Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (XII) voor het jaar 2015 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 34000 XII - Vaststelling begroting Infrastructuur en Milieu 2015.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (XII) voor het jaar 2015; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	16-09-2014
Publicatie­datum	16-09-2014
Nummer	KST34000XII2
Kenmerk	34000 XII, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

34 000 XII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (XII) voor het jaar 2015

Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

Inhoudsopgave

Pagina

A.

ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETVOORSTEL

2

Wetsartikel 1 (begrotingsstaat ministerie)

2

Wetsartikel 2 (begrotingsstaat agentschappen)

2

B.

BEGROTINGSTOELICHTING

3

1.

Leeswijzer

3

2.

Het beleid

7

2.1

De beleidsagenda

7

2.2

De beleidsartikelen

28

2.3

De niet-beleidsartikelen

141

3.

De agentschappen

147

4.

De bijlagen

171

4.1

ZBO’s en RWT’s

171

4.2

Verdiepingshoofdstuk

174

4.3

Moties en toezeggingen

201

4.4

Subsidieoverzicht

240

4.5

Evaluatie- en overig onderzoek

248

4.6

Overzichtsconstructie Milieu

256

4.7

Afkortingenlijst

260

A. ARTIKELGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen. Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota. Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaten opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen agentschappen Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI), Rijkswaterstaat (RWS), Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in die begroting opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Infrastructuur en Milieu, M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus

B. BEGROTINGSTOELICHTING

• 1. 

  LEESWIJZER

Voor u ligt de begroting 2015 van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM), Hoofdstuk XII van de Rijksbegroting (Begroting hoofdstuk XII). De begroting bestaat uit de volgende onderdelen:

• - 

  • • 

    De beleidsagenda beschrijft de beleidsprioriteiten van IenM voor 2015. Tevens wordt in de agenda een totaaloverzicht van de beleidsdoorlichtingen, verstrekte garanties en een begroting op hoofdlijnen gepresenteerd.

• - 

  • • 

    De beleidsartikelen bieden systematisch inzicht in de algemene doelstellingen, de rollen en verantwoordelijkheden, de financiële instrumenten en het evaluatieoverzicht.

• - 

  • • 

    In de niet-beleidsartikelen worden uitgaven verantwoord die niet zinvol of doelmatig kunnen worden toegerekend aan de beleidsartikelen.

• - 

  • • 

    In de agentschapsparagrafen zijn de relevante financiële gegevens van KNMI, RWS, ILT en NEa opgenomen.

• - 

  • • 

    De volgende bijlagen zijn opgenomen in deze begroting:
  • - 

    o Overzicht van onder IenM vallende Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO’s) en Rechtspersonen met een Wettelijke Taak (RWT’s).

  • - 

    o Verdiepingshoofdstuk: een beknopte samenvatting van alle financiële wijzigingen van uitgaven en ontvangsten op artikelniveau.

  • - 

    o Overzicht van moties en toezeggingen.

  • - 

    o Subsidieoverzicht: hierin wordt een overzicht van alle via IenM verstrekte subsidies opgenomen.

  • - 

    o Evaluatie- en overig onderzoek: hierin is een overzicht van effectenonderzoeken ex-post en overige evaluatieonderzoeken opgenomen.

  • - 

    o Overzichtsconstructie Milieu: met informatie over alle Milieu-gerelateerde begrote uitgaven van het Rijk (dus ook uitgaven buiten de begroting van IenM).

  • - 

    o Lijst met afkortingen.

Naast de Begroting hoofdstuk XII, kent IenM ook de begroting van het Infrastructuurfonds, fonds A van de Rijksbegroting, waarin de concrete investeringsprojecten en programma’s worden geraamd. Met dit aparte fonds voor de infrastructuur wordt invulling gegeven aan de doelstellingen zoals genoemd in de Wet op het Infrastructuurfonds (Stb. 1993, nr. 319), te weten het bevorderen van een integrale afweging van prioriteiten en het bevorderen van continuïteit van middelen voor infrastructuur.

Daarnaast kent IenM de begroting van het Deltafonds, fonds J van de Rijksbegroting. In de Waterwet (Stb. 2009, nr. 107) is opgenomen dat een Deltafonds wordt ingesteld met als doel de bekostiging van maatregelen, voorzieningen en onderzoeken op het gebied van waterveiligheid en zoetwatervoorziening. Met ingang van deze begroting worden ook uitgaven op het gebied van waterkwaliteit verantwoord op het Deltafonds; zie ook hieronder.

De begrotingen van IenM zijn ook digitaal beschikbaar op www.rijksbegroting.nl.

Motie Schouw

In juni 2011 is de motie Schouw ingediend en aangenomen. Deze motie zorgt er voor dat de landenspecifieke aanbevelingen van de Europese Raad op grond van de nationale hervormingsprogramma’s een eigenstandige plaats krijgen in de departementale begrotingen. Voor IenM heeft de Raad voor 2015 geen specifieke aanbevelingen gedaan.

Verantwoord Begroten

Op 20 april 2011 is de aanpassing van de presentatie van de Rijksbegroting onder de naam «Verantwoord Begroten» in de Tweede Kamer behandeld (Kamerstukken II, 2010/11, 31 865, nr. 26). De nieuwe presentatie geeft meer inzicht in de financiële informatie, de rol en verantwoordelijkheid van de Minister en laat een duidelijke splitsing tussen apparaat en programma zien. In deze begroting zijn alle begrotingsartikelen ingevuld volgens de nieuwe voorschriften.

Wat is nieuw in deze begroting

Groeiparagraaf

De begroting 2015 is op de volgende punten gewijzigd ten opzichte van de begroting 2014:

Prijsbijstelling tranche 2014

Aan de Tweede Kamer is toegezegd (Kamerstukken II, 2013/14, 33 750 XII nr. 14) dat de Kamer uiterlijk bij ontwerpbegroting 2015 wordt geïnformeerd over de effecten van de korting op de prijsbijstelling tranche 2014 voor de IenM begrotingen. Als gevolg van deze korting zijn de projecten en programma’s op de fondsen geïndexeerd uit de resterende investeringsruimte bij de modaliteiten. Daarbij is kritisch bezien bij welke projecten en programma’s indexatie dit jaar noodzakelijk was (bijvoorbeeld vanuit juridische en/of bestuurlijke verplichtingen). Bij de Voorjaarsnota is het restant van de aanvullende post prijsbijstelling tranche 2014 daarnaast toegevoegd aan de IenM begrotingen.

Per saldo effect op IenM begrotingen (periode 2014-2028)

Infrastructuurfonds

€ 387mln

waarvan

Hoofdwegen

€ 303 mln

Spoorwegen ¹

-

Regionaal/Lokale Infrastructuur

€ 11 mln

Hoofdvaarwegen

€ 73 mln

Deltafonds

€ 79 mln

Hoofdstuk XII

-

Totaal effect op de IenM begrotingen

€ 466 mln

Noot ¹

De besluitvorming over indexatie van de budgetten Spoorwegen voor Beheer, Onderhoud en Vervanging is aangehouden tot de begroting 2016.

De bedragen uit de tabel zijn ten laste van de investeringsruimte op de fondsen gebracht. Evenals vorig jaar resteert er op de fondsen een kasprobleem. Technisch is dit kasprobleem verwerkt via een minregel op de investeringsruimte van de modaliteiten. In het uitvoeringsjaar wordt een risico op een kasoverschrijding ter omvang van het minbedrag in de begroting geaccepteerd. IenM lost de minregel uiterlijk bij ontwerpbegroting 2017 op, maar zo mogelijk bij de eerstvolgende herijking van het investeringsprogramma.

Intertemporele aanpassingen Fondsen

Investeringen in aanleg, beheer en onderhoud zijn gebaat bij continuïteit en een kasbeeld met beperkte schommelingen. In de Infrastructuurfondsbegroting was er in 2016 echter sprake van een forse terugloop van de totale beschikbare middelen ten opzichte van het jaar 2014. Bij het realiseren van meerjarige infrastructuurprojecten is dit een onwenselijke situatie. Het is immers niet zonder meer mogelijk om projecten gedurende 2014 in uitvoering te nemen indien de daarvoor beschikbare kasmiddelen in het uitvoeringsjaar 2016 zeer schaars zijn.

Het verloop van de budgetten vergde daarom een oplossing om het programma zo veel mogelijk volgens planning in uitvoering te blijven nemen. Deze oplossing heb ik - samen met de Minister van Financiën - gevonden in twee kasschuiven op het Infrastructuurfonds ten gunste van het jaar 2016. Eén via het generale beeld (€ 250 miljoen uit 2014 naar 2016 en 2017) en één via het Deltafonds (€ 150 miljoen uit 2018 en 2019 naar 2016). Met deze laatste schuif heb ik tevens een bijdrage geleverd aan een evenwichtiger kasbeeld op het Deltafonds. Op dit fonds was juist in 2016 sprake van een budgettaire piek en een terugloop in 2018 en 2019. Beide kasschuiven zijn reeds verwerkt en aan u gemeld bij Voorjaarsnota 2014. Bij het opstellen van de Miljoenennota bleek dat er binnen de volledige Rijksbegroting nog ruimte was om - aanvullend op deze reeds verwerkte kasschuiven - de beschreven dip in 2016 verder te verlichten. Om deze reden wordt bij Miljoenennota voorgesteld om aanvullend € 40 miljoen te versnellen van 2017 naar 2016.

Waterkwaliteit

Op grond van het amendement Jacobi (Kamerstukken II, 2013/14, 33 503, nr. 8) is het met ingang van 1 januari 2015 mogelijk om de uitgaven op het gebied van waterkwaliteit, ook wanneer deze uitgaven geen relatie hebben met waterveiligheid en zoetwatervoorziening, te verantwoorden op het Deltafonds. Hierdoor is het mogelijk om vanuit het Deltafonds projecten waarin ook waterkwaliteitsaspecten een rol spelen integraal te financieren. Hiertoe zijn middelen overgeboekt van artikel 12 op de Begroting hoofdstuk XII naar het nieuwe artikel 7 in het Deltafonds. Het gaat daarbij om de realisatieprojecten Verbeterprogramma Waterkwaliteit Rijkswateren, Natuurcompensatie Perkpolder, Verruiming Vaargeul Westerschelde en Natuurlijker Markermeer/IJmeer. Tevens is voor dekking gezorgd voor de totale opgave voor de Kaderrichtlijn Water (KRW), die loopt tot en met 2027 (zie ook de «Groeiparagraaf» (Wat is nieuw in deze begroting») in het Deltafonds).

Conversie artikel 11 Waterkwantiteit en artikel 12 Waterkwaliteit naar één integraal waterartikel

In het verlengde van de overheveling van KRW middelen van artikel 12 Waterkwaliteit naar het Deltafonds (zie voorgaand punt), is IenM voornemens om bij Begroting 2016 de artikelen 11 Waterkwantiteit en 12 Waterkwaliteit samen te voegen tot één integraal waterartikel, met behoud van het onderscheid tussen waterkwantiteit en waterkwaliteit. Hiertoe wordt een gewijzigd artikel voorgesteld bestaande uit de artikelonderdelen Waterkwaliteit en Waterkwantiteit. Met dit integrale waterartikel wordt beoogd de samenhang tussen de artikelen te benadrukken, zonder af te doen aan de transparantie van de begroting.

Wijziging naam en algemene doelstelling artikel 15

De naam en algemene doelstelling van artikel 15 is aangepast van «Openbaar Vervoer» in «OV-keten». Deze naam sluit beter aan bij de beleidsinzet van IenM. De oude naam was te breed gedefinieerd; het hoofdrailnet valt bijvoorbeeld ook onder openbaar vervoer, terwijl dat wordt toegelicht in artikel 16. Daarnaast wordt er in artikel 15 verwezen naar beleid ten aanzien van fietsen, dat niet als openbaar vervoer kan worden aangemerkt.

• 2. 

  HET BELEID

2.1 Beleidsagenda

Inleiding

Dit jaar zijn de eerste voorzichtige tekenen van herstel van de economie zichtbaar. Tegen deze achtergrond blijft het Ministerie van IenM bijdragen aan een sterk en welvarend land met een stevige internationale concurrentiepositie en een veilige en gezonde leefomgeving: die inzet is de rode draad in onze aanpak van vraagstukken op het gebied van klimaatverandering, waterveiligheid, milieu, ruimtelijke inrichting en bereikbaarheid.

Het afgelopen jaar heeft IenM veel geïnvesteerd in nieuwe plannen. Of het nu gaat om de Lange Termijn Spooragenda, de Klimaatagenda, een modern milieubeleid, de ontbrekende schakels in het wegennet zoals de Blankenburgtunnel, de A13-A16 en de Ring Utrecht: de bakens zijn gezet. In 2015 komt het vooral aan op het waarmaken van de ambities en het stapsgewijs realiseren van de plannen.

IenM en de samenleving

IenM zoekt nadrukkelijk de samenwerking met bekende en nog onbekende partners. IenM geeft invulling aan de participatiesamenleving en creëert ruimte voor initiatieven vanuit de samenleving, ruimte voor innovatieve oplossingen en ruimte in de regelgeving. Onder de noemer «de energieke samenleving», enkele jaren geleden gemunt door het Planbureau voor de Leefomgeving ¹, slaat IenM bruggen tussen nationaal «Haags» beleid en de ontelbare lokale, kleinschalige initiatieven die overal in het land worden gestart. IenM heeft de ambitie om als «energieke overheid» het gesprek met de energieke samenleving aan te gaan.

Daarmee doen we recht aan een veranderende samenleving. De vraagstukken worden complexer en zijn meer met elkaar verbonden. Bestuurders, bedrijven en burgers willen, vaak kleinschalig, zelf meewerken aan oplossingen, of het nu gaat om het inrichten van de ruimte, oplossingen voor bereikbaarheid of milieuvraagstukken. Gelijktijdig maken technologische ontwikkelingen nieuwe, duurzame en slimme oplossingen mogelijk. Die nieuwe mogelijkheden willen we ruim baan geven en daarmee ook nieuwe (lokale en landelijke) economische kansen creëren.

Prioriteiten in 2015

In deze beleidsagenda wordt uitgebreid aandacht besteed aan vijf onderwerpen die in 2015 bijzondere aandacht verdienen en krijgen.

Het waterbeleid zal in 2015 in het teken staan van de Deltabeslissingen op het gebied van onder andere waterveiligheid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie. Gelijktijdig met de begrotingsstukken hebt u de voorstellen van de Deltacommissaris en de kabinetsreactie hierop ontvangen. Internationaal zal IenM nadrukkelijk de Nederlandse waterexpertise onder de aandacht brengen.

Doel van het klimaatbeleid is het zoveel mogelijk beperken van de risico’s van klimaatverandering. Onderdeel hiervan is het streven naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050. De nadruk ligt in 2015 op de uitvoering van de Klimaatagenda en het SER-energieakkoord. Eén van de doelen van dit akkoord is dat Nederland in 2023 16% van de energie uit duurzame bronnen haalt. Voor het bereiken van onze klimaatdoelen zoeken we nadrukkelijk internationale aansluiting. De inzet is een eendrachtige en ambitieuze EU-inzet gericht op een nieuw mondiaal klimaatakkoord op de klimaattop in 2015 in Parijs.

De bereikbaarheid van ons land is de afgelopen jaren verbeterd, mede door voortdurende investeringen in infrastructuur. De bereikbaarheidsopgaven zijn vandaag de dag echter niet meer op te lossen met de aanleg van nieuwe infrastructuur alleen. De verstedelijking zorgt voor meer druk op de ruimte en een veranderende vraag. Om Nederland ook in de toekomst bereikbaar te houden met voldoende aandacht voor leefbaarheid en veiligheid is IenM gestart met een nieuwe aanpak bereikbaarheid. Hierin staan burgers en hun reisgedrag centraal en worden openbaar vervoer, spoor, weg en water meer benaderd als samenhangend systeem en worden opgaven op andere terreinen, zoals leefbaarheid of natuur, in samenhang hiermee bezien. Ondertussen gaan we volgens planning door met investeren in het wegennet. In 2015 worden stappen gezet in enkele belangrijke wegenprojecten, zoals de Blankenburgtunnel, de Ring Utrecht en de A13-A16.

IenM zoekt in 2015 nadrukkelijk samenwerking met steden om te komen tot een aanpak en coalities die zich inzetten voor een slimme, gezonde, leefbare, bereikbare, veilige en duurzame stad. Door de bevolkingsdichtheid cumuleren in de steden problemen met duurzaamheid en leefomgeving. De stad heeft echter ook een bijzonder karakter waardoor innovaties sneller tot stand komen. IenM wil deze kracht benutten.

In 2015 zet het kabinet stappen in de stelselherziening van het Omgevingsrecht met minder en eenvoudiger regels en flexibiliteit die gebiedsgericht maatwerk mogelijk maken. De basis wordt gevormd door de nieuwe Omgevingswet waarin 24 bestaande wetten zijn opgegaan. Het kabinet heeft het wetsvoorstel Omgevingswet in 2014 ingediend bij de Tweede Kamer; in 2015 ligt de nadruk op de nadere uitwerking van de uitvoeringsregelgeving.

Naast deze prioriteiten zet IenM uiteraard ook in op andere beleidsterreinen. In 2014 is - als leidraad voor het beleid op het gebied van spoor - de Lange Termijn Spooragenda uitgebracht en is het proces van concessieverlening aan NS en ProRail afgerond. In 2015 ligt de nadruk op het realiseren van de geschetste ambities en op het uitvoeren van de nieuwe concessie-afspraken. Bij de luchtvaart blijft de inzet het handhaven van de sterke internationale positie van Schiphol. Mede in dit verband wordt in 2015 begonnen met de uitbreiding van luchthaven Lelystad. Het milieubeleid zal vooral in het teken staan van de modernisering die de Staatssecretaris van IenM in maart 2014 heeft aangekondigd.

