economische verwachtingen en de ruimte op de arbeidsmarkt is de laatste jaren een lager aantal cao's dan gewoonlijk afgesloten.

Vanwege de veranderde situatie op de arbeidsmarkt worden er minder vergunningen aangevraagd. Als gevolg van de toegenomen werkloosheid is er binnen Nederland en Europa meer geschikt arbeidsaanbod aanwezig. Hierdoor zijn er minder arbeidsmarktgetoetste twv's aangevraagd en verleend.

¹ 2011/2012: SZW, cao-afspraken. 2013: Administratie SZW, peildatum 1/1/2014. De peildatum wijkt hiermee af van eerdere jaren, waarin deze in het voorjaar werd gesteld.

² UWV, jaarverslag.

Handhaving

De Inspectie SZW heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in risicogericht en programmatisch werken om de aandacht te richten op de aanpak van notoire overtreders en misstanden. Juist deze aanpak leidt tot een

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

35

verlegging van de inzet van inspectiecapaciteit op werkgevers die bewust de regels omzeilen en ernstige overtredingen begaan. Inspectiebreed ziet de Inspectie SZW dat het opleggen van zware instrumenten als hoge boetes of stilleggingen een tegenreactie oproept. Het zicht wordt in toenemende mate belemmerd door complexe fenomenen, waaronder schijnconstructies. Het kost steeds meer tijd om deze complexe fenomenen te ontrafelen en te doorgronden. De juridische procedures die gevoerd moeten worden zijn omvangrijker en betekenen een toenemende druk op de tijd die besteed moet worden aan de zaken. Bij de inzet van handhaving kost het de medewerkers van de Inspectie meer tijd om de aangetroffen situatie juridisch zorgvuldig vast te leggen en de bewijsvoering rond te krijgen. Zaken hebben daarbij een evident langere doorlooptijd en er is meer capaciteit voor nodig. In het afgelopen jaar zijn er door de rechtbank en de Raad van State uitspraken gedaan over de handhaving van de WML. Ook zal het Europees Hof binnenkort een uitspraak doen met invloed op de handhaving van de Wav. Door deze gerechtelijke uitspraken hebben inspecteurs minder instrumenten om ongewenste praktijken aan te pakken en kost het meer moeite en tijd om bewijsvoering rond te krijgen.

In 2015 legt de Inspectie de focus op notoire overtreders door zwaar in te zetten op het herinspecteren van bedrijven waarbij in de afgelopen periode een overtreding is geconstateerd. Dat zal bij herhaalde overtreding betekenen dat conform de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving aanzienlijk hogere boetes kunnen worden opgelegd. Omdat de Inspectie bij het herinspecteren van overtredingen steeds vaker geconfronteerd wordt met agressie en geweld of intimidatie kiest de Inspectie ervoor om herinspecties tenminste met twee inspecteurs uit te voeren. Dat betekent een extra druk op de productie.

Voor meer informatie over de voornemens van de Inspectie wordt verwezen naar het Meerjarenplan 2015 en het Jaarplan 2015 van de Inspectie SZW. Deze worden tegelijk met de begroting van SZW aan de Tweede Kamer aangeboden.

Budgettair belang buiten de Mobiliteitsbonus oudere uitkeringsgerechtigde en arbeidsgehandicapten

begroting Om duurzame inzetbaarheid te vergroten en te zorgen dat minder mensen

langs de kant blijven staan, zijn er mobiliteitsbonussen voor het in dienst houden en in dienst nemen van oudere uitkeringsgerechtigden en arbeidsgehandicapten. Als onderdeel van het pensioenakkoord is de leeftijdsgrens van de mobiliteitsbonus voor oudere uitkeringsgerechtigden vanaf 2015 verhoogd van 50 jaar naar 56 jaar.

Premiekorting jongeren

In 2014 is een premiekorting Jongeren geïntroduceerd. Met deze maatregel wordt uitwerking gegeven aan de afspraak uit de Begrotingsafspraken 2014 om de arbeidsmarkt voor jongeren te versterken met een premiekorting, waarvoor in totaal tijdelijk € 300 miljoen is uitgetrokken. De premiekorting geldt, onder bepaalde voorwaarden, voor iedere werkgever die tussen 1 januari 2014 en 31 december 2015 een uitkeringsgerechtigde tussen de 18 en 27 jaar aanneemt. De premiekorting mag maximaal twee jaar toegepast worden.

Premievrijstelling oudere werknemers

De premievrijstelling oudere werknemers wordt vanaf 2009 afgebouwd en is vervangen door een premiekortingsregeling.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

36

Werkbonus

In 2013 is de gewijzigde werkbonus ingevoerd. Deze is van toepassing voor werkenden die bij aanvang van het kalenderjaar een leeftijd hebben van minimaal 60 en maximaal 63 jaar.

Scholingsdrempel

Vanaf 2014 is de drempel voor de persoongebonden aftrek van scholingsuitgaven in de inkomstenbelasting gehalveerd van € 500 naar € 250. De bedoeling is om hiermee scholing extra te stimuleren.

Overgangsregeling voor de levensloopregeling De levensloopregeling is per 1 januari 2012 afgeschaft. Er is een overgangsregeling die loopt tot 1 januari 2022 voor deelnemers die minimaal € 3.000 hebben gespaard en hun tegoed nog niet opnemen. Deze deelnemers kunnen doorsparen tot 1 januari 2022. Hiervoor is een budget beschikbaar van € 15 miljoen per jaar.

Levensloopverlof korting

Om de aantrekkelijkheid van de levensloopregeling als alternatief voor het spaarloon te vergroten, konden werknemers per gespaard jaar een tegemoetkoming in de vorm van een levensloopverlofkorting van maximaal € 201 per gespaard jaar ontvangen. De levensloopregeling is per 1 januari 2012 afgeschaft voor nieuwe gevallen. Voor deelnemers aan de levensloopregeling die op 31 december 2011 een aanspraak ingevolge levensloopregeling hebben opgebouwd waarvan de waarde in het economische verkeer op 31 december 2011 minimaal € 3.000 bedroeg geldt een overgangsregeling. Deze deelnemers kunnen tot 31 december 2021 doorgaan met het sparen overeenkomstig de op 31 december 2011 geldende voorwaarden. Een uitzondering geldt voor de levensloopverlofkorting. Sinds 1 januari 2012 wordt bij inleg in de levensloopregeling geen levensloopverlofkorting meer opgebouwd. De op 31 december 2011 opgebouwde rechten op de levensloopverlofkorting vervallen niet en worden verzilverd bij de opname van het levenslooptegoed.

Startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid

Om de arbeidsparticipatie van gedeeltelijk arbeidsongeschikten te bevorderen mag de stap naar ondernemerschap niet fiscaal belemmerd worden. Door handicap of ziekte kunnen gedeeltelijk arbeidsongeschikten veelal niet voldoen aan het gebruikelijke urencriterium dat geldt voor de startersaftrek. Daarom kunnen zij in de eerste drie jaren van hun onderneming een beroep doen op de regeling «startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid», waarbij een verlaagd urencriterium geldt.

Ouderschapsverlof korting

Ouderschapsverlof is een regeling waar een werknemer op eigen kosten gebruik van kan maken. De uren welke de werknemer hiervoor opneemt in de periode van het ouderschapsverlof worden in principe niet door de werkgever betaald. Om hier in te compenseren is er onder bepaalde voorwaarden recht op de zogeheten ouderschapsverlofkorting. De ouderschapsverlofkorting zal per 1 januari 2015 vervallen.

Laag BTW tarief arbeidsintensieve diensten

Om de werkgelegenheid binnen sectoren met arbeidsintensieve diensten te ondersteunen geldt er binnen de omzetbelasting een verlaagd BTW-tarief van 6 procent voor arbeidsintensieve diensten (onder andere kappers en fietsenmakers). Voorts is bij beleidsbesluit, met ingang van 1 maart 2013 tot en met 31 december 2014, goedgekeurd dat het

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

37

verlaagde BTW-tarief eveneens van toepassing is op arbeidskosten voor renovatie- en herstelwerkzaamheden die worden verricht in en aan woningen na meer dan twee jaren na het tijdstip van eerste ingebruikname.

¹ Ministerie van Financiën, Belastingdienst.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

38

Artikel

• 2. 

  Bijstand, Toeslagenwet en Sociale Werkvoorziening inclusief aanpak jeugdwerkloosheid

Algemene doelstelling De overheid ondersteunt bij het vinden van werk en biedt

inkomensondersteuning en aangepaste arbeid aan hen die dat echt nodig hebben.

Wie kan werken, moet dat ook doen. Dit is in de eerste plaats in het belang van de betrokkene zelf: werk zorgt voor economische en financiële zelfstandigheid, draagt bij aan het gevoel van eigenwaarde en biedt kansen om volop mee te doen in de samenleving. De overheid streeft naar een transparant en activerend sociaalzekerheidsstelsel dat mensen enerzijds de zekerheid biedt van een adequaat vangnet als dat echt nodig is, en dat hen anderzijds prikkelt om (weer) aan het werk te gaan als dat kan.

Mensen hebben de verantwoordelijkheid om in het eigen inkomen te voorzien en nemen daartoe zelf het initiatief. Alleen als het vinden van werk op eigen kracht niet lukt, helpt de overheid hierbij door ondersteuning bij re-integratie of beschut werk aan te bieden. Aan mensen die (tijdelijk) niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien biedt de overheid een sociaal vangnet in de vorm van bijstand. Daarbij streeft de overheid er in de vormgeving naar om het aantal loketten waar uitkeringsgerechtigden mee te maken hebben te beperken.

De werkloosheid, ook onder jongeren, is nog altijd fors. Daarom blijft het van belang dat er voldoende vacatures, stageplaatsen en leerwerkbanen voor jongeren beschikbaar komen. De Aanpak Jeugdwerkloosheid, zoals toegelicht in de beleidsagenda, blijft daarom in 2015 hoog op de agenda staan.

De overheid biedt inwoners van Caribisch Nederland waar nodig re-integratieondersteuning en inkomensondersteuning op grond van de Onderstandsregeling.

Rol en verantwoordelijkheid De Minister stimuleert het vinden van werk door toevoeging van de

re-integratiemiddelen van de Wwb, nieuwe instroom Wajong en de Wsw aan de integratie-uitkering sociaal domein en loonkostensubsidies. De Minister financiert de inkomensondersteuning en loonkostensubsidies met uitkeringsregelingen. Hij¹² is in deze rollen verantwoordelijk voor: De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van de hoogte van de algemene bijstandniveaus; Het ter beschikking stellen aan en verdelen van middelen onder gemeenten voor de inkomensvoorziening en de loonkostensubsidies vanuit de Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz; Het houden van systeemtoezicht;

De budgetmutaties van het gebundeld participatiebudget, dat onderdeel uitmaakt van de integratie-uitkering sociaal domein, en de verdeling daarvan die aansluit bij de gedecentraliseerde taak; Het terugvorderen van onrechtmatig bestede middelen van het participatiebudget en het terugvorderen van middelen van niet-gerealiseerde plekken in de Wsw over de uitvoeringsjaren tot en met 2014;

¹² Voor een toelichting wordt verwezen naar de leeswijzer.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

39

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door de SVB (AIO, bijstand buitenland) en het UWV (TW);

De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Het Rijk verschaft gemeenten middelen voor de uitvoering en geeft de wet- en regelgeving vorm waarbinnen deze uitvoering plaatsvindt. Het Rijk stelt een toereikend macrobudget vast om de Participatiewetuitkeringen te betalen. Dit budget wordt zoveel mogelijk op basis van objectieve factoren over de gemeenten verdeeld. Het Rijk houdt systeem-toezicht. Bij ernstige tekortkomingen in de gemeentelijke uitvoering van de Participatiewet kan het Rijk aanwijzingen geven aan gemeenten over de uitvoering van de Participatiewet of ingrijpen in de uitvoeringsorganisatie.

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de rechtmatige en doeltreffende uitvoering van de Participatiewet en aan genoemde wet verwante wetten en voorzieningen. Gemeenten zijn daarnaast verantwoordelijk voor de handhaving van de naleving door personen die een beroep doen op deze wetten.

Beleidswijzigingen Belangrijke wijzigingen op het beleidsterrein zijn:

Met de Participatiewet¹³ wordt het principe van één regeling ingevoerd voor iedereen die in staat is om te werken, ook de mensen met een arbeidsbeperking die daarvoor aangewezen zijn op ondersteuning. De doelstelling hierbij is om zoveel mogelijk mensen met arbeidsvermogen naar werk toe te leiden, bij voorkeur naar regulier werk. In dit kader wordt per 1 januari 2015 de Participatiewet ingevoerd. Dit heeft tot gevolg dat mensen met arbeidsvermogen die voorheen de Wajong zouden instromen, dan terecht kunnen bij gemeenten. De Wsw is afgesloten voor nieuwe instroom. Voor mensen die (nog) niet in een reguliere baan kunnen werken, krijgen gemeenten met de Participatiewet het nieuwe instrument «participatievoorziening beschut werk» ter beschikking. Gemeenten krijgen tevens het instrument loonkostensubsidie ter beschikking, dat zo nodig voor een langere periode kan worden ingezet en is gericht op mensen met een arbeidsbeperking die niet het wettelijk minimumloon (WML) kunnen verdienen. Tot slot stellen sociale partners zich met de afspraken in het sociaal akkoord garant voor extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Per 1 januari 2015 treedt de Wet maatregelen Wet werk en bijstand¹⁴ en enkele andere wetten in werking. Met deze wet wordt de bijstand meer activerend en wordt tegelijkertijd het vangnetkarakter versterkt. Dit wordt onder andere bewerkstelligd door invoering van de kostendelersnorm, intensivering van het armoede- en schuldenbeleid en harmonisering van de verplichtingen en maatregelen. Budgetten voor bijstandsuitkeringen en loonkostensubsidies voor gemeenten worden met de inwerkingtreding van de Participatiewet op 1 januari 2015 verdeeld volgens een nieuw verdeelmodel, waarmee de noodzakelijke uitgaven van gemeenten beter kunnen worden bepaald. Het door het SCP ontwikkelde multiniveau-model betrekt zowel de kenmerken van de huishoudens (zoals leefvorm, leeftijd, wel of geen koopwoning, niet-westerse achtergrond en opleiding) als de kenmerken van een wijk, gemeente en regio (zoals leefbaarheid en arbeidsmarktsituatie) bij het verdelen van de budgetten. Op basis van deze

¹³ Stb. 2014, nr. 270.

¹⁴ Stb. 2014, nr. 271.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

40

kenmerken wordt uiteindelijk de hoogte van het budget per gemeente vastgesteld. In de eerste twee jaren worden de gemeentelijke budgetten voor 50% op basis van het model vastgesteld en voor 50% op basis van de uitgaven in het verleden. In het derde jaar wordt 75% gebaseerd op het model en vanaf het vierde jaar wordt het budget volledig objectief verdeeld. Na twee jaar zal er een evaluatiemoment zijn.

