Vluchtelingen en ‘Brexit’: twijfels troef

Europa nadert twee enge deadlines voor haar zwaarste crises tegelijk ooit. Inzet: de onafgebroken stroom vluchtelingen (zelfs ondanks het winterweer) en het dreigend opstappen van het Verenigd Koninkrijk. Door de vluchtelingencrisis staat het paspoortvrij reizen via Schengen op instorten. Jean-Claude Juncker², de Commissievoorzitter, waarschuwt dat de euro er aan gaat als Schengen verdwijnt.

‘Aan de lopende band worden ultimatums gesteld. Ze komen van Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad³, van Commissievoorzitter Juncker en van eerste minister Mark Rutte⁴ die zich afvraagt of de EU de vluchtelingencrisis wel aankan’. Aldus weekblad Politico van 21 januari onder de kop ‘Final days of the EU’s refugee strategy’. Sindsdien zijn weer enkele besluiteloze weken verstreken.   

Inmiddels ligt er wel een conceptakkoord met de Britse prime minister David Cameron⁵ over de voorwaarden om zijn land in de EU te houden. Toch loopt volgens een recente peiling van dagblad The Times de voorsprong van zijn tegenstanders in het VK fors op.

Voor de vluchtelingen is er nog geen begin van een Europese aanpak. De totale impasse is opvallend omdat leidende politici steeds de urgentie van maatregelen onderstrepen. Inzet van zijn voorzitterschap van de Europese Ministerraad is volgens Rutte is om ‘het aantal vluchtelingen in belangrijke mate terug te brengen’. 

Dat moet ‘binnen zes tot acht weken’ gebeuren. Onze bewindslieden op justitie Ard van der Steur⁶ en Klaas Dijkhoff⁷ kregen van de Europese Raad de taak een ‘EU grens en kustwacht’ op poten te zetten. De 28 ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken (JBZ) vergaderen daartoe dit halfjaar bij uitzondering maandelijks. 

Voorzitter Donald Tusk wil met de Europese Raad en later op onderdelen met het Europees Parlement overeenstemming bereiken over het conceptakkoord dat hij op 2 februari heeft gesloten met Cameron. Dat zal niet eenvoudig worden. Diverse regeringsleiders doen moeilijk. Aan de andere kant heeft geen enkele regering het concept verworpen. Denemarken en het anders nogal dwarse Polen doen al mee. Volgens onbevestigde berichten zou het VK in ruil extra troepen in Polen stationeren.

Wordt de Europese Raad van februari of maart het eens, dat begint meteen de campagne voor het referendum. Op donderdag 23 juni zou het Britse volk dan bepalen of het kiest voor een 19^e eeuws ‘splendid isolation’. Volgens de laatste peilingen houden de voor- en tegenstanders (‘Brexit’) van een Brits EU-lidmaatschap elkaar in evenwicht. 

Volgens voorzitter Tusk biedt de Europese Raad van 17 en 18 maart de laatste kans om Schengen nog te redden. Commissievoorzitter Juncker had Tusk gevraagd om de vergadering van maart over de vluchtelingencrisis te vervroegen, maar die heeft dat geweigerd. De twee verschillen al maanden over de aanpak. Tusk is tegen het verplicht via landenquota spreiden, Juncker is daar erg voor. 

Het spreidingsbesluit-Juncker van de EU-ministerraad van september vorig jaar bleek later onuitvoerbaar. De tegenstemmers zoals Slowakije, Hongarije en wellicht ook Polen stappen desnoods naar de Europese rechter, zeggen ze.   

Het debat is nu verschoven naar genoemde door de Commissie voorgestelde ‘Europese grens en kustwacht’. Die moet de buitengrenzen van de Europese Unie (Schengen) gaan versterken. De dienst wordt bevoegd om in te grijpen als een land zijn grenscontroles zelf niet op orde krijgt (zoals nu Griekenland en Italië). De EU wil dan binnen enkele dagen 1500 extra grenswachten leveren. De landen die hierbij het meest zijn betrokken reageren tot nu toe nogal afwijzend. Zij zien er een aanslag in op hun zelfstandigheid.