Deltabeslissingen

Ondanks de grote internationale inspanningen om klimaatverandering te beperken moet Nederland zich voorbereiden op de gevolgen van een stijgende zeespiegel, een dalende bodem en stijgende temperaturen. Sinds het advies van de Deltacommissie (commissie-Veerman) uit 2008 zijn ieder jaar nieuwe stappen gezet. Dit proces nadert nu zijn afronding met de definitieve voorstellen voor Deltabeslissingen en voorkeursstrategieën, op voorstel van de Deltacommissaris en de beleidsmatige verankering ervan in een tussentijdse wijziging van het Nationaal Waterplan. De meest prominente Deltabeslissingen hebben betrekking op waterveiligheid, ruimtelijke adaptatie en zoet water.

Waterveiligheid

Als Nederland zich niet zou verdedigen tegen het water, zou 60% van ons land regelmatig overstromen. In dit gebied wonen 9 miljoen mensen en wordt 70% van ons inkomen verdiend. Doel van het nieuwe waterveiligheidsbeleid is het duurzaam beheersen van overstromingsrisico’s op een maatschappelijk aanvaardbaar niveau. Nieuwe technische inzichten maken het mogelijk maatwerk te leveren en precies daar waar de nood het hoogst kan worden, de beste bescherming te bieden. Hierbij worden zowel de kans op een overstroming als de eventuele gevolgen daarvan meegewogen. Hiervoor worden nieuwe toetsinstrumenten voor keringen ontwikkeld. Drie principes zijn leidend: 1) iedereen achter de dijk krijgt tenminste hetzelfde veiligheidsniveau - van Limburg tot Texel en van Zeeland tot Groningen (de jaarlijkse kans om te overlijden als gevolg van een overstroming mag niet groter zijn dan 1 op 100.000, ofwel: 0,001%), 2) daarbovenop investeren we extra in gebieden met een risico op veel slachtoffers en grote economische schade, waar de maatschappelijke ontwrichting na een overstroming het grootst zou zijn en 3) vitale infrastructuur en kwetsbare functies, zoals nutsvoorzieningen en ziekenhuizen, krijgen extra bescherming. De veiligheid wordt opgebouwd uit drie lagen («meerlaagsveiligheid»): preventie, duurzame ruimtelijke inrichting en rampenbeheersing. Voor de actualisatie van het waterveiligheidsbeleid heeft de deltacommissaris in het Deltaprogramma 2015 - op basis van voorstellen uit de gebiedsgerichte deelprogramma’s en landelijke overwegingen - een voorstel voor de deltabeslissing waterveiligheid geformuleerd. Deze deltabeslissing is onderbouwd met slachtofferrisico’s en een analyse van maatschappelijke kosten en baten. Daarbij zijn ook de mogelijkheden voor meerlaagsveiligheid meegenomen. De deltabeslissing is het kompas voor het waterveiligheidsbeleid in de komende decennia. Het Rijksbeleid dat voortvloeit uit de voorstellen voor deltabeslissingen en voorkeursstrategieën wordt verankerd in een partiële herziening van het Nationaal Waterplan. De nieuwe normering krijgt een wettelijke basis door aanpassing van de Waterwet. Doel is om de nieuwe aanpak in 2017 in de wet op te nemen, zodat het gebruikt kan worden in de vierde toetsronde, die in 2017 start. Daarnaast moet het wettelijk toetsinstrumentarium, waarmee eens in de twaalf jaar de dijken worden beoordeeld, worden aangepast aan de nieuwe manier waarop we naar waterveiligheid kijken.

Ruimtelijke adaptatie

Driekwart van de woningen in het binnendijkse gebied kan bij een doorbraak van de primaire waterkeringen schade ondervinden. Veel vitale en kwetsbare functies, zoals ziekenhuizen en energiecentrales, zijn niet bestand tegen overstromingen. Bij de locatiekeuze, de ruimtelijke inrichting en de bouwwijze is daar vaak geen rekening mee gehouden. Door de gevolgen van klimaatverandering - hitte, droogte, wateroverlast - kan bovendien schade in bebouwd gebied ontstaan. Daarom is het belangrijk om het bebouwde gebied minder kwetsbaar te maken voor extreme weerssituaties en de mogelijke schade bij overstromingen te beperken. Dit vereist een verandering: klimaatbestendig en waterrobuust inrichten moet in Nederland een vanzelfsprekend onderdeel van ruimtelijke (her)ontwikkelingen worden. Deze verandering kan aansluiten bij de continue (her)ontwikkelingen van bebouwde gebieden. Alle overheden en marktpartijen zijn daarvoor verantwoordelijk. Centraal onderdeel van het voorstel voor de deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie, zoals geformuleerd in het Deltaprogramma 2015, is een aantal bestuurlijke afspraken en instrumenten, waarmee deze partijen de ambitie en een werkwijze vastleggen voor structurele verbinding van water en ruimtelijke inrichting.

Zoetwater

De beschikbaarheid van voldoende zoetwater is van groot belang voor de Nederlandse samenleving en economie. Dit geldt bijvoorbeeld voor de stabiliteit van dijken en de drinkwater- en elektriciteitsvoorziening. Ook belangrijke economische sectoren zijn van zoetwater afhankelijk, zoals de landbouw, scheepvaart en een belangrijk deel van de industrie. Deze sectoren vertegenwoordigen een waarde van ruim € 180 miljard (directe productie) en hebben een aandeel van ongeveer 16% in de nationale economie. Verder zijn waterrijke natuur, de stad en de volksgezondheid afhankelijk van voldoende zoetwater. Het aanbod van zoetwater is echter niet altijd toereikend. De gehanteerde toekomstscenario’s («deltascenario’s») laten zien dat door klimaatverandering en sociaaleconomische ontwikkelingen vaker watertekorten kunnen optreden. Anticiperen op die mogelijke ontwikkelingen is dus nodig. De deltabeslissing Zoetwater draagt hieraan bij met het nieuwe instrument «voorzieningenniveaus» en een bijbehorend adaptief investeringsprogramma. Het Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en gebruikers maken de komende jaren per regio afspraken over de beschikbaarheid en de verdeling van water. Dit voorzieningenniveau geeft de watergebruiker duidelijkheid over de verantwoordelijkheid van de overheid in normale en droge situaties. Op deze manier kan Nederland zijn gunstige zoetwatersituatie ook in de toekomst benutten voor een sterke economische positie en een aantrekkelijke leefomgeving.

Nieuwe aanpak bereikbaarheid

Nederland verstedelijkt nog altijd: steden worden drukker en de mobiliteit neemt toe. Dat leidt tot andere mobiliteitsvraagstukken. Door de ontwikkelingen van mobiele informatietechnologie en Intelligente Transport Systemen (ITS) krijgt bereikbaarheid een andere betekenis en ontstaan nieuwe kansen voor weg- en OV-gebruikers, beheerders, vervoerders en het Nederlandse bedrijfsleven. Duurzaamheid wordt voor burgers en bedrijven een steeds belangrijker drijfveer bij keuzes rond mobiliteit. Gelijktijdig verandert ook de rol van de rijksoverheid: traditionele hiërarchische verhoudingen maken plaats voor meer gelijkwaardige verhoudingen met regio en bedrijfsleven.

Het kabinet bevordert het gebruik van intelligente transportsystemen om zo bestaande infrastructuur beter te benutten. Ook bevordert het kabinet het slimmer toepassen van beschikbare reisinformatie voor de consument. Er worden proeven opgezet met innovatieve verkeerssystemen, onder andere om ervaring op te doen met zelfrijdende voertuigen.

Willen we Nederland in de toekomst goed bereikbaar, leefbaar en veilig houden, dan is een andere manier van kijken, denken en doen nodig bij alle betrokkenen. Dit vergt een aanpak, waarbij nieuwe aanleg van infrastructuur hand in hand gaat met intelligente andere oplossingen op gebied van gedragsverandering, vraagbeïnvloeding en ruimtelijke inrichting. Deze brede, gezamenlijke aanpak past binnen de Vernieuwing van het MIRT en maakt gebruik van de werkwijze en ervaringen van het programma Beter Benutten waarbij slimme maatregelen worden genomen om de files op de grootste knelpunten terug te dringen. Ook wordt gebruik gemaakt van de inzichten en opbrengsten van het programma Connecting Mobility (vervolg op Beter Geïnformeerd op Weg). Daarin werken publieke en private partners samen aan effectiever en efficiënter verkeersmanagement en -informatie in Nederland.

In de loop van 2014 zijn zes brede MIRT onderzoeken en twee MIRT-verkenningen rond bereikbaarheidopgaven op (middel)lange termijn begonnen in zes regio’s en op twee verkeerscorridors. In deze onderzoeken wordt de nieuwe aanpak gelijktijdig uitgewerkt en toegepast. De nieuwe aanpak betekent een gelijkwaardige manier van samenwerken met medeoverheden, bedrijfsleven en maatschappelijke partijen, een intensievere probleemanalyse en slimme, creatieve oplossingen waarbij burgers en hun reisgedrag centraal staan. OV, spoor, weg en water worden daarbij benaderd als een samenhangend bereikbaarheidssysteem. Ook opgaven op terreinen als leefbaarheid, veiligheid, wonen, economie en natuur in het gebied kunnen in samenhang worden bezien om tot synergie en vruchtbare allianties te komen. Zo ontstaan minder traditionele oplossingen, die niet primair gericht zijn op het aanleggen van nieuwe infrastructuur. Om het leerproces in deze acht onderzoeken te faciliteren en te structureren is begin 2014 het programma Meer Bereiken in het leven geroepen.

Het programma Beter Benutten heeft de afgelopen jaren positieve resultaten opgeleverd en wordt conform het Regeerakkoord de komende jaren voortgezet. In maart 2014 zijn met de 12 betrokken regio’s bestuurlijke afspraken gemaakt over het vervolg. Gezamenlijk investeren Rijk en regio circa € 600 mln tot en met 2017. De ambitie bij het vervolgprogramma is 10% reistijdverbetering in de spits in de drukste gebieden. De concrete maatregelenpakketten worden in tranches per regio vastgelegd. De maatregelen zullen onder meer betrekking hebben op de ontwikkeling van multimodale reisinformatie en de inzet van in-car technologie om bestuurders actuele en persoonlijke adviezen te geven. Minimaal 10% van het budget is gereserveerd voor de ambities op het vlak van ITS.

Klimaatagenda en SER-energieakkoord

Het kabinet zet in op een ambitieus (inter)nationaal klimaatbeleid. Een krachtige en consistente klimaataanpak, zowel mondiaal als nationaal, is nodig om te komen tot een duurzaam welvarende economie en tot een samenleving die voldoende is toegerust op klimaatverandering. De in oktober 2013 uitgebrachte Klimaatagenda: Weerbaar, Welvarend en Groen ² richt zich op het creëren van een brede coalitie voor klimaatmaatregelen en op een gecombineerde aanpak van klimaatadaptatie. Met de uitwerking van de Klimaatagenda zet het kabinet een stabiel en ambitieus langetermijnbeleid neer, met als doel onder meer een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Internationaal is het zaak te komen tot een ambitieuze EU-inzet als opmaat voor een mondiaal klimaatakkoord op de Verenigde Naties-klimaattop van 2015 in Parijs. Nederland zet in op een akkoord waar alle landen aan mee willen doen, zodat het klimaatprobleem effectief wordt aangepakt. Daarvoor moet het akkoord flexibiliteit bieden over hoe landen bijdragen en moeten ze daarin worden gefaciliteerd, waarbij ook meer aandacht nodig is voor de bijdragen van bedrijfsleven en NGO’s.

Op Europees niveau is de inzet om in 2030 ten minste 40% aan CO₂-emissies terug te dringen en de verplichting om in de Europese Unie 27% hernieuwbare energie te realiseren. Nederland werkt daarbij samen met andere vooruitstrevende landen in het kader van de Green Growth Group. Het doel van een mondiaal klimaatakkoord wordt in de EU vertaald in een verlaging van het plafond voor emissiehandel (emissiehandelssysteem ETS) en de verplichting van individuele lidstaten voor de niet-ETS-sectoren. Voor het bereiken van dit CO₂-doel is ook de uitvoering van het SER-energieakkoord cruciaal. Dit akkoord heeft als doelstelling onder meer om in 2023 16% van de binnenlandse energievraag uit hernieuwbare bronnen te produceren. Daarmee neemt de behoefte aan fossiele brandstoffen af. Prioriteit voor 2015 heeft derhalve de uitvoering van de Klimaatagenda en SER energieakkoord met bijzondere aandacht voor windenergie op land en zee, zonne-energie PV (Photovoltaic) en alle opties rond duurzaam warmtegebruik. Daarnaast stimuleert het kabinet energiebesparing, onder andere via de Wet milieubeheer. Als stap naar een Nationale Adaptatiestrategie worden, in aanvulling op het Deltaprogramma, risicoanalyses voor adaptatie opgesteld. Tot slot stimuleert IenM initiatieven uit de samenleving en zet in op versterking van emissiehandel. Eind 2015 ontvangt de Tweede Kamer een voortgangsrapportage van de Klimaatagenda.

Mobiliteit veroorzaakt circa 20% van de uitstoot van Nederlandse broeikasgassen. Het verduurzamen van de mobiliteit draagt dus fors bij aan de Nederlandse klimaatdoelstelling. Afspraak uit het SER-energieakkoord met de sector is om in 2030 max. 25Mton CO₂ uit te stoten, wat overeenkomt met een vermindering van 17% t.o.v. 1990, als tussenstap naar circa 12Mton CO₂ in 2050 (- 60% t.o.v. 1990). De grootste uitdaging voor de beoogde emissiereductie ligt bij het personen- en goederenvervoer over de weg: circa 85% van de CO₂ uitstoot.

Meest effectief is de inzet op bronbeleid. Als de ontwikkeling daarvan in EU-verband achterblijft, zal extra moeten worden ingezet op gedragsbeïnvloeding en op versnelde inzet van innovatieve voertuigen en brandstoffen. Innovatietrajecten kennen vaak een lange looptijd: het ontwikkelen en op de markt brengen van nieuwe technieken vergt tien tot twintig jaar. Daarom wordt nu ingezet op publiek-private samenwerking. Daarbij is een consistent beleid met stabiele randvoorwaarden voor veiligheid, milieu-impact en stimuleringskader noodzakelijk. Eind 2014 krijgt de Tweede Kamer het actieplan voor de uitvoering van de visie naar een duurzame brandstofmix voorgelegd. Deze visie vloeit voort uit de afspraken in het SER-energieakkoord, waarbij in nauwe samenwerking met de marktpartijen, maatschappelijke organisaties en kennisinstituten is toegewerkt naar een traject om individuele duurzame brandstofsporen (elektrisch, waterstof, gasvormig en vloeibaar) met elkaar te verbinden en te bezien waar die sporen elkaar aanvullen of juist beconcurreren. De visie biedt een ontwikkelpad met verschillende alternatieven, waarin alle partijen zich herkennen en dat handelingsperspectief biedt op lange en korte termijn.

Naast bronbeleid zet het SER-energieakkoord ook in op gedragsverandering: minder en andere mobiliteit (OV, fiets, deelauto) helpen bij CO_2-reductie. IenM heeft onder meer opdracht gegeven voor een programma om 300 bedrijven te ondersteunen bij de CO_2-reductie van hun personenmobiliteit met 20% (Lean and Green Personal Mobility). Verder faciliteert IenM het proces om tot een Green Deal Zero Emissie stadsdistributie te komen. Tot slot stimuleert Rijkswaterstaat bij aanbestedingen in de grond-, weg- en waterbouwsector de markt tot het nemen van maatregelen die de CO₂-uitstoot in de keten beperken.

IenM en de stad

Steden in Nederland blijven groeien. Hierdoor komt in de stad de gezondheid, veiligheid en duurzaamheid sterker onder druk te staan dan daarbuiten. Het unieke karakter van de stad biedt echter ook uitzicht op oplossingen voor deze problemen. In steden wonen, ondernemen, bedenken en creëren mensen dicht bij elkaar. Ontwikkelingen en innovaties komen daardoor sneller en gemakkelijker tot stand. De stad vormt zo een katalysator voor duurzame ideeën en concrete oplossingen, bijvoorbeeld op het gebied van duurzame mobiliteit. De stad is ook de plek waar ideeën op kleine en grote schaal kunnen worden uitgeprobeerd en toegepast en waar een kleine oplossing effect voor veel mensen kan hebben. Dat maakt de stad in potentie tot een «slimme» samenleving. Die slimme kracht wil IenM benutten door:

• - 

  • • 

    het voortouw te nemen om samen met partners een aanpak voor een slimme, gezonde, leefbare, bereikbare, veilige en duurzame vormgeving van de stad te ontwikkelen;

• - 

  • • 

    bijvoorbeeld door via bestemmingsplannen, bouwprocedure en bestaande investeringsprogramma beter bij stedelijke groei aan te laten sluiten (omgevingswet en MIRT);

• - 

  • • 

    coalities te vormen die zich hiervoor inzetten.

Om de Nederlandse steden op het gebied van concurrentiekracht en leefbaarheid in de wereldtop te houden, zijn IenM, BZK en EZ gestart met de Agenda Stad. Het onderwerp kan mogelijk ook een van de (overkoepelende) thema’s zijn voor het Europese voorzitterschap en wordt nu al op tal van plekken in binnen- en buitenland opgepakt. Nederland heeft hierin goede kansen om ideeën, concepten en concrete acties te vermarkten, bijvoorbeeld op het terrein van stedenbouw, watermanagement en energiebesparing in de gebouwde omgeving.