De middelen voor de Wsw, het flexibel re-integratiebudget en een deel van de re-integratiemiddelen UWV voor de nieuwe doelgroep Participatiewet worden samengevoegd in het gebundeld participatiebudget. Het gebundeld participatiebudget gaat, samen met de middelen op het terrein van maatschappelijke ondersteuning en jeugd, vanaf 1 januari 2015 deel uitmaken van de integratie-uitkering sociaal domein. De middelen worden voor drie jaar verstrekt via één integratie-uitkering en blijven afzonderlijk zichtbaar op de gemeentefondsbegroting. Na drie jaar gaan de middelen over naar de algemene uitkering van het Gemeentefonds, tenzij dit om verdeelsysteemtechni-sche redenen niet mogelijk is. De bestuurlijke afspraken over de verdeelsystematiek WSW blijven in stand. • Vervallen aanvulling alleenstaande ouders. Één van de maatregelen uit de wet hervorming kindregelingen¹⁵ is het vervangen van de aanvulling van 20% van het minimumloon voor alleenstaande ouders in de minimumregelingen (waaronder de Participatiewet, IOAW, IOAZ en TW) door een alleenstaande-ouderkop in het kindgebonden budget (WKB) vanaf 1 januari 2015. In de Participatiewet bestaat voor een beperkte groep alleenstaande ouders overgangsrecht, zodat zij de aanvulling nog een jaar langer behouden.

In de begrotingsafspraken 2014 is afgesproken om alimentatieregels zodanig aan te passen dat de uitgaven aan de bijstand dalen. Daarnaast is overeengekomen om de prikkelwerking van de Participatiewet te verbeteren waardoor gemeenten (nog) actiever proberen het aantal bijstandsontvangers te beperken. Inmiddels is gebleken dat er geen aanpassing van de alimentatieregels mogelijk is die tot een substantiële besparing op de Participatiewet leidt. Het kabinet heeft daarom afgezien van het treffen van een dergelijke maatregel. Beoogd wordt de besparing van de maatregel prikkelwerking WWB in te vullen door, met behoud van het uitgangspunt van een kostengeoriënteerde verdeling, de maatstaf bijstandsontvangers in de verdeelsystematiek van het Gemeentefonds vanaf 2016 aan te passen. Onderzoek naar de mogelijkheden om de maatstaf aan te passen, geschiedt als onderdeel van de herijking van het cluster werk en inkomen in het Gemeentefonds.

Per 1 januari 2015 wordt de inkomensondersteuning AOW¹⁶ toegevoegd aan de uitzonderingen op de middelentoets in de bijstand. De inkomensondersteuning wordt niet langer in mindering gebracht op de AlO-uitkering.

De berekeningswijze van de AlO-norm wordt aangepast per 1 januari 2015. De AlO-norm wordt niet langer berekend als een nominaal bedrag dat wordt geïndexeerd met het zelfde percentage als de bijstandsnorm. Met de nieuwe berekeningswijze wordt de AlO-norm via een vergelijkbare koppelingssystematiek als de normen van de

¹⁵ Stb. 2014, nr. 227.

¹⁶ Per 1 januari 2015 wordt de uitkering op grond van de Wet MKOB beëindigd. Er wordt een inkomensondersteuning voor ouderen geïntroduceerd die afhankelijk is van de opbouwjaren op grond van de AOW: de inkomensondersteuning AOW (zie artikel 8).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

41

overige minimumuitkeringen afgeleid van het minimumloon. In deze koppelingssystematiek wordt rekening gehouden met de ouderenkor-tingen.

De IOAW wordt met ingang van 1 januari 2015 geleidelijk afgeschaft door uitsluitend werknemers die voor 1 januari 1965 zijn geboren aanspraak te geven op deze uitkering na het doorlopen van de WW-u it kering.

De middelen van co-financiering van sectorplannen worden in 2015 specifiek ingezet ter bevordering van van-werk-naar-werk en van-werkloosheid-naar-werk. Aanvragen voor co-financiering van sectorplannen kunnen in de derde tranche worden ingediend voor initiatieven gericht op het aan het werk helpen van mensen die met werkloosheid worden bedreigd dan wel mensen die werkloos zijn geworden. Dit vindt plaats door bijvoorbeeld omscholings- of bijscholingstrajecten. Aanvullend op de derde tranche wordt ondersteuning vanuit de WW mogelijk gemaakt (brug-WW), om baanwisseling te bevorderen naar een ander beroep waarbij sprake is van substantiële omscholing.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

42

Budgettaire gevolgen van beleid

¹ Inclusief Bijstand overig (zie tabel 2.2).

Budgetflexibiliteit Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn voor 100% juridisch verplicht. De rijksbijdragen aan de uitvoerende instellingen (gemeenten, UWV en SVB) worden ruim voor het begrotingsjaar bekend gemaakt. Voor zover de uitkeringsrechten worden gedeclareerd, zijn deze vastgelegd in wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Garanties:

De garanties zijn voor 100% juridisch verplicht. Het betreft garanties in het

kader van de borgstellingregeling Bbz.

Subsidies:

De subsidies zijn voor 77% juridisch verplicht. Het betreft subsidies in het kader van de sectorplannen. 23% is bestuurlijk gebonden door het sociaal akkoord. Opdrachten:

De opdrachten zijn voor 15% juridisch verplicht. 60% is bestuurlijk gebonden voor intensivering armoedebeleid en implementatiekosten Participatiewet. Bekostiging:

Het budget is 100% juridisch verplicht. Het betreft een instellingssubsidie voor het Nibud.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

43

Toelichting financiële instrumenten A. Inkomensoverdrachten

A1. Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten (BUIG)

Met de Wet BUIG zijn vanaf 2010 de bijdragen aan gemeenten voor de uitvoering van diverse wetten samengevoegd. Het betreft de Participatiewet (Participatiewetuitkering, bestaande uit bijstandsuitkeringen en loonkostensubsidies), de IOAW, de IOAZ en de Bbz (alleen het onderdeel tijdelijke uitkeringen levensonderhoud voor startende ondernemers; de overige Bbz-onderdelen worden onder A5 toegelicht). Hierdoor ontvangen gemeenten één budget voor de bekostiging van uitkeringen op grond van de genoemde wetten. Voor 2015 wordt het macrobudget geraamd op € 5.512 miljoen. Hiervan wordt een bedrag van € 25 miljoen gereserveerd voor de in 2015 uit te keren incidentele (IAU) en meerjarige aanvullende uitkeringen (MAU) over het jaar 2013. De IAU en MAU betreffen incidentele en meerjarige aanvullende uitkeringen onder voorwaarden voor gemeenten die tekort komen op hun deel van de Participatiewetuitkering (voorheen inkomensdeel WWB). In tabel 2.2 worden de uitgaven naar wet afzonderlijk toegelicht.

Tabel 2.2 Extracomptabel overzicht BUIG (x € 1.000)

:

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

¹ Voor de jaren voorafgaand aan 2015 zijn de verantwoorde Wwb-inkomensdeel.

Participa tie we t

De Wet werk en bijstand (Wwb) krijgt met de «Invoeringswet Participatiewet» als citeertitel «Participatiewet». De Participatiewet voorziet in een sociaal vangnet voor personen die niet zelfstandig in hun bestaan kunnen voorzien. De Participatiewetuitkering voorziet in de middelen voor bijstanduitkeringen en loonkostensubsidies. Deze Participatiewetuitkering wordt samen met de middelen voor IOAW, IOAZ en Bbz levensonderhoud startende ondernemers als BUIG-uitkering over de gemeenten verdeeld.

Het gebundeld participatiebudget (zie ook onder beleidswijzigingen) maakt vanaf 2015 onderdeel uit van de integratie-uitkering sociaal domein.

Wie komt ervoor in aanmerking?

ledereen die rechtmatig in Nederland verblijft en woont kan in aanmerking komen voor bijstand.

Hoe hoog is de bijstand?

Tabel 2.3 Netto bijstandsnormen inclusief vakantietoeslag per 1 juli 2014

:

Gehuwd / samenwonend € 1.359,49

Alleenstaande ouder € 951,64¹

Alleenstaande € 679,75

¹ Vanaf 1 januari 2015 vervalt de 20% WML-aanvulling voor alleenstaande ouders en wordt vervangen door de alleenstaande ouderkop in het kindgebonden budget.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

44

Budgettaire ontwikkelingen

De daling van het budget van de participatiewetuitkering van 2014 op 2015 wordt met name veroorzaakt door wetswijzigingen die in 2015 in werking treden, waaronder de Wet maatregelen Wwb (zie voor een toelichting onder beleidswijzigingen) en de invoering van de Wet hervorming kindregelingen. Daarnaast wordt de afname veroorzaakt door de verwachte daling van de werkloosheid en de doorwerking daarvan op het aantal participatiewetuitkeringen.

De meerjarige oploop van de uitgaven van de participatiewetuitkering hangt verder samen met de invoering van een aantal wetswijzigingen vanaf 2015, waaronder de invoering van de Participatiewet en het wetsvoorstel ZZP-pensioenregeling.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ De volume statistieken 2013 wijken af van het jaarverslag 2013. Dit komt doordat het CBS de volume statistieken niet meer op registratiebasis publiceert, maar op transactiebasis.

² CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek.

³ SZW-berekeningen op basis van CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek, nvt: deze cijfers worden niet geraamd.

In het sociaal akkoord van 11 april 2013 hebben het kabinet en sociale partners een afspraak gemaakt over het aan de slag helpen van mensen met een arbeidsbeperking. Werkgevers in de marktsector (inclusief zorg) stellen zich garant voor 2.500 extra banen in 2014, 5.000 extra banen in 2015 en oplopend met 1.000 banen per jaar naar 10.000 extra per jaar in 2020, tot in 2026 een aantal van 100.000 is bereikt. In aanvulling daarop stelt de overheid zich garant voor 2.500 extra banen per jaar vanaf 2014, tot een maximum is bereikt van 25.000 banen. Met de begrotingsafspraken 2014 is het tempo versneld waarmee werkgevers aan de slag gaan met het realiseren van het afgesproken extra aantal banen. Zo is afgesproken dat werkgevers in de marktsector het aantal extra banen in 2014 verdubbelen naar 5.000. In tabel 2.5 zijn de afspraken over de cumulatief te realiseren extra aantallen opgenomen. Het gaat om extra banen ten opzichte van het aantal al aanwezige banen op de peildatum 1 januari 2013.

Tabel 2.5 Kerncijfers banenafspraak¹

:

Cijfers afkomstig uit Tweede Kamer, 33 981, nr. 3 tabel 1: afspraken na begrotingsafspraken 2014 over banenafspraak.

Het kabinet en de sociale partners hebben in het sociaal akkoord tevens afgesproken dat als werkgevers deze afspraak niet gestand doen, na overleg met de sociale partners en gemeenten een quotumheffing wordt

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

45

geactiveerd. De 5.000 banen in 2014 voor de marktsector maken onderdeel uit van de overeengekomen aantallen in de begrotingsafspraken 2014, met de kanttekening dat 2014 een aanloopjaar is en dat deze banen niet mee zouden tellen in de beoordeling of het kabinet het quotum moet activeren of niet. Met de afspraken rondom de Participatiewet is geregeld dat voor de beoordeling of het quotum geactiveerd moet worden, de 5.000 extra banen voor de marktsector en de 2.500 extra banen voor de overheidssector voor het jaar 2014 verdeeld worden over 2015, 2016 en 2017¹⁷. Voor 2015 betekent dit 1.000 extra banen voor de marktsector en 500 extra voor de overheidssector. Het eerste beoordelingsmoment of de quotumheffing in werking dient te treden, vindt in 2016 plaats over 2015. Indien bij deze beoordeling blijkt dat de banenaf-spraak niet is gerealiseerd, dan kan de quotumheffing geactiveerd worden. Deze beoordeling vindt afzonderlijk plaats voor zowel de markt als voor de overheid. Voor deze beoordeling over 2015 gelden voor respectievelijk markt en overheid de cumulatieve extra aantallen 6.000 en 3.000 ten opzichte van de peildatum/nulmeting.

¹ CBS, statistiek re-integratie gemeenten; vanaf 2013 registreren gemeenten voorzieningen i.p.v. trajecten. Informatie over 2011 en 2012 is daarom niet beschikbaar.

² CBS, statistiek re-integratie gemeenten; het instrument loonkostensubsidie wordt met ingang van de Participatiewet per 2015 toegepast.

³ CBS, aan het werk met re-integratieondersteuning, viermeting uitstroom naar werk.

Handhaving

De realisatie in 2013 van de cijfers bij Opsporing wijkt sterk af van 2011 en 2012. Vanwege de inwerkingtreding van de nieuwe Fraudewet per 1 januari 2013 is de wijze van meten door het CBS gewijzigd. De cijfers in 2013 zijn daarom niet te vergelijken met de cijfers van 2012 en eerder. De incassoratio is 19%. Dat wil zeggen dat van de in 2013 ontstane fraudevorderingen op Wwb-gerechtigden vanwege opgelegde boeten en benadelingsbedragen, in het zelfde jaar 19% is geïncasseerd.

Tabel 2.7 Kerncijfers Wwb (fraude en handhaving)

:

Cijfers voor 2013 zijn niet beschikbaar. Voor 2014 en verder komen deze cijfers wel beschikbaar. Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep. SZW-berekeningen op basis van CBS, bijstandsdebiteuren- en fraudestatistiek. CBS onderzoek «incassoratio».

¹⁷ Tweede Kamer, 33 801, nr. 23.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

46

Wetten inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) en gewezen zelfstandigen (IOAZ)

De IOAW-uit kering is een aanvulling op het (gezins)inkomen tot bijstandniveau voor oudere werkloze werknemers. Anders dan bij de Participatiewet hoeven werkloze ouderen, die vaak vermogen in spaargeld of eigen huis hebben, in de IOAW hun vermogen niet aan te spreken. De IOAZ is een uitkering voor ouderen die noodgedwongen zijn gestopt met hun werk als zelfstandige, omdat de inkomsten daaruit onvoldoende waren. De lOAZ-uitkering vult het (gezins)inkomen aan tot het bijstandsniveau. In de IOAZ wordt rekening gehouden met de bijzondere positie van zelfstandigen en hun (bedrijfs)vermogen.

Wie komt ervoor in aanmerking?

De belangrijkste doelgroepen van de lOAW-regeling zijn:

• • 

  Werkloze werknemers die op het moment dat zij werkloos worden tenminste 50 jaar zijn en geboren zijn voor 1 januari 1965, die recht hebben op een uitkering op grond van de WW van meer dan drie maanden en die de volledige uitkeringsduur daarvan hebben doorlopen;

• • 

  Werknemers die na hun 50e verjaardag recht hebben gekregen op een loongerelateerde WGA-uitkering en van wie de WGA-uitkering is beëindigd omdat zij niet langer ten minste 35% arbeidsongeschikt zijn.

De IOAZ is bedoeld voor oudere zelfstandigen tussen de 55 jaar en de AOW-leeftijd, die hun bedrijf of zelfstandig beroep na hun 55^e verjaardag hebben beëindigd. Om in aanmerking te komen voor een uitkering moet de gewezen zelfstandige onder andere voldoen aan voorwaarden betreffende het gemiddeld jaarinkomen in de drie jaar voorafgaand aan de aanvraag, het verwachte inkomen uit beroep of bedrijf bij voortzetting van het bedrijf en het aantal uren en de duur van de werkzaamheden als zelfstandige.

Hoe hoog is de IOAW/IOAZ?