Veelzeggend is het – gezien de urgentie - dat de JBZ-justitieministers bij hun eerste bijeenkomst dit jaar de druk al van de ketel haalden. Zij besloten dat de regeringen die hun grenzen sluiten (soms met hekken of prikkeldraad) dat tot twee jaar mogen verlengen. Via een Commissievoorstel wordt dat binnenkort vastgelegd, aldus staatssecretaris Dijkhoff op 25 januari na afloop van de JBZ-vergadering.

Daarmee is het stelsel van gezamenlijke Europese Schengengrenzen voorlopig van de baan. Geloven de justitieministers zelf wel in de totstandkoming van de beoogde grens en kustwacht? Hun ver weg gelegen deadline wijst gezien tegen de achtergrond van de voortdurende vluchtelingenstroom, niet op urgentie. Pas op 23 juni zal de JBZ-Raad zijn resultaten overdragen aan de Europese Raad als hoogste instantie.

Het zestien pagina’s tellende gedetailleerde akkoord van Tusk en Cameron omvat vier elementen. Enkele details ontbreken nog. Daarover loopt momenteel intensief beraad. De 28 ambassadeurs van de EU-landen (het Coreper) en de zogenaamde ‘sherpa’s’ (de EU-adviseurs van de staatshoofden en regeringsleiders) vergaderen hierover onder Nederlandse leiding.

Meest omstreden is dat het VK, en daarmee alle EU-landen, een ,,noodrem'' krijgen om immigranten uit andere EU-landen vier jaar lang sociale uitkeringen te weigeren. Dit was de belangrijkste eis van Londen. Veel Oost- en Midden-Europese EU-landen reageren kritisch, zij het minder fel dan eerder. Veel van hun onderdanen werken in het VK, (dan wel zijn daar werkloos).

Er komt Europese wetgeving over wanneer een land ‘in een uitzonderlijke situatie zit die essentiële aspecten van zijn sociale verzekering bedreigt’. Volgens de Europese Commissie is dat in het VK vandaag het geval. 

Via die formule kan een regering dan toestemming vragen om de uitkeringen aan de werknemers uit de andere EU-landen te beperken. Het VK mag dus niet zelf aan de noodrem trekken, zoals het altijd wilde. Cameron moest slikken dat de andere regeringen hem toestemming moeten geven. Daarvoor is bij de EU-landen een gekwalificeerde (ruwweg drie vierde) meerderheid vereist.

Kinderbijslag wordt voortaan berekend op basis van (de meestal lagere) levensstandaard van het land waar de kinderen van de vreemdeling wonen. Het VK gaat dan dus 28 verschillende soorten kinderbijslag uitkeren. Oostenrijk overweegt nu al het voorbeeld van de Britten, dus weigering of beperking van de uitkeringen, te volgen. Dan is het hek van de dam. Meer regeringen zullen volgen. De sociale zekerheid in Europa wordt weer net zo uiteenlopend als toen er nog geen EU bestond. 

Cameron moet ten slotte accepteren dat het systeem alleen van toepassing is op nieuwkomers. Dit laatste vereiste beperkt het beoogde stelsel nogal. De vraag is of de Britse kiezers bij het referendum geloven dat deze afgezwakte noodrem op immigratie wel echt zal werken. 

Het VK voelt zich niet thuis in een EU als ‘steeds hechter verbond tussen de volkeren’ ('ever closer union’). Veel Britten denken dat dit het einde van hun eeuwenoude natie kan inluiden. Het VK krijgt nu de toezegging niet langer te hoeven meedoen ‘aan verdere politieke integratie’. Dat streven wordt versterkt doordat voortaan 55% van de nationale parlementen Europese wetgeving kunnen tegenhouden.

