Voortgang routes luchthaven Lelystad

Met dank overgenomen van B. (Barbara) Visser i, gepubliceerd op woensdag 23 augustus 2017, 2:47.

Inbreng van het lid Visser (VVD) bij Voortgang routes luchthaven Lelystad - 31936-390

De leden van de VVD-fractie hebben kennis genomen van de brief ‘Voortgang routes luchthaven Lelystad’ inclusief de reactie van Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL, hierna brief LVNL). Zij hebben kunnen lezen over de voortgang van het selectieproces voor de aansluitingen van de routes in het lagere luchtruim op het hogere luchtruim, de toekomst en het voorgenomen groeitempo van luchthaven Lelystad. De leden van de VVD-fractie maken zich naar aanleiding van deze stukken zorgen over de voortgang van de ontwikkeling van de luchthaven Lelystad en de voortgang van de nog op te stellen Luchtruimvisie.

Over de consequenties van de voorgenomen vliegroutes hebben zij reeds schriftelijke vragen gesteld, samen met de fracties van het CDA, D66 en CU. De antwoorden op deze vragen zijn nog niet binnen, maar maken voor de leden van de VVD-fractie onderdeel uit van de beoordeling van de voorliggende stukken. Zij gaan er van uit dat de beantwoording ruimschoots voor het AO luchtvaart in september binnen is. Ook zien de leden van de VVD-fractie uit naar de uitkomsten van het bestuurlijk overleg dat binnenkort zal plaatsvinden. Deze ontvangen zij graag ook ruim voor het AO luchtvaart.

Naar aanleiding van eerdere beantwoording door de staatssecretaris op Kamervragen is commotie ontstaan over de inhoud van deze beantwoording bij o.a. de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL), zo hebben de leden van de VVD-fractie in diverse media kunnen lezen. Zou de staatssecretaris op deze geuite kritiek kunnen reflecteren, namelijk dat er geen overleg is geweest met alle betrokken partijen over de aansluitopties (niet alleen start/eindpunt, maar ook aansluiting naar hogere luchtlagen)? Kan de staatssecretaris aangeven op welke wijze Helios alle opties tussentijds heeft getoetst, mede gelet op de ontstane kritiek over afstemming? Met wie is het overleg precies gevoerd? En is hierbij ook gesproken over de aansluiting naar hogere luchtlagen? Op welke wijze zijn de provincies en regio’s hier inhoudelijk bij betrokken geweest? Graag een toelichting van de staatssecretaris.

De staatssecretaris stelt dat na consultatie met LVNL en het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK), er binnen de huidige luchtruimstructuur geen ruimte is om meer dan 10.000 vliegbewegingen in te passen voor Lelystad Airport. Deelt de staatssecretaris de mening van de leden van de VVD-fractie dat dit verregaande gevolgen heeft voor de groei en toekomst van de mainport Schiphol en de uitvoering van het Luchthavenbesluit Lelystad zoals vastgelegd op 1 april 2015? En dat dit de afspraken, vastgelegd in de Luchtvaartnota (bijlage bij kamerstuk 31 936, nr. 1) en de daaropvolgende actualisaties, ook in ander licht plaatst, aangezien daar afspraken zijn vastgelegd over het aantal vliegtuigbewegingen per jaar op Schiphol, dat Schiphol alleen het hub-en mainportverkeer zal afhandelen en dat daarmee de overige vliegbewegingen door de luchthavens Eindhoven en Lelystad ingevuld dienen te worden. Zo nee, waarom niet?