Tabel 2.8 Bruto bedragen IOAW/IOAZ per maand per 1 juli 2014, exclusief vakantietoeslag

Gehuwd / samenwonend € 1.462,87

Alleenstaande ouder € 1.406,5b¹

Alleenstaande € 1.126,68

¹ Vanaf 1 januari 2015 vervalt de 20% WML-aanvulling voor alleenstaande ouders en wordt vervangen door de alleenstaande ouderkop in het kindgebonden budget.

Budgettaire ontwikkelingen

De lOAW-uitgaven nemen de komende jaren toe. Deze mutatie wordt met name veroorzaakt door een hogere verwachte instroom in de IOAW, als gevolg van een hogere verwachte uitstroom van de WW in de IOAW en door de verhoging van de AOW-leeftijd.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

47

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek.

A2. Wet sociale werkvoorziening (Wsw)

De Wsw heeft tot doel het scheppen van aangepaste werkgelegenheid voor personen die wel graag willen werken, maar dit niet onder normale arbeidsomstandigheden kunnen doen. De Wsw biedt zowel de mogelijkheid tot werken in een beschutte omgeving als tot begeleid werken bij reguliere werkgevers. Met de Participatiewet is de toegang voor nieuwe instroom tot de Wsw vanaf 2015 afgesloten. Mensen die op 31 december 2014 in de Wsw werkzaam zijn op basis van een Wsw-dienstbetrekking hebben een arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht en houden hun huidige wettelijke rechten en plichten. Mensen met een geldige Wsw-indicatie, die op 31 december 2014 geen Wsw-dienstbetrekking hebben, kunnen met ingang van 1 januari 2015 niet meer de Wsw instromen. Deze mensen vallen, voor zover zij behoren tot de gemeentelijke doelgroep, vanaf die datum onder de werking van de Participatiewet

Budgettaire ontwikkelingen

De middelen voor de Wsw maken vanaf 2015 onderdeel uit van de integratie-uitkering sociaal domein.

In 2015 en 2016 vindt de financiële afwikkeling plaats over de jaren daarvoor. Zo is met de inwerkingtreding van de Participatiewet de bonus begeleidwerken komen te vervallen. Gemeenten hebben recht op deze bonus, indien zij mensen met een Wsw-indicatie via begeleidwerken bij een reguliere werkgever aan de slag helpen. Voor 2015 en 2016 zijn er daarom middelen gereserveerd voor de afwikkeling van de bonus over 2013 en 2014.

De Stichting Beheer Collectieve Middelen (SBCM) is het arbeidsmarkt- en opleidingsfonds voor en door de sector sociale werkvoorziening. Jaarlijks ontvangt deze stichting circa € 3 miljoen ten behoeve van ondersteuning van Sw-bedrijven en ontwikkeling van Sw-werknemers.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ Research voor Beleid, Wsw-monitor.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

48

A3. Toeslagenwet (TW)

De TW vult uitkeringen op grond van de werknemersverzekeringen aan tot het normbedrag voor het relevante sociaal minimum als het totale inkomen (exclusief TW-uitkering) van de uitkeringsgerechtigde en diens eventuele partner daaronder ligt.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Uitkeringsgerechtigden komen in aanmerking voor een toeslag als zij een uitkering ontvangen op grond van één van de zogenoemde moeder-wetten. Dit zijn de WIA, WAO, WAZ, Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening militairen (Wamil), Wajong, IOW, WW, ZW en WAZO. Ook als een werkgever in het tweede ziektejaar niet meer loon doorbetaalt dan het voor de werknemer geldende sociaal minimum, komt de betrokkene in aanmerking voor een toeslag.

De volgende personen kunnen recht hebben op een toeslag:

• • 

  een gehuwde/samenwonende met een gezamenlijk inkomen dat lager is dan het (netto) minimumloon;

• • 

  een alleenstaande met een inkomen dat lager is dan 70% van het (netto) minimumloon.

Hoe hoog is de toeslag?

De toeslag vult de uitkering aan tot het normbedrag TW. De hoogte van de toeslag is het verschil tussen het normbedrag en het inkomen zonder toeslag. De toeslag kan niet hoger zijn dan het dagloon waar de uitkering op is gebaseerd.

Tabel 2.11 Normbedragen TW per 1 juli 2014 bruto per maand, exclusief vakantietoeslag

Gehuwd / samenwonend € 1.495,20

Alleenstaande ouder € 1.406,57¹

Alleenstaande van 23 jaar en ouder € 1.126,87

¹ Vanaf 1 januari 2015 vervalt de 20% WML-aanvulling voor alleenstaande ouders en wordt vervangen door de alleenstaande ouderkop in het kindgebonden budget.

Budgettaire ontwikkelingen

De TW-uitgaven zijn in 2015 en de jaren daarna lager dan in 2014. De voornaamste oorzaak hiervan is de verlaging van het normbedrag voor alleenstaande ouders naar het niveau van een alleenstaande. De verlaging van de uitkering van Wajongers met arbeidsvermogen als gevolg van de invoering van de Participatiewet zorgt vanaf 2018 voor een toename van de uitgaven. De TW-uitgaven worden verder bepaald door volumeontwikkelingen in de moederwetten.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ UWV, jaarverslag.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

49

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling is in 2013 toegenomen. Het totale benadelingsbedrag is bijna verdubbeld, doordat het UWV meer overtredingen heeft vastgesteld met een relatief hoog schadebedrag.

De incassoratio is 16%. Dat wil zeggen dat van de in 2013 ontstane fraudevorderingen op TW-gerechtigden vanwege opgelegde boeten en benadelingsbedragen, in het zelfde jaar 16% is geïncasseerd.

¹ UWV jaarverslag.

² UWV administratie.

A4. Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen (AIO)

Ouderen met een onvolledig AOW-pensioen kunnen recht hebben op algemene bijstand. Deze bijstand kan worden aangevraagd bij de SVB.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Personen die de AOW-leeftijd hebben, rechtmatig in Nederland wonen en niet genoeg inkomen of vermogen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien.

Hoe hoog is de AIO?

De AIO is een uitkering op huishoudenniveau en vult aan tot bijstandsniveau. De hoogte van de AlO-uitkering hangt af van het inkomen.

Tabel 2.14 AIO netto maandbedragen (maximaal) per 1 juli 2014, exclusief vakantietoeslag¹

Gehuwd / samenwonend € 1.365,17

Alleenstaande €991,81

¹ Per 1 januari 2015 stijgt de AlO-norm voor gehuwden en alleenstaanden met circa € 25 per maand als gevolg van de aanpassing van de berekeningswijze van de AlO-norm (zie beleidswijzigingen).

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten AIO stijgen in 2015 ten opzichte van 2014 met € 33 miljoen. Dit wordt veroorzaakt door twee beleidswijzigingen. De inkomensondersteuning AOW wordt per 1 januari 2015 uitgezonderd van de middelentoets (€ 16 miljoen) en de berekeningssystematiek van de AlO-norm wordt aangepast (€ 16 miljoen).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

50

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek.

² De volumestatistieken 2013 wijken af van het jaarverslag 2013. Dit komt doordat het CBS de volumestatistieken niet meer op registratiebasis publiceert, maar op transactiebasis.

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling even als het benadelingsbedrag is in 2013 iets toegenomen. De incassoratio is 12%. Dat wil zeggen dat van de in 2013 ontstane fraudevorderingen op AlO-gerechtigden vanwege opgelegde boeten en benadelingsbedragen, in het zelfde jaar 12% is geïncasseerd.

¹ Cijfers voor 2013 zijn niet beschikbaar. Voor 2014 en verder komen deze cijfers wel beschikbaar.

² Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep.

³ SVB, jaarverslag.

A5. Bijstand zelfstandigen (Bbz 2004)

Startende ondernemers en gevestigde zelfstandigen kunnen onder voorwaarden voor financiële ondersteuning een beroep doen op het Besluit bijstand zelfstandigen 2004. Met dit besluit wordt beoogd kansrijke vanuit een uitkering startende ondernemers en zelfstandigen met tijdelijke financiële moeilijkheden in staat te stellen hun werkzaamheden voort te zetten. De bijstand kan worden verstrekt om te voorzien in de kosten van levensonderhoud voor gevestigde ondernemers of in bedrijfskapitaal (starters en gevestigde ondernemers).

Wie komt ervoor in aanmerking?

Startende ondernemers vanuit een uitkering en gevestigde zelfstandigen, die aan de voorwaarden van het Bbz voldoen, zoals wanneer hulp via een andere weg niet meer mogelijk is, het inkomen onvoldoende is en de onderneming levensvatbaar is.

Hoe hoog is de Bbz?

De uitkering voor levensonderhoud is in principe gelijk aan die van de algemene bijstand (zie tabel 2.3) als aanvulling voor levensonderhoud. De maximale hoogte van de bijstand voor bedrijfskapitaal wordt in tabel 2.17 vermeld. De bedragen worden jaarlijks aangepast voor gestegen prijzen.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

51

Tabel 2.17 Bbz-normen kredietverlening (maxima) 1 januari 2014

Startende zelfstandige Gevestigde zelfstandige

€ 190.812

Budgettaire ontwikkelingen

Het budget voor de tijdelijke uitkeringen voor levensonderhoud van startende ondernemers (€ 30 miljoen structureel) maakt onderdeel uit van het gebundelde budget BUIG (zie tabel 2.2).

Voor de verstrekking van bedrijfskapitaal en uitkeringen voor levensonderhoud van gevestigde zelfstandigen ontvangen gemeenten een afzonderlijke specifieke uitkering Bbz (zie tabel 2.1, Bijstand zelfstandigen). Deze uitgaven maken geen onderdeel uit van het gebundelde budget BUIG. De uitgavenraming voor de niet-gebundelde uitgaven bedraagt voor 2015 € 50 miljoen. Dit is een voortzetting van de daling van eerdere jaren.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ CBS, bijstandsuitkeringenstatistiek.

² De volumestatistiek 2013 wijkt af van het SZW-jaarverslag 2013. Dit komt doordat het CBS de volumestatistieken niet meer op registratiebasis publiceert, maar op transactiebasis.

A6. Repatriëringregelingen

Ingeval van een crisissituatie in het buitenland kan de Minister van Buitenlandse Zaken besluiten tot evacuatie van in dat land wonende Nederlanders.

Wie komt ervoor in aanmerking?

De toegang tot een repatriëringregeling is afhankelijk van de specifieke situatie.

Budgettaire ontwikkelingen

Voor de begroting 2015 wordt rekening gehouden met de afwikkeling van de Tijdelijke regeling verstrekkingen gerepatrieerden.

A7. Bijstand buitenland

Verlening van bijstand aan een in het buitenland gevestigde Nederlander wordt alleen nog voortgezet ingeval het recht op uitkering vóór 1 januari 1996 is vastgesteld. Sinds 1996 zijn er dus geen nieuwe gevallen meer toegelaten.

Budgettaire ontwikkelingen

Er zijn geen noemenswaardige budgettaire ontwikkelingen ten aanzien van bijstand buitenland.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

52

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ SVB, jaarverslag.

A8. Onderstand en re-integratie Caribisch Nederland

De overheid biedt aan inwoners van Caribisch Nederland inkomensondersteuning op grond van de Onderstand en waar nodig ook re-integratieondersteuning.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgavenontwikkeling van de Onderstand wordt verklaard door verhoging van de AOV-gerechtigde leeftijd (zie ook beleidsartikel 8). Hierdoor lopen de uitkeringen van de Onderstand langer door. In de komende jaren is een fluctuerend budget beschikbaar voor de aanpak van de sociaal-economische problematiek op de eilanden (Re-integratie Caribisch Nederland).

¹ SZWunitRCN.

B. Garanties

De pilot borgstellingregeling is een gesloten regeling. De regeling beoogde te onderzoeken hoe starters voor krediet bij het bankwezen terecht konden. Met de regeling konden starters (aanvankelijk alleen vanuit een uitkering) onder gedeeltelijke en aflopende borgstelling van het rijk een bankkrediet voor hun bedrijf verwerven. De starter betaalde dan een bescheiden rente en de bank liep een beperkt risico met weinig uitvoeringskosten. Onder invloed van een andere pilot en nieuwe instrumenten is besloten de regeling te sluiten.

C. Subsidies

Voor het betalen van subsidie (cofinanciering) van de sectorplannen is in 2015 € 214 miljoen beschikbaar. In 2015 wordt de derde tranche opengesteld, die zich specifiek richt op het begeleiden van mensen van-werk-naar-werk (brug-WW) en van-werkloosheid-naar-werk. Verder is in 2014 de Regeling ter stimulering van activiteiten die een duurzame bijdrage leveren aan het tegengaan van armoede- en schuldenproblematiek van kracht geworden; hiervoor is in 2015 € 4 miljoen beschikbaar.

D. Opdrachten

Deze middelen zijn bestemd voor armoede- en schuldhulpverlening, bevorderen ondernemerschap, aanpak jeugdwerkloosheid en implementatie en ondersteuning bij de invoering van de Participatiewet. De stijging in 2015 is optisch, omdat als in de loop van 2015 meer duidelijkheid ontstaat over de allocatie, middelen worden overgeheveld naar andere beleidsinstrumenten.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

53

E. Bekostiging

Een bedrag van € 0,3 miljoen is gereserveerd als instellingssubsidie voor het Nibud ter ondersteuning van de zelfredzaamheid van consumenten op het gebied van de huishoudfinanciën en financiële opvoeding.

F. Ontvangsten

Met het Intrekken van de Wet Participatiebudget per 2015 vervalt de bijdrage van OCW aan het participatiebudget, zodat de daarvoor geraamde ontvangsten vanaf 2015 structureel met € 53 miljoen zijn verlaagd. Om dezelfde reden zijn de uitgaven participatiebudget eveneens met dit bedrag en ook vanaf 2015 verlaagd. Daarmee is sprake van een budgetneutrale mutatie.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

54

Artikel

• 3. 

  Arbeidsongeschiktheid

Algemene doelstelling De overheid verzekert werknemers tegen de inkomensgevolgen

van arbeidsongeschiktheid en stimuleert hen aan het werk te blijven of het werk te hervatten.

De overheid vindt dat werknemers die loon derven als gevolg van arbeidsongeschiktheid verzekerd moeten zijn van een redelijk inkomen. Daarom zijn werknemers verplicht verzekerd op grond van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). Deze wet heeft de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) vervangen en geldt voor mensen die op of na 1 januari 2004 door ziekte of gebrek arbeidsongeschikt zijn geworden. De WIA omvat twee uitkeringsregimes: de Inkomensverzekering voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA) en de Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA). Op grond van de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) waren ondernemers verplicht verzekerd tegen de inkomensgevolgen van arbeidsongeschiktheid. De WAZ is per 1 augustus 2004 ingetrokken, maar geldt nog wel voor zelfstandigen die op dat moment een uitkering ontvingen.

Als het totale inkomen van de uitkeringsgerechtigde WAO, WIA of WAZ en diens eventuele partner onder het sociaal minimum ligt, kan de uitkeringsgerechtigde een toeslag ontvangen tot dat sociaal minimum op grond van de Toeslagenwet (TW), zie beleidsartikel 2.