Stelselherziening Omgevingsrecht

Het omgevingsrecht kan eenvoudiger en doelmatiger worden ingericht. Daarnaast zijn de groeiende samenhang tussen verschillende projecten en activiteiten, de transitie naar een duurzame economie (bijvoorbeeld bij locaties voor windparken) en de groeiende verschillen tussen regio’s (bij sommige groei, bij andere krimp) aanleiding voor een vernieuwing van het omgevingsrecht. Het kabinet heeft daartoe in 2014 het wetsvoorstel Omgevingswet ³ ingediend, waarin 24 bestaande wetten (onder andere de Tracéwet, de Crisis- en herstelwet en de Wet ruimtelijke ordening) geheel of grotendeels zijn opgegaan. Dit leidt tot minder en eenvoudiger regels.

De Omgevingswet is erop gericht dat:

• - 

  • • 

    inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en gebruiksgemak van het omgevingsrecht wordt vergroot;

• - 

  • • 

    regelgeving uitgaat van een samenhangende benadering van de leefomgeving in beleid, besluitvorming en regelgeving; deze benadering stimuleert innovatie en een actieve aanpak om kwaliteitsdoelen voor de leefomgeving te halen en maakt het mogelijk om succesvolle instrumenten op meer terreinen in te zetten als dat wenselijk is;

• - 

  • • 

    bestuurlijke afwegingsruimte wordt vergroot door een actieve en flexibele aanpak mogelijk te maken voor het bereiken van doelen voor de leefomgeving; door waar dat kan, ruimte te bieden voor gebiedsgericht maatwerk en bestuurlijke afwegingsruimte en te zorgen voor duidelijkheid en landelijke uniformiteit;

• - 

  • • 

    besluitvorming over activiteiten en projecten in de leefomgeving sneller en beter plaatsvindt; het legt de basis voor minder administratieve onderzoekslasten, deelt bevoegdheden ondubbelzinnig toe en zorgt voor duidelijke procedures, met waarborgen voor effectieve inspraak en rechtsbescherming.

In 2015 wordt de uitvoeringsregelgeving van de Omgevingswet nader uitgewerkt in vier Algemene Maatregelen van Bestuur: het Omgevingsbesluit, het Besluit Kwaliteit van de Leefomgeving en Activiteiten in de Leefomgeving (vanwege de omvang van dit laatste besluit bestaat deze uit twee AMvB’s, gericht op Bouwen en op Water en Milieu). Daarnaast wordt gewerkt aan de implementatie van de Omgevingswet, door de invoeringsbegeleiding verder vorm te geven en de digitale omgeving (»Laan van de Leefomgeving») te ontwikkelen. Met de Laan van de Leefomgeving wordt tevens invulling gegeven aan de afspraak in het regeerakkoord om gegevens beter digitaal te beschikbaar te maken en meer vergunningaanvragen digitaal te maken. Verder wordt via het programma Nu al Eenvoudig Beter de kennis en kunde verder uitgewerkt. Daarnaast treden in 2015 de 10e en 11e tranches Crisis- en herstelwet in werking.

Modernisering milieubeleid

Het milieubeleid van de laatste vier decennia heeft Nederland merkbaar gezonder en veiliger gemaakt. We hebben minder last van zure regen, ernstige smog en geluidshinder en de lucht is schoner dan in de jaren zestig. Er komen echter steeds nieuwe milieurisico’s bij, in de vorm nieuwe stoffen die we nog niet goed kennen. De Staatssecretaris van IenM stelt daarom de gezondheid van burgers centraal en houdt in dat licht het milieubeleid zo actueel mogelijk. In het verlengde van de Kamerbrief Modernisering Milieubeleid ⁴ wordt het beleid moderner en anders vormgegeven: de overheid legde in het verleden vaak eenzijdig regels op. Het milieuvraagstuk is echter van iedereen: overheden, instellingen, mensen, bedrijven. Door samen te werken en opgaven integraal aan te pakken maken we Nederland duurzamer, gezonder en veiliger.

Inhoudelijk gaat het om het volgende:

• - 

  • • 

    Gezondheid komt meer centraal te staan in het milieubeleid, waarbij het zaak is om nieuwe milieuproblemen voor te zijn en alert te zijn bij de introductie van nieuwe stoffen in het milieu. Dit geldt bijvoorbeeld voor microplastics in cosmetica en genetisch gemodificeerde organismen. Het kabinet wil voorkomen dat achteraf blijkt dat de introductie van nieuwe stoffen leidt tot gezondheidsproblemen, zoals eerder met asbest wel is gebeurd. De kennis hierover moet daarom up to date worden gehouden. Op Europees niveau zijn afspraken nodig. Cijfermatige normen zijn een goed uitgangspunt voor beleid, maar zoals het PBL heeft betoogd ⁵ dient er ook aandacht te zijn voor de daadwerkelijke effecten van het milieubeleid in de praktijk.

• - 

  • • 

    Internationaal zet het kabinet stevig in op de aanpak van vervuiling bij de bron. Er moet schoner en stiller worden geproduceerd, zodat bijvoorbeeld auto’s minder schadelijke stoffen uitstoten. Hier is nog een wereld te winnen voor de gezondheid van mensen, ook voor volgende generaties. Luchtvervuiling stopt niet bij de grens en meer dan vroeger opereren bedrijven internationaal, waardoor Europese en internationale afspraken noodzakelijk zijn.

• - 

  • • 

    Koplopers dienen de ruimte te krijgen om hun duurzame initiatieven te ontplooien. Hiertoe zullen milieuwetten worden aangepast. De regels zijn in de loop der jaren soms zo complex geworden dat bedrijven, burgers en overheid ze niet meer begrijpen en initiatieven soms niet van de grond komen. Door regels toegankelijker te maken en ze op te nemen in de omgevingswet, is dit te voorkomen.

• - 

  • • 

    De overheid geeft het goede voorbeeld. Met duurzaam inkopen, eigen CO₂-reductie (Lean & Green), aanbestedingseisen en het verspreiden van kennis en concrete tips voor burgers via Duurzaamdoen.nl.

• - 

  • • 

    IenM maakt meer gebruik van de activiteiten van diverse partijen in de samenleving (o.a. via Duurzaamdoen.nl). Het vinden van antwoorden op de huidige en nieuwe opgaven is een vraag voor de hele samenleving: burgers, bedrijven en overheden gaan samen gezamenlijk en gelijkwaardig aan de slag, zodat zoveel mogelijk ideeën en innovaties ontstaan en doorgegeven worden. Denk aan het werk aan gezonde en slimme steden. Omdat steden dichtbevolkt zijn, hebben oplossingen die gevonden worden daar meteen een grote impact. Een meer gebiedsgerichte inzet van het milieubeleid is in veel gevallen nodig, ook buiten de steden. Dat maakt de opgaven en kansen meer transparant, concreet en tastbaar.

• - 

  • • 

    Naar analogie met de Green Deals zet IenM het initiatief Safety Deals in als nieuw instrument. Het gaat daarbij om initiatieven van het bedrijfsleven en overheden die de veiligheidsprestaties van chemische bedrijven bevorderen en die bijdragen aan het verhogen van de omgevingsveiligheid.

Ruimte

Het Rijksbeleid voor ruimtelijke ontwikkeling is beschreven in de in 2012 vastgestelde Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte ⁶ (SVIR). Dit ruimtelijk beleid kent een selectieve beleidsinzet op 13 nationale belangen. Bij deze 13 nationale belangen is het Rijk verantwoordelijk voor de uitvoering. Het Rijk blijft verantwoordelijk voor het systeem van ruimtelijke ordening. In dit kader werkt het aan meer eenvoudige regelgeving. Daarbij verwacht het Rijk dat medeoverheden zich eveneens inzetten voor meer eenvoud en verdere integratie op het gebied van ruimtelijke regelgeving. Hierdoor neemt de bestuurlijke drukte af en ontstaat meer ruimte voor regionaal maatwerk.

Het Rijk is, vanaf het in werking treden van de Omgevingswet (naar verwachting in 2018) verplicht een Nationale Omgevingsvisie op te stellen - een integrale, strategische visie op de leefomgeving. Om hierop voorbereid te zijn, wordt in 2015 gestart met een meerjarig programma Nationaal Ruimtelijke Beleid. Hiertoe wordt het beleid van de SVIR geëvalueerd en voert het Rijk diverse verkenningen uit.

Het breed benaderen van opgaven en oplossingen, samenwerking en flexibiliteit wordt gezocht in het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT, het investeringsprogramma van het Rijk in het ruimtelijk domein). De gebiedsagenda’s vormen hierbij de samenwerkingsagenda van het Rijk en andere overheden. De komende jaren wordt het MIRT verbreed naar onder andere water en duurzaamheid.

Naast de bovengrondse opgaven werkt IenM, zoals in de SVIR aangekondigd, ook aan de ruimtelijke opgaven van de ondergrond. In 2015 zal de Structuurvisie Ondergrond (STRONG) worden vastgesteld. De structuurvisie biedt het ruimtelijke afwegingskader voor activiteiten in de ondergrond en heeft als doel een duurzaam en efficiënt gebruik van de ondergrond, mede in relatie tot de opgaven boven de grond. De structuurvisie richt zich op ruimtelijke vraagstukken op rijksniveau en op de ontwikkeling van een afwegingssystematiek die ook doorwerkt naar andere regionale en lokale afwegingen. IenM integreert de Structuurvisie Schaliegas in de Structuurvisie Ondergrond. In 2015 zal de zienswijzenprocedure worden doorlopen en zal de behandeling in de Tweede Kamer ter vaststelling van de Structuurvisie Ondergrond kunnen plaatsvinden.

Na jaren van sanering van locaties met bodemverontreiniging wordt stapsgewijs overgegaan naar duurzaam beheer en gebruik van de bodem. Doel is een volledige decentralisatie na de komende convenantsperiode (2015-2019). Met andere overheden en bedrijfsleven worden afspraken gemaakt over de verdere aanpak van spoedlocaties. Dit leidt in 2015 tot nieuwe afspraken of een nieuw convenant. Het nieuwe wettelijke instrumentarium voor het bodembeleid wordt onderdeel van de Omgevingswet. In 2015 is de inzet gericht op de herziening van de Wet bodembescherming. Deze zal in 2018 zijn afgerond, op tijd om de wet te laten opgaan in de Omgevingswet.

Aanleg wegen

Zoals uiteengezet onder «nieuwe aanpak bereikbaarheid» wordt bij nieuwe verkenningen en MIRT-onderzoeken voortaan breder gekeken naar de problematiek en mogelijke oplossingen waarbij meer oog zal zijn voor onder meer gedragsverandering, vraagbeïnvloeding en ruimtelijke inrichting. De uitvoering van het huidige MIRT-programma wordt ondertussen voortgezet. Zo is na vaststelling van de voorkeursvariant de planuitwerking voor de Ring Utrecht begonnen. Voor de Blankenburgverbinding worden in 2015 het ontwerp-tracébesluit en tracébesluit vastgesteld.

In de begroting van het Ministerie van IenM zijn twee projecten met een tolopgave opgenomen: de Blankenburgverbinding en de Via15. De totale tolopgave bedraagt € 601 miljoen (prijspeil 2014). Om de tolheffing juridisch mogelijk te maken is een wetsvoorstel in voorbereiding. Het streven is om dit wetsvoorstel begin 2015 voor behandeling aan de Tweede Kamer aan te bieden.

Verder zijn in 2015 onder meer voorzien: voorkeursbesluiten over de A58 Eindhoven-Tilburg en de N65 bij Vught en een ontwerp-tracébesluit voor de Amsterdamse Zuidas.

Verkeersveiligheid

Het verkeer in Nederland is relatief veilig, maar het kan altijd beter. Leidende doelstellingen zijn daarbij vooralsnog maximaal 500 verkeersdoden en maximaal 10.600 ernstig verkeersgewonden in 2020. De doelstelling voor verkeersdoden ligt binnen bereik: in 2013 is het aantal gedaald naar 570. De daling van het aantal ernstig verkeersgewonden blijft echter achter. In 2015 zal het SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) een verkenning uitvoeren naar de haalbaarheid van deze doelen. Op basis van dit onderzoek en de dan beschikbare aanvullende maatregelen beziet de Minister van IenM in overleg met medeoverheden en maatschappelijke partners of de doelstelling voor verkeersgewonden moet worden aangepast.

Spoor en OV

Lange Termijn Spooragenda

Met de LTSA ⁷ wil het kabinet de kwaliteit van het spoor verbeteren, zodat de reizigers en verladers dit in toenemende mate als aantrekkelijke optie zien. Voor reizigersvervoer worden verbeteringen beoogd in 1) de reis van deur-tot-deur, 2) het reisgemak en 3) de reisinformatie. Voor het goederenvervoer is de ambitie om 1) de doorlooptijd van goederen van verlader naar ontvanger te verbeteren, 2) het aanbieden en ontvangen van lading per spoor te vergemakkelijken en 3) de informatie-uitwisseling te verbeteren. Daarnaast wordt ingezet op een spoorsysteem van hoge kwaliteit, door 1) betere veiligheid 2) betere betrouwbaarheid en 3) het versterken van het spoor als duurzaam transportmiddel. Tot slot is het van belang de capaciteit van het spoorsysteem optimaal te benutten. Dit betekent dat aan de groei van zowel reizigersvervoer als goederenvervoer ruimte wordt geboden. Conform het principe «eerst beter en dan meer» zal op de drukste corridors eerst de betrouwbaarheid verder worden verbeterd en vervolgens vanaf 2017 de frequentie voor het reizigersvervoer in fases worden verhoogd.

Om de LTSA te realiseren geeft IenM in samenwerking met de partijen uit de spoorsector (decentrale overheden, NS, Prorail, spoorgoederenvervoerders, stad- en streekvervoerders en reizigersorganisaties) uitvoering aan de acties in de uitvoeringsagenda. Via de OV&Spoortafels vindt structureel overleg tussen de partijen uit de spoorsector plaats. Wederkerigheid is daarbij belangrijk. Door de inzet van de bevoegdheden van alle partijen bouwen we samen aan «netwerk Nederland». Eén van de acties uit de uitvoeringsagenda is de herijking van de projecten en programma’s. Deze zal eind 2014 worden afgerond. De herijking vormt een nieuw vertrekpunt en leidt tot een hernieuwde invulling van het MIRT voor wat betreft het spoor en OV. Daarbij wordt bezien hoe door slim combineren het investeringsprogramma tot 2028 zo effectief en doelmatig mogelijk vormgegeven kan worden.

In 2015 treden de nieuwe concessies voor NS en Prorail in werking, een instrument om invulling te geven aan een scherpere sturing door IenM.

Veiligheid op het spoor

Om meer treinen met hogere snelheden en hoge betrouwbaarheid te laten rijden moet de veiligheid op het spoor verder worden verbeterd.

IenM werkt aan de implementatie van het Europese treinbeveiligingssysteem ERTMS (European Rail Traffic Management System). De bestaande treinbeveiliging wordt daarmee vervangen en verbeterd. Het systeem moet in 2022 in alle treinen zijn ingebouwd. Hierdoor kunnen treinen veilig op kortere afstand van elkaar rijden; dit vergroot de capaciteit op het spoor. In april 2014 is de voorkeursbeslissing ERTMS ⁸ bekend gemaakt - hiervoor is tot 2028 € 2,5 miljard beschikbaar gesteld. In deze periode zal zoveel mogelijk ook het programma Hoogfrequent Spoorvervoer worden ingevoerd. Omdat ERTMS is aangemerkt als Groot Project, informeert de Staatssecretaris van IenM de Tweede Kamer regelmatig over de voortgang.

Om het aantal treinen dat «door rood rijdt» verder terug te dringen wordt in 2015 de uitvoering van het stop-tonend-sein-verbeterprogramma (STS) voortgezet. Ten behoeve van de veiligheid en doorstroming bij spoorwegovergangen wordt ook het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen verder uitgevoerd. Hierbij wordt gewerkt met een combinatie van generieke maatregelen (bijvoorbeeld kortere dichtligtijden van overwegen en gedragsbeïnvloeding van weggebruikers) en maatwerk voor specifieke locaties.

OV-chipkaart

De OV-chipkaart is er om de reiziger snel, betrouwbaar en veilig van deur tot deur te laten reizen. Goede samenwerking en gezamenlijke besluitvorming tussen en van verschillende concessieverleners en -houders is cruciaal. Over het gezamenlijke beleid rond onderwerpen die concessies overstijgen, vindt besluitvorming plaats in het Nationaal Openbaar Vervoer Beraad (NOVB). Over kwesties waarvoor een landelijke oplossing nodig is, zullen ook op landelijk niveau beslissingen worden genomen indien de concessiepartijen daar niet gezamenlijk in slagen. Hiervoor creëert IenM een wettelijke «stok achter de deur». Met een wijziging van de Wet Personenvervoer 2000 krijgt het Rijk bevoegdheden om regels te stellen:

• - 

  • • 

    in het belang van toegankelijkheid, gebruikersvriendelijkheid en interoperabiliteit;

• - 

  • • 

    ten behoeve van een goed functionerende markt voor betaaldienstverlening (onder toezicht van de ACM);

• - 

  • • 

    aan het beschikbaar stellen van data over vervoersstromen ten behoeve van de onderbouwing van OV-projecten;

• - 

  • • 

    en aan de samenwerking van partijen om het OV-chipsysteem en toekomstige betaalsystemen optimaal te laten functioneren.