Kan de staatssecretaris toelichten wat de korte- en middellange termijn effecten zijn van het feit dat er op Lelystad geen mogelijkheid is om meer dan 10.000 vliegbewegingen af te handelen? Is zij het met de leden van de VVD-fractie eens dat hiermee de in het Luchthavenbesluit uiteengezette drie fases groei van Lelystad, namelijk 10.000 vliegbewegingen omstreeks 2023, 25.000 omstreeks 2033 en 45.000 omstreeks 2043, in het geding dreigt te komen? Zo ja, als daarbij ook de vertraging van één jaar (2019 i.p.v. 2018) wordt opgeteld, tot welke conclusies komt de staatssecretaris dan? Welke acties kan en gaat zij ondernemen? Zo nee, waarom niet? Kan de staatssecretaris met een nadere onderbouwing komen dat de groei conform planning zal verlopen? Kan de staatssecretaris de leden van de VVD-fractie geruststellen dat Lelystad Airport conform de planning op 1 april 2019 open gaat en kan doorgroeien? Kan de staatssecretaris hier een concrete onderbouwing voor geven en kan hierbij ook worden ingegaan op de aanbevelingen uit het Helios rapport inzake de openstelling van Lelystad Airport op 1 april 2019? Wat is de stand van zaken van deze aanbevelingen en de opvolging die hieraan gegeven wordt?

Kan de staatssecretaris in dit verband reflecteren op de uitspraak van haar voorganger dat “met openstelling na 2018 lopen we het risico dat Schiphol wordt belemmerd in de verdere ontwikkeling van de hub-functie” (kamerstuk 31 936, nr. 202)? Deelt de staatssecretaris deze mening? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke wijze is dan gegarandeerd dat de ontwikkeling van de hub-functie niet in gevaar komt? Welke afspraken zijn er tot op heden over het te voeren selectiviteitsbeleid gemaakt? Kan de staatssecretaris dit uiteenzetten in relatie tot de ontwikkeling van Lelystad Airport?

De leden van de VVD-fractie realiseren zich dat in het Luchthavenbesluit Lelystad, de aan-en uitvliegroutes niet zijn vastgelegd, maar dat dat de doelstellingen van de Luchtvaartvisie 2012 duidelijk in het besluit terug te vinden zijn, dat de vliegroutes om “een ander operationeel concept en een andere inrichting van het luchtruim vragen dan die voor de verkeersstromen van en naar de luchthaven Schiphol”. Namelijk een die een verregaande samenwerking en integratie van civiele en militaire luchtverkeersleiding vereist. Wat is de stand van zaken van deze verregaande samenwerking en integratie? Ligt dit op schema? Zo nee, waarom niet? Graag een toelichting van de staatssecretaris.

In verschillende brieven, verstuurd naar de Kamer in 2015 en begin 2016 heeft de staatssecretaris aangegeven dat er concrete stappen in de samenwerking zijn gezet, in december 2015 (kamerstuk 31 936, nr. 322) gaf zij aan dat “de beperkte beschikbaarheid van verkeersleiders mogelijk ook impact heeft op de voortgang met betrekking tot de inrichting van de luchtverkeersleiding Nederland”. In september 2016 werd de Kamer ingelicht dat de LVNL acties neemt om structureel de beschikbaarheid van luchtverkeersleiders te realiseren (kamerstuk 31 936, nr. 353), op 17 november 2016 dat de “integratie van de civiele en militaire luchtverkeersdienstverlening in het lagere en hogere luchtruim op schema lopen en dat de “LVNL en CLSK de in 2016 beschikbaar gekomen capaciteit aan luchtverkeersleiders met prioriteit inzetten voor dit project” (kamerstuk 31 936, nr. 363). Om vervolgens op 29 november van dat jaar te melden, dat de aansluiting van routes in het lagere luchtruim op het hogere luchtruim toch een lastigere opgave bleek en de vertraging van Lelystad Airport met één jaar een feit werd. Kan de staatssecretaris toelichten hoe zij terugblikt op deze contrasterende conclusies, die elkaar binnen enkele maanden opvolgden? Wat is er precies in de tussentijd veranderd? Welke gesprekken over inzet, capaciteit, samenwerking en integratie zijn er met LVNL en CLSK precies gemaakt? Welke capaciteit is gegarandeerd de komende 6 jaar?