De overheid stimuleert met behulp van financiële prikkels voor zowel werknemers als werkgevers dat gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers aan het werk blijven of weer aan het werk gaan. Daarnaast biedt de overheid gerichte re-integratieondersteuning aan gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers die ondersteuning nodig hebben. De overheid kent daarbij een groot belang toe aan de eigen verantwoordelijkheid en het meewerken aan re-integratie door de gedeeltelijk arbeidsgeschikte.

Aan werknemers in Caribisch Nederland wordt met de Ongevallenverzekering (OV) een inkomensvoorziening geboden in geval van arbeidsongeschiktheid door een bedrijfsongeval.

Rol en verantwoordelijkheid De Minister stimuleert aan het werk blijven of het werk hervatten met

een bijdrage voor re-integratieinspanningen aan het UWV. De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV;

De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Beleidswijzigingen Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

• • 

  Als onderdeel van het 6 miljard pakket wordt de tegemoetkoming arbeidsongeschikten in twee stappen verlaagd. In 2015 wordt de tegemoetkoming verlaagd van € 252 netto per jaar naar € 209 netto per jaar. De eerste verlaging heeft reeds in 2014 plaatsgevonden, van € 348 netto per jaar naar € 252 netto per jaar.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

55

In 2015 worden de wachttijden voor het verhogen van de WAO-uitkering bij toegenomen arbeidsongeschiktheid van werkende WAO-ers meer geüniformeerd. Het gaat om situaties waarin er sprake is van samenloop van een WAO-uitkering met een ZW-uitkering of samenloop van een WAO-uitkering en recht op loondoorbetaling. Met de wijziging wordt de wachttijd in deze gevallen op 104 weken gesteld. In het sociaal akkoord is afgesproken dat sociale partners in de loop van 2014 met concrete maatregelen komen die ervoor zorgen dat minder mensen een beroep hoeven te doen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering uit de WIA. Het verdiepingsonderzoek naar benutbare mogelijkheden binnen de groep WGA 80-100 kan sociale partners hierbij ondersteunen. Naar verwachting wordt dit onderzoek in het najaar van 2014 afgerond.

Het ligt in het voornemen van SZW om UWV met ingang van 2015 de beschikking te geven over één geïntegreerd taakstellend budget voor re-integratie WIA/WAO/ZW en Wajong. Voorheen waren dit afzonderlijke budgetten voor re-integratietrajecten en voor voorzieningen. Aanleiding hiertoe vormt de in het regeerakkoord vanaf 2014 opgelegde doelmatigheidskorting op de re-integratiemiddelen van UWV. Prioriteitstelling is daarbij onvermijdelijk. UWV is onder meer gevraagd om prioriteit te geven aan de mensen met een WIA- of ZW-uitkering die arbeidsmogelijkheden hebben.

Voor 2014 is de beleidsdoorlichting arbeidsongeschiktheid (met een focus op de WAO) toegezegd aan de Tweede Kamer. De verwachting is dat deze eind 2014 aan de Tweede Kamer wordt aangeboden.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn gebaseerd op wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten van de Ongevallenverzekering Caribisch Nederland.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

56

Toelichting financiële instrumenten A. Inkomensoverdrachten

A1. Ongevallenverzekering (OV) (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland die door een bedrijfsongeval geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn geraakt, krijgen op basis van de Ongevallenverzekering een uitkering (ongevallengeld). De uitkering is gekoppeld aan het laatst verdiende loon van de werknemer.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgavenontwikkeling van de Ongevallenverzekering (OV) wordt verklaard door verhoging van de AOV-gerechtigde leeftijd (zie ook beleidsartikel 8). Hierdoor lopen de uitkeringen van de OV langer door.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ SZWunitRCN.

A2. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)

De WIA geeft werknemers die na een wachttijd van twee jaar ten minste 35% arbeidsongeschikt zijn recht op een uitkering. In de WIA staat werk voorop. Het accent ligt op wat mensen wel kunnen. Tegelijkertijd is er sprake van inkomensbescherming.

De WIA bestaat uit twee uitkeringsregimes. De IVA verstrekt een loondervingsuitkering aan werknemers die duurzaam volledig arbeidsongeschikt zijn. Wie nog gedeeltelijk kan werken, krijgt een uitkering op basis van de WGA. De WIA wordt uitgevoerd door het UWV

Werkgevers kunnen daarbij eigenrisicodrager worden voor de WGA-lasten van hun ex-werknemers. Dit betekent dat ze een lagere premie aan het UWV betalen, maar wel het gros van de verplichtingen van het UWV met betrekking tot re-integratie en uitkeringsbetaling overnemen.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

57

Wie komt ervoor in aanmerking?

Werknemers die op of na 29 december 2005, na een wachttijd van twee jaar, 35% of meer arbeidsongeschikt zijn als gevolg van ziekte.

Hoe hoog is de IVA-uitkering en wat is de duur? Iemand die ten minste 80% arbeidsongeschikt is en niet meer kan herstellen of een geringe kans op herstel heeft, komt op basis van de IVA in aanmerking voor een uitkering van 75% van het laatstverdiende loon, met een maximum van 75% van het maximumdagloon. Het maximumdagloon bedraagt per 1 juli 2014 € 198,28, dat is € 4.312,59 bruto per maand. De IVA-uitkering bedraagt maximaal € 3.234,44 bruto per maand. Het recht op uitkering wordt beëindigd bij het bereiken van de AOW-leeftijd.

Hoe hoog is de WG'A-uitkering en wat is de duur?

Een arbeidsongeschikte die ten minste 35% arbeidsongeschikt is met kansen op herstel komt in aanmerking voor een uitkering op basis van de WGA. De eerste twee maanden bedraagt de uitkering 75%, daarna 70% van het loonverlies (oude maandloon minus eventueel inkomen). Het totale inkomen neemt toe naarmate de betrokkene meer werkt. Indien het loonverlies meer dan 35% maar minder dan 80% bedraagt, is er sprake van gedeeltelijke arbeidsgeschiktheid. Afhankelijk van het arbeidsverleden heeft de gedeeltelijk arbeidsgeschikte minimaal 3 tot maximaal 38 maanden recht op een loongerelateerde uitkering. De arbeidsgeschikte wordt evenwel geacht te gaan ofte blijven werken. Om hiertoe aan te zetten wordt de uitkering na de loongerelateerde fase afhankelijk van het verdiende inkomen. Is dat inkomen ten minste 50% van de resterende verdiencapaciteit, dan wordt het loon aangevuld tot 70% van het loonverlies. Als de betrokkene na afloop van de loongerelateerde uitkering geen werk heeft of minder verdient dan 50% van de resterende verdiencapaciteit, dan wordt een uitkering verstrekt die gerelateerd is aan het arbeidsongeschiktheidspercentage en het wettelijk minimumloon.

Indien het loonverlies ten minste 80% bedraagt en herstel op termijn

nog mogelijk is, is er sprake van volledige arbeidsongeschiktheid. De

volledig arbeidsongeschikte houdt ook na de loongerelateerde fase

recht op een uitkering van 70% van het loonverlies.

Evenals bij de IVA-uitkering geldt ook bij de WGA-uitkering het

maximumdagloon.

Het recht op uitkering kan doorlopen tot de AOW-leeftijd. Budgettaire ontwikkelingen

De komende jaren stijgen de uitkeringslasten WIA inclusief de lasten voor eigenrisicodragers met circa € 400 miljoen per jaar. Dit is een gevolg van het feit dat de WIA een relatief nieuwe regeling is die nog niet het structurele niveau heeft bereikt. De hogere AOW-leeftijd heeft als gevolg dat WIA-uitkeringen langer doorlopen. De tegemoetkoming arbeidsongeschikten maakt onderdeel uit van de uitkeringslasten IVA, WGA, WAO en WAZ in tabel 3.2. Door de verlagingen van de tegemoetkoming in 2014 en 2015 nemen de uitkeringslasten af.

Beleidsrelevante kerncijfers

De kerncijfers WIA zijn gecombineerd met de kerncijfers WAO in tabel 3.4.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

58

A3. Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO)

De WAO is per 29 december 2005 vervangen door de WIA. De WAO verstrekt uitkeringen tot aan de AOW-leeftijd. Derhalve zullen er nog decennia lang mensen zijn die een beroep blijven doen op de WAO. De WAO wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

De werknemer die op 1 januari 2004 al een WAO-uitkering ontving, behoudt deze zolang aan de uitkeringsvoorwaarden wordt voldaan:

hij is 15% of meer arbeidsongeschikt;

hij heeft de AOW-leeftijd nog niet bereikt. De WAO blijft ook gelden voor werknemers die voor 1 januari 2004 de wachttijd voor de WAO hadden doorlopen of van wie het recht op WAO-uitkering is geëindigd, indien zij binnen vijfjaar (opnieuw) arbeidsongeschikt worden door dezelfde oorzaak. Hierdoor worden nog slechts nieuwe WAO-uitkeringen toegekend bij herleving van een oud recht.

Hoe hoog is de WAO-uitkering?

De WAO-uitkering bestaat uit twee fasen.

In de eerste fase ontvangt een WAO-gerechtigde een loondervingsuitkering die gerelateerd is aan het arbeidsongeschiktheidspercentage en het dagloon. De uitkering bedraagt per 1 juli 2014 maximaal € 3.234,44 bruto per maand. De duur van de loondervingsuitkering is afhankelijk van de leeftijd op de ingangsdatum van de WAO-uitkering. In de tweede fase ontvangt de WAO-gerechtigde een vervolguitkering die gerelateerd is aan het arbeidsongeschiktheidspercentage en het vervolgdagloon. De hoogte van het vervolgdagloon is onder andere afhankelijk van de leeftijd die iemand heeft op de ingangsdatum van de WAO-uitkering. De vervolguitkering kan in principe doorlopen tot de AOW-leeftijd.

Budgettaire ontwikkelingen

Er is alleen nog instroom in de WAO door herleving van uitkeringen. Er worden dan ook nauwelijks nog nieuwe WAO-uitkeringen toegekend. Tegelijkertijd worden er in 2015 29.000 uitkeringen beëindigd. De uitkeringslasten WAO dalen in 2015 met circa € 480 miljoen. In latere jaren gaat de daling van de uitkeringslasten minder snel. Dit komt vooral doordat WAO-uitkeringen langer doorlopen als gevolg van de hogere AOW-leeftijd. Als gevolg van de uniformering van wachttijden in de WAO bij samenloop met de ZW/loondoorbetaling nemen de uitkeringslasten vanaf 2015 af. In 2015 gaat het om een afname van € 4 miljoen. Ook de verdere verlaging van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten in 2015 zorgt voor lagere uitkeringslasten.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

59

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ UWV, jaarverslag.

nvt: het aandeel werkende WGA'ers wordt niet geraamd.

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen is bij de IVA, WGA en WAO ten opzichte van 2012 gelijk gebleven. Het totale benadelingsbedrag is toegenomen doordat het UWV meer overtredingen heeft vastgesteld met een relatief hoog schadebedrag.

De incassoratio is 20%. Dat wil zeggen dat van de in 2013 ontstane fraudevorderingen op personen met een IVA-, WGA- of WAO-uitkering vanwege opgelegde boeten en benadelingsbedragen, in hetzelfde jaar 20% is geïncasseerd.

¹ Cijfers voor 2013 zijn niet beschikbaar. Voor 2014 en verder komen deze cijfers wel beschikbaar.

² Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep.

³ UWV, jaarverslag.

⁴ UWV administratie.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

60

A4. Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ)

De WAZ is een verplichte verzekering voor zelfstandigen, beroepsbeoefenaren, directeuren-grootaandeelhouders en meewerkende echtgenoten tegen de inkomensgevolgen van langdurige arbeidsongeschiktheid. De WAZ is op 1 augustus 2004 ingetrokken. Sindsdien kunnen ondernemers zelf bepalen of zij de inkomensrisico's al dan niet willen afdekken, bijvoorbeeld via een particuliere arbeidsongeschiktheidsverzekering. De WAZ blijft gelden voor zelfstandigen die op 1 augustus 2004 een uitkering ontvingen. De WAZ wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

De zelfstandige die op 1 augustus 2004 al een WAZ-uitkering ontving, behoudt deze zolang aan de uitkeringsvoorwaarden wordt voldaan:

hij is 25% of meer arbeidsongeschikt;

hij heeft de AOW-leeftijd nog niet bereikt.

Hoe hoog is de WAZ-uitkering?

De hoogte van de WAZ-uitkering hangt af van de mate van arbeidsongeschiktheid en het feitelijk gederfde inkomen per dag, mits dat niet hoger is dan het wettelijk minimumloon (de grondslag). De uitkering voor volledig arbeidsongeschikten is 75% van de grondslag en bedraagt per 1 juli 2014 € 1.121,40 bruto per maand. Heeft de betrokkene voortdurend oppas en verzorging nodig, dan kan de uitkering worden verhoogd tot maximaal 100% van de grondslag.

Budgettaire ontwikkelingen

De toegang voor zelfstandigen tot de WAZ is per 1 augustus 2004 beëindigd. In de WAZ is nog slechts in beperkte mate sprake van nieuwe instroom, die bestaat uit herleving van uitkeringen. Het WAZ-bestand en de uitkeringslasten nemen af de komende jaren, met name door het bereiken van de AOW-leeftijd van het zittend bestand. De hogere AOW-leeftijd heeft als gevolg dat WAZ-uitkeringen langer doorlopen. De verlaging van de tegemoetkoming arbeidsongeschikten in 2015 zorgt voor lagere uitgaven.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ UWV, jaarverslag.

B. Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Re-integratie Wl A/WA O/WAZ/ZW

Voor de re-integratie van uitkeringsgerechtigden in de WIA, WAO, WAZ en ZW zet het UWV middelen in om hen zo nodig te begeleiden op weg naar werk en te ondersteunen zodra zij werk hebben. UWV zet deze middelen in voor de inkoop van trajecten en diensten gericht op het vinden van werk en voorzieningen na werkaanvaarding (waaronder jobcoaching). Het voornemen bestaat om het UWV vanaf 2015 over een geïntegreerd taakstellend budget te laten beschikken voor de inzet van trajecten en van voorzieningen voor de re-integratieondersteuning van gedeeltelijk

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

61

arbeidsgeschikter) (inclusief Wajongers). Deze budgetten zijn samen met de re-integratiebudgetten Wajong opgenomen in tabel 4.4. Ze worden jaarlijks aan het UWV beschikbaar gesteld en door het UWV verantwoord via de reguliere rapportages.

Budgettaire ontwikkelingen

Het premiegefinancierde gedeelte van het re-integratiebudget is vrijwel constant en bedraagt jaarlijks bijna € 100 miljoen. Het begrotingsgefinan-cierde gedeelte van het re-integratiebudget heeft betrekking op de Wajong en wordt verantwoord in artikel 4 (zie tabel 4.1).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

62

Artikel

• 4. 

  Jonggehandicapten

Algemene doelstelling De overheid draagt zorg voor arbeidsondersteuning en een

inkomensvoorziening voor jonggehandicapten.

