Spreektekst Bij Wetgevingsoverleg macrodoelmatigheid in het MBO - Hoofdinhoud

Voorzitter,

Op 6 december 2011 diende ik een motie in. Nu is dat op zich niet heel bijzonder. Behalve dan dat het ging om een motie die de regering vroeg een studiebijsluiter te ontwikkelen zodat aankomende studenten een bewuste studiekeuze kunnen maken, waarbij ook het arbeidsmarktperspectief wordt vermeld.

En vandaag, 3 jaar later, wordt het naast het hoger onderwijs, nu ook voor het MBO wettelijk vastgelegd.

Voorzitter, natuurlijk ben ik blij omdat het fijn is om te merken dat je echt resultaten kunt behalen in de Kamer, maar ik ben vooral blij omdat het arbeidsmarktperspectief van opleidingen weer op de agenda staat.

Door de crisis en de jeugdwerkloosheid, gaat het bij veel gesprekken tussen ouders en leerlingen niet meer alleen over 'wat lijkt je leuk om te gaan studeren', maar wordt ook even gekeken of daar straks een baan mee te krijgen valt. En de studiebijsluiter gaat bij dat gesprek helpen door objectieve informatie te verschaffen.

En dat is goed nieuws voorzitter, want als we willen dat het economisch herstel één op één leidt tot minder werkloosheid, dan moeten we én naar de werking van onze arbeidsmarkt kijken én zorgen dat kwalitatief gezien vraag en aanbod op elkaar aansluiten.

Nog twee vragen aan de minister over de studiebijsluiter:

• - 

  Wordt op termijn ook de BPV-monitor toegevoegd aan de studiebijsluiter, zodat leerlingen kunnen zien hoe tevreden werkgevers zijn over de opleiding?

• - 

  En kan, als het SBB meer gegevens heeft overneemt arbeidsmarktperspectief van opleidingen op de middellange termijn, deze informatie via een knipperlichtsysteem ook opgenomen worden in de studiebijsluiter? Om daar op dit moment al een amendement voor in te dienen, gaat misschien wat ver, maar wij zouden wel graag zien dat de beleidsregels rond de studiebijsluiter bijgewerkt worden als er nieuwe informatie voorhanden is die leerlingen in staat stelt een meer weloverwogen studiekeuze te maken. Graag een reactie van de minister.

Vz, met dit wetsvoorstel wordt dus weer Eem stap in de goede richting gezet. Door de studiebijsluiter, maar ook doordat de zorgplicht arbeidsmarktperspectief van scholen beter handhaafbaar wordt en op stelselniveau de zorgplicht van de minister voor de doelmatigheid versterkt wordt.

En dat is nodig, voorzitter. Zelfs als daar weer een aparte commissie voor nodig is....

Want door de kwalificatiestructuur, waarbij alle ROC's alle opleidingen met een crebo-nummer mogen aanbieden, is versnippering ontstaan. A. Zijn er nog steeds veel te veel kwalificatiedossiers, en B. Heeft 40% van de opleidingen minder dan 18 studenten.

Voorzitter, op zich is klein natuurlijk fijn, maar door de concurrentie tussen ROC's zijn echt bizarre situaties ontstaan: twee ROC's in deze stad die beiden een duur technieklokaal neerzetten, zonder te kijken of ze dat niet samen hadden kunnen doen en vervolgens allebei met half lege lokalen zitten...

Mijn collega Ton Elias kon zich daar heel boos over maken, en ik weet niet of het daar door komt, maar gelukkig zijn Albeda en Zadkine inmiddels de samenwerking aangegaan. En misschien dat dat in Friesland ook nog wel een keer gaat gebeuren...

Voorzitter, feit is dat er prikkels in het systeem zitten om zoveel mogelijk leerlingen te trekken. Het liefst voor de BOL-opleiding, want dat betaalt beter. En dus opleidingen te bieden die leerlingen 'leuk' vinden.

Door de studiebijsluiter en de verstevigde zorgplicht rondom arbeidsmarktperspectief en macrodoelmatigheid, wordt die prikkel enigszins rechtgetrokken.