Maar dat is nogal betrekkelijk. Nederland bijvoorbeeld houdt al sinds 2011 op basis van de Kamermotie-Slob verdere Europese politieke integratie tegen. Daar heeft een regering dus geen toestemming van de Europese Raad voor nodig.

Het derde Britse punt is dat zij Europa concurrentiëler willen maken. Dit moet leiden tot meer economische groei, banen en welvaart. Veel Britten zien ‘Brussels’ als een bureaucratische barrière. ‘De EU-instellingen zullen er alles aan doen om de concurrentiekracht te verbeteren’, aldus het conceptakkoord. Wie zal daar tegen zijn? Het is namelijk nu al programmapunt nummer 1 van de Commissie-Juncker⁸.

De concrete lastenverlaging die Cameron in dit verband vroeg, blijft uit. Wel is hem toegezegd dat de eurolanden⁹ de groei van de financiële City of London niet mogen hinderen. Dat laatste is volgens insiders in het verleden wel geprobeerd en dan met de smoes van de uitbouw van de EU-interne markt.

Het VK krijgt ten slotte de erkenning dat de Europese Unie blijvend meer dan één munt kent, dus naast de euro het Britse pond, de Deense kroon enzovoorts. Mario Draghi¹⁰, de president van de ECB, heeft zich tevergeefs tegen een dergelijke toezegging verzet. 

De EU geeft haar streven naar één euro als gemeenschappelijke munt dus op. Dat kost weinig moeite nu de landen zonder euro (o.a. Polen, Denemarken) toch al niet meer bij de eurozone willen. Wel krijgen die landen de garantie nooit te hoeven betalen voor Griekenland of een andere failliete euroland.

‘Op basis van dit akkoord zou ik direct lid worden van de EU’, zongen Cameron en Tusk op 2 februari in koor. Toch waren de commentaren vernietigend. Dit zowel in het VK zelf, waar Cameron zelfs zijn eigen ministers niet allemaal achter zich heeft, als in de andere EU-landen. De Franse president François Hollande¹¹ heeft gezegd geen enkele verdere concessie te doen.

De Britse tabloids zijn duidelijk. ‘Bedrog !!! Dit plan is een stinkende mesthoop. Cameron, wie denk je in de maling te nemen?’ aldus The Sun. ‘Cameron’s EU deal is a joke’, zo meent de Daily Express.

Deze bladen zullen tot aan de stembus proberen de Britten tegen te laten stemmen. ‘Brussel houdt het recht uitkeringen af te wijzen’, zo opende de conservatieve kwaliteitskrant The Times. Dat is pijnlijk voor Cameron die in dat milieu zijn meerderheid moet halen.

Positief is de invloedrijke Financial Times. Onder de kop ‘Een redelijke deal om de Britten in Europa te houden’, schrijft de krant (3 februari), dat Cameron heeft bereikt wat hij wilde. Samengevat wijst alles er op dat Tusk en Cameron in de Europese Raad nog enkele harde noten te kraken krijgen.

Op 5 juni 1975 hield het VK eveneens een referendum destijds onder leiding van de Labour party. Toen koos twee derde van de Britten voor het EU-lidmaatschap. Zo soepel zal het nu niet gaan. Toen was het hele Britse establishment, inclusief dus de meerderheid van Labour en de Conservatieven en het bedrijfsleven, pro EU. In die kring is men vandaag echter hopeloos verdeeld. Het aantal tegenstanders van een EU-lidmaatschap is met andere woorden nu groter dan in 1975. 

Steeds meer landen, inclusief Nederland, beginnen eigen grenscontroles om de stroom van vluchtelingen en ook Islamitische jihadisten terroristen tegen te houden. Oostenrijk heeft als eerste een vluchtelingenquotum vastgesteld van 37.500 voor 2016. Vorig jaar ontving dat land er ongeveer 90.000.

Net als Rutte denken Tusk en Juncker dat Europa nog maar zes weken heeft om het Schengensysteem van gezamenlijke grensbewaking te redden. Probleem is dat de regeringsleiders in de Europese Raad tegenwoordig afspraken maken die zij vervolgens niet nakomen, dan wel die onwerkbaar zijn.