De Wajong bestaat uit drie groepen die elk een eigen doelstelling hebben: de oude Wajong (tot 2010), de nieuwe Wajong (2010 tot 2015) en de Wajong2015. Het moment van instroom bepaalt tot welke groep iemand behoort. De doelgroep van de Wajong2015 bestaat uit mensen die duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben. Zij hebben om medische of arbeidskundige redenen geen perspectief op een baan, ook niet met ondersteuning. De overheid heeft voor deze groep als doel te voorzien in een inkomensvoorziening. Voor de nieuwe Wajong (mensen die in de periode 2010 tot 2015 zijn ingestroomd) heeft de overheid als eerste doel de arbeidsparticipatie van Wajongers te bevorderen. Als zij perspectief hebben op het verrichten van arbeid staat voor deze Wajongers arbeidsondersteuning centraal. Als onderdeel van de arbeidsondersteuning kunnen zij zo nodig inkomensondersteuning aanvragen. In de oude Wajong staat inkomensbescherming voorop.

Als het totale inkomen van de uitkeringsgerechtigde Wajong en diens eventuele partner onder het sociaal minimum ligt, kan de uitkeringsgerechtigde een toeslag ontvangen tot dat sociaal minimum op grond van de Toeslagenwet (TW), zie beleidsartikel 2.

Rol en verantwoordelijkheid De Minister stimuleert het vinden van werk met een bijdrage voor

re-integratieinspanningen aan het UWV en de REA-instituten. De Minister financiert de inkomensondersteuning via het verstrekken van uitkeringen. Hij¹⁸ is in deze rollen verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen uit hoofde van de Wajong;

Het ter beschikking stellen van middelen voor het aan het werk helpen van mensen die arbeidsmogelijkheden hebben; De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV.

Beleidswijzigingen Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

De invoering van de Participatiewet¹⁹ heeft tot gevolg dat instroom in de Wajong vanaf 2015 alleen nog mogelijk is voor mensen die duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben. Mensen met een arbeidsbeperking en arbeidsvermogen kunnen bij de gemeenten terecht voor arbeidsondersteuning en eventueel voor een uitkering in het kader van de Participatiewet of voor een studietoelage. Daarnaast worden in de komende jaren de huidige Wajongers ingedeeld op het wel of niet hebben van arbeidsvermogen. De uitkering van de Wajongers met arbeidsvermogen wordt verlaagd vanaf 2018. Door de regering is tevens besloten de activering van de oude Wajongers te intensiveren. Hiervoor krijgt het UWV in de periode 2015 tot en met 2019 een bedrag van cumulatief € 95 miljoen.

In het sociaal akkoord is een banenafspraak gemaakt met als doel in de komende jaren 125.000 extra arbeidsbeperkten aan het werk te helpen. Tot de doelgroep behoren onder andere Wajongers. Jaarlijks wordt gemonitord of de afgesproken aantallen zijn gehaald. Als stok achter

¹⁸ Voor een toelichting wordt verwezen naar de leeswijzer.

¹⁹ Stb. 2014, nr. 270.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

63

de deur wordt in het wetsvoorstel banenafspraak en quotum arbeids-beperkten²⁰ geregeld dat na overleg met sociale partners en gemeenten een quotum kan worden ingevoerd als de extra aantallen niet zijn gehaald. Zie ook beleidsartikel 2. • Als onderdeel van het 6 miljard pakket wordt de tegemoetkoming arbeidsongeschikten in twee stappen verlaagd. In 2015 wordt de tegemoetkoming verlaagd van € 252 netto per jaar naar € 209 netto per jaar. De eerste verlaging heeft reeds in 2014 plaatsgevonden, van € 348 netto per jaar naar € 252 per jaar.

Het ligt in het voornemen van SZW om UWV met ingang van 2015 de beschikking te geven over één geïntegreerd taakstellend budget voor re-integratie WIA/WAO/ZW en Wajong. Voorheen waren dit afzonderlijke budgetten voor re-integratietrajecten en voor voorzieningen. Aanleiding hiertoe vormt de in het regeerakkoord vanaf 2014 opgelegde doelmatigheidskorting op de re-integratiemiddelen van UWV. Prioriteitstelling is daarbij onvermijdelijk. UWV is onder meer gevraagd om prioriteit te geven aan de mensen met een WIA- of ZW-uitkering die arbeidsmogelijkheden hebben.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn gebaseerd op wet- en regelgeving en zijn derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten Wajong.

Bijdragen aan ZBO's en RWT's:

De bijdragen aan ZBO's en RWT's zijn 100% juridisch verplicht. Het betreft een re-integratiebudget voor Wajongers op grond van de Wajong.

Toelichting financiële instrumenten A. Inkomensoverdrachten

Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong)

De Wajong biedt inkomensondersteuning aan mensen die voor het bereiken van de 18-jarige leeftijd arbeidsgehandicapt zijn geworden en geen arbeidsverleden hebben en aan hen die tijdens hun studie voor het bereiken van de 30-jarige leeftijd arbeidsgehandicapt zijn geworden. De Wajong wordt uitgevoerd door het UWV.

Tweede Kamer, 33 981, nr. 1.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

64

Wie komt ervoor in aanmerking?

Mensen die voor het bereiken van de 18-jarige leeftijd of tijdens hun studie arbeidsgehandicapt zijn geworden en geen arbeidsverleden hebben. Voor de Wajong2015 geldt hierbij als voorwaarde dat zij duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben.

Hoe hoog is de Wajong-uitkering?

Voor mensen die in de oude Wajong zijn ingestroomd en volledig arbeidsgehandicapt zijn is de uitkering 75% van het wettelijk minimumloon. Per 1 juli 2014 is de uitkering € 1.121,40 bruto per maand voor mensen van 23 jaar en ouder. Voor jongeren is de uitkering 75% van het wettelijk minimumjeugdloon. In geval van gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid is dit afhankelijk van het arbeidsongeschiktheidspercentage. Voor mensen die in de nieuwe Wajong zijn ingestroomd is de uitkering ook 75% van het wettelijk minimumloon. Voor mensen die arbeidsmogelijkheden hebben geldt een activerende uitkeringsstructuur, waarbij «werken moet lonen» het uitgangspunt is. Verdient een Wajonger in de werkregeling meer dan 20% van het minimumloon, dan mag hij de helft van elke extra verdiende euro houden, tot 100% van het minimumloon. Jonggehandicapten in de nieuwe Wajong die studeren ontvangen een uitkering van 25% van het wettelijk minimumloon. Mensen die instromen in de Wajong2015 ontvangen een uitkering van 75% van het wettelijk minimumloon.

Budgettaire ontwikkelingen

De afgelopen jaren stegen de uitkeringslasten voor de Wajong jaarlijks fors. Dit was met name het gevolg van de instroom die elk jaar een stuk hoger lag dan de uitstroom. De verwachting is dat de instroom in 2015 aanzienlijk daalt in verband met de maatregelen uit de Participatiewet. De instroom zal immers alleen nog bestaan uit mensen die duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben. De instroom en uitstroom zullen daardoor ongeveer aan elkaar gelijk zijn.

De verwachte uitgaven voor 2015 zijn nog wel hoger dan voor 2014. Dit heeft drie oorzaken:

• • 

  Ten eerste zullen alle mensen die instromen een volledige uitkering ontvangen, aangezien zij niet kunnen werken. De groep mensen die uitstroomt zal daarentegen deels bestaan uit mensen die een gedeeltelijke uitkering of een nuluitkering ontvangen.

• • 

  Ten tweede neemt de gemiddelde leeftijd van de Wajongers toe, waardoor het percentage Wajongers dat een uitkering krijgt dat gebaseerd is op het minimumjeugdloon afneemt.

• • 

  Ten derde zal een aantal mensen dat in 2014 op grond van de studieregeling nog een uitkering van 25% van het wettelijk minimumloon ontvangt, in 2015 een hogere uitkering ontvangen omdat ze niet meer studeren.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

65

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ UWV, jaarverslag.

² Berekening UWV; dit is exclusief Wajong2015.

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen is in 2012 ten opzichte van 2011 nagenoeg gelijk gebleven. Het totale benadelingsbedrag is sinds 2011 jaarlijks toegenomen. Deze toename wordt veroorzaakt doordat UWV meer overtredingen heeft vastgesteld met een relatief hoog schadebedrag.

De incassoratio is 21%. Dat wil zeggen dat van de in 2013 ontstane fraudevorderingen op Wajonggerechtigden vanwege opgelegde boeten en benadelingsbedragen, in hetzelfde jaar 21% is geïncasseerd.

¹ Cijfers voor 2013 zijn niet beschikbaar. Voor 2014 en verder komen deze cijfers wel beschikbaar.

² Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep.

³ UWV, jaarverslag.

⁴ UWV administratie.

B. Bijdrage aan ZBO's/RWT's Re-integratie Wajong

Voor jonggehandicapten is een re-integratiebudget beschikbaar om hen zo nodig te begeleiden op weg naar werk en te ondersteunen zodra zij werk hebben. Dit budget is bestemd voor de inzet van trajecten gericht op het vinden van werk, voorzieningen na werkaanvaarding (waaronder jobcoaching) en voor de financiering van de REA-instituten. Voor jonggehandicapten met arbeidsmogelijkheden die vallen onder de nieuwe Wajong geldt een arbeidsplicht.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

66

Voor de re-integratie van uitkeringsgerechtigden in de Wajong, WIA, WAO, WAZ en ZW zet het UWV middelen in voor de inkoop van trajecten en diensten en voorzieningen. Het UWV beschikt vanaf 2015 over een geïntegreerd taakstellend budget voor de inzet van trajecten en van voorzieningen voor de re-integratieondersteuning van gedeeltelijk arbeidsgeschikten. Het totaal van deze budgetten is opgenomen in tabel 4.4. Ze worden jaarlijks aan het UWV beschikbaar gesteld en door het UWV verantwoord via de reguliere rapportages. Ook is in tabel 4.4 een afzonderlijke reeks opgenomen voor de extra middelen voor activering binnen de oude Wajong die in het kader van de Participatiewet beschikbaar worden gesteld. Met het UWV vindt overleg plaats over de precieze toedeling van deze middelen naar programmamiddelen en uitvoeringskosten. Hierover zal nog besluitvorming plaatsvinden. Vooralsnog zijn deze middelen in deze tabel bij de programmamiddelen ondergebracht.

¹ Het totaal is gelijk aan de som van de reeksen re-integratie in de tabellen 3.2 en 4.1.

Budgettaire ontwikkelingen

In 2015 en 2016 lopen de uitgaven op omdat in de zesde nota van wijziging²¹ van de Participatiewet is vastgelegd extra middelen beschikbaar te stellen voor de activering van het zittend bestand oude Wajong. Verder heeft er een kasschuif plaatsgevonden van 2014 naar latere jaren om ongewenste schokken in het aantal re-integratietrajecten te voorkomen. Het begrotingsgefinancierde gedeelte van het re-integratiebudget neemt vanaf 2017 geleidelijk af (zie tabel 4.1). Dit is het gevolg van de Participatiewet, waarin geregeld is dat de instroom in de Wajong wordt beperkt tot mensen die duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben. Een deel van het re-integratiebudget is in dat verband overgeheveld naar het gemeentelijke Participatiebudget, dat onderdeel wordt van het deelfonds sociaal domein.

²¹ Tweede Kamer, 33 161, nr. 115.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

67

Artikel

• 5. 

  Werkloosheid inclusief aanpak ouderenwerkloosheid

Algemene doelstelling De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen

van werkloosheid.

De overheid biedt werknemers die hun baan verliezen en geheel of gedeeltelijk werkloos worden, bescherming tegen het verlies aan loon als gevolg van werkloosheid. Zij kunnen daardoor bij werkloosheid een beroep doen op een uitkering die voorziet in een tijdelijk loonvervangend inkomen om de periode tussen twee banen te overbruggen. Hiervoor zijn werknemers verplicht verzekerd op grond van de Werkloosheidswet (WW). Werklozen van 60 jaar en ouder komen na afloop van hun WW-uitkering in aanmerking voor een vervolguitkering (IOW). Door middel van instrumenten als bijvoorbeeld de sollicitatieplicht, het passend werkaanbod en inkomensverrekening wordt bijgedragen aan een zo snel mogelijke werkhervatting.

De werkloosheid is, ook onder ouderen, opgelopen. De kansen voor oudere werkzoekenden om aan het werk te komen zijn, ten opzichte van andere werkzoekenden, relatief ongunstig. Daarom is het van belang de arbeidsparticipatie van oudere werklozen voldoende te blijven ondersteunen. De aanpak om de arbeidsmarktpositie van ouderen te versterken, zoals toegelicht in de beleidsagenda, blijft daarom in 2015 van kracht.

Als het totale inkomen van de uitkeringsgerechtigde WW of IOW en diens eventuele partner onder het sociaal minimum ligt, kan de uitkeringsgerechtigde een toeslag ontvangen tot dat sociaal minimum op grond van de Toeslagenwet (TW), zie beleidsartikel 2.

Werknemers in Caribisch Nederland ontvangen bij beëindiging van de dienstbetrekking anders dan door de schuld van de werknemer op grond van de Cessantiawet een eenmalige uitkering, te betalen door de werkgever. Als de werkgever wegens faillissement of surseance van betaling niet in staat is om de uitkering (tijdig) te betalen, neemt de overheid deze verplichting over.

Rol en verantwoordelijkheid De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefi-

nancierde uitkeringsregelingen. Daarnaast stimuleert de Minister met financiële instrumenten initiatieven die bijdragen aan de werking van de arbeidsmarkt. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

Het borgen van het activerend karakter van de regelingen en van hun bijdrage aan de werking van de arbeidsmarkt; De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV;

De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

68

Beleidswijzigingen Enkele onderdelen van de wet Werk en Zekerheid²² worden naar

aanleiding van de begrotingsafspraken 2014 versneld ingevoerd. Dit brengt in 2015 de volgende belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein met zich mee:

Inkomensverrekening in de WW. Per 1 juli 2015 zal onder meer in de WW over worden gestapt van urenverrekening op inkomensverrekening. Dit betekent dat werken vanuit de WW-uitkering altijd loont. • Aanpassing passende arbeid. Eveneens vanaf 1 juli 2015 zal alle

maatschappelijk geaccepteerde arbeid na 6 maanden WW-uitkering als passend gaan gelden. Daarnaast is bij de begrotingsafspraken 2014 opgenomen dat de handhaving op het besluit passende arbeid vanaf 1 januari 2015 wordt geïntensiveerd.

Om van-werk-naar-werkte bevorderen introduceert het kabinet in 2015 binnen de sectorplannen de brug-WW. Dit vergemakkelijkt baanwisse-lingen waarbij sprake is van substantiële omscholing in de richting van groeiberoepen en -sectoren. Deze extra ondersteuning vanuit de WW drukt de kosten voor de betrokken werkgever. De invulling vindt plaats in overleg met sociale partners.

Budgettaire gevolgen van beleid

Budgetflexibiliteit Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn gebaseerd op wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten IOW en uitkeringslasten Cessantiawet Caribisch Nederland. Subsidies:

De subsidies zijn voor 20% juridisch verplicht. De overige 80% zijn bestuurlijk gebonden door het sociaal akkoord dat het kabinet met de sociale partners heeft gesloten.