Luchtvaart

De internationale concurrentiepositie van Nederland is gebaat bij een sterke positie van de mainport Schiphol. De kwaliteit van de services van de luchthaven en het uitgebreide aanbod aan rechtstreekse verbindingen maken de luchthaven tot een hoogwaardig transportknooppunt, een aantrekkelijke vestigingsplaats voor het (inter)nationale bedrijfsleven en daarmee tot een belangrijke economische en werkgelegenheidsmotor voor Nederland. Daarom is het van belang om deze huidige sterke positie en de hub-functie die Schiphol vervult, te behouden en versterken op de lange termijn. Goed ontwikkelde regionale vliegvelden met een goede bereikbaarheid - door de lucht, maar ook via weg en spoor - zijn daarmee onlosmakelijk verbonden. Dat geldt voor Rotterdam/The Hague Airport maar met name ook voor Lelystad en Eindhoven Airport. Uitgaande van een totaal aantal jaarlijkse vliegtuigbewegingen van 580.000 is op basis van het Alders-advies uit 2008 afgesproken dat Schiphol tot 2020 mag groeien tot jaarlijks maximaal 510.000 vliegtuigbewegingen. Voor de resterende 70.000 vliegtuigbewegingen wordt ruimte gezocht op Eindhoven Airport en Lelystad Airport, wat ook de regionale economieën aldaar ten goede zal komen. In 2015 wordt gestart met de werkzaamheden voor uitbreiding van Lelystad Airport, zodat in 2018 de eerste commerciële lijndiensten kunnen plaatsvinden. Het Luchthavenbesluit Eindhoven (eerste fase) wordt geëvalueerd, gevolgd door besluitvorming over de tweede fase.

Naar verwachting zal de wijziging van de Wet Luchtvaart (voor wat betreft de regulering van de luchthaventarieven van Schiphol) in werking treden. In het kader van de beperking van geluidsbelasting wordt het nieuwe stelsel voor normen en handhaving in 2015 in regelgeving verankerd. In het Rijksprogramma SMASH worden keuzes gemaakt over de ruimtelijk-economische ontwikkeling (woningopgave) van de Schipholregio.

Maritieme Zaken

De maritieme strategie van de Minister van IenM wordt in 2014 uitgewerkt in werkprogramma’s voor zeevaart, zeehavens en binnenvaart. Het werkprogramma zeehavens is op 25 juni ondertekend door Rijk en sectorpartijen en openbaar gemaakt. De werkprogramma’s voor zeevaart en binnenvaart worden in het najaar van 2014 uitgebracht, gelijktijdig met de maritieme strategie.

Het werkprogramma Zeevaart beoogt onder meer versterking van de concurrentiekracht van de Nederlandse vloot. Daartoe wordt het vlagregister efficiënter ingericht en worden voorbereidingen getroffen voor een wetsvoorstel inzake private beveiligers. Dit moet het mogelijk maken private beveiligers onder voorwaarden in te zetten op schepen onder Nederlandse vlag. Daarnaast zet Nederland zich in om een NECA (NO_x Emission Control Area) in te stellen in de Noordzee en Oostzee. Daarbij wordt een balans gezocht tussen milieuambities en economische haalbaarheid.

Het werkprogramma zeehavens is op 25 juni vastgesteld. Met dit werkprogramma versterken de rijksoverheid, de havenbeheerders, het havenbedrijfsleven en het Topteam Logistiek / Strategisch Platform Logistiek de concurrentiepositie van de Nederlandse zeehavens door ruimte te bieden voor ondernemerschap, met oog voor de stad en de leefomgeving. Hiertoe wordt de samenwerking tussen havenbeheerders, havenbedrijfsleven en overheden versterkt. De ambitie van deze partijen is dat de Nederlandse haveninfrastructuur de beste van de wereld blijft, het marktaandeel van de Nederlandse havens in de Hamburg-Le Havre range groeit en dat de toegevoegde waarde van de Nederlandse zeehavens toeneemt.

Het werkprogramma besteedt aandacht aan zes thema’s: 1) de zeehavens en Europa, 2) bereikbaarheid en logistiek, 3) ondernemerschap en arbeidsmarkt, 4) duurzaamheid en innovatie, 5) zeehavens en hun omgeving en 6) havensamenwerking en de borging van publieke belangen. Binnen elk van deze thema’s zijn acties afgesproken om de zeehavens en het bedrijfsleven de komende twee jaren te versterken. Het werkprogramma komt bovenop de lopende investeringen in infrastructuur en de activiteiten van de topsectoren.

Het werkprogramma Binnenvaart zal ingaan op de beleidsambities gericht op de versterking van de concurrentiekracht van de binnenvaart, de bereikbaarheidsambities voor het goederenvervoer over binnenwateren en de verbetering van de veiligheid en duurzaamheid van de scheepvaart op de binnenwateren. Onderdeel van het werkprogramma zijn de uitvoering van het aanlegprogramma hoofdvaarwegen en nieuwe MIRT-onderzoeken naar de goederencorridors Oost- en Zuid-Nederland.

Logistiek

In 2015 wordt de actieagenda van de Topsector Logistiek verder uitgevoerd, met bijzondere aandacht voor het realiseren van minder vrachtwagenkilometers op de weg, minder CO₂-uitstoot, vereenvoudiging van wet- en regelgeving en buitenlandpromotie. Hierbij zal Nederland optreden als kennispartner van onder andere de Wereldbank en voor andere landen die aangeven te willen profiteren van de Nederlandse expertise op het terrein van logistiek en supply-chain management.

Er wordt toegewerkt naar een controlemoment om de efficiëntie van de logistieke keten te vergroten: alle inspecties, zoals Inspectie Leefomgeving en Transport, Voedsel- en Warenautoriteit en douane gaan zo inspecteren op hetzelfde moment in de logistieke keten.

Verder worden in 2015 brede MIRT-onderzoeken van twee multi-modale goederencorridors uitgevoerd. Het betreft de A15- Betuweroute-Waal corridor vanuit Rotterdam («corridor Oost»), en de goederencorrdior Rotterdam-Brabant-Limburg-Duitsland («corridor Zuid»).

Met het oog op consistentie en herkenbaarheid voor de gebruiker beziet Rijkswaterstaat de mogelijkheden voor verdere uniformering van de naamgeving van wegen en vaarwegen.

Het Infrastructuurfonds en Deltafonds hebben op dit moment een looptijd tot en met 2028. Het beveiligen van de Nederlandse rivierdelta tegen hoogwater en het beheer en de ontwikkeling van infrastructuur binnen dit beveiligde gebied vereisen beide besluitvorming met een tijdhorizon van meerdere jaren. In 2015 wordt daarom verkend of verlenging van de planperiode van deze fondsen wenselijk is. Dit zal geschieden in nauwe samenhang met de ontwikkeling van multimodale trans-europese corridors die in 2014 is gestart.

Van Afval Naar Grondstof (VANG)

IenM zet zich in om de transitie naar een circulaire economie te stimuleren en te versnellen. Dit economische systeem neemt de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen en het behoud van natuurlijke hulpbronnen als uitgangspunt en streeft ernaar dat in iedere schakel van het systeem waarde wordt gecreëerd voor mens, natuur en economie. Door het verduurzamen van grondstoffengebruik wordt de milieudruk van productie en consumptie zo laag mogelijk gehouden en is economische groei niet meer automatisch belastend voor milieu en leefomgeving. Onmisbare partners bij dit streven zijn uiteenlopende sectoren van het bedrijfsleven. Daarom zijn diverse Green Deals met betrekking tot afval en grondstoffen in voorbereiding.

Het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) richt zich op meer duurzame producten op de markt, duurzamere consumptie en meer en betere recycling. Doelen zijn halvering van de hoeveelheid afval, betere scheiding van huishoudelijk afval, wegnemen van belemmerende regelgeving en Nederland tot hotspot van de circulaire economie maken. Dit vereist ook een actieve inzet in de EU om een breder palet aan producten te reguleren, gezamenlijke maatstaven voor efficiëntie in het gebruik van hulpbronnen en meer aandacht voor nieuwe verdienmodellen.

Om duurzame koplopers te stimuleren zet IenM in 2015 een versnellingspunt circulaire economie op om projecten op regio- keten- en sectorniveau te organiseren. In samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken wordt een gezamenlijk kennisplein ingericht rond de beschikbaarheid van en substituten voor grondstoffen. Beoogd wordt verder het sluiten van een Green Deal met de sector om circulair design in Nederland te bevorderen. Om verduurzaming van het consumentengedrag te bevorderen wordt met Milieu Centraal een strategie ontwikkeld die zich richt op het onderwijs, de detailhandel en op het tegengaan van voedselverspilling. Met de sectoren wordt een Green Deal gesloten voor het verlengen van de gebruiksfase van producten door het stimuleren van hergebruik, reparatie en onderhoud. De rijksoverheid geeft zelf het goede voorbeeld met het staande beleid voor duurzaam inkopen en stimuleert circulaire businesscases en ketens binnen de Green Deal Circulair Inkopen.

Initiatieven om meer en beter te recyclen zijn soms niet succesvol door barrières in de regelgeving. Met het programma Ruimte in Regels voor Groene Groei nemen IenM en EZ waar mogelijk belemmeringen weg in wet- en regelgeving voor onder meer afval en grondstoffen. Om de knelpunten in beeld te brengen en op te lossen richt Rijkswaterstaat een steunpunt belemmerende regelgeving in. Om te komen tot verbetering van de inzameling van huishoudelijk afval door gemeenten zet IenM een Plan van Aanpak Huishoudelijk afval in gang, wordt onderhandeld over een Green Deal over betere nascheiding en wordt onderzocht welke mogelijkheden er zijn voor afvalscheiding in de openbare ruimte.

Nieuwe risico’s

Door technologische ontwikkelingen en voortschrijdende wetenschappelijke inzichten komen regelmatig nieuwe (potentiële) risico’s voor mens en milieu in beeld. Actueel zijn in dit verband onder meer genetisch gemodificeerde organismen, nanotechnologie en microverontreinigingen in het water. Het kabinet wil voorkomen dat nieuwe technologieën en toepassingen - ook op de langere termijn - negatieve effecten op de gezondheid en veiligheid van mensen hebben, zoals in het verleden door bijvoorbeeld asbest. Dit betekent dat maatregelen altijd worden gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en het voorzorgsbeginsel.

Een effectieve aanpak van nieuwe risico’s vraagt om een nieuwe vorm van samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en burgers, waarbij actief wordt gezocht naar ten eerste een praktische zorgplicht en ten tweede voorzorgsmaatregelen die innovatie zo min mogelijk belemmeren. Voor de benadering van concrete dossiers is het beoordelingskader uit de kabinetsvisie «Nuchter omgaan met risico’s» en het afwegingskader «Bewust omgaan met Veiligheid» ⁹ het uitgangspunt. Het kabinet brengt in 2015 een beleidsafwegingskader uit om een zorgvuldige afweging te kunnen maken van risico’s voor de veiligheid en kansen voor innovatie.

Waterkwaliteit

Het kabinet wil, conform de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), de waterkwaliteit verbeteren en zorgen voor duurzaam gebruik van ons water. Dit is tevens een randvoorwaarde voor het bereiken van de doelen uit de Kaderrichtlijn Mariene Strategie en Natura 2000. Het streven is om te komen tot een kosteneffectieve aanpak van problemen met de waterkwaliteit door goede afstemming tussen betrokken overheden en maatschappelijke organisaties en door de koppeling met andere beleidsopgaven (zoals waterveiligheid, natuur en ondergrond). De agrarische sector heeft een belangrijke rol bij het verbeteren van de waterkwaliteit. In het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer werkt de sector samen met de ministeries van IenM en EZ. De ministeries zien erop toe dat het algemene beleid de juiste randvoorwaarden schept voor regionaal maatwerk.

De uitvoering van de stroomgebiedbeheerplannen uit 2009 loopt tot en met december 2015. Daarna gaan de maatregelen die worden benoemd in de stroomgebiedbeheerplannen 2015 in uitvoering. Deze zijn momenteel in voorbereiding. De ontwerp-plannen liggen vanaf december 2014 ter inzage. In de begroting van het Deltafonds 2015 is voldoende geld gereserveerd om de opgave in de rijkswateren tot en met 2027 uit te kunnen voeren.

Water internationaal

Nederland beschikt over een internationale topexpertise op het gebied van water, die een grote bijdrage levert aan de economie. Met de Topsector Water beoogt de Minister van IenM een verdubbeling van de toegevoegde waarde van de watersector in 2020. Deze toppositie brengt daarnaast de maatschappelijke verantwoordelijkheid met zich mee om kennis en kunde wereldwijd te delen om watergerelateerde rampen te voorkomen of de gevolgen daarvan te beperken.

Nederland start het netwerk van «lage landen» met andere landen die vergelijkbare uitdagingen als Nederland het hoofd te bieden hebben, gericht op intensievere samenwerking en uitwisseling van expertise. Het Dutch Disaster Reduction Team adviseert landen of regio's bij een dreiging van een waterramp of wederopbouw na een ramp. Dit creëert ook nieuwe kansen voor de watersector.

In VN-verband bevordert Nederland de totstandkoming van een breed en integraal water-SDG (Sustainable Development Goal) in het najaar van 2015. In verschillende internationale fora bepleit Nederland een omslag van een reactieve naar een preventieve benadering van watergerelateerde risico’s. De reisagenda van de Minister van IenM zal in 2015 voor een belangrijk deel in het teken staan van water.

Het programma Partners voor Water wordt in 2015 verder uitgevoerd. Gelijktijdig werkt IenM samen met de ministeries van BZ en EZ aan een nieuw programma Water Internationaal, als opvolger van Partners voor Water, dat per 1 januari 2016 operationeel zal zijn.

Internationale agenda

De internationale agenda voor IenM wordt in sterke mate bepaald door ontwikkelingen in de EU. Onlangs is een nieuw Europees parlement aan het werk gegaan. Binnenkort zal ook de nieuwe Europese Commissie worden geïnstalleerd. Eén van de eerste stappen is de herijking van de huidige overkoepelende EU-beleidsvisie Europa 2020 Strategie. Dit en het daarop gebaseerde Commissie Werkprogramma 2015 zijn bepalend voor de politieke aandacht en onderhandelingsinzet in 2015, maar ook van belang voor de speelruimte voor het Nederlandse EU-voorzitterschap in de eerste helft van 2016.

Naar verwachting zal, sterker dan voorheen, de nadruk in het EU-beleid liggen op versterking van de concurrentiekracht, de interne markt (ook voor de dienstensector) en innovatie om economische groei en werkgelegenheid te bevorderen. Voor IenM betekent het dat:

• - 

  • • 

    nieuwe initiatieven voor klimaat- en milieubeleid zich sterker zullen profileren als ondersteuners van (groene) groei;

• - 

  • • 

    in het transportbeleid meer nadruk zal liggen op Europese vervoersmarkten (liberalisatie, multimodaliteit en interoperabiliteit), waarbij protectionisme van lidstaten wordt tegengegaan;

• - 

  • • 

    veel aandacht uitgaat naar stimulering van innovatie via het programma Horizon 2020 (gericht op onder andere energie- en grondstoffenefficiëntie en duurzame mobiliteit).

Naast de Europese agenda zijn voor IenM in 2015 ook geopolitieke ontwikkelingen van belang, zoals het handelsakkoord tussen de VS en de EU (Transatlantic Trade and Investment Partnership; TTIP). Dit bevordert het naar elkaar toegroeien van technische normstelling, waarbij voor IenM van belang is de normstelling voor klimaat, milieukwaliteit en transportveiligheid in stand te houden.

Begroting op hoofdlijnen

De onderstaande tabel geeft de belangrijkste wijzigingen in de uitgaven en inkomsten aan ten opzichte van de eerste suppletoire begroting 2014. Een meer gedetailleerd overzicht van de mutaties per artikel is in het verdiepingshoofdstuk te vinden.

Bedragen x € 1.000

art.

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Stand ontwerpbegroting 2014

10.253.769

9.213.160

9.257.205

9.657.821

9.171.616

9.268.528

Nota's van wijziging

Mutaties 1e suppletoire wet 2014

• - 

  226.553

9.482

159.837

107.608

5.700

6.691

Belangrijke mutaties Hoofdstuk XII

- 78.355

12.831

- 23.524

- 42.528

- 2.418

- 2.315

Kader-relevante mutaties

1.

Van Gemeentefonds: BRK

13

3.650

3.650

3.650

3.650

2.

Bodemsanering

13

• - 

  60.000

3.

Van EZ: GSM-R

16 en 26

4.000

15.000

4.

Naar Gemeente- en Provinciefonds: RSP

26

• - 

  98.276

5.

Generale kasschuif

26

40.000

• - 

  40.000

6.

Naar BZK: P-direkt

98

• - 

  6.934

• - 

  6.691

• - 

  6.553

• - 

  6.353

• - 

  6.244

7.

Overige interderpartementale boekingen

div.

2.601

4.565

• - 

  683

75

285

285

8.

Ontvangsten apparaat

98

12.913

Diversen

div.

407

200

200

300

• - 

  6

Overige mutaties

9.

Kader Richtlijn Water naar het Deltafonds

12

• - 

  41.630

• - 

  39.446

• - 

  36.264

• - 

  35.681

• - 

  35.681

13

• - 

  4.944

26

41.630

39.446

36.264

35.681

40.625

10.

Bijdrage aan Waddenveren

15

9.000

26

• - 

  9.000

11.

Cyber security

26

15.254

26

5.437

99

• - 

  20.691

12.