Kan de staatssecretaris aangeven in hoeverre de voorgenomen aanpassingen in het heffingenstelsel voor de luchtverkeersleiding zou kunnen leiden tot meer capaciteit in de luchtverkeersleiding voor de Nederlandse luchtvaart? Klopt het dat het meer marktconform maken en het ‘opengooien’ van de luchtverkeersleiding in andere Europese landen heeft geleid tot meer capaciteit? Zo nee, waarom niet? Kan de staatssecretaris in dit verband ook toelichten of bij de beslissing tot het uitstellen van het heffingenstelsel, er rekening is gehouden met het feit dat dit leidt tot een verder vertraging voor wat betreft de herindeling van de luchtruimvisie? Zo ja, waarom is er dan toch voor uitstel gekozen? Zo nee, waarom niet? En is de staatssecretaris bereid om te kijken of het mogelijk is andere partijen en hun expertise te betrekken bij het opstellen van de nieuwe luchtruimvisie? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat is hiervoor nodig?

Kan de staatssecretaris tevens nader ingaan op de onderlinge afhankelijkheid van de afspraken gemaakt in het Luchthavenbesluit Lelystad 2015 en de Luchtruimvisie 2012? Deelt de staatssecretaris de mening van de VVD-fractie dat het raamwerk waarop een belangrijk deel van de opening en groei van Lelystad Airport is gebaseerd, namelijk dat de luchtverkeersleiding tot stand komt en de luchtruimstructuur wordt herzien, in een impasse dreigt te raken? Zo ja, welke acties kunnen, en welke acties moeten, worden genomen om dit te voorkomen? Zo nee, waarom niet en op welke wijze is er actie ondernomen?

De leden van de VVD-fractie vragen zich af, met het oog op mogelijke verdere vertraging, wat nu precies de bottleneck in de planning- en ontwerpfase is geweest. De leden van de VVD-fractie zouden graag van de staatssecretaris een uiteenzetting willen zien in tijd en inhoud, en de onderlinge afhankelijkheid, van de verschillende ontwikkelingen die tot een dusdanige vertraging in de opening van Lelystad Airport en de aansluiting van de vliegroutes leiden. De leden van de VVD-fractie hebben namelijk kunnen lezen dat er (1) een grote herinrichting van het luchtruim noodzakelijk is, waarbij civiele en militaire vliegroutes goed op elkaar zijn afgestemd, (2) dat er een overgang moet plaatsvinden naar een nieuw luchtverkeersleidingsysteem en (3) dat er afspraken moeten worden gemaakt met buurlanden voor wat betreft het grensoverschrijdend deel van het luchtruim. Maar ook factoren als de beperkte beschikbaarheid van luchtverkeersleiders en het feit dat de aansluiting van het lager op het hoger luchtruim vele malen complexer is, zijn van grote invloed. De leden van de VVD-fractie onderstrepen, net als de staatssecretaris, de noodzaak om de voortgang goed te bewaken om zo de ontwikkeling naar de 45.000 vliegbewegingen te kunnen realiseren. De vraag is wel op welke wijze de weg hiernaar toe wordt bewaakt: welke uitgangspunten worden gehanteerd, welke afspraken over voortgang en evaluatie zijn er precies gemaakt? Kan de staatssecretaris hierbij ook ingaan op het tijdpad, opdracht, randvoorwaarden voor de verdere doorgroei van Lelystad naar 45.000 vliegbewegingen? Welke rol heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu in dit proces tot op heden en wat is de rol van de Alderstafel (incl. bewoners en regio/provincie), Lelystad Airport en Schiphol zelf?

Kan de staatssecretaris tevens toelichten hoe de verschillende partijen, die allemaal bij dit proces betrokken zijn en met elkaar in gesprek moeten, het proces tot op heden beoordelen, hoe zij de voortgang voor zich zien en wat zij op dit moment nodig hebben om het Luchtvaarbesluit Lelystad in de praktijk te realiseren? Klopt het dat de laatste echte communicatie in de vorm van bijvoorbeeld bewonersavonden inzake de luchtvaartroutes twee jaar geleden hebben plaatsgevonden? Zo ja, wat was de rol van het ministerie van I&M en waarom is er sindsdien niet meer gecommuniceerd? Zo nee, welke communicatie heeft op welke wijze, en wanneer, sindsdien plaatsgevonden? Is er inmiddels al een communicatieplan opgesteld? Hoe kijkt de staatssecretaris terug op het verlopen communicatietraject? Welke dingen hadden er anders gekund en welke lessen kunnen hier voor de toekomst uit worden getrokken? Graag een toelichting van de staatssecretaris.