Enkele voorbeelden. Half oktober vorig jaar beloofde kanselier Merkel¹² de Turkse president Erdogan namens de EU drie miljard steun voor de opvang van vluchtelingen, voornamelijk uit Syrische oorlogsgebieden. Pas vorige week waren de EU-landen zover dat zij het eens waren over ieders bijdrage. Tot nu toe is er nog geen cent uitgekeerd.

Turkije doet overigens ook nog maar weinig om de vluchtelingenstroom te beperken, aldus Fabrice Leggeri, directeur van Frontex, in Spiegel Online van 3 februari. Hij verwacht dit jaar weer minstens een miljoen vluchtelingen, dus zeker net zoveel als in 2015.

Mei vorig jaar stelde de Europese Commissie voor in totaal 160.000 vluchtelingen op basis van quota over de EU-landen te gaan spreiden. In september besloten de Europese justitieministers daartoe. Tot op vandaag zijn nog geen 400 personen gespreid. Deels niet omdat diverse landen dwarsliggen, deels omdat vluchtelingen alleen naar landen willen met hoge bijstandsuitkeringen, deels door administratieve belemmeringen.

In september besloot de Europese Raad tot de creatie van een reeks ‘hot spots’. Dat is een eufemisme voor opvangkampen, in Griekenland en Italië. Met steun van experts uit andere EU-landen zou daar de identificatie, de registratie en het afnemen van vingerafdrukken plaats vinden. 

Vervolgens wordt daar beslist of de vluchteling moet terugkeren, dan wel mag blijven. Men dacht aan elf van die hot spots. Er zijn er vandaag nog maar vier. Griekenland en Italië voorzien dat de hot spots echte kampen worden waar de vluchtelingen langdurig zullen moeten blijven. Daarom sturen zij ze liever meteen massaal door naar de noordelijke EU-landen.

Ten einde raad lanceerde PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom op 27 januari het plan om maximaal 250.000 vluchtelingen per jaar vanuit Turkije direct in de EU op te nemen. Alle bootvluchtelingen gaan dan voortaan per veerboot retour naar Turkije. De gevaarlijke mensensmokkeltochten overzee zouden in zo’n aanpak vanzelf stoppen. 

Hoewel Samsom zijn aanpak met o.a. Duitsland, Oostenrijk, Zweden, Frankrijk en uiteraard Griekenland had afgestemd heeft het plan tot nu toe geen vervolg gekregen. Zijn aanpak knoopt aan bij een ouder noodplan van Duitsland en de Europese Commissie om circa 400.000 vluchtelingen uit Turkse opvangkampen rechtstreeks over te hevelen naar vrijwillig deelnemende landen, waaronder Nederland.

Op 29 januari presenteerde Guy Verhofstadt¹³, fractieleider van de ALDE-liberalen in het Europees Parlement, zelfs ‘een totale oplossing. ’Laat de Europese Raad op 18/19 februari beslissen tot de oprichting van een European Rapid Refugee Emergency Force. Artikel 78.3 van het verdrag VWEU staat dat toe. Tweeduizend Europese grensbewakers gaan dan meteen aan de Griekse grenzen de bewaking versterken en vluchtelingen registreren. De economische vluchtelingen worden teruggestuurd. De genoemde hot spots worden vluchtelingenkampen.

Verhofstadt wil Turkije vervolgens geen drie maar slechts een miljard geven. De andere twee miljard kan Europa beter zelf verdelen onder de 2,2 miljoen vluchtelingen daar. ‘Nu moeten die vluchtelingen het doen met zeven dollar per maand, dus komen zij uit pure ellende naar hier. Dan kunnen wij ze als EU 80 euro per persoon per maand uitkeren, waarmee valt te leven. 

Die twee miljard moeten voorlopig jaarlijks aan de vluchtelingen worden uitgekeerd. Dan zullen zij niet meer doorreizen naar Europa’, aldus Verhofstadt. Dit mooie plan is vanwege de praktische en politieke bezwaren te ambitieus om werkelijkheid te worden.