Stb. 2014, nr. 216.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

69

Tabel 5.2 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 5 (x € 1.000)

:

artikelonderdeel

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Uitgaven 6.811.000 7.406.370 7.639.973 7.548.735 7.547.557 7.541.791 7.241.983

Inkomensoverdrachten 6.811.000 7.406.370 7.495.036 7.321.433 7.242.252 7.159.532 6.801.605

WW 6.811.000 7.406.370 7.495.036 7.321.433 7.242.252 7.159.532 6.801.605

Nominaal 0 0 144.937 227.302 305.305 382.259 440.378

Ontvangsten 353.000 397.000 428.428 433.321 437.946 442.619 447.342

UFO 353.000 397.000 420.085 420.085 420.085 420.085 420.085

Nominaal 0 0 8.343 13.236 17.861 22.534 27.257

Toelichting financiële instrumenten A. Inkomensoverdrachten

A1. Wet inkomensvoorziening oudere werklozen (IOW)

De IOW geeft werklozen die bij aanvang van de WW-uitkering 60 jaar of ouder zijn, na afloop van hun WW-uitkering recht op een vervolguitkering. Ook gedeeltelijk arbeidsongeschikte ouderen kunnen na hun loongerelateerde WGA-uitkering recht hebben op IOW. De IOW is een tijdelijke regeling die met ingang van 1 december 2009 in werking is getreden. De IOW wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

• • 

  Werklozen die bij aanvang van de WW-uitkering 60 jaar of ouder zijn en die recht hebben op meer dan drie maanden WW-uitkering, komen bij beëindiging van hun WW-uitkering wegens het bereiken van de maximale duur in aanmerking voor een IOW-uitkering. De regeling is toegankelijk voor oudere werklozen die werkloos zijn geworden vanaf 1 oktober 2006. In het sociaal akkoord is afgesproken om de IOW te verlengen. In de wet Werk en Zekerheid is daartoe opgenomen dat oudere werklozen in aanmerking komen voor een IOW-uitkering als zij voor 1 januari 2020 werkloos zijn geworden. Daarna wordt de IOW geëvalueerd.

Gedeeltelijk arbeidsongeschikte ouderen hebben na hun loongerelateerde WGA-uitkering recht op IOW als de loongerelateerde WGA is toegekend op of na het bereiken van de leeftijd van 60 jaar. De regeling is toegankelijk als het recht op de loongerelateerde WGA-uitkering op of na 31 december 2007 is ontstaan. Ook voor deze groep is de toegang tot de IOW verlengd.

Hoe hoog is de IOW-uitkering?

Deze uitkering is maximaal 70% van het wettelijk minimumloon. Dit is op 1 juli 2014 € 1.046,64 bruto per maand. De uitkering kan lager zijn dan 70% van het wettelijk minimumloon als:

• • 

  de WW- of loongerelateerde WGA-uitkering, in de kalendermaand voor het einde van deze uitkering, lagerwas dan 70% van het minimumloon;

• • 

  de betrokkene tijdens de IOW-uitkering andere inkomsten heeft, bijvoorbeeld loon of een andere uitkering.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan de IOW nemen vanaf 2014 toe vanwege de eerder genoemde verlenging van deze voorziening. Verder stijgen de uitgaven in 2015 vanwege de stijging van de AOW-leeftijd en de stijging van de

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

70

WW-uitstroom van 60-plussers bij het bereiken van de maximale WW-duur.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ UWV, jaarverslag.

A2. Cessantiawet (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland ontvangen bij beëindiging van de dienstbetrekking anders dan door de schuld van de werknemer op grond van de Cessantiawet een eenmalige uitkering, te betalen door de werkgever. Als de werkgever wegens faillissement of surseance van betaling niet in staat is om de uitkering (tijdig) te betalen, neemt de overheid deze verplichting over.

Budgettaire ontwikkelingen

Er wordt een in de tijd constant uitgavenpatroon verondersteld.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ SZWunitRCN.

A3. Werkloosheidswet (WW)

De WW verzekert werknemers tegen de financiële gevolgen van werkloosheid. Het verlies aan inkomen kan voor een bepaalde periode gedeeltelijk opgevangen worden met een uitkering. De WW-uitkering duurt minimaal 3 maanden en maximaal 38 maanden, afhankelijk van het aantal jaren dat iemand heeft gewerkt voordat hij werkloos werd. Iemand die tien jaar heeft gewerkt heeft bijvoorbeeld maximaal 10 maanden recht op een WW-uitkering. De wet Werk en Zekerheid bevat maatregelen die de maximale duur van het recht op WW-uitkering raken, zoals de geleidelijke duurverkorting en de aanpassing van de opbouw van WW-rechten. Deze maatregelen treden echter pas per 1 januari 2016 in werking. De WW wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Om voor een WW-uitkering in aanmerking te komen moet iemand in ieder geval:

• • 

  de AOW-leeftijd nog niet hebben bereikt en verzekerd zijn voor de WW; minimaal vijf arbeidsuren per week kwijtraken (of voor wie minder dan tien uur per week werkte, minimaal de helft van de arbeidsuren);

• • 

  geen recht meer hebben op loon over die verloren arbeidsuren; beschikbaar zijn om te gaan werken;

• • 

  voldoen aan de wekeneis: in de 36 weken voor de eerste werkloosheidsdag in minimaal 26 weken in loondienst hebben gewerkt;

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

71

Tabel 5.5 Kerncijfers WW

• • 

  geen ZW-uitkering, WAO-uitkering bij volledige arbeidsongeschiktheid of IVA-uitkering ontvangen;

• • 

  geen WGA-uitkering ontvangen (tenzij men naast de WGA-uitkering werkte, en die baan is kwijtgeraakt);

• • 

  zich tijdig registreren als werkzoekende bij UWV WERKbedrijf;

niet verwijtbaar werkloos zijn. Verwijtbaar werkloos is iemand die zelf ontslag heeft genomen of om een dringende reden is ontslagen. In dat geval krijgt de werknemer geen uitkering of een korting op de uitkering.

Hoe hoog is de WW-uitkering?

De eerste twee maanden krijgt men 75% van het laatstverdiende loon, daarna 70%. De hoogte is gemaximeerd, waardoor de 75%-uitkering per 1 juli 2014 maximaal € 3.234,44 bruto per maand bedraagt en de 70%-uitkering maximaal € 3.018,81.

Budgettaire ontwikkelingen

Na een lichte stijging in 2014 zal de werkloosheid in 2015 naar verwachting dalen. Dit leidt tot een afname van het WW-volume, hoewel het effect in 2015 nog gering zal zijn. Het volume-effect wordt naar verwachting gecompenseerd door een eenmalige stijging in de gemiddelde jaaruitkering, waardoor de uitkeringslasten per saldo toenemen ten opzichte van het jaar ervoor. De effecten van de wet Werk en Zekerheid groeien vanaf 2016 geleidelijk in. Zoals bij de beleidswijzigingen toegelicht is invoering op enkele onderdelen versneld. Dit heeft in 2015 naar verwachting al een licht neerwaarts effect op de uitkeringslasten.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het WW-volume in tabel 5.5 wordt weergegeven in uitkeringsjaren. Dit is het gemiddeld aantal WW-uitkeringen gedurende het kalenderjaar omgerekend naar voltijdsequivalenten. Daarnaast bevat tabel 5.5 ook het aantal lopende WW-uitkeringen per 31 december. De ontwikkeling van deze ultimostand kan via de onderste twee indicatoren in de tabel worden verklaard uit de totale WW-instroom en de WW-uitstroom gedurende het kalenderjaar.

:

Realisatie Raming Raming

2013 2014 2015

Volume WW (x 1.000 uitkeringsjaren) 335 373 371

Aantal lopende WW-uitkeringen (x 1.000, ultimo) 438 446 440

Aantal nieuwe WW-uitkeringen (x 1.000) 613 615 614

Aantal beëindigde WW-uitkeringen (x 1.000) 516 607 620

¹ UWV, jaarverslag.

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling is in 2013 ten opzichte van 2012 toegenomen. Het totale benadelingbedrag is in sterkere mate gestegen. In 2013 zijn meer overtredingen afgedaan met gemiddeld een hoger schadebedrag per overtreding. De incassoratio is 33%. Dat wil zeggen dat van de in 2013 ontstane fraudevorderingen op WW-gerechtigden vanwege opgelegde boeten en benadelingsbedragen, in hetzelfde jaar 33% is geïncasseerd.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

72

¹ Cijfers voor 2013 zijn niet beschikbaar. Voor 2014 en verder komen deze cijfers wel beschikbaar.

² Ipsos Synovate, onderzoek kennis verplichtingen en pakkans; negen wetten onder de loep.

³ UWV, jaarverslag.

⁴ UWV administratie.

B. Subsidies

Het kabinet heeft in 2013 middelen beschikbaar gesteld aan UWV voor de aanpak van de werkloosheid onder ouderen op basis van het Actieplan 55-plus werkt. Het plan bevat als maatregelen het organiseren van netwerkbijeenkomsten en inspiratiedagen voor werkloze ouderen. Voorts is een subsidieregeling in het leven geroepen waarmee 55-plussers via de werkgever of op eigen aanvraag scholing(svouchers) kunnen krijgen of die intermediairs een plaatsingsfee toekent wanneer zij een oudere werkzoekende duurzaam (minimaal 3, 6 of 12 maanden) aan een baan helpen. De doelgroep voor deze aanpak en de bijbehorende subsidieregeling is in 2014 uitgebreid naar 50-plussers²³. Gedurende de jaren 2013-2017 is € 42 miljoen beschikbaar voor de subsidieregeling. In totaal is in deze periode voor het Actieplan € 101 miljoen beschikbaar, inclusief uitvoeringskosten.

C. Ontvangsten

Begrotingsgefinancierd: in 2014 zijn restituties ontvangen betreffende verrekeningen inzake in 2013 betaalde rijksvergoedingen voor het Actieplan 55-plus werkt en de compensatieregeling musici en artiesten. Premiegefinancierd: de overheid is eigenrisicodrager voor de WW. Het UWV verhaalt daarvoor de WW-uitkeringen op de betrokken overheidswerkgever. Deze lasten staan als ontvangsten op dit artikel van de begroting. De ontvangsten Ufo stijgen naar verwachting ten opzichte van 2014 met € 23 miljoen als gevolg van taakstellingen bij de overheid.

Tweede Kamer, 29 544, nr. 540.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

73

Artikel

• 6. 

  Ziekte en zwangerschap

Algemene doelstelling De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen

van ziekte en zwangerschap.

De overheid vindt dat mensen die ziek worden en waarbij de loonbetalingsverplichting bij ziekte voor de werkgever niet van toepassing is, ook verzekerd moeten zijn van een tijdelijk loonvervangend inkomen. Zij kunnen het verlies aan inkomen daarom voor een periode van twee jaar, gelijk aan de periode van de loonbetalingsverplichting, opvangen met een uitkering op grond van de Ziektewet (ZW). Door middel van verzuimbegeleiding en re-integratie stimuleert de overheid deze werknemers om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan.

Ook tijdens de periode van zwangerschaps- en bevallingsverlof voorziet de overheid in een tijdelijk loonvervangend inkomen. Op grond van de Wet arbeid en zorg (WAZO) komen zwangere werkneemsters en zelfstandigen in aanmerking voor een uitkering.

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose door blootstelling aan asbest, kunnen van de overheid een tegemoetkoming of een voorschot op een schadevergoeding ontvangen op grond van de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS).

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering op grond van de Ziekteverzekering (ZV).

Rol en verantwoordelijkheid De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefi-

nancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV en de SVB; De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Beleidswijzigingen Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

Het kabinet heeft aangekondigd een regeling te treffen voor overdracht van bevallingsverlof en -uitkering aan de partner ingeval van sterfte van de moeder tijdens de periode van het bevallingsverlof. Voor zelfstandigen wordt een vergelijkbare regeling getroffen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

74

Tabel 6.1 Begrotingsuitgaven en ontvangsten artikel 6 (x € 1.000)

artikelonderdeel

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen 6.171 7.246 6.743 6.830 6.920 7.054 7.192

Uitgaven 6.171 7.246 6.743 6.830 6.920 7.054 7.192

waarvan juridisch verplicht (%) 100%

Inkomensoverdrachten 6.171 7.246 6.743 6.830 6.920 7.054 7.192

TAS 3.700 4.800 4.225 4.225 4.225 4.225 4.225

Ziekteverzekering (Caribisch Nederland) 2.471 2.446 2.518 2.605 2.695 2.829 2.967

Ontvangsten 301 836 0 0 0 0 0

Budgetflexibiliteit

Inkomensoverdrachten:

De inkomensoverdrachten zijn gebaseerd op wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten TAS en uitkeringslasten ziekteverzekering Caribisch Nederland.

Tabel 6.2 Premiegefinancierde uitgaven en ontvangsten artikel 6 (x € 1.000)

:

Toelichting financiële instrumenten A. Inkomensoverdrachten

A1. Tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS)

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom of asbestose als gevolg van blootstelling aan asbest kunnen een tegemoetkoming ontvangen op grond van de TAS. Indien zij de ziekte maligne mesothelioom of asbestose hebben gekregen door te werken met asbest (in dienst van een werkgever) of maligne mesothelioom hebben opgelopen via werkkleding van een huisgenoot, dan is de (voormalige) werkgever hiervoor aansprakelijk en kunnen zij een schadevergoeding bij de werkgever eisen. Dit kan echter lang duren. Tegelijkertijd is de levensverwachting van mensen met de ziekte maligne mesothelioom meestal erg kort. De TAS heeft tot doel asbestslachtoffers bij leven maatschappelijke erkenning te bieden in de vorm van een tegemoetkoming. Deze wordt vaak uitgekeerd in de vorm van een voorschot. Als de (voormalige) werkgever later alsnog een schadevergoeding betaalt wordt de tegemoetkoming hiermee verrekend. De TAS wordt uitgevoerd door de SVB.

Wie komt ervoor in aanmerking?

Mensen die ziek zijn geworden door het werken met asbest, krijgen een voorschot als:

bij hen maligne mesothelioom of asbestose is vastgesteld; • zij, of in het geval van maligne mesothelioom, een huisgenoot in loondienst bij een werkgever in Nederland werkten;

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

75

• • 

  zij, of in het geval van maligne mesothelioom, een huisgenoot op het werk zijn blootgesteld aan asbest;

• • 

  zij nog geen schadevergoeding hebben gekregen of een schadevergoeding hebben ontvangen die lager is dan € 19.201.

Hoe hoog is de TAS?

Zowel het voorschot als de tegemoetkoming is in 2014 € 19.201. Dit is een eenmalige uitkering. De hoogte van de TAS volgt de ontwikkeling van het wettelijk minimumloon.

Budgettaire ontwikkelingen

Vanwege de uitbreiding van de TAS met asbestose nemen de uitkeringslasten toe. Er worden enkele tientallen extra aanvragen per jaar verwacht. In het eerste jaar van de aangepaste regeling, 2014, wordt een piek van het aantal aanvragen verwacht. Dit komt doordat al eerder met asbestose gediagnosticeerde werknemers ook een TAS-aanvraag kunnen doen. Asbestose is namelijk niet per definitie op korte termijn dodelijk zoals dit bij maligne mesothelioom wel het geval is.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ SVB, jaarverslag.