Maar voorzitter, De VVD blijft van mening dat we moeten kijken of het werken met kwalificatiedossiers in een landelijke kwalificatiestructuur nog wel toekomstproof is. Of dat een accreditatiesysteem voor de toekomst niet zinvoller is, omdat dan flexibiliteit, maatwerk en regionale verscheidenheid geboden kunnen worden, en in de accreditatie ook de arbeidsmarktrelevantie en de macrodoelmatigheid in 1 keer meegenomen zouden kunnen worden. Graag een reactie van de minister..

Misschien dat ik over 3 jaar ook dat voorstel in een wetsvoorstel terug zou kunnen zien....

Voorzitter, wij hebben nog een paar vragen over dit wetsvoorstel.

Allereerst vragen wij ons af of de onafhankelijke commissie ook op basis van een verslechtering van het arbeidsmarktperspectief van een bepaalde opleiding (de knipperlichtnormen, in de woorden van de Onderwijsraad) de minister kan adviseren een opleiding te sluiten. Is er dus een koppeling tussen de studiebijsluiter en het werk van de onafhankelijke commissie? Wij zouden willen voorstellen dat oranje en rode knipperlichten door de onafhankelijke commissie als signaal dienen om op onderzoek uit te gaan.

Voorzitter, wij gaan er vanuit dat dit wetsvoorstel alleen de bekostigde BOL-opleidingen betreft, aangezien er bij BBL-opleidingen sowieso sprake moet zijn van arbeidsmarktperspectief, anders lukt het de leerling niet een leerwerkbedrijf te vinden. Kan de minister dit bevestigen?

Voorzitter, ook zouden wij graag weten of de onafhankelijke commissie straks degene is die de minister adviseert over welke instellingen licenties krijgen om kleinschalige unieke opleidingen aan te bieden?

En ik kan mij voorstellen dat deze onafhankelijke commissie de minister ook zou kunnen adviseren over voorstellen voor nieuwe opleidingen, die bijvoorbeeld een combinatie van modules uit verschillende kwalificatiedossiers zijn, die dus niet 1 op 1 aansluiten op de kwalificatiestructuur, maar die wel in de regionale behoefte kunnen voorzien. Is de minister bereid een voorstel uit te werken, waarbij de onafhankelijke commissie ook die rol krijgt toebedeeld, al is het in de vorm van een experiment?

Ik ben van mening dat dat een stukje extra flexibiliteit in het systeem geeft, waardoor instellingen de ruimte krijgen goed naar hun regio te kijken en een opleiding op maat aan te bieden. Graag een reactie van de minister op dit voorstel.

Tot slotte voorzitter,

Wij zijn blij dat er maar 1 commissie bij komt. Hoewel de afstemming onderwijs en arbeidsmarkt van het grootste belang is mag er geen wildgroei in de polder ontstaan. Voor de afstemming onderwijs en arbeidsmarkt ligt de verantwoordelijkheid allereerst bij de scholen, dan bij de inspectie voor het handhaven van de zorgplicht, vervolgens bij het SBB om te zorgen dat de kwalificatiestructuur up to date blijft en nu dus als ultimum remedie bij de commissie en de minister.

Nogmaals, wij denken dat een accreditatiesysteem een slimmere manier is om en de kwaliteit van opleidingen, én de flexibiliteit in opleidingen én de aansluiting op de arbeidsmarkt én een doelmatig aanbod te garanderen. En door het bedrijfsleven nauw te betrekken bij het accreditatieproces in het beroepsonderwijs. De VVD gaat er dan ook vanuit dat de minister die optie uit zal in haar brief over een toekomstbestendig MBO-bestel.

Voorzitter, opleidingen die aansluiten op de vraag van de arbeidsmarkt zijn de slimste en beste manier om jeugdwerkloosheid te voorkomen. Voorkomen is immers altijd beter dan genezen. En hoewel we geen glazen bol hebben en arbeidsmarktperspectief geen harde wetenschap is, doen we wat we kunnen om jongeren zo goed mogelijk voor te bereiden op hun toekomst.