Zestig procent van de vluchtelingen is niet op de vlucht voor een oorlog. Het zijn vooral Noord-Afrikanen die om economische redenen hun thuisland verlaten. Om het draagvlak voor vluchtelingenopvang in stand te houden moet je die mensen zo snel mogelijk uitzetten. Zij hebben geen reden om een vluchtelingenstatus aan te vragen. Aldus Frans Timmermans¹⁴, eerste vicevoorzitter van de Commissie, op 26 januari voor het NOS-Journaal. Hij baseert zich op niet gepubliceerde cijfers van het grensbewakingsagentschap Frontex.

Volgens dagblad De Limburger van 27 januari was Geert Wilders¹⁵’ PVV vervolgens ‘een en al euforie’. Wat Timmermans nu concludeert is inderdaad precies wat die partij al enkele jaren zegt. De Limburger wees er op dat de Heerlenaar Timmermans zelf in die krant in oktober nog had geschreven dat tachtig procent wel degelijk ‘vluchten uit de hel op aarde die Syrië heet’. Timmermans is door de vluchtelingenorganisatie UNHCR heftig bekritiseerd. Zijn woordvoerster wilde geen nadere toelichting op zijn draai geven.

Nu Schengen verdwijnt en de vluchtelingenstroom deze lente nog zal aanzwellen, beginnen partijen in crisissfeer elkaar zwart te maken. In de Frankfurter Allgemeine Zeitung van 27 januari veegt de Italiaanse premier Matteo Renzi¹⁶ de vloer aan met het hele Europese vluchtelingenbeleid. Renzi is boos op de Commissie-Juncker die volgens hem te veel naar Duitsland luistert.  

Sommige regeringen verwijten de Commissie vast te houden aan onhoudbare spreidingsplannen. De Commissie verwijt de regeringen haar voorstellen niet te volgen. Zij overweegt onder Duitse druk om de regel te schrappen dat vluchtelingen altijd geregistreerd worden in het land waar zij het eerst arriveren. In maart lanceert de Commissie een nieuw asielbeleid. Maar experts zeggen dat de lidstaten te verdeeld zijn om binnenkort hierover tot enig besluit te komen.

Europa mist de politieke wil om de vluchtelingencrisis te beheersen. Het ziet er daarom naar uit dat de EU-landen Schengen ‘tijdelijk’ aan de kant schuiven. Een volgende stap is dat elk land voor zich het vluchtelingenprobleem gaat regelen, met chaos als gevolg. Overal nationale grenscontroles invoeren gaat Europa minstens 100 miljard euro per jaar kosten. Dat zegt het hoofd van het Franse planbureau France Strategy, Jean Pisani-Ferry. 100 miljard is ongeveer het bedrag dat de EU als geheel in totaal jaarlijks uitgeeft.

‘Voor Europa is dit een gevaarlijke passage op onbekend terrein. Een passage zonder draaiboek en in de verste verte is er geen beloofd land in zicht’, aldus Paul Goossens, de linkse columnist van dagblad De Standaard op 6 februari. Hij signaleert hoe Hongarije, met een hek om het land toch het zwarte schaap van Europa, nu alom navolging krijgt. In het Franse Libération van 9 februari neemt voorzitter Martin Schulz¹⁷ van het Europees Parlement het zelfs op voor de Hongaarse leider Viktor Orbán¹⁸. ‘Hij ging tot het randje, maar nooit er over’.    

Logisch dat de Europese Raden van februari en maart worden aangeduid als die van ‘de allerlaatste kans’. Dat dit dreigement (weer) niet zal helpen ligt ook wel aan voorzitter Tusk, kanselier Merkel en president Hollande. Tusk mist als Poolse outsider in Brussel de competentie van zijn voorganger Herman van Rompuy¹⁹. Die wist partijen in crisissituaties bijeen te brengen.