Egalisatischuld Rijksvastgoedbedrijf

98

• - 

  21.329

99

• - 

  3.674

99

25.003

13.

Loon- en prijsbijstelling

99

• - 

  16.603

• - 

  10.834

• - 

  9.166

• - 

  9.521

• - 

  7.613

• - 

  8.604

25

3.885

3.175

3.043

3.082

2.888

3.007

26

10.653

6.027

4.664

5.030

3.498

4.280

98

1.057

1.052

990

950

921

917

99

1.008

580

469

459

306

400

Stand ontwerpbegroting 2015

9.948.861

9.235.473

9.393.518

9.722.901

9.174.898

9.272.904

Ad 1. Bijdrage van gemeenten aan de uitvoering van de Basisregistratie Kadaster (BRK) voor de periode 2016-2021. De opdrachtverstrekking aan het Kadaster loopt via het Ministerie van IenM.

Ad 2. Eind 2014 worden nieuwe afspraken gemaakt met de lokale overheden over bodemsanering vanaf 2016. Vanuit het budget wordt € 60 mln. vrijgemaakt in het jaar 2016. Dit is betrokken in de integrale besluitvorming voor de begroting 2015. In de lopende beleidsdoorlichting naar artikel 13 «ruimtelijke ontwikkeling» op de begroting van IenM zal de nieuwe RPE vraag naar een 20% besparingsoptie worden beantwoord.

Ad 3. Het Ministerie van EZ draagt € 19 mln over aan het Ministerie van IenM voor de mitigatie van de interferentieproblematiek bij ProRail en vervoerders veroorzaakt door de uitrol van 3G- en 4G-netwerken door telecom providers. € 15 mln wordt als subsidie op artikel 16 van de Begroting hoofdstuk XII begroot en verantwoord en het resterende deel op artikel 13 Spoor op het Infrastructuurfonds.

Ad 4. Dit betreft overboekingen naar Provincie- en Gemeentefonds ten behoeve van het Regiospecifiek Pakket Zuiderzeelijn (RSP). Het betreft de middelen voor het project FlorijnAs, een concreet project binnen het RSP. De gemeente Assen vervult voor dit project de rol van contracterende partij. Om deze reden stort IenM - evenals in 2010, 2011 en 2012 - delen van het taakstellende budget in het Gemeentefonds. Daarnaast stort IenM het regiodeel voor 2014 van het Ruimtelijk Economisch Programma, eveneens onderdeel van het RSP, in het Provinciefonds. De middelen stonden begroot op het Infrastructuurfonds en worden naar de twee genoemde fondsen via het voedingsartikel van het Infrastructuurfonds (artikel 26) overgeheveld.

Ad 5. Bij Voorjaarsnota 2014 is een kasschuif van € 250 miljoen van 2014 naar 2016 (€ 150 miljoen) en 2017 (€ 100 miljoen) verwerkt. Bij het opstellen van de Miljoenennota bleek dat er binnen de volledige Rijksbegroting nog ruimte was om - aanvullend op deze reeds verwerkte kasschuiven - de budgettaire dip in 2016 verder te verlichten. Om deze reden wordt aanvullend € 40 miljoen versneld van 2017 naar 2016. Deze schuif op het Infrastructuurfonds heeft gevolgen voor de stand van het voedingsartikel van de fondsen op de Begroting hoofdstuk XII (artikel 26).

Ad 6. Voor het centraal bekostigen van P-direkt hevelen alle deelnemende departementen budget over aan het Ministerie van BZK.

Ad 7. Deze reeks betreft een saldo van overhevelingen van en naar andere ministeries voor allerlei beleidsterreinen. De meest noemenswaardige mutaties zijn de bijdragen van EZ aan IenM voor doelstellingen uit het SER-akkoord (in totaal € 5,5 mln in de periode 2014-2017) en bijdragen van zowel EZ als OCW aan IenM voor de Commissie m.e.r. (samen ruim € 2 mln in 2014).

Ad 8. Artikel 98, Apparaat van het kerndepartement, ontvangt bijna € 13 mln aan inkomsten voor geleverde diensten.

Ad 9. De middelen voor aanleg van waterkwaliteitsprojecten, met name voor de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water (KRW) worden naar het Deltafonds overgeheveld. Voortaan worden deze middelen op dit fonds begroot en verantwoord.

Ad 10. De regeling met de Eigen Veerdienst Terschelling wordt gefinancierd uit het artikel Regionaal, lokale infrastructuur (Infrastructuurfonds). De betaling vindt plaats op artikel 15 OV-keten van de Begroting hoofdstuk XII.

Ad 11. Beveiligd Werken richt zich op het «in control» brengen en houden van de missiekritieke systemen (MKS) en Industriële Automatisering ter ondersteuning van de maatschappelijk vitale en primaire processen van RWS. Missie Kritieke Systemen zijn ICT systemen die een essentiële rol spelen in een informatieketen (mensen, processen en techniek). Onderdeel hiervan is het voldoen aan de eisen van informatiebeveiliging (Cyber Security). In dit kader is bijna € 21 mln vrijgemaakt voor die werkzaamheden die in 2014 noodzakelijk zijn. Een deel wordt het Infrastructuurfonds ingezet (ruim € 15 mln) en een deel op het Deltafonds (ruim € 5 mln).

Ad 12. De egalisatieschuld voor het Rijkshuisvestingsstelsel, die reeds bij 1^e suppletoire wet 2014 door de Rijksvastgoeddienst was gevorderd, behoort te worden gedekt. Van de € 25 mln wordt ruim € 21 mln uit een incidentele besparing in het apparaat gefinancierd en het resterend deel wordt afgeboekt bij het artikel nominaal en onvoorzien.

Ad 13. Dit betreft de verdeling van de loon- en prijsbijstelling over de BDU (artikel 25), het Infrastructuurfonds en Deltafonds (artikel 26), het apparaat van het kerndepartement (artikel 98) en nominaal en onvoorzien (artikel 99).

Planning beleidsdoorlichtingen

In onderstaande tabel is de meerjarenplanning van de beleidsdoorlichtingen opgenomen.

Meerjarenplanning beleidsdoorlichtingen

realisatie

planning

Artikel

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Artikel 11 Waterkwantiteit

X

Artikel 12 Waterkwaliteit

X

Artikel 13 Ruimtelijke ontwikkeling (SVIR)

X

Artikel 14 Wegen en verkeersveiligheid

X

Artikel 15 OV-keten

X

Artikel 16 Spoor

X

Artikel 17 Luchtvaart overig

X

Artikel 18 Scheepvaart en havens

X

Artikel 19 Klimaat

X

Artikel 20 Lucht

X

Artikel 20 Geluid

X

Artikel 21 Duurzaamheid

X

Artikel 22 Externe veiligheid en risico’s (Besluit externe veiligheid inrichtingen)

X

Artikel 22 Externe veiligheid en risico’s (overig)

X

Artikel 23 Meteorologie, seismologie en aardobservatie

X

Artikel 24 Handhaving en toezicht

X

Artikel 25 Brede doeluitkering

Artikel 26 Bijdrage investeringsfondsen

Toelichting

De planning van de realisatie van de beleidsdoorlichting duurzaamheid is een jaar vervroegd naar 2014. De Brede doeluitkering (artikel 25) en de bijdrage investeringsfondsen (artikel 26) worden zoveel mogelijk meegenomen in de doorlichtingen van de beleidsartikelen. De instrumentering en normering ten behoeve van handhaving en toezicht van het beleid wordt bij de doorlichting van de beleidsartikelen meegenomen. De doorlichting van beleidsartikel 24 betreft de keuzes die in het handhavings- en toezichtbeleid door de ILT kunnen worden gemaakt.

Garanties

Overzicht garanties en achterborgstellingen

Het Ministerie van IenM heeft één garantieregeling, te weten de te weten de Regeling Bijzondere Financiering (Bodemsanering). Het betreft de mogelijkheid voor een ondernemer in het midden- en kleinbedrijf, met onvoldoende middelen of te weinig zekerheden voor krediet bij een bank, om een borgstelling voor een gedeelte van het benodigde budget voor bodemsanering te krijgen. Dit om de aanpak van bodemverontreinigingen op bedrijventerreinen te stimuleren. Om deze stimulans zo groot mogelijk te houden is in de regeling geen premie opgenomen.

Een garantie is een voorwaardelijke financiële verplichting van de overheid aan een derde buiten de overheid, die pas tot uitbetaling komt als zich bij de wederpartij een bepaalde omstandigheid (realisatie van een risico) voordoet.

Invulling aangescherpte garantiekader

In de kabinetreactie op het rapport van de Commissie Risicoregelingen is het garantiekader aangescherpt (Kamerstukken II, 2013/14, 33 750, nr. 13). Een van de doelen is het afbouwen van niet-gebruikte plafonds en het stopzetten van slapende regelingen. Bij de Regeling Bijzondere Financiering (Bodemsanering) was sprake van een verplichtingenplafond van € 65,3 miljoen. Gebleken is dat er weinig gebruik wordt gemaakt van deze regeling. Het gebruik steeg van ruim € 60.000 in 2008 tot ruim € 650.000 in 2010, om daarna gestaag af te nemen tot de huidige € 515.000. Vanwege het beperkte gebruik is - in lijn met de kabinetsreactie - het verplichtingenplafond verlaagd naar € 15 miljoen bij 1^e suppletoire wet 2014 IenM. In 2014 wordt een beleidsdoorlichting uitgevoerd op artikel 13. Op basis van deze beleidsdoorlichting zal de garantieregeling verder worden versoberd conform het aangescherpte garantiekader (bij begroting 2016).

Overzicht verstrekte garantie (bedragen x € 1.000)

Artikel

Omschrij ving

Uitstaande garanties 2013

Geraamd te verlenen 2014

Geraamd te vervallen 2014

Uitstaande garanties 2014

Garantie plafond 2014

Geraamd te verlenen 2015

Geraamd te vervallen 2015

Uitstaande garanties 2015

Totaal plafond

13

Krediet Bodemsanering

515

0

0

515

15.000

0

0

515

15.000

Totaal

515

0

0

515

15.000

0

0

515

15.000

Overzicht uitgaven en ontvangsten garanties (bedragen x € 1.000)

Artikel

Omschrij ving

Uitgaven 2013

Ontvang sten 2013

Saldo 2013

Uitgaven 2014

Ontvang sten 2014

Saldo 2014

Uitgaven 2015

Ontvang sten 2015

Saldo 2015

13

Krediet Bodemsanering

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Totaal

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid art. 13 (bedragen x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

Waarvan garantie-verplichtingen

65.344

15.000

15.000

15.000

2.2 De beleidsartikelen Beleidsartikel 11: Waterkwantiteit

Algemene Doelstelling

Het op orde krijgen en houden van een duurzaam watersysteem tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten, waardoor Nederland droge voeten heeft en over voldoende zoetwater beschikt.

(Doen) uitvoeren

Rollen en Verantwoordelijkheden

Vanuit de Begroting hoofdstuk XII wordt bijgedragen aan het Deltafonds (zie extracomptabele verwijzingen). Vanuit het Deltafonds worden maatregelen en voorzieningen op het gebied van waterveiligheid (artikel 1), zoetwatervoorziening (artikel 2) en beheer, onderhoud en vervanging (artikel 3) bekostigd. De rol (doen) uitvoeren heeft betrekking op taken binnen de beleidsdomeinen waterveiligheid, zoetwatervoorziening en waterkwantiteit:

• - 

  • • 

    Het waarborgen van de bescherming door primaire waterkeringen langs het kust- en IJsselmeergebied en de rivieren volgens het wettelijk niveau; alsmede het dynamisch handhaven van de kustlijn op het niveau van 2001 (basiskustlijn).

• - 

  • • 

    Het (doen) uitvoeren van verkenningen en planuitwerkingen ten behoeve van waterveiligheid en zoetwatervoorziening.

• - 

  • • 

    Het (doen) uitvoeren van aanlegprojecten, zoals het Hoogwaterbeschermingsprogramma, Ruimte voor de Rivier en de Maaswerken (waterveiligheid).

• - 

  • • 

    Het (doen) uitvoeren van beheer, onderhoud en vervanging (waterveiligheid, waterkwantiteit).

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving van het integrale waterbeleid, voor het Deltaprogramma en het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving. Ook is de Minister verantwoordelijk voor het verbeteren van de doeltreffendheid en de doelmatigheid van de bestuurlijke organisatie en het instrumentarium ten behoeve van het waterbeleid. Daarnaast regisseert de Minister de afstemming van het waterbeheer met de landen rondom de Noordzee en met de buurlanden bovenstrooms gelegen in de stroomgebieden van Rijn, Maas, Schelde en Eems.

De rol «regisseren» heeft op dit artikel ook betrekking op taken binnen de beleidsdomeinen waterkwantiteit, zoetwatervoorziening en innovatie:

• - 

  • • 

    Het realiseren van een maatschappelijk afgewogen verdeling van water en het daartoe zo te beheren hoofdwatersysteem dat wateroverlast en -tekort worden voorkomen. Het zorgen voor kaders en instrumentarium voor regionale afwegingen om het regionale watersysteem op orde te brengen en te houden. Deze aanpak is onder andere terug te vinden in het Nationaal Waterplan 2009-2015 (Hoofdstuk 4 «Waterbeleid in thema’s») en het Programma Rijkswateren 2010-2015 (waterkwantiteit).

• - 

  • • 

    Het zorgen voor het ontwikkelen en implementeren van integraal waterbeleid in een aanpak gericht op de gebieden met grote rijkswateren. Deze aanpak is onder andere terug te vinden in het Nationaal Waterplan 2009-2015 (Hoofdstuk 3 «Samenwerken aan realisatie van het waterbeleid» en Hoofdstuk 5 «Waterbeleid in gebieden»), het Beheer- en ontwikkelplan voor de Rijkswateren 2010-2015 en het Programma Rijkswateren 2010-2015.

• - 

  • • 

    Het beleid in het kader van de Topsector Water is gericht op het versterken van de concurrentiekracht van de Nederlandse watersector. Het gaat onder meer om het organiseren en uitvoeren van bilaterale handelsmissies en het ontvangen van buitenlandse delegaties (innovatie).

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en Toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Hieronder zijn de beleidsmatige indicatoren en kengetallen voor waterkwantiteit opgenomen. In productartikelen 1, 2 en 3 van het Deltafonds zijn de aan dit beleidsartikel gerelateerde productindicatoren en/of -kengetallen opgenomen.

Onderstaande indicatoren geven weer hoe het is gesteld met het aantal kilometers dijken en duinen en het aantal kunstwerken die zorgen voor waterveiligheid in Nederland. De cijfers zijn gebaseerd op de toetsronden uit 2001, 2006, 2011 en de verlengde derde toetsing uit 2014. Conform de Waterwet wordt periodiek getoetst of de primaire waterkeringen voldoen aan de wettelijke veiligheidsnormen. Deze toetsing wordt door de beheerder uitgevoerd volgens het door de Minister vastgestelde wettelijk toetsinstrumentarium. Indien een kering niet aan de norm voldoet, worden maatregelen getroffen. In 2013 is de Verlengde Derde Toetsronde Primaire Waterkeringen (LRT3+) gehouden. Deze toetsing kwam voort uit de derde toetsing uit 2011, met als bedoeling om zoveel mogelijk de categorie die bij de derde toetsing het oordeel «nader onderzoek nodig» had gekregen weg te werken. In 2014 is hierover aan de Tweede Kamer gerapporteerd met als belangrijkste conclusie dat voor circa 80% van de dijken en duinen het oordeel «nader onderzoek nodig» nu is omgezet in een definitief oordeel, wat eveneens geldt voor bijna 70% van de kunstwerken (Kamerstukken II, 2013/14, 31 710, nr. 32). Na drie rondes van toetsen heeft nog 1.302 km keringen de status afgekeurd. Die moeten dus worden versterkt in de nabije toekomst. Ongeveer de helft hiervan heeft reeds een plek in lopende verbeterprogramma’s, zoals HWBP-2, Ruimte voor de Rivier en Maaswerken. De afgekeurde keringen uit de derde en verlengde derde toetsing krijgen een plek in het nieuwe HWBP, mits wordt voldaan aan de subsidiecriteria. In 2017 start de volgende toetsronde. Over de resultaten van deze toetsing wordt in 2023 gerapporteerd aan de Eerste en Tweede Kamer.

Dijken en duinen (in kilometers)

Bron: Inspectie Leefomgeving en Transport, 2014

Kunstwerken (aangemerkt als primaire waterkering in aantallen)

Bron: Inspectie Leefomgeving en Transport, 2014

Ongeveer 60% van ons land zou regelmatig onder water staan als er geen dijken en duinen zouden zijn. In dit gebied wonen negen miljoen mensen en wordt 70% van ons BNP verdiend. Maatschappelijk gezien is aandacht voor de waterveiligheid dus van cruciaal belang voor de leefbaarheid en de economie van Nederland (Kamerstukken II, 2012/13, 33 400, nr. 19).

Ten behoeve van een goede verdeling van water wordt peilbeheer op het hoofdwatersysteem toegepast. Hiervoor dienen de streefpeilen van drie belangrijke watersystemen (het IJsselmeer, Amsterdam-Rijnkanaal/ Noordzeekanaal en het Haringvliet) op het afgesproken niveau te worden gehouden. Stuwen en spuien/gemalen zijn nodig om dit peil te beïnvloeden.