A2. Ziekteverzekering (ZV) (Caribisch Nederland)

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering (ziekengeld) op grond van de Ziekteverzekering. De uitkering is gerelateerd aan het loon van de werknemer.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgavenontwikkeling van de ZV wordt verklaard door verhoging van de AOV-gerechtigde leeftijd (zie ook beleidsartikel 8). Hierdoor lopen de uitkeringen van de ZV langer door.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ SZWunitRCN.

A3. Ziektewet (ZW)

De ZW geeft zieke werknemers het recht op een uitkering, als zij geen werkgever meer hebben die in geval van ziekte loon moet doorbetalen. De ZW geldt ook voor een beperkte groep werknemers die wel in dienst is

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

76

van een werkgever, namelijk werknemers die tijdelijk ongeschikt zijn voor het verrichten van hun werk (wegens arbeidsongeschiktheid als gevolg van zwangerschap en orgaandonatie) en werknemers met een zogenaamde no-riskpolis. De ZW bevat minimumnormen voor re-integratie. De ZW wordt uitgevoerd door het UWV of door werkgevers zelf wanneer zij ervoor gekozen hebben om eigenrisicodrager te zijn voor de ZW-uitkeringslasten die zij veroorzaken.

Wie komt ervoor in aanmerking?

In aanmerking voor een ziektewetuitkering komen:

Uitzendkrachten (zonder vast contract met het uitzendbureau);

• • 

  Oproepkrachten (afhankelijk van het soort oproepcontract); Personen met een arbeidscontract dat afloopt tijdens de ziekte; Personen die een WW-uit kering ontvangen en langer dan dertien weken ziek zijn;

• • 

  Vrouwen die ziek worden als gevolg van zwangerschap of bevalling. Wanneer vrouwen in loondienst werken hebben zij tijdens hun zwangerschapsverlof recht op een uitkering op grond van de Wet arbeid en zorg. Als deze vrouwen door de zwangerschap vóór of na de bevalling ziek worden, ontvangen zij een ZW-uitkering;

• • 

  Orgaandonoren die door hun donatie tijdelijk niet kunnen werken; Personen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn en die binnen vijfjaar nadat ze in dienst zijn gekomen van een werkgever ziek worden. De werkgever hoeft dan niet het loon door te betalen, maar de betreffende persoon ontvangt een ZW-uitkering (no-riskpolis).

Ondernemers en directeuren-grootaandeelhouders kunnen alleen een beroep doen op de ZW als zij hiervoor een vrijwillige verzekering hebben.

Hoe hoog is de ZW-uitkering?

De ZW-uitkering bedraagt meestal 70% van het loon dat de betrokkene gemiddeld per dag verdiende in het jaar voordat hij ziek werd. De hoogte van het dagloon is per 1 juli 2014 gemaximeerd op € 198,28 bruto per dag. Hierdoor bedraagt de uitkering maximaal € 3.018,81 bruto per maand. De uitkering duurt maximaal twee jaar. Er zijn enkele uitzonderingen. Orgaandonoren en werkneemsters die arbeidsongeschikt zijn als gevolg van de zwangerschap of bevalling hebben recht op een ZW-uitkering van 100% van het dagloon, wat neerkomt op een uitkering van maximaal € 4.312,59 bruto per maand. Op verzoek van de werkgever kan het UWV de ZW-uitkering van personen die onder de no-riskpolis vallen het eerste jaar op 100% van het dagloon vaststellen.

Budgettaire ontwikkelingen

De ZW-uitkeringslasten van de bij het UWV-verzekerde populatie nemen in 2015 af vanwege een daling van het uitkeringsvolume bij uitzendkrachten en personen met een contract dat afloopt tijdens ziekte. Deze daling komt door een stijging van het aantal eigenrisicodragers onder werkgevers van deze vangnetgroepen. Daarnaast dalen de ZW-uitkeringslasten als gevolg van maatregelen uit de Wet beperking ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid vangnetters, zoals de keuring op algemeen geaccepteerde arbeid na afloop van het eerste ziektejaar. De ZW-uitkeringslasten van eigenrisicodragers worden per 2015 niet meer in de SZW-begroting opgenomen en zijn daarom per 2015 op nul gesteld. De uitvoering van de Ziektewet, zowel het betalen van de uitkering als de beheersing van de ziektelasten, ligt bij eigenrisicodragers grotendeels in handen van de werkgevers. Het UWV heeft hierin een beperkte rol. Dit betekent ook dat over deze groep geen gegevens uit een centrale

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

77

administratie van ziektewetlasten beschikbaar zijn. Voorheen werd voor de ziektewetlasten eigenrisicodragers daarom een schatting gemaakt. Deze is echter nu met te veel onzekerheid omgeven, omdat het aantal werkgevers dat voor het eigenrisicodragerschap kiest steeds groter wordt.

Beleidsrelevante kerncijfers

¹ UWV, jaarverslag.

² Dit betreft alleen de ZW-gerechtigden. Zie voor het percentage ziekteverzuim in Nederland tabel 1.2. nvt: in- en uitstroom worden niet geraamd.

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling is gelijk gebleven. Het totale benadelingsbedrag is gestegen. In 2013 zijn er meer overtredingen afgedaan met een relatief hoog schadebedrag per overtreding.

De incassoratio is 29%. Dat wil zeggen dat van de in 2013 ontstane fraudevorderingen op ZW-gerechtigden vanwege opgelegde boeten en benadelingsbedragen, in hetzelfde jaar 29% is geïncasseerd.

¹ De preventiecijfers van de ZW zijn niet eerder gemeten. Voor 2014 en verder komen deze cijfers wel beschikbaar.

² UWV, jaarverslag.

³ UWV administratie.

A4. Wet arbeid en zorg (WAZO)

De WAZO bundelt een aantal wettelijke verlofvormen, zoals het zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof, adoptie- en pleegzorg-verlof, ouderschapsverlof en kort- en langdurend zorgverlof. Soms bestaat er recht op (gedeeltelijke) loondoorbetaling of op een uitkering (zwangerschaps- en bevallingsuitkering en adoptie- en pleegzorguit-kering). De WAZO wordt uitgevoerd door het UWV.

Wie komt ervoor in aanmerking?

In aanmerking voor een zwangerschaps- en bevallingsuitkering komen:

• • 

  Vrouwelijke werknemers;

• • 

  Andere vrouwelijke verzekerden voor de ZW (o.a. thuiswerksters en vrouwen die een ZW-, WW- of loongerelateerde WGA-uitkering ontvangen);

• • 

  Vrouwelijke vrijwillig verzekerden voor de ZW;

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

78

• • 

  Vrouwen van wie de vermoedelijke bevallingsdatum binnen 10 weken na het einde van de verplichte ZW-verzekering ligt, evenals vrouwen die later uitgerekend zijn maar die toch binnen 10 weken na het einde van de verplichte verzekering bevallen.

Er is een afzonderlijke uitkeringsregeling voor zwangere zelfstandigen, de regeling Zelfstandig en Zwanger (ZEZ). Vrouwelijke zelfstandigen, directeuren-grootaandeelhouders, meewerkende echtgenoten en beroepsbeoefenaars op arbeidsovereenkomst (hulpen in de huishouding voor minder dan vier dagen per week) hebben gedurende ten minste 16 weken recht op een uitkering. Zie ook beleidsartikel 12.

Hoe hoog is de WAZO?

De zwangerschaps- en bevallingsuitkering en de adoptie- en pleegzorguit-kering bedraagt 100% van het laatstverdiende loon, tot een maximum van 100% van het maximumdagloon. Dit is per 1 juli 2014 gelijk aan € 4.312,59 bruto per maand. De hoogte van de uitkering voor zelfstandigen is maximaal het wettelijk minimumloon (€ 1.495,20 bruto per maand).

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten voor de WAZO laten een stijging zien. De stijging hangt samen met de CBS-prognose dat het aantal geboorten de komende jaren toeneemt.

Beleidsrelevante kerncijfers

Realisatie 2013

Raming 2014

Raming 2015

Totaal aantal toekenningen zwangerschap- en bevallingsverlofuitkering (x 1.000) Aantal toekenningen werknemers (x 1.000) Aantal toekenningen zelfstandigen (x 1.000)

142 133

8,8

139 130 9,1

143 134

9,1

¹ UWV, jaarverslag.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

79

Artikel

• 7. 

  Kinderopvang

Algemene doelstelling De overheid biedt financiële ondersteuning aan werkende ouders

voor kinderopvang en bevordert de kwaliteit van kinderopvang.

De overheid hecht aan goede en financieel toegankelijke kinderopvang, zodat ouders arbeid en zorg kunnen combineren en kinderen goed toegerust zijn op het primair onderwijs. Voor de bevordering van de arbeidsparticipatie is het belangrijk dat ouders van jonge kinderen actief blijven op de arbeidsmarkt. Bovendien zorgt goede kinderopvang er ook voor dat kinderen worden gestimuleerd in hun ontwikkeling.

Om de kwaliteit van kinderopvang te bevorderen heeft de overheid in de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen (Wko) vastgesteld aan welke eisen de kinderopvangvoorzieningen moeten voldoen. De GGD houdt hier toezicht op. Daarnaast steunt de Minister via subsidies projecten ter verbetering van de kwaliteit van kinderopvang. Dit om ervoor te zorgen dat ouders hun kind naar een kinderopvangvoorziening kunnen sturen die van goede kwaliteit is. De kinderopvangondernemers zijn verantwoordelijk voor het goed functioneren van de kinderopvang. Gastouderbureaus en gastouders zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van gastouderopvang. Ouders hebben een eigen verantwoordelijkheid bij de keuze voor een kinderopvangvoorziening en kunnen hun invloed onder andere via de oudercommissies uitoefenen.

Rol en verantwoordelijkheid De Minister regisseert met wet- en regelgeving het stelsel, financiert

met de kinderopvangtoeslag (KOT) het gebruik van kinderopvang en stimuleert met subsidies de bevordering van de kwaliteit van kinderopvang. Hij is in deze rollen verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

Het vaststellen van de hoogte van de kinderopvangtoeslag en de

voorwaarden waaronder deze wordt toegekend;

Het ter beschikking stellen van middelen aan gemeenten via het

Gemeentefonds ter financiering van toezicht en handhaving op de

kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk;

Het borgen van de kwaliteit van toezicht en handhaving;

Het bevorderen van de kwaliteit van de kinderopvang en het

peuterspeelzaalwerk.

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor de sturing en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering van de KOT door de Belastingdienst.

Beleidswijzigingen Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

De harmonisatie van kwaliteitseisen in kinderopvang en peuterspeelzalen. Het kabinet wil dat kinderopvang en peuterspeelzalen gelijkgeschakeld worden. In het kader hiervan worden de verschillen in kwaliteitseisen in 2015 al op een aantal punten weggenomen. Per 1 januari 2015 geldt voor horizontale peutergroepen met tweejarigen, in zowel kinderopvang als peuterspeelzaal, een ratio van 1 beroepskracht op 8 kinderen. Per 1 juli 2015 wordt het vierogenprincipe ook van toepassing op peuterspeelzaalwerk en tevens moeten beide voorzieningen vanaf 1 juli 2015 in het pedagogisch beleidsplan ondermeer aandacht besteden aan de wijze waarop ontwikkelingsgericht wordt gewerkt met kinderen. In de kinderopvang is dat nu nog niet verplicht. De overige verschillen

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

80

tussen de bestaande kwaliteitskaders worden weggenomen bij de totale herijking van de kwaliteitskaders in 2017. Dit betekent dat vanaf 2017 één nieuw kwaliteitskader zal gelden voor kinderopvang en peuterspeelzaalwerk ²⁴.

In 2015 en 2016 wordt tijdelijk de werkloosheidstermijn in de kinderop-vangtoeslag verlengd van drie naar zes maanden. Dit betekent dat ouders gedurende de eerste zes maanden van werkloosheid nog recht hebben op kinderopvangtoeslag. Dit biedt ouders langer de mogelijkheid om gebruikte maken van kinderopvang tijdens het zoeken naar een nieuwe baan en draagt bij aan de stabiliteit in de kinderopvangsector.

Voor 2015 is de beleidsdoorlichting en wetsevaluatie Kinderopvang toegezegd aan de Tweede Kamer. De verwachting is dat deze in de tweede helft van 2015 aan de Tweede Kamer wordt aangeboden.

Budgettaire gevolgen van beleid

derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het betreft uitkeringslasten

kinderopvangtoeslag.

Subsidies:

De subsidies zijn voor 19% juridisch verplicht. Het gaat daarbij hoofdzakelijk om subsidies gericht op toezicht en handhaving en de bevordering van de kwaliteit van kinderopvang. Opdrachten:

De opdrachten zijn voor 33% juridisch verplicht. De juridisch verplichte uitgaven betreffen onder andere kosten voor onderzoek, gegevenslevering en projecten. Bijdrage aan agentschappen:

De bijdrage aan agentschappen is gebaseerd op wet- en regelgeving en derhalve voor 100% juridisch verplicht. Het gaat daarbij hoofdzakelijk om

²⁴ Tweede Kamer 31 322, nr. 243.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

81

het beheer en de ontwikkeling van registers, de uitvoering van subsidieopdrachten en het toerusten van vertrouwensinspecteurs.

Toelichting financiële instrumenten A. Inkomensoverdrachten

Kinderopvangtoeslag (KOT)

Ouders die betaalde arbeid verrichten en ouders die tot een doelgroep behoren zoals omschreven in de Wko, ontvangen een inkomensafhankelijke bijdrage in de kosten van kinderopvang: de kinderopvangtoeslag. Hierbij geldt wel de voorwaarde dat zij hun kinderen naar een kinderopvanginstelling of gastouder brengen die voldoet aan de eisen van de Wko en derhalve geregistreerd is in het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen (LRKP). De KOT wordt uitgevoerd door Belastingdienst/ Toeslagen. DUO is verantwoordelijk voor de uitvoering van de KOT in het buitenland.

Wie komt ervoor in aanmerking?

• • 

  Ouders die arbeid en zorg voor kinderen combineren en beide werken (werknemers en zelfstandigen);

• • 

  Alleenstaande ouders die arbeid en zorg voor kinderen combineren (werknemers en zelfstandigen);

Doelgroepouders, bijvoorbeeld ouders die studeren of deelnemen aan een traject om weer aan het werk te komen.

Hoe hoog is de kinderopvangtoeslag?

De hoogte van de kinderopvangtoeslag is van een aantal aspecten afhankelijk:

Hoogte van het verzamelinkomen;

Hoogte van de werkelijk betaalde uurprijs;

Het kind waar de opvang betrekking op heeft: voor het eerste kind geldt een andere toeslag dan voor tweede en volgende kinderen; De opvangsoort: dagopvang, buitenschoolse opvang en gastouderop-vang kennen een verschillend maximumuurtarief waarvoor ouders een toeslag kunnen ontvangen;

Het aantal gewerkte uren door de ouder die de minste uren per jaar werkt dan wel de periode waarin een traject naar werk gevolgd wordt; Het aantal uren dat gebruik wordt gemaakt van een kinderopvangvoorziening.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven aan kinderopvangtoeslag stijgen in 2015. Dit wordt voornamelijk verklaard door een geraamde autonome toename van het aantal kinderen in de buitenschoolse opvang en door een daling in de werkloosheid. Daarnaast leidt de tijdelijke verlenging van de werkloosheidstermijn in de KOT tot een lichte stijging van de uitgaven.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

82

Beleidsrelevante kerncijfers

Tabel 7.2 Kerncijfers kinderopvang, gebruik en ouderbijdrage¹

_

² Gegevens over de kinderopvangtoeslag voor 2013 hebben als peildatum juli 2014. Als gevolg van mutaties met terugwerkende kracht zijn deze gewijzigd ten opzichte van het SZW-jaarverslag 2013.