Kan de staatssecretaris hierbij specifiek ingaan op de vraag of en welke afspraken er zijn gemaakt met LVNL en CLSK qua capaciteit om de dienstverlening op Lelystad Airport zo snel mogelijk operationeel te krijgen en door te laten groeien naar minimaal 10.000 vliegbewegingen? Welk tijdpad is er afgesproken om zo snel mogelijk toe te groeien naar de 10.000 vliegbewegingen en in hoeverre is hier sprake van een afhankelijkheid van de capaciteit bij LVNL en CLSK? In de brief van LVNL wordt gewezen op een zogenoemd ‘iteratief proces’? Welke uitgangspunten zijn leidend in dit proces? Welk tijdpad wordt hierbij in acht genomen? En welke randvoorwaarden gelden er qua capaciteit vanuit LVNL en het Ministerie van I&M zelf? Graag een toelichting van de staatssecretaris.

Welke afspraken zijn er gemaakt met LVNL over de beschikbaarheid tussen 6:00 en 23:00 voor luchtverkeersdienstverlening? Zo ja, welke zijn dit en hoe zijn deze tot stand gekomen? Klopt het dat LVNL maar slechts 8 uur per dag capaciteit beschikbaar heeft gesteld voor Lelystad Airport? Zo ja, wat betekent dat precies voor de ontwikkeling van Lelystad, de invulling van de marktvraag en het selectiviteitsbeleid? Kan Lelystad met maar 8 uur beschikbaarheid aan luchtverkeersleiding de twinfunctie van Schiphol binnen de kaders van het selectiviteitsbeleid wel op een adequate wijze invullen, zoals afgesproken in het Luchthavenbesluit? Zo ja, dan ontvangen de leden van de VVD-fractie graag een nadere onderbouwing hoe de staatssecretaris dit precies voor ogen heeft. Zo nee, welke afspraken gelden er dan wel en is de staatsecretaris bereid om te kijken naar deze opties en ook andere mogelijkheden te verkennen? Zou in dit verband het inzetten van militaire luchtverkeersleiders (N.B. een militaire luchtverkeersleider mag per dienst max. 6 uur aaneensluitend operationeel werken tegenover een max. van 2.5 uur voor een luchtverkeersleider van LVNL) of het aantrekken van luchtverkeersleiders buiten LVNL ? Zo nee, waarom niet, en vragen de leden VVD- fractie zich tegelijkertijd af, welke mogelijkheden zijn er om deze knelpunten weg te nemen? Is de staatssecretaris in deze ook bereid om te kijken of er een regionaal model voor luchtverkeersleiding (training, werktijden etc.) kan worden ontwikkeld, aangezien het model nu is gebaseerd op het complexe aantal vliegbewegingen van Schiphol Airport, terwijl een regionale luchthaven als Lelystad Airport een andere dynamiek en frequentie krijgt? Zo ja, wat is hier voor nodig? Zo nee, waarom niet?