Realisatie

Streefwaarde

Streefwaarde

Indicator

Eenheid

2013

2014

2015

Beschikbaarheid streefpeilen voor Noordzeekanaal/ Amsterdam-Rijnkanaal, IJsselmeer en Haringvliet

%

100%

90%

90%

De norm is dat 90% van de (24-uursgemiddelde) tijd de afgesproken (streef)peilen, onder normale omstandigheden, binnen de operationele marge worden gerealiseerd. De streefpeilen van het Haringvliet, Amsterdam-Rijnkanaal, Noordzeekanaal en IJsselmeer (alleen zomerpeil telt mee) waren in 2013 de gehele periode binnen de marge.

Over de voortgang van het integraal waterbeleid ten behoeve van de grote rijkswateren wordt jaarlijks gerapporteerd in Water in Beeld (waterveiligheid, zoetwatervoorziening). Meer specifieke resultaatinformatie over het waterkwantiteitsbeleid wordt jaarlijks door de waterschappen gepubliceerd in de Waterschapsspiegel.

Beleidswijzigingen

In het Deltaprogramma 2015, die met Prinsjesdag 2014 naar de Tweede Kamer gaat, doet het kabinet voorstellen voor «deltabeslissingen». De deltabeslissingen omvatten de hoofdkeuzes voor waterveiligheid, ruimtelijke adaptatie en zoetwatervoorziening en zijn daarmee structurerend voor de aanpak van de opgaven in onder andere het IJsselmeergebied en de Rijn-Maasdelta en bepalend voor de uit te voeren maatregelen. Het rijksbeleid dat volgt uit het Deltaprogramma 2015 wordt beleidsmatig verankerd in het Nationaal Waterplan.

Meer informatie over de stand van zaken van de deltabeslissingen is te vinden in het Deltaprogramma 2015.

Aan de vereisten van de Waterwet, waaronder de eisen die voortvloeien uit de Kaderrichtlijn Water, de Richtlijn Overstromingsrisico’s en de Kaderrichtlijn Mariene Strategie, wordt invulling gegeven via een uiterlijk per 22 december 2015 uit te brengen beknopt Tweede Nationaal Waterplan dat in ieder geval de stroomgebiedbeheerplannen en overstromingsrisicobeheerplannen zal bevatten (Kamerstukken II, 2013/14, 31 710, nr. 30).

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 11 Waterkwantiteit (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

37.457

41.246

30.634

37.510

37.421

37.006

37.605

Uitgaven:

41.021

41.848

37.847

39.421

37.728

37.006

37.605

Waarvan juridisch verplicht

83%

11.01

Algemeen waterbeleid

35.591

34.454

32.903

34.211

31.930

29.212

29.812

11.01.01

Opdrachten

1.812

2.562

3.354

4.374

4.668

4.880

4.878

11.01.02

Subsidies

12.259

10.522

9.506

10.770

8.886

8.886

8.886

- Partners voor Water (HGIS)

11.615

10.500

9.506

10.770

8.886

8.886

8.886

- Overige subsidies

644

22

0

0

0

0

0

11.01.03

Bijdrage aan agentschappen

20.993

19.332

18.005

17.029

16.338

15.408

16.010

- waarvan bijdrage aan RWS

20.265

18.774

17.605

16.629

15.938

15.008

15.610

- waarvan bijdrage aan KNMI

728

558

400

400

400

400

400

11.01.04

Bijdrage aan medeoverheden

527

2.038

2.038

2.038

2.038

38

38

11.02

Waterveiligheid

3.338

2.842

2.516

2.802

2.891

4.890

4.889

11.02.01

Opdrachten

3.338

2.842

2.516

2.802

2.891

4.890

4.889

11.03

Grote oppervlaktewateren

2.092

4.552

2.428

2.408

2.907

2.904

2.904

11.03.01

Opdrachten

2.092

4.237

2.107

2.081

2.573

2.559

2.559

11.03.05

Bijdrage aan internationale organisaties

0

315

321

327

334

345

345

Ontvangsten

78

30

23.800

0

0

0

0

Extracomptabele verwijzingen

Extracomptabele verwijzing naar artikel 1 Investeren in Veiligheid van het Deltafonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 1 Investeren in Veiligheid van het Deltafonds

657.734

551.077

542.915

478.067

395.011

Andere ontvangsten van artikel 1 Investeren in Veiligheid van het Deltafonds

246.003

206.694

189.874

171.652

171.424

Totale uitgaven op artikel 1 Investeren in Veiligheid van het Deltafonds

903.737

757.771

732.789

649.719

566.435

waarvan

1.01

Grote projecten waterveiligheid

792.671

627.251

541.541

342.297

167.421

1.02

Overige aanlegprojecten

105.716

126.470

189.873

306.947

398.664

1.03

Studiekosten

5.350

4.050

1.375

475

350

Extracomptabele verwijzing naar artikel 2 Investeren in zoetwatervoorziening van het Deltafonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 2 Investeren in zoetwatervoorziening van het Deltafonds

2.249

32.879

23.711

2.126

1.721

Andere ontvangsten van artikel 2 Investeren in zoetwatervoorziening van het Deltafonds

4.000

4.907

0

0

0

Totale uitgaven op artikel 2 Investeren in zoetwatervoorziening van het Deltafonds

6.249

37.786

23.711

2.126

1.721

waarvan

2.02

Ov.waterinvest.zoetwatervoorz.

4.258

36.065

21.991

406

0

2.03

Studiekosten

1.991

1.721

1.720

1.720

1.721

Extracomptabele verwijzing naar artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds

190.021

208.829

146.742

136.554

120.146

Andere ontvangsten van artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds

0

0

0

0

0

Totale uitgaven op artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds

190.021

208.829

146.742

136.554

120.146

waarvan

3.01

Watermanagement

7.734

6.964

6.962

6.962

6.962

3.02

Beheer en Onderhoud

182.287

201.865

139.780

129.592

113.184

11.01 Algemeen Waterbeleid

Budgetflexibiliteit

Een deel van het opdrachtenbudget is juridisch verplicht. Dit heeft met name betrekking op de structurele uitwerking van de wettelijke taken op basis van de Waterwet. Het restant heeft vooral betrekking op de uitwerking van de afspraken in het Bestuursakkoord Water (BAW) en de uitvoering van activiteiten in het kader van het Nationaal Waterplan (NWP). De uitgaven voor de subsidies, de bijdrage aan medeoverheden voor de tijdelijke subsidieregeling kwijtschelding door waterschappen en de agentschapsbijdragen aan RWS en KNMI zijn volledig juridisch verplicht. De subsidies en de bijdragen aan medeoverheden hebben een beperkte tijdshorizon en de agentschapsbijdragen hebben een structureel karakter.

11.02 Waterveiligheid

Een deel van het opdrachtenbudget is juridisch verplicht. Dit heeft betrekking op de uitfinanciering van diverse kleine verplichtingen die tot en met 2013 zijn aangegaan.

11.03 Grote oppervlaktewateren

De uitgaven voor de opdrachten zijn deels juridisch verplicht. Dit heeft onder andere betrekking op de structurele financiering van de contributies voor de uitvoering van de Scheldeverdragen en de uitfinanciering van diverse kleine verplichtingen die tot en met 2013 zijn aangegaan.

Het niet juridisch verplichte deel op dit artikel heeft met name betrekking op de onder de financiële instrumenten opgenomen opdrachten op het gebied van algemeen waterbeleid, veiligheid en grote oppervlaktewateren.

11.01 Algemeen waterbeleid

Toelichting op de financiële instrumenten

11.01.01 Opdrachten

Het in mei 2011 getekende Bestuursakkoord Water (Kamerstukken II 2010/11, 27 625, nr. 204) wordt uitgevoerd. De tussentijdse evaluatie van begin 2014 laat zien dat de Bestuursakkoordpartners goed op koers zijn. Ook in 2015 is voor onderdelen zoals de monitoring van de doelmatigheidswinst beleidsonderzoek noodzakelijk.

Het huidige Nationaal Waterplan (NWP) loopt tot 2016. Het ontwerp NWP2 zal de in de Waterwet genoemde onderwerpen bevatten en gaat eind 2014 de inspraak in. Eind 2015 moet het NWP2 vastgesteld zijn.

In maart 2015 worden voor het eerst waterschapsverkiezingen samen met provinciale statenverkiezingen gehouden. De gemeenten zijn belast met de organisatie van beide verkiezingen. Tijdens de Tweede Kamerbehandeling van het wetsvoorstel Wet aanpassing waterschapsverkiezingen is door de Minister aangegeven dat na afloop van de verkiezingen er een evaluatie zal komen van het waterschapsbestel, met name over de geborgde zetels en de bezoldiging van het dagelijks bestuur van de waterschappen.

De activiteiten op het gebied van de Watercoalitie zijn gericht op het ontwikkelen van een nieuw sturingsinstrument voor het waterdomein. Rond het onderwerp «Water in en om het huis» wordt onderzocht of met adaptieve sturing bijgedragen kan worden aan de beleidsdoelen van water en heeft als doel om ook huishoudens daarbij meer te activeren. Dit onderwerp sluit naadloos aan bij de doelstellingen van het Bestuursakkoord Water en met name de afspraken over de waterketen.

Over de monitoring van de stand van zaken rond het waterbeleid in Nederland wordt jaarlijks gerapporteerd in «Water in beeld». Hierin wordt ingegaan op de uitvoering van de acties uit het Nationaal Waterplan 2009-2015 en het Bestuursakkoord Water, die worden verricht om de delta veilig, sterk en leefbaar te houden.

Zowel in het Bestuursakkoord Water als in de Topsector Water zijn afspraken gemaakt en doelen gesteld om te investeren in menselijk kapitaal. De belangrijkste programmalijnen zijn het versterken van het imago van de sector en bevorderen van de instroom, het binden en boeien van medewerkers, het stimuleren van personele uitwisselingen (platform Water ontmoet Water) en het versterken van de samenwerking met onderwijs- en onderzoekinstellingen.

In 2015 wordt binnen IenM een arbeidsmarktstrategie opgezet, waarin vanuit de topsector elementen ten aanzien van investeren in menselijk kapitaal worden ondergebracht. Deze activiteiten passen eveneens in het perspectief van de communicatiestrategie water en, indien de vertaalslag wordt gemaakt uit het OESO rapport, van de campagne «bridging the awareness gap».

De Helpdesk Water is onderdeel van de dienst Water, Verkeer en Leefomgeving van RWS. De Helpdesk Water zorgt voor beantwoording van vragen van waterprofessionals en publiek op het waterdossier. Met de ontwikkeling van de Omgevingswet wordt ook gekeken naar de mogelijkheden van verdere integratie van de helpdesks op dit terrein.

In 2014 wordt het Omgevingsloket 3.0 aanbesteed. De nieuwe versie moet het mogelijk maken om het loket sneller en eenvoudiger te kunnen aanpassen aan wijzigingen in de regelgeving. Hiermee wordt tevens geanticipeerd op de komst van de Omgevingswet. Naar verwachting is Omgevingsloket 3.0 de tweede helft van 2015 gereed. De toevoeging van het Waterdomein aan het Omgevingsloket vergemakkelijkt de aanvraagprocedure voor burgers en bedrijven. Er wordt toegewerkt naar een steeds verdere verbetering van de digitale formulieren.

11.01.02 Subsidies

HGIS Partners voor Water: Het programma Water Mondiaal is een belangrijk instrument bij het realiseren van de mondiale ambities. Door de krachten te bundelen en daarmee de internationale positie van de Nederlandse watersector te verbeteren wordt bijgedragen aan oplossingen voor de wereldwaterproblematiek. De interdepartementale samenwerking tussen de ministeries van IenM, BuZa (incl. HGIS) en EZ wordt gecontinueerd. Onderdeel hiervan is het uitvoeringsprogramma Partners voor Water dat loopt tot en met 2015. De uitgaven worden via de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) gefinancierd.

11.01.03 Bijdragen aan agentschappen

Deze bijdrage heeft betrekking op beleidsadvisering, vertegenwoordiging in internationale werkgroepen, opstelling van rapportages en evaluaties en begeleiding van opdrachten aan de markt en aan Deltares. Hiervoor wordt jaarlijks een opdracht aan RWS verstrekt. Tot deze opdracht behoren ondere andere de bijdragen aan de uitwerking van de deelprogramma’s in het kader van het Deltaprogramma, zoals de deelprogramma’s Veiligheid, Zoetwater, Rivieren en Kust.

Aan het KNMI worden diverse onderzoeken en analyses gevraagd omtrent neerslagpatronen, het gedrag van extreme stormen, verbeterde windmodellen, het weer in de toekomst en risico-analyses ten aanzien van het samenvallen van extreme weerssituaties. De resultaten van deze analyses dragen bij aan de onderbouwing van het wettelijke toetsinstrumentarium voor de primaire waterkeringen en het waterveiligheidsbeleid in het algemeen.

11.01.04 Bijdragen aan medeoverheden

Sinds 1 januari 2012 mogen lokale overheden op grond van de Uitvoeringsregeling Invorderingswet 1990 bij het bepalen van het netto-besteedbare inkomen in het kader van de kwijtschelding rekening houden met de netto-kosten van kinderopvang. Ter compensatie van de gederfde inkomsten van de gemeenten en waterschappen heeft het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid € 10 mln per jaar beschikbaar gesteld. Voor de waterschappen gaat het om € 2 mln per jaar tot 2018.

Bijdrage aan de bekostiging van de deelname van de waterschappen aan de Commissie Bepalingen regeling Beleidsvoorbereiding en Verantwoording Waterschappen (BBV). Het secretariaat van de Commissie wordt uitgevoerd door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten maar betaald door het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Parallel aan het feit dat het Ministerie van Binnenlandse Zaken een financiële bijdrage levert aan het secretariaat voor de rol van de Commissie ten aanzien van gemeenten en provincies, wordt van IenM een bijdrage gevraagd voor de rol ten aanzien van de waterschappen.

11.02 Waterveiligheid 11.02.01 Opdrachten

In 2015 wordt door het Rijk in overleg met decentrale overheden uitvoering gegeven aan het vervolmaken van de overstromingsrisicobeheerplannen voor de vier stroomgebieden Eems, Rijn, Maas en Schelde. De definitieve plannen moeten uiterlijk december 2015 aan het publiek ter beschikking zijn gesteld waarna ze aan de EU-commissie worden gerapporteerd. Voor zowel de risicokaarten als de plannen wordt opdracht gegeven voor ondersteuning, ontwikkeling en het beheer.

Op basis van de Derde Toetsronde Primaire Waterkeringen wordt ook in 2015 gewerkt aan het voorbereiden van de programmering van hoogwaterbeschermingsmaatregelen als onderdeel van het Deltaprogramma. Daarnaast wordt de Vierde Toetsronde Primaire Waterkeringen (2017) voorbereid.

Het wettelijk toetsinstrumentarium, te weten de Hydraulische Randvoorwaarden en het Voorschrift Toetsen op Veiligheid, wordt op basis van technische ontwikkelingen en voortschrijdend inzicht geactualiseerd. Hiervoor worden opdrachten gegeven voor onderzoek, kwaliteitsborging en het organiseren van kennisuitwisseling.

In 2015 wordt gewerkt aan de implementatie van de Deltabeslissing Waterveiligheid. In deze Deltabeslissing is de overstap gemaakt naar de risicobenadering. De doelen van het waterveiligheidsbeleid worden via normspecificaties voor primaire waterkeringen wettelijk verankerd. In 2015 wordt gewerkt aan de daarvoor benodigde aanpassing van de Waterwet. Ook wordt het toets- en ontwerpinstrumentarium aangepast aan de nieuwe normering.

11.03 Grote oppervlaktewateren 11.03.01 Opdrachten

IenM werkt mee aan integrale gebiedsontwikkeling in het Waddengebied, onder andere met het doel om de veiligheid van het Waddengebied voor de lange termijn te kunnen waarborgen. Tevens zijn er activiteiten om Nederlandse beleidsdoelen te realiseren in samenhang met activiteiten in Duitsland en Denemarken en worden werkzaamheden uitgevoerd ter ondersteuning van de deelname door IenM aan het Regiecollege Waddengebied.

Met de beleidsnota Noordzee, als onderdeel van het tweede Nationaal Water Plan, wordt het beleidskader voor 2015-2021 vastgesteld. Vanaf 2015 zal daar uitvoering aan worden gegeven; centrale thema’s daarbij zijn multifunctioneel ruimtegebruik, Blue Growth en integraal en duurzaam werken. De lange termijn perspectieven voor het geïntegreerd beleid op de Noordzee die in de Noordzee 2050 gebiedsagenda staan, geven een gemeenschappelijk kader. In het kader van de duurzame energie doelstelling zal in 2015, samen met het Ministerie van EZ, worden gewerkt aan de verdere uitrol van windenergie op zee. In 2015 zal de samenwerking met de Noordzeelanden op het gebied van Maritieme Ruimtelijke ordening en die met de Europese Commissie met het oog op het voorzitterschap van Nederland in 2016, worden geïntensiveerd. Nederland wil komen tot een meer integrale afstemming met de buurlanden op thema’s als Blue Growth, scheepvaart (veiligheid), bouwen met de Noordzeenatuur en Wind op zee.

In 2015 zal de samenwerking met de Noordzeelanden op het gebied van Maritieme Ruimtelijke ordening en die met de Europese Commissie met het oog op het voorzitterschap van Nederland in 2016, worden geïntensiveerd. Nederland wil komen tot een meer integrale afstemming met de buurlanden op thema’s als Blue Growth, scheepvaart(veiligheid), bouwen met de Noordzeenatuur en Wind op zee.