Europa mag al blij zijn als het Tusk lukt het akkoord om het VK binnen boord te houden over te laten nemen door de 27 regeringen en het Europees Parlement. Het ziet er naar uit dat dit de Pool gaat lukken. Wellicht daarom schetst het weekblad Der Spiegel van 6 februari een verrassend positief beeld van ‘Der stille Pole’. ‘De langdurig onderschatte Raadsvoorzitter heeft in Brussel eindelijk zijn rol gevonden’, zo is de conclusie. Toch even afwachten of dit wel klopt.       

Merkel is flink verzwakt nu haar ongeremde toezegging destijds aan de Duitsers en de vluchtelingen ‘wir schaffen das’, toch niet blijkt te kloppen. President Hollande kan niet bijspringen aangezien hij zelf thuis zwak staat. Dan ben je elders ook krachteloos. 

Op 22 januari uitte de Franse eerste minister Manuel Valls zelfs kritiek op bondgenoot Merkel. ‘De boodschap rondsturen: kom maar hier, jullie zijn welkom, ontlokte deze ongekende migratiegolf, aldus Valls. Waar is kortom de traditionele Frans/Duitse as waarom Europa altijd zo soepel wentelde gebleven?  

• 1. 

  Jan Werts is sinds 1976 journalist en publicist in Brussel, waar hij eerder onder meer werkte als correspondent van de Haagsche Courant. Verder was hij zes jaar als journalist werkzaam in Washington. Hij promoveerde in 1991 aan de Vrije Universiteit Brussel in het Europees en internationaal recht op een dissertatie over de Europese Raad. In 2008 verscheen hiervan een herziene versie. Schrijft analyses over Europese Toppen, gebundeld in het document Hoe Europa al tien jaar lang crises bevecht - 100 plus analyses van Jan Werts.
   
• 2. 

  Jean-Claude Juncker (1954) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Hij werd op 15 juli 2014 gekozen. Juncker was in 1995-2013 minister-president van Luxemburg. Eerder was hij staatssecretaris en minister onder meer van financiën. Hij bekleedde daarnaast functies bij de Wereldbank en het IMF. In 2005-2013 was hij voorzitter van de eurogroep. Juncker is lid van de Christelijke Volkspartij en leidde een coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten. Hij is diverse malen onderscheiden met internationale prijzen, zoals de Walter Hallsteinprijs en de Karelsprijs.
   
• 3. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 4. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 5. 

  David Cameron (1966) was van 11 mei 2010 tot 13 juli 2016 minister-president van het Verenigd Koninkrijk. Hij was sinds 2005 leider van de Conservatieven. De heer Cameron studeerde in Oxford en werkte enige tijd bij de Conservatieve Partij, onder meer als adviseur van de ministers van financiën en Binnenlandse Zaken. Later werkte hij bij een mediaconcern. In 2001 werd de heer Cameron lid van het Lagerhuis en in 2004 kwam hij in het schaduwkabinet. Hij leidde in 2010-2015 een coalitie van Conservatieven en Liberaal-Democraten. Na het verloren Brexit-referendum maakte hij zijn vertrek bekend.
   
• 6. 

  Spreekvaardige en flamboyante VVD'er, die zijn politieke loopbaan verrassend snel zag eindigen na een teleurstellend verlopen ministerschap. Na advocaat en eigenaar van een trainingsopleiding op juridisch gebied te zijn geweest, werd hij in 2010 Tweede Kamerlid. Eerder had hij in de lokale politiek ervaring opgedaan als lid van de gemeenteraden van Warmond en Teylingen. Als Kamerlid hield hij zich met name bezig met strafrecht en criminaliteitsbestrijding en was hij lid van de enquêtecommissie Fyra. Volgde in maart 2015 Opstelten op als minister van Veiligheid en Justitie in het kabinet-Rutte II. Raakte mede door onvoorzichte uitspraken spoedig betrokken bij enkele affaires. De nasleep van de Teevendeal, waarover ook zijn voorganger was gestruikeld, brak hem begin 2017 op.
   