³ Kosten van kinderdagopvang per uur voor ouders bij drie verschillende inkomensklassen, gegeven de maximum uurprijs en de toeslag die ouders ontvangen.

¹ SZW-berekeningen op basis van informatie van Belastingdienst.

² Vanaf begroting 2015 wordt het aandeel bijdragen sectoren op een andere wijze gepresenteerd. Voor het jaar 2013 zijn de cijfers ook aangepast. Het aandeel bijdragen sectoren heeft alleen betrekking op de kosten van kinderopvang tot de maximum uurprijs.

Vanaf de begroting 2015 wordt het aandeel bijdragen sectoren op een andere wijze gepresenteerd. In voorgaande jaren werd voor het werkgeversaandeel alleen gekeken naar de kosten van kinderopvang voor werknemers. De totale kosten van kinderopvang bevatten echter ook kosten voor zelfstandigen en doelgroepouders. Door de procentuele verdeling van de bijdragen wel op te tellen tot 100% ontstond een rekenkundige onzuiverheid. Onder andere naar aanleiding van het verantwoordingsonderzoek SZW 2013 van de Algemene Rekenkamer is besloten de percentages op een andere wijze te presenteren²⁵. Het aandeel van werkgevers wordt voortaan berekend over de totale kosten. Als gevolg van de aanpassing neemt het aandeel voor het Rijk toe en het aandeel van werkgevers af. De omvang van de werkgeversbijdrage en de uitgaven aan kinderopvangtoeslag wijzigen echter niet door deze aanpassing. Het aandeel van ouders is onveranderd, dit is afgeleid van het gemiddelde toeslagpercentage.

Bijlage bij Tweede Kamer, 33 942, nr. 1.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

83

B. Subsidies

Voor 2015 is er € 10,6 miljoen beschikbaar voor subsidies en dit betreft

onder andere uitgaven aan:

De bevordering van de kwaliteit van kinderopvang door middel van een subsidie van circa € 5,9 miljoen voor de subsidieregeling Versterking Taal- en Interactievaardigheden Beroepskrachten en Gastouders in de Kinderopvang, uitgevoerd door het Agentschap SZW en een bijdrage aan Bureau Kwaliteit Kinderopvang.

• • 

  Toezicht en handhaving door middel van een subsidie van circa € 1,5 miljoen voor Publieke Gezondheid en Veiligheid Nederland (PGVN) voor de uniformering van het landelijk toezicht op de kinderopvang dat door de gemeentelijke GGD-en wordt uitgevoerd en een bijdrage aan een project voor gastouderopvang uitgevoerd door PGVN in samenwerking met de VNG;

Een bijdrage aan het Ministerie van OCW voor het Landelijk Steunpunt Brede Scholen, ten behoeve van het versterken van de samenwerking tussen onderwijs en kinderopvang.

C. Opdrachten

Voor 2015 is er € 3,5 miljoen beschikbaar voor opdrachten. Het opdrachtenbudget wordt onder andere gebruikt ten behoeve van uitgaven aan de Kamer van Koophandel voor gegevenslevering in het kader van continue screening, onderzoeken, een bijdrage aan het Ministerie van OCW voor de financiering van de Brede School op Bonaire en het project «een betere basis voor peuters».

D. Bijdrage aan agentschappen

Voor 2015 wordt er € 8,2 miljoen uitgegeven aan bijdragen voor agentschappen en dit betreft onder andere:

• • 

  een bijdrage van circa € 6 miljoen aan de DUO: hiervan is circa € 5,3 miljoen bestemd voor de ontwikkeling en het beheer van het LRKP en de uitvoering van KOT in het buitenland;

• • 

  een vaste bijdrage van circa € 0,4 miljoen voor de Inspectie van het Onderwijs voor de toerusting van de vertrouwensinspecteurs.

• • 

  een bijdrage van circa € 1,9 miljoen voor het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg voor ICT-voorbereiding en -ontwikkeling in het kader van continue screening;

Daarnaast staan op artikel 38 de uitvoeringskosten voor het Agentschap SZW vermeld waarvan van circa € 1,4 miljoen bestemd is voor de uitvoering van de subsidieregeling Versterking Taal- en interactievaardigheden Beroepskrachten en Gastouders in de Kinderopvang. De bijdrage aan Justis van € 0,3 miljoen is, nadat deze in de begroting van 2014 was opgenomen, reeds per 2014 komen te vervallen.

E. Ontvangsten

De ontvangsten bestaan uit twee componenten, de ontvangsten algemeen en de werkgeversbijdrage. Ten opzichte van 2014 dalen de ontvangsten algemeen (terugvorderingen kinderopvangtoeslag) in 2015. Dit wordt verklaard door de daling in het gebruik in 2012 en 2013. Dit werkt met vertraging door in de ontvangsten. Daarnaast dalen de ontvangsten doordat de Belastingdienst aan de voorkant een betere controle op oneigenlijk gebruik uitvoert. De ontvangsten werkgeversbijdrage stijgen vanaf 2015 licht. Dit wordt veroorzaakt door een stijging van de premiegrondslag.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

84

Artikel

• 8. 

  Oudedagsvoorziening

Algemene doelstelling De overheid biedt een basisinkomen aan personen die de pensi-

oengerechtigde leeftijd hebben bereikt en stimuleert de opbouw van en waarborgt de aanvullende arbeidspensioenen.

De overheid vindt dat iedere gepensioneerde minimaal een basisinkomen dient te hebben. Daarom verschaft zij een basispensioen (AOW) aan diegenen die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt. Dit is de eerste pijler van het Nederlandse pensioenstelsel. Daarnaast bevordert de overheid het opbouwen van toekomstbestendige aanvullende pensioenen, zodat werknemers na hun pensionering niet te maken krijgen met een grote inkomensachteruitgang. Momenteel bouwt ruim 90% van de werknemers een aanvullend arbeidspensioen op door verplichte deelname aan pensioenregelingen die werkgevers en werknemers meestal zelf beheren. Met regelgeving en toezicht waarborgt de overheid een zorgvuldig beheer van de ingelegde pensioengelden. Dit betreft de tweede pijler van het Nederlandse pensioenstelsel. In de derde pijler van het pensioenstelsel kunnen mensen naar eigen wens individuele pensioenverzekeringen afsluiten.

De overheid biedt onder voorwaarden een inkomensondersteuning aan AOW-gerechtigden en biedt een overbruggingsuitkering aan mensen die per 1 januari 2013 reeds deelnemen aan een vut- of prepensioenregeling of een daarmee vergelijkbare regeling en die zich niet hebben kunnen voorbereiden op de verhoging van de AOW-leeftijd.

Inwoners van Caribisch Nederland die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt, ontvangen een basispensioen op grond van de Algemene Ouderdomsverzekering (AOV).

Rol en verantwoordelijkheid De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefi-

nancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen en de aanvullende arbeidspensioenen regisseert de Minister. Hij²⁶ is in deze rollen verantwoordelijk voor:

De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van weten regelgeving;

De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen voor zover de overheid hier zelf verantwoordelijkheid voor draagt;

De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door de SVB;

De vormgeving van het toezicht met betrekking tot de arbeidspensioenen door De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM);

De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Beleidswijzigingen Belangrijke wijzigingen op dit beleidsterrein zijn:

• MKOB

Per 1 januari 2015 wordt de uitkering op grond van de Wet MKOB

beëindigd.

Huishoudentoeslag

Als onderdeel van het zes miljard pakket is vorig jaar besloten tot invoering van de huishoudentoeslag. De doelstellingen die daarmee

Voor een toelichting wordt verwezen naar de leeswijzer.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

85

werden nagestreefd waren het bereiken van een vereenvoudiging en het fraudebestendiger maken van het toeslagenstelsel, het beter richten van de inkomensondersteuning voor ouderen en het realiseren van een bezuiniging van € 1,3 miljard. Het kabinet heeft geconcludeerd dat invoering van de huishoudentoeslag, zoals dat was beoogd, niet mogelijk is. Het voornemen was om in de huishoudentoeslag de huidige zorgtoeslag, het kindgebonden budget, de huurtoeslag en een nieuwe ouderencomponent te integreren tot één toeslag per huishouden met één uniform afbouwpercentage. Bij de uitwerking is gebleken dat de huishoudentoeslag juridisch opgedeeld zou moeten worden in componenten (kind, zorg, ouderen en huur), om te voorkomen dat de export toe zou nemen. Deze vereiste vormgeving blijkt voor de Belastingdienst zo complex, dat dit tot een onverantwoorde stijging van de continuïteitsrisico's ten aanzien van de belastingheffing en toeslagen leidt. Het kabinet heeft daarom gekozen voor een alternatieve invulling van de ingeboekte structurele bezuiniging (zie hiervoor de box aan het slot van het verdiepingshoofdstuk) en verkent tevens de opties om het bestaande toeslagenstelsel te hervormen. Instroom partnertoeslag AOW beëindigd

Tot 1 januari 2015 kunnen AOW-gerechtigden een toeslag krijgen voor een partner die nog niet AOW-gerechtigd is. Per 1 januari 2015 kunnen er geen nieuwe rechten ontstaan op partnertoeslag en wordt de partnertoeslag gesloten voor nieuwe instroom²⁷. Voorschotregeling AOW

De voorschotregeling AOW vervalt per 1 januari 2015. Deze regeling is niet langer nodig nu de overbruggingsregeling (OBR) in werking is getreden.

Vervallen aanvulling alleenstaande ouders

Één van de maatregelen uit de Wet hervorming kindregelingen²⁸ is het vervangen van de aanvulling van 20% van het minimumloon voor alleenstaande ouders in de AOW en de OBR (en andere minimumregelingen) door een alleenstaande ouderkop in het kindgebonden budget (WKB) vanaf 1 januari 2015. Kostendelersnorm AOW

De ingangsdatum voor de kostendelersnorm in de AOW is verschoven naar 1 juli 2016. Het kabinet zal de komende tijd benutten om samen met onder andere SCP, gemeenten en Mezzo te bezien hoe arrangementen rond mantelzorg verdere ondersteuning behoeven en om te onderzoeken wat de effecten zijn van de kostendelersnorm in de AOW op de mantelzorg. De resultaten van dit onderzoek worden vóór de thans beoogde inwerkingtredingsdatum van 1 juli 2016 aan de Tweede Kamer voorgelegd. De inwerkingtreding van de kostendelersnorm in de AOW zal in het voorjaar van 2016 in een separaat inwerkingtre-dingsbesluit worden vastgesteld. Het kabinet zal eerst met het parlement debatteren over de resultaten van het onderzoek. Inkomensondersteuning AOW

Per 1 januari 2015 wordt een inkomensondersteuning voor ouderen geïntroduceerd die afhankelijk is van de opbouwjaren op grond van de AOW: de inkomensondersteuning wordt gefinancierd uit het Ouder-domsfonds.

Volledigheidshalve wordt er op gewezen dat in het kader van de Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd deze datum voor pensioengerechtigden die voor 1 januari 2015 zijn gehuwd en in november of december 2014 de leeftijd van 65 jaar bereiken, in artikel 64b AOW is verschoven naar 1 april 2015. Stb. 2014, nr. 227.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

86

Daarnaast zijn er beleidsontwikkelingen in het kader van de discussie over de toekomstbestendigheid van het Nederlandse pensioenstelsel.

De verbetering van het financieel toetsingkader. Dit voorstel is in de zomer van 2014 aan de Tweede Kamer gepresenteerd²⁹. De beoogde inwerkingtreding is 1 januari 2015. Om pensioenfondsen voldoende voorbereidingstijd te geven is voorzien in overgangsrecht, waarin wordt bepaald dat pensioenfondsen in het eerste jaar drie maanden extra tijd krijgen voor het indienen van een herstelplan als er sprake is van een dekkingstekort.

De verbetering van de communicatievoorschriften. Pensioenuitvoerders worden verplicht de deelnemer eerlijk en realistisch te informeren over hun pensioen en de risico's die verbonden zijn aan het pensioen. Dit wetsvoorstel wordt in het najaar van 2014 aan de Tweede Kamer aangeboden. De beoogde inwerkingtreding is 1 januari 2015. Een wetsvoorstel om een pensioenregeling voor zelfstandigen te faciliteren. Zelfstandigen zijn zelf verantwoordelijk voor hun pensioenvoorziening en bouwen vaak geen of weinig pensioen op. Inwerkingtreding is voorzien in 2015.

Het wetsvoorstel introductie van het algemeen pensioenfonds. Doel van het wetsontwerp is het verbeteren van de keuzemogelijkheden voor werkgevers en werknemers om een kwalitatief hoogstaande en veilige pensioenuitvoering tegen een scherpe prijs te realiseren. Naar verwachting treedt de wet begin 2015 in werking. In 2014 is onderzoek verricht naar de overgang van opbouw naar uitkeringsfase (de pensioenknip). Het onderzoeksrapport «Optimalisering overgang van opbouw- naar uitkeringsfase en de inrichting daarvan in premie- en kapitaalovereenkomsten» is 15 juli 2014 bij de Tweede Kamer aangeboden. De resultaten worden bezien in relatie tot het onderzoek om het collectief delen van risico's binnen bestaande premieovereenkomsten mogelijk te maken. In een brief naar de Tweede Kamer, die naar verwachting in september aan de Kamer zal worden gestuurd, over de hoofdlijnen van de mogelijke vormgeving van risicodragende pensioenuitkeringen in beschikbare premieregelingen met collectieve risicodeling zal tevens een nadere appreciatie worden gegeven van de uitkomsten van het onderzoeksrapport. In maart 2015 wordt een hoofdlijnennotitie aan de Tweede Kamer toegezonden waarin de uitkomsten van een nationale dialoog over de toekomst van het pensioenstelsel, alsook het SER-advies dat in december 2014 wordt verwacht, zijn opgenomen. Beleidsdoorlichting pensioenbeleid: Op 20 december 2013 is de beleidsdoorlichting pensioenbeleid behorend bij artikel 8 van de SZW-begroting toegezonden aan de Tweede Kamer³⁰. Naast een terugblik op het gevoerde beleid, bevat deze een beschrijving van maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de inrichting van ons pensioenstelsel, zoals veranderende arbeidspatronen en een groeiende behoefte aan keuzevrijheid. Bij de aanbieding van de beleidsdoorlichting is aangekondigd deze thema's te betrekken bij de aangekondigde stelseldiscussie over de maatschappelijke houdbaarheid van het pensioenstelsel.

Tweede Kamer, 33 972, nr. 5. Tweede Kamer, 30 982, nr. 16.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2014-2015, 34 000 XV, nr. 2

87

Budgettaire gevolgen van beleid

¹ Inclusief Regeling koopkrachttegemoetkoming niet-KOB-gerechtigden met een AOW-pensioen.