De Rijksstructuurvisie Volkerak-Zoommeer (RGV) beziet de wenselijkheid en haalbaarheid op de lange termijn van waterberging op de Grevelingen, van beperkt getij terug op Grevelingen en het weer zout maken van het Volkerak-Zoommeer (VZM). Hiermee geeft het Rijk invulling aan zijn beleidsverantwoordelijkheden op het gebied van waterveiligheid en zoetwater (Deltaprogramma), waterkwaliteit (Kaderrichtlijn Water) en economie en innovatie (topsectorenbeleid). Besluitvorming over de RGV is voorzien eind 2014, in samenhang met de deltabeslissingen van het kabinet en het programma Gebiedsontwikkeling Grevelingen en VZM van de provincies Zuid-Holland, Noord-Brabant en Zeeland.

11.03.05 Bijdragen aan internationale organisaties

De bijdragen aan internationale organisaties betreffen uitvoeringskosten in het kader van de samenwerking met de Vlaams Nederlandse Schelde Commissie.

Beleidsartikel 12: Waterkwaliteit

Algemene Doelstelling

Het op orde krijgen en houden van een duurzaam watersysteem tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten, waardoor Nederland schoon (drink)water heeft.

(Doen) uitvoeren

Rollen en Verantwoordelijkheden

Vanuit de Begroting hoofdstuk XII (artikel 26.02) wordt een bijdrage gedaan aan het Deltafonds (artikel 7). Vanuit het Deltafonds worden maatregelen en voorzieningen op het gebied van waterkwaliteit bekostigd. De rol «(doen) uitvoeren» heeft betrekking op taken binnen het beleidsdomein waterkwaliteit:

• - 

  • • 

    Het (doen) uitvoeren van aanlegprojecten, zoals het Verbeterprogramma Waterkwaliteit Rijkswateren.

• - 

  • • 

    Het (doen) uitvoeren van beheer, onderhoud en vervanging.

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving van het integrale waterbeleid en het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving. Ook is de Minister verantwoordelijk voor het verbeteren van de doeltreffendheid en de doelmatigheid van de bestuurlijke organisatie en het instrumentarium ten behoeve van het waterbeleid. Daarnaast regisseert de Minister de afstemming van het waterbeheer rondom de Noordzee en met de buurlanden bovenstrooms gelegen in de stroomgebieden van Rijn, Maas, Schelde en Eems.

De rol «regisseren» heeft in dit artikel betrekking op taken binnen de volgende onderdelen:

• - 

  • • 

    Beleidsontwikkeling ten behoeve van het bereiken van een goede ecologische en chemische waterkwaliteit van de oppervlaktewateren in de stroomgebieden van de Rijn, Maas, Schelde, Eems en de uitvoering gericht op het halen van een goede chemische en kwantitatieve toestand van de grondwateren in de vier stroomgebieden conform de voorschriften zoals opgenomen in de Kaderrichtlijn Water (KRW), om in drie planperiodes uiterlijk in 2027 aan de Europese verplichtingen te voldoen ¹⁰.

• - 

  • • 

    Beleidsontwikkeling ten behoeve van het nemen van de nodige maatregelen om een goede milieutoestand te bereiken en te behouden in het Nederlandse deel van de Noordzee, in samenwerking en samenhang met de andere Noordzeelanden, conform de vereisten zoals opgenomen in de Kaderrichtlijn Mariene Strategie ¹¹.

• - 

  • • 

    Ten aanzien van de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) geldt dat de coördinerende verantwoordelijkheid ligt bij de Minister van IenM, tezamen met de Minister van EZ voor zover het aangelegenheden betreft die mede tot zijn verantwoordelijkheid behoren.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Op dit artikel worden geen uitgaven meer verantwoord gericht op de aanleg van voorzieningen en maatregelen ten behoeve van het bereiken van een goede ecologische en chemische kwaliteit van de oppervlaktewateren in de stroomgebieden van de Rijn, Maas, Schelde, Eems en het bereiken van een goede chemische en kwantitatieve toestand van de grondwateren in de vier stroomgebieden, conform de voorschriften zoals opgenomen in de Kaderrichtlijn Water (KRW), om in drie planperiodes uiterlijk in 2027 aan de Europese verplichtingen te voldoen ¹². Dit onderdeel is vanaf 2015 ondergebracht bij artikel 7 van het Deltafonds.

Indicatoren en Kengetallen

Over de ecologische en chemische kwaliteit van de oppervlaktewateren in de stroomgebieden van de Rijn, Maas, Schelde, Eems en het bereiken van een goede chemische en kwantitatieve toestand van de grondwateren in de vier stroomgebieden wordt de Tweede Kamer jaarlijks geïnformeerd via «Water in Beeld» (laatste publicatie: Kamerstukken II, 2012/13, 27 625, nr. 290). Ook heeft IenM het PBL gevraagd om de tussenresultaten in het Milieucompendium te presenteren. De indicator «KRW-maatregelen per fase per einde van het jaar (rijkswateren)» is met de overgang van de middelen voor waterkwaliteit vanaf deze begroting opgenomen in het Deltafonds bij artikel 7.

Beleidswijzigingen

De Waterwet is aangepast op grond van een aangenomen amendement Jacobi (Kamerstukken II, 2013/14, 33 503, nr. 8). Met het aannemen hiervan is besloten om de financiering van waterkwaliteit onderdeel te maken van het Deltafonds onder de voorwaarde dat de waterkwaliteitsopgave niet ten koste mag gaan van de bestaande budgetten op het Deltafonds. Hierdoor is in het Deltafonds artikel 7 aangemaakt voor de uitgaven voor schoon en ecologisch gezond water conform de Kaderrichtlijn Water en voor de overige investeringen in waterkwaliteit. Volgens de actuele raming is ca. € 474 mln nodig voor de KRW-opgave tot en met 2027. In de voorliggende begroting is hiervoor dekking gevonden en worden de middelen ten behoeve van investeringen in waterkwaliteit naar het Deltafonds overgeheveld.

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 12 Waterkwaliteit (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

70.389

84.433

4.564

6.079

5.487

5.493

5.492

Uitgaven:

78.565

85.690

6.225

7.685

6.474

5.493

5.492

Waarvan juridisch verplicht

78%

12.01

Waterkwaliteit

78.565

85.690

6.225

7.685

6.474

5.493

5.492

12.01.01

Opdrachten

4.729

4.140

4.012

4.467

3.947

3.953

3.952

12.01.02

Subsidies

94

385

262

40

219

0

0

12.01.03

Bijdrage aan agentschappen

65.861

78.944

0

0

0

0

0

- Verbeterprogramma Waterkwaliteit rijkswateren

52.791

67.968

0

0

0

0

0

- Natuurcompensatie Perkpolder

7.325

7.372

0

0

0

0

0

- Natuurlijker Markermeer/IJ’meer

4.485

3.153

0

0

0

0

0

- Verruiming vaargeul Westerschelde

1.260

451

0

0

0

0

0

12.01.04

Bijdrage aan medeoverheden

6.557

632

404

1.531

741

0

0

12.01.05

Bijdrage aan internationale organisaties

1.324

1.589

1.547

1.647

1.567

1.540

1.540

Ontvangsten

0

0

0

0

0

0

0

Extracomptabele verwijzingen

Extracomptabele verwijzing naar artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds

190.021

208.829

146.742

136.554

120.146

Andere ontvangsten van artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds

0

0

0

0

0

Totale uitgaven op artikel 3 Beheer, onderhoud en vervanging van het Deltafonds

190.021

208.829

146.742

136.554

120.146

waarvan

3.01

Watermanagement

7.734

6.964

6.962

6.962

6.962

3.02

Beheer en Onderhoud

182.287

201.865

139.780

129.592

113.184

Extracomptabele verwijzing naar artikel 4 Experimenteren cf art. III Deltawet van het Deltafonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 4 Experimenteren cf art. III Deltawet van het Deltafonds

11.463

3.537

0

0

0

Andere ontvangsten van artikel 4 Experimenteren cf art. III Deltawet van het Deltafonds

0

0

0

0

0

Totale uitgaven op artikel 4 Experimenteren cf art. III Deltawet van het Deltafonds

11.463

3.537

0

0

0

waarvan

4.01

4.01 Experimenteerprojecten

11.463

3.537

0

0

0

Extracomptabele verwijzing naar artikel 7 Investeren in waterkwaliteit van het Deltafonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 7 Investeren in waterkwaliteit van het Deltafonds

46.770

44.586

41.404

40.821

53.765

Andere ontvangsten van artikel 7 Investeren in waterkwaliteit van het Deltafonds

0

0

0

0

0

Totale uitgaven op artikel 7 Investeren in waterkwaliteit van het Deltafonds

46.770

44.586

41.404

40.821

53.765

waarvan

7.01

Real.progr.Kaderrichtlijn water

38.827

42.464

38.140

40.057

53.001

7.02

Overige aanlegprojecten Waterveiligheid

7.943

2.122

3.264

764

764

12.01 Waterkwaliteit

Budgetflexibiliteit

Een deel van het opdrachtenbudget is juridisch verplicht. Dit heeft betrekking op de uitfinanciering van diverse kleine verplichtingen die tot en met 2014 zijn aangegaan. De uitgaven voor de subsidies, de bijdragen aan medeoverheden en de bijdragen aan internationale organisaties zijn volledig verplicht. De subsidies hebben een beperkte tijdshorizon. De bijdragen aan medeoverheden zijn bestemd voor het synergieprogramma KRW en lopen door tot en met 2016. De bijdragen aan internationale organisaties zijn bestemd voor structurele jaarlijkse contributies voor de internationale riviercommissies en de OSPAR-commissie, die in internationale verdragen zijn opgericht, en de bijdragen aan de UNESCO tot en met 2015, die een gevolg geven aan twee Memoranda of Understanding.

Het niet-juridisch verplichte deel op dit artikel heeft met name betrekking op de uitvoering van activiteiten in het kader van de Kaderrichtijn Water (KRW), de Kaderrichtijn Mariene Strategie (KRM) en de ondersteuning van de internationale riviercommissies en OSPAR in de voorbereiding en de uitvoering van hun werkzaamheden.

12.01 Waterkwaliteit

Toelichting op de financiële instrumenten

12.01.01 Opdrachten

De stroomgebiedbeheerplannen onder de KRW ¹³ kennen een 6-jaarlijkse cyclus. Doel is om in 2027 de doelstelling van schoon water en een gezond watersysteem voor duurzaam gebruik bereikt te hebben. Ieder jaar wordt in Water in Beeld de voortgang van de uitvoering van de maatregelen gerapporteerd. De eerste generatie stroomgebiedbeheerplannen is in 2009 afgerond. De volgende versie van de stroomgebiedbeheerplannen moet 22 december 2015 klaar zijn. Omdat te kunnen bereiken gaan de ontwerp-plannen eind december 2014 de inspraak in. Proces en producten zijn beschreven in het Werkprogramma Stroomgebiedbeheerplannen 2015 (vastgesteld in december 2012). De middelen voor de daadwerkelijke uitvoering van de KRW-maatregelen staan vanaf 2015 op het Deltafonds, artikel 7.

De Europese Kaderrichtlijn Mariene strategie (KRM) kent, net als de KRW, een zesjarige plancyclus. Nu wordt tot aan 2016 gewerkt in de eerste plancyclus. In 2015 wordt op basis van de Mariene Strategie Deel 1 (Initiële Beoordeling, de Goede Milieu Toestand en bijbehorende milieudoelen voor 2020 en indicatoren) besloten over Mariene Strategie Deel 3, het KRM-Programma van Maatregelen en over onderwerpen waarvoor aanvullend beleid nodig is om aan de richtlijn te voldoen. Dit KRM-Programma van Maatregelen zal deel uitmaken van het Nationaal Waterplan 2. Een maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA) maakt hier onderdeel van uit. Het kabinet wil meer invulling geven aan haar faciliterende rol ten aanzien van «kansen benutten» voor het samengaan van een duurzame economische groei en gebruik met een gezond systeem, en voor eventueel ecosysteemherstel. Uitbestedingen zijn er voor de uitvoering van het KRM-Monitoringprogramma (Mariene Strategie Deel 2, vastgesteld in 2014), ontwikkeling van indicatoren en kennisprogrammering. Hierbij wordt maximaal ingezet op internationale afstemming en samenwerking (Noordzeeregio, OSPAR, EU-programmering) en op samenwerking met kennisinstituten en belanghebbenden.

12.01.02 Subsidies

Ter uitvoering van het Bestuursakkoord Water zijn door de stichting Rioned met subsidie van het Ministerie van IenM 15 kenniscoaches waterketen aangesteld. Deze kenniscoaches zijn beschikbaar voor de samenwerkende partijen in de regio’s om proces en inhoud te ondersteunen.

12.01.04 Bijdragen aan medeoverheden

Het Synergieprogramma KRW is gericht op synergie tussen ruimtelijke maatregelen ten behoeve van de doelstellingen van de KRW en andere rijksdoelen. Het programma omvat circa 120 projecten, waaronder ruim 80 projecten in het landelijk gebied. Ingevolge het Bestuursakkoord natuur zijn deze laatste projecten gedecentraliseerd. De provincies zijn nu verantwoordelijk voor de verdere uitvoering van die projecten. Gemeenten en waterschappen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de circa 40 synergieprojecten in het stedelijk gebied. Het Synergieprogramma KRW loopt door tot en met 2016.

12.01.05 Bijdragen aan internationale organisaties

Nederland is partij in de verdragen waarin de internationale riviercommissies voor de Rijn, Maas en Schelde zijn opgericht. In deze commissies bespreekt Nederland watervraagstukken, op het gebied van kwaliteit, droogte en overstroming. De contributie voor deze commissies wordt jaarlijks vastgesteld.

Voor de internationale samenwerking en afstemming over vraagstukken op het gebied van mariene milieu, ecologie en biodiversiteit in het noordoostelijk deel van de Atlantische Oceaan, inclusief de Noordzee, bestaat het OSPAR-verdrag. Ook voor OSPAR is jaarlijks contributie verschuldigd.

Door middel van twee Memoranda of Understanding (MOU’s) wordt UNESCO ondersteund. Het gaat hier om ondersteuning van het grondwaterinstituut «IGRAC» en om capacity building door UNESCO-IHE. De activiteiten versterken de internationale profilering die Nederland ambieert als centrum voor watervraagstukken.

In VN-kader wordt ingezet op de totstandkoming van een breed en integraal water-SDG (sustainable development goal). Daarbinnen wordt specifiek de nadruk gelegd op het verminderen van risico’s van watergerelateerde rampen. Hiervoor wordt met multilaterale internationale organisaties en platforms samengewerkt en activiteiten ondersteund. Zo worden bijdragen geleverd aan het Post-Hyogo Framework van UNISDR, HELP, GWP, OESO en World Water Council.

Beleidsartikel 13: Ruimtelijke Ontwikkeling

Algemene Doelstelling

Een ruimtelijk beleid voor een concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig Nederland, waarin sprake is van regionaal maatwerk, waarin de gebruiker voorop staat, waarin investeringen scherp geprioriteerd worden en waarin ruimtelijke ontwikkelingen, milieu en mobiliteit met elkaar zijn verbonden.

Regisseren

Rollen en Verantwoordelijkheden

Het Rijksbeleid voor ruimtelijke ontwikkeling is beschreven in de in 2012 vastgestelde Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR; Kamerstukken II, 2011/12, 32 660, nr. 50). Dit ruimtelijk beleid kent een selectieve beleidsinzet op 13 nationale belangen. Bij deze 13 nationale belangen is het Rijk verantwoordelijk voor de uitvoering. Het Rijk blijft verantwoordelijk voor het systeem van ruimtelijk ordening. In dit kader werkt het Rijk aan meer eenvoudige regelgeving. Daarbij verwacht het Rijk dat medeoverheden zich eveneens inzetten voor meer eenvoud en verdere integratie op het gebied van ruimtelijke regelgeving. Hierdoor neemt de bestuurlijke drukte af en ontstaat er ruimte voor regionaal maatwerk. Om dit doel te bereiken is goede samenwerking met en inzet door medeoverheden van groot belang. De uitvoering van de SVIR is in 2012 gestart.

Door een goede afstemming met de andere overheden en met maatschappelijke partners kan de rijksrol zo efficiënt mogelijk worden ingevuld. De Minister van IenM is vanuit deze rol verantwoordelijk voor:

• - 

  • • 

    Het opstellen, onderhouden en coördineren van nationale en EU kaders en wet- en regelgeving op ruimtelijk gebied en ten aanzien van interbestuurlijke geo-informatie en de daarbij behorende informatievoorziening. Het vertalen en implementeren van relevante Europese beleidskaders. Samenwerken met bedrijfsleven en wetenschap in een topteam geo-informatie om de gezamenlijke opgestelde toekomstvisie GeoSamen te realiseren.

• - 

  • • 

    Vanuit de ruimtelijke invalshoek bijdragen aan (de nieuwe) bestuurlijke structuren en inrichting.

• - 

  • • 

    De duurzame kwaliteit van de ruimtelijke inrichting en doelmatig gebruik van het bodem- en watersysteem.

• - 

  • • 

    Het ontwikkelen van nationale ruimtelijke visies, zoals de Structuurvisie Ondergrond en een Visie op de ruimtelijke kansen voor duurzame energie-opwekking, -opslag en -transport in 2050.

• - 

  • • 

    Verdere ontwikkeling van kennis op het ruimtelijke vlak en het faciliteren van de toepassing daarvan door de andere overheden.

• - 

  • • 

    De structurele verankering van het ruimtelijk ontwerp in de beleidsprocessen en projecten van de ruimtelijke ontwikkeling.