• 7. 

  Liberale politicus uit Breda, die als Tweede Kamerlid snel aan gezag won en vervolgens staatssecretaris en minister werd en in 2017-2021 de VVD-Tweede Kamerfractie leidde. Werd in 2010 Tweede Kamerlid, na docent recht aan de Universiteit van Tilburg en Hogeschool InHolland en eigenaar van een adviesbureau te zijn geweest. Was tot 2013 tevens lid van de gemeenteraad en fractievoorzitter van de VVD in Breda. Was van 20 maart 2015 tot 4 oktober 2017 staatssecretaris van Veiligheid en Justitie in het kabinet-Rutte II en daarna van 4 tot 26 oktober 2017 minister van Defensie. Als Kamerlid aanvankelijk woordvoerder justitie en Europese zaken. Goed debater, die vaak wat relativerend en nuchter zijn betogen opbouwde. Besloot in 2021 de politiek te verlaten en werd toen mede-eigenaar van een adviesbureau op strategisch gebied.
   
• 8. 

  Deze Europese Commissie was in functie van 1 november 2014 tot 1 december 2019 en volgde de Commissie-Barroso II op. Voorzitter was de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker. De Nederlandse Frans Timmermans was één van de vicevoorzitters en was belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling.
   
• 9. 

  De eurozone bestaat uit de 20 EU-lidstaten die de euro hebben ingevoerd als wettig betaalmiddel. Deze lidstaten voeren gezamenlijk het eurobeleid. De landen waar de euro wel als betaalmiddel geaccepteerd wordt maar die geen lid zijn van de EU behoren niet tot de eurozone.
  
   
• 10. 

  De Italiaan Mario Draghi (1947) was van 13 februari 2021 tot 22 oktober 2022 minister-president van Italië. Hij was van 1 november 2011 tot 1 november 2019 president van de Europese Centrale Bank. De heer Draghi was in 2006-2011 lid van de directie van Nationale Bank van Italië. Eerder was hij onder meer hoogleraar aan diverse Italiaanse universiteiten, lid van de directie van de Wereldbank, thesaurier-generaal en voorzitter van het Economisch en Financieel Comité van de EU. Sinds 2009 is hij president van de Financial Stability Board.
   
• 11. 

  François Hollande (1954) was in 2012-2017 president van Frankrijk. Hij werd als kandidaat van de socialisten en radicalen op 6 mei 2012 gekozen. Hij was parlementslid en elf jaar secretaris-generaal van de Parti Socialiste, de Franse sociaaldemocratische partij. Verder was hij president van het regionaal bestuur in Corrèze en burgemeester van Tulle. François Hollande is econoom.
   
• 12. 

  Angela Merkel (1954) was van 22 november 2005 tot 8 december 2021 bondskanselier van Duitsland. Zij leidde sinds 2018 een coalitie van CDU/CSU met de SPD. Zij is scheikundige en werkte als wetenschapper in de DDR. In 1990 werd zij voor de CDU lid van de Bondsdag. In 1991-1994 was Angela Merkel minister voor vrouwen- en jeugdzaken en in 1994-1998 minister van milieu. In 2000 volgde zij Helmut Kohl op als voorzitter van de CDU.
   
• 13. 

  Guy Verhofstadt (1953) is voorzitter van de Liberale fractie in het Europees Parlement. Hij was onder meer raadslid in Gent, voorzitter van de Partij voor de Vrijheid en later van Open VLD, de Vlaamse liberale partij. Voorts was Verhofstadt vice-eerste minister en minister van Begroting. In 1999-2008 leidde hij drie kabinetten; de eerste twee daarvan waren 'paarse' kabinetten van liberalen, sociaaldemocraten en groenen. Na de verkiezingen van 2007 leidde hij een half jaar een interim-kabinet.
   
• 14. 