Voorzien is dat een nieuwe Luchtruimvisie pas in 2023 is afgerond, kan de staatssecretaris toelichten waarom dit proces niet eerder kan worden afgerond, gelet op de positie van Schiphol en Lelystad? Wanneer is de opdracht tot een nieuwe Luchtruimvisie gegeven en wie is de opdrachtgever en opdrachtnemer? Wat zijn de grootste risico’s en is er voldoende capaciteit beschikbaar bij alle betrokken partijen om tijdig te komen tot een nieuwe Luchtruimvisie? Welke afspraken zijn er precies met alle betrokken partijen gemaakt qua capaciteit en uitgangspunten? En welke afspraken zijn er reeds met de buurlanden gemaakt? Welke invloed heeft het Functional Airspace Block Europe Central (FABEC) op dit proces? Kan de overgang naar het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem van LVNL en CLSK niet naar voren worden gehaald? Zo nee, waarom niet? En kan de staatssecretaris aangeven in hoeverre bescherming van het natura 2000-gebieden interfereren met de bescherming van woonkernen en het belang van Schiphol? Welk perspectief biedt de luchtruimvisie hiervoor en wordt dit meegenomen bij het opstellen van de nieuwe luchtruimvisie? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Kan de staatssecretaris toelichten wat er precies bedoeld wordt met de stelling van LVNL dat de routes van en naar sector drie vooralsnog conditioneel uitgevoerd worden? Welke consequenties heeft dit precies qua vliegbewegingen, geluidshinder en reeds gemaakte afspraken voor Schiphol, Lelystad en Eindhoven? Wat betekent het voor de business case voor Lelystad op korte, middellange en lange termijn? Wat betekent het voor de operatie op Eindhoven Airport en Schiphol zelf, op korte termijn, middellange termijn en lange termijn? En is inmiddels al bekend uit de onderzoeken van LVNL en CLSK of deze beperkingen verminderd kunnen worden? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, wanneer worden de uitkomsten van deze onderzoeken verwacht? Graag een toelichting van de staatssecretaris.

In de brief van LVNL wordt gesteld dat voor sector drie geldt dat er de komende jaren groei wordt verwacht en dat het nu al een zwaar belaste sector is, waarin nu al op regelmatige basisrestricties noodzakelijk zijn om de werklast voor luchtverkeersleiders beheersbaar te houden. De leden van de VVD-fractie zien graag een toelichting van de staatssecretaris wat deze basisrestricties nu precies omhelzen en welke gevolgen deze voor Schiphol en geluidsoverlast hebben?

Ook wordt gesteld dat op basis van het huidige uitgangspunt "first come first served" Schiphol verkeer het meeste hinder zal ondervinden en dat door de stapeling van verkeersdrukte in sector drie het nodig is om hier gericht actie op te ondernemen. Gesteld wordt dat deze actie buiten de bevoegdheid van LVNL valt en dat met prioriteit de mogelijkheden moeten worden verkend om selectiviteit toe te passen. Kan de staatssecretaris aangeven of en op welke wijze aan dit verzoek tegemoet gekomen gaat worden? Is er inmiddels al opdracht gegeven aan een dergelijk onderzoek? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat is het tijdpad, wat zijn de randvoorwaarden en uitgangspunten? Wanneer is het resultaat van deze verkenning gereed? Wat zijn de risico's voor Schiphol en welke acties zijn hierop ondernomen?

Kan worden toegelicht wat het concreet betekent dat pas bij de vaststelling van de gewenste dienstregeling duidelijk wordt of er restricties aan het Lelystadverkeer moeten worden gesteld? Wat betekent dit voor de business case van Lelystad en de duidelijkheid richting toekomstige gebruikers van deze luchthaven?

Kan de staatssecretaris aangeven welk kader is meegegeven qua inhoud en tijdpad voor de gezamenlijke zoektocht van het Rijk en regio op korte termijn om oplossingen te zoeken voor de knelpunten die worden voorzien voor de recreatieve luchtvaart en luchthaven Teuge? Klopt het dat met een herindeling van het luchtruim er wel ruimte kan ontstaan voor de activiteiten op Teuge? Zo ja, is er al gesproken met Teuge wat dit betekent voor hun toekomst en welke tussenfase er dus mogelijk is? Zo nee, waarom niet?

Deelt de staatssecretaris de mening van de LVNL dat de beperkingen voor GA geen invloed mogen hebben op het realiseren van luchtverkeersleiding op de geplande openingsdatum in april 2019. Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat betekent dit voor de verkenning van de mogelijkheden?