  Frans Timmermans (1961) is sinds 23 november 2023 fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer. Sinds 6 december 2023 is hij Tweede Kamerlid en eerder was hij dat in 1998-2007 en 2010-2012 voor de PvdA. Van 1 november 2014 tot 22 augustus 2023 was de heer Timmermans vicevoorzitter van de Europese Commissie. In de Commissie-Juncker was hij verantwoordelijk voor 'betere regulering' en duurzame ontwikkeling en in de Commissie-Von der Leyen voor de Europese Green Deal. De heer Timmermans was in 2012-2014 minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte II. Daarvoor was hij staatssecretaris van Buitenlandse Zaken (belast met Europese samenwerking) in het kabinet-Balkenende IV. Eerder was hij adviseur en particulier secretaris van dr. M. van der Stoel, Hoge Commissaris nationale minderheden van de OVSE.
   
• 15. 

  Geert Wilders (1963) is sinds november 2006 politiek leider van de PVV. Hij is sinds 25 augustus 1998 (met een korte onderbreking in 2002) Tweede Kamerlid. Aanvankelijk was hij dat voor de VVD, maar op 2 september 2004 werd hij een onafhankelijk Kamerlid. In 2023 was hij voor de zesde keer lijsttrekker. De heer Wilders was medewerker van de afdeling Verdragen bij de Ziekenfondsraad, wetstechnisch medewerker van de Sociale Verzekeringsraad en beleidsmedewerker en speechschrijver van de VVD-Tweede Kamerfractie. In 2010 zat hij enige tijd in de gemeenteraad van Den Haag.
   
• 16. 

  Matteo Renzi (1975) was van 22 februari 2014 tot 13 december 2016 minister-president van Italië. Hij was voorman van de Democratische Partij, en is dat nu van de partij Italië Leeft. Hij volgde als premier zijn partijgenoot Enrico Letta op, nadat die het vertrouwen van zijn partij had verloren. Renzi was eerder burgemeester van Florence.
   
• 17. 

  De Duitser Martin Schulz (1955) was van 17 januari 2012 tot 17 januari 2017 voorzitter van het Europees Parlement. In 2014 werd hij herkozen. Als leider van de SPD was hij in 2017 lijsttrekker en onderhandelaar bij de formatie, maar in februari 2018 trad hij terug. Schulz was in 2004-2011 fractievoorzitter van de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement. De heer Schulz was aanvankelijk boekverkoper en werd later raadslid en burgemeester van Würselen (Noordrijn-Westfalen). In 1994 werd hij lid van het Europees Parlement voor de SPD.
   
• 18. 

  Viktor Orbán (1963) is sinds 29 mei 2010 minister-president van Hongarije. Hij is leider van de centrumrechtse/christendemocratische partij Fidesz. Orbán speelde een belangrijke rol bij de overgang van Hongarije van het communisme naar de democratie. Hij was oprichter van Fidesz, aanvankelijk een liberale jongerenbeweging. In 1990 werd hij lid van het Hongaarse parlement. Als leider van Fidesz-Hongaarse Volksparij werd hij in 1998 premier, tot 2002. Daarna was hij tot 2010 oppositieleider.
   
• 19. 

  Herman Van Rompuy (1947) was van 1 december 2009 tot 1 december 2014 vaste voorzitter van de Europese Raad. Hij begon zijn werkzaamheden op 1 januari 2010. Hij werd op 19 november 2009 in die functie voor tweeënhalf jaar gekozen door de Europese Raad en op 1 maart 2012 herbenoemd. Van 30 december 2008 tot 25 november 2009 was Van Rompuy minister-president van België. Hij begon zijn loopbaan bij de Nationale Bank en vervulde daarna diverse politieke functies. Zo was hij staatssecretaris, senator, voorzitter van de CVP, viceminister-president en minister van Begroting, en Kamervoorzitter. Van Rompuy is lid van de Vlaamse christendemocratische partij CD&V. Hij leidde in 2008-2009 een kabinet van christendemocraten, liberalen en Waalse socialisten. Sinds 1 september 2015 is hij voorzitter van het European Policy Centre.