• - 

  • • 

    Via de gebiedsagenda’s in kaart brengen van de inhoudelijke samenhang tussen de verschillende onderdelen van het ruimtelijk-fysieke domein (onder andere woningbouw, bereikbaarheid, economie, energie, natuur en waterveiligheid). Dit gebeurt op een zodanige wijze dat Rijk en regio tijdens het Bestuurlijk Overleg MIRT afspraken kunnen maken over afgestemde acties en investeringsbeslissingen.

• - 

  • • 

    De stelselherziening van het omgevingsrecht.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

De monitor Infrastructuur en Ruimte onderzoekt de realisatie van de 13 nationale belangen uit de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR), afgezet tegen de gestelde ambities. In 2012 heeft het PBL de nulmeting uitgebracht. In 2014 is de eerste herhalingsmeting verschenen. Daarin wordt, op verzoek van de Tweede Kamer, behalve aan de 13 nationale belangen uit de SVIR ook aandacht besteed aan enkele van de «losgelaten» doelen van de Nota Ruimte. In 2015 zal de evaluatie van de SVIR aan de Tweede Kamer worden aangeboden ¹⁴.

Met betrekking tot artikel 13 zijn de volgende kengetallen van belang (Kamerstukken II, 2011/12, 32 660, nr. A/50):

Nationaal belang SVIR

Doel SVIR

Voorlopige kengetallen Monitor Infrastructuur en Ruimte

Meting 2014

Een excellente ruimtelijk-economische structuur van Nederland door een aantrekkelijk vestigingsklimaat in en goede internationale bereikbaarheid van de stedelijke regio’s met een concentratie van topsectoren

Versterken concurrentiekracht stedelijke regio’s

Internationale concurrentie Nederlandse regio’s

Bereikbaarheid

Nabijheid wonen-werken

0,4% toename bereikbare banen tussen 2000 en 2012

Vestigingsklimaat

Fysiek vestigingsklimaat

Ruimte voor het hoofdnetwerk voor (duurzame) energievoorziening en de energietransitie

Realisering netwerk SEV-III

Toename netlengte hoogspanningslijnen met spanning 220 kV en hoger

2.800 km (2008), 2.890 km (2012)

Transitie duurzame energie

Verbruik hernieuwbare energie

4,2% (2011) 4,5% (2013)

Doelstelling windenergie

Opgesteld vermogen windenergie op land en op zee

2237 MW (2010) 2433 MW op land (2012)

228 MW op zee (2012)

Ruimte voor het hoofdnetwerk voor vervoer van (gevaarlijke) stoffen via buisleidingen

Buisleidingen in gereserveerde stroken

Toename rode ontwikkelingen buisleidingstroken

Netlengte 18.406 km (2008),

Aantal woningen binnen gereserveerde buisleidingstroken 251(2000), 250 (2012)

Efficiënt gebruik van de ondergrond

Winning opper-vlaktedelfstoffen verbinden met andere functies

Nog uit te werken op basis van structuurvisie ondergrond

Realisatiecijfers worden verwacht wanneer structuurvisie beschikbaar is.

Zorgvuldige afweging en transparante besluitvorming bij alle ruimtelijke en infrastructurele besluiten

Ladder voor duurzame verstedelijking

Ladder voor duurzame verstedelijking

Evaluatie gereed,

http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/onderwerpen/nl0041-Monitor-Infrastructuur-en-Ruimte.html?i=40

Aandeel Ladderplichtige bestemmingsplannen waarbij de Ladder volledig is toegepast 8% (nulmeting 2013)

Bron: De kengetallen zijn afkomstig uit de Monitor Infrastructuur en Ruimte 2014, Planbureau voor de Leefomgeving (www.clo.nl).

Kengetallen Geo-informatie

Basiswaarde

Oude streefwaarde

Realisatie 2013

Nieuwe streefwaarde

Te behalen in jaar

1

Gebruik Nationaal GeoRegister

Index: 100

>100

85

Gebruik relevante overheids-bestanden 100%

2015

2

Implementatie Inspire

Inspire-monitor indicatoren

Beter dan 2013

99%

Volledig Inspire Compliant

2016

3

Basisregistraties

BAG gebruik

100%

>50%

85%

>90%

2014

BRT gebruik

100%

>75%

100%

100%

n.v.t.

BGT opbouw registratie

100%

>75%

>65%

100%

2016

¹

BRK gebruik

100%

100%

100%

100%

n.v.t.

BRO opbouw registratie

100%

>50%

<35%

²

>90%

2016

Afkortingen

BAG: Basisregistratie Adressen en Gebouwen

BRT: Basisregistratie Topografie

BGT: Basisregistratie Grootschalige Topografie

BRK: Basisregistratie Kadaster

Toelichting

• - 

  • 1) 

    Voor de opbouw van de Basisregistratie Grootschalige Topografie wordt als planning gehanteerd dat deze op 1 januari 2016 gereed dient te zijn. De vooruitzichten zijn goed. De Wet BGT is in 2013 aangenomen in beide kamers en gepubliceerd (zie ook Kamerstukken II, 2012/13, 33 527; Staatsblad 2013, 379).

• - 

  • 2) 

    De opzet van de Basisregistratie Ondergrond (BRO) is inhoudelijk zeer complex. De betrokken partners zitten wel op de goede koers om de registratie te realiseren.

Voor het Meerjarenprogramma Bodem wordt verwezen naar de bijlage bij Kamerstukken II, 2012/13, 30 015, nr. 47 «Bodembeleid in beweging» (februari 2013). In dit Kamerstuk wordt gerapporteerd over de uitvoering van het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties uit 2009.

Beleidswijzigingen

Met het kabinet Rutte I is de koers ingeslagen naar een andere ruimtelijke ordening. Vertrouwen in medeoverheden is de basis voor het bepalen van verantwoordelijkheden, regelgeving en rijksbetrokkenheid. Door hun regionale kennis en onderlinge samenwerkingsverbanden zijn gemeenten en provincies in staat om de opgaven integraal, doeltreffend en met kwaliteit aan te pakken.

Het Rijk vindt, zoals uiteengezet in de SVIR, de 9 stedelijke regio’s van de mainports, brainport, greenports en de valleys van nationale betekenis. De opgaven in deze gebieden worden opnieuw bekeken en vervolgens wordt de vernieuwde rijksrol bepaald. Om gebiedsontwikkelingen van de grond te krijgen zoekt het Rijk, in samenwerking met marktpartijen en andere overheden, naar nieuwe vormen van samenwerking en financiering. In 2015 wordt toegewerkt naar de eerste nationale Omgevingsvisie, die in 2018 gereed moet zijn.

In samenwerking met het Ministerie van BZK wordt in 2015 een nationale Agenda Stad gecreëerd, dat een platform biedt om met de buitenwereld de belangrijkste opgaven van de Stad te onderzoeken en te bediscussiëren. Tevens wordt met het Ministerie van BZK het traject van de Europese Agenda Stad verder gebracht en nader geconcretiseerd, met oog op het EU-voorzitterschap 2016 (vloeit voort uit de SVIR).

De Minister van IenM zet zich (samen met de relevante ministeries) in voor de stelselherziening van het omgevingsrecht. In 2014 is het wetsvoorstel Omgevingswet ingediend bij de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2013/14, wetsvoorstel 33 962). Daarnaast is een start gemaakt met de uitwerking van de uitvoeringsregelgeving van de Omgevingswet in vier AMvB’s (Algemene Maatregel van Bestuur): het Omgevingsbesluit, het Besluit Kwaliteit van de Leefomgeving en Activiteiten in de Leefomgeving. Vanwege de omvang van dit laatste besluit, bestaat deze uit twee AMvB’s gericht op Bouwen en op Water en Milieu.

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 13 Ruimtelijke ontwikkeling (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

35.851

124.085

172.802

133.937

185.216

193.889

183.435

Uitgaven:

112.483

114.817

194.736

132.592

195.398

194.389

186.815

Waarvan juridisch verplicht

79%

13.01

Ruimtelijk instrumentarium

12.920

9.399

11.712

8.484

9.168

9.161

10.693

13.01.01

Opdrachten

5.651

5.462

6.206

6.318

7.968

7.961

9.493

- Wabo

187

942

2.998

3.093

3.091

3.089

3.089

- Architectonisch beleid

1.543

1.865

1.522

1.728

2.920

2.919

2.918

- Overige opdrachten

3.921

2.655

1.686

1.497

1.957

1.953

3.486

13.01.02

Subsidies

4.868

1.986

3.506

966

0

0

0

13.01.03

Bijdrage aan agentschappen

1.948

1.451

1.200

1.200

1.200

1.200

1.200

- waarvan bijdrage aan RWS

1.948

1.451

1.200

1.200

1.200

1.200

1.200

13.01.04

Bijdrage aan medeoverheden

453

500

800

0

0

0

0

13.02

Geo-informatie

36.184

40.838

42.967

38.521

34.253

28.303

33.997

13.02.01

Opdrachten

2.554

2.490

2.173

2.160

2.418

2.417

2.417

13.02.02

Subsidies

5.060

11.464

12.532

1.999

0

0

0

- Basisregistraties

5.060

11.464

12.532

1.999

0

0

0

13.02.06

Bijdrage aan ZBO en RWT

28.570

26.884

28.262

34.362

31.835

25.886

31.580

- Kadaster

28.570

26.884

28.262

34.362

31.835

25.886

31.580

13.03

Gebiedsontwikkeling

16.345

18.820

3.828

8.534

11.411

10.694

4.393

13.03.01

Opdrachten

5.341

1.462

1.219

1.166

1.219

1.284

1.783

13.03.02

Subsidies

48

60

60

60

60

60

60

13.03.03

Bijdrage aan agentschappen

86

0

0

0

0

0

0

- Bijdrage aan RWS

86

0

0

0

0

0

0

13.03.04

Bijdrage aan medeoverheden

10.870

17.298

2.549

7.308

10.132

9.350

2.550

- Projecten BIRK

4.823

10.878

2.549

4.758

1.382

6.800

0

- Projecten Nota Ruimte

6.047

6.420

0

0

6.200

0

0

- Projecten Bestaand Rotterdams Gebied

0

0

0

2.550

2.550

2.550

2.550

13.04

Ruimtegebruik bodem

42.609

38.476

128.967

77.053

140.566

146.231

137.732

13.04.01

Opdrachten

2.756

3.612

3.505

3.220

3.275

3.275

3.175

13.04.02

Subsidies

22.047

17.878

16.538

12.000

12.000

10.000

10.000

- Bedrijvenregeling

6.912

6.400

10.000

10.000

10.000

10.000

10.000

- Bodemsanering NS

4.538

4.538

4.538

0

0

0

0

- Overige subsidies

10.597

6.940

2.000

2.000

2.000

0

0

13.04.03

Bijdrage aan agentschappen

7.938

6.862

6.750

6.630

6.510

6.510

6.510

13.04.04

Bijdrage aan medeoverheden

1.500

10.124

99.854

55.203

118.781

126.446

118.047

- Meerjarenprogramma Bodem

0

6.095

99.054

55.003

118.781

126.446

118.047

- Programma Gebiedsgericht instrumentarium

1.500

4.029

800

200

0

0

0

13.04.07

Bekostiging

8.368

0

2.320

0

0

0

0

- Uitvoering klimaatadaptie

8.368

0

2.320

0

0

0

0

13.05

Eenvoudig Beter

4.425

7.284

7.262

0

0

0

0

13.05.01

Opdrachten

2.357

5.779

6.949

0

0

0

0

- Eenvoudig Beter

2.357

4.958

3.949

0

0

0

0

- OLO 3

0

821

3.000

0

0

0

0

13.05.03

Bijdrage aan agentschappen

2.068

1.505

313

0

0

0

0

- waarvan bijdrage aan RWS

2.068

1.505

313

0

0

0

0

Ontvangsten

6.938

934

934

934

934

934

934

13.01 Ruimtelijk instrumentarium

Budgetflexibiliteit

Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht door lopende opdrachten ten behoeve van de uitvoering van het ruimtelijk beleid. Meer specifiek betreft het ondermeer opdrachten in de sfeer van de uitvoering Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO), het architectuurbeleid en het Deltaprogramma Nieuwbouw. De uitgaven voor de subsidies en de agentschapsbijdrage aan RWS voor de maatregelen op het gebied van het Deltaprogramma Nieuwbouw zijn tevens juridisch verplicht. De subsidies en de bijdrage aan medeoverheden hebben een beperkte tijdshorizon en de agentschapsbijdrage heeft een structureel karakter.

13.02 GEO-informatie

Het opdrachtenbudget en het subsidiebudget zijn volledig juridisch verplicht. Het opdrachtenbudget betreft voornamelijk de opdrachtverlening aan de Stichting Geonovum in het kader van de uitvoering van wettelijke taken zoals beheer van de standaarden ruimtelijke informatie en de invoering van INSPIRE. Het budget voor bijdragen aan ZBO’s is jaarlijks volledig juridisch verplicht als opdracht aan het Kadaster ten behoeve van de exploitatie en beheer van de basisregistraties.

13.03 Gebiedsontwikkeling

Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht op grond van lopende verplichtingen vanwege de uitvoering van het gebiedsbeleid. De uitgaven voor de subsidies, de agentschapsbijdrage aan RWS, voor maatregelen op het terrein van het gebiedenbeleid en de bijdrage aan andere overheden voor de uitvoering van Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit (BIRK), Nota Ruimte en Nieuwe Sleutel Projecten (NSP) projecten zijn juridisch verplicht.

13.04 Ruimtegebruik bodem

Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht op grond van lopende verplichtingen vanwege de uitvoering van het bodembeleid. De uitgaven voor de subsidies, de agentschapsbijdrage aan RWS voor de Uitvoeringsorganisatie Bodem en Ondergrond (Bodem+) en de bekostiging van de Stichting Kennis voor Klimaat zijn juridisch verplicht.

Het niet juridisch verplichte deel op dit artikel heeft met name betrekking op mogelijke knelpunten in de uitvoering van de Wet bodembescherming, investeringen op Caribisch Nederland en op de budgetten die nodig zijn voor de uitvoering van het lopende ruimtelijke beleid en de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte.

13.05 Eenvoudig Beter

Van het opdrachtbudget is een deel juridisch verplicht op grond van lopende verplichtingen vanwege de stelselherziening omgevingsrecht en de implementatie van de Crisis- en Herstelwet (Chw). Daarnaast zijn er verplichtingen aangegaan voor het bouwen van een geautomatiseerd systeem ter ondersteuning van de uitvoering van de nieuwe Omgevingswet (OLO 3 en RO Online). Tevens is juridisch verplicht de agentschapsbijdrage aan RWS.

13.01 Ruimtelijk instrumentarium

Toelichting op de financiële instrumenten

13.01.01 Opdrachten

Uitvoering SVIR

De financiële middelen worden met name ingezet ten behoeve van het houden van zicht op de realisatie van de SVIR en het zorgdragen voor kennis. Hiertoe behoren bijdragen aan de uitvoering van de Monitor Infrastructuur en Ruimte door het PBL, evaluaties over de realisatie van doelen, het uitvoeren van beleidsverkenningen en tot slot financiële bijdragen aan kennisinstituten, hoogleraren en het op peil houden van de vakkennis. De actieve ondersteuning van provincies en gemeenten in krimpregio’s, door middel van kennis en experimenten, wordt in 2015 voortgezet. In 2015 zal het onderdeel Kustfundament van het Barro (Besluit algemene regels ruimtelijke ordening) worden gewijzigd. De in 2014 te starten ex-durante evaluatie van de SVIR wordt in 2015 aan de Tweede Kamer aangeboden.

Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp

Architectuur en ruimtelijk ontwerp zijn van belang voor «een goed systeem van ruimtelijke ordening», één van de dertien nationale belangen in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte. Goed ontwerp en goede ontwerpers dragen bij aan de samenhang, duurzaamheid en het verdienvermogen van de samenleving en leveren zo meerwaarde op maatschappelijk, economisch en cultureel terrein. De financiële middelen voor architectuur en ruimtelijk ontwerp worden gebruikt om de positie van het ontwerp en de ontwerpers te versterken. Dit is enerzijds gericht op de eigen rol en verantwoordelijkheid van het Rijk en anderzijds op het versterken van lokale en regionale ontwerpkwaliteit en -kracht. De Actieagenda Architectuur en Ruimtelijke Ontwerp (AAARO) 2013-2016 is opgesteld. Een sterke positie van ontwerp(ers) ondersteunt de lokale en regionale innovatiekracht, de snelheid van processen, een breed draagvlak en hoge toekomstwaarde van ruimtelijke initiatieven. Met de programma’s Atelier Making Projects en Atelier Stad zet het Rijk ontwerpend onderzoek - interdepartementaal en in samenwerking met andere overheden - in voor onder andere de thema’s herbestemming rijksvastgoed, energietransitie en smart cities.

Het budget voor de actieagenda wordt in 2015 grotendeels als meerjarige subsidie uitgekeerd aan een aantal Lead Partners (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Architectuur Lokaal, etcetera) om zo goed mogelijk aan te sluiten op ontwikkelingen en concrete activiteiten in de praktijk.

Deelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering

Het deelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering van het Deltaprogramma verkent hoe ruimtelijke maatregelen kunnen bijdragen aan het beperken van de gevolgen van overstroming, een hevige regenbui, langdurige droogte en extreme hitte. De voorstellen vanuit het deelprogramma vormen een onderdeel van de in 2014 te nemen Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie en de Deltabeslissing Waterveiligheid van het Deltaprogramma. De kern daarvan is dat overheden afspreken waterveiligheid en klimaatbestendigheid gericht mee te wegen bij alle toekomstige ruimtelijke (her)ontwikkelingen. Zodat water en ruimte echt met elkaar verbonden worden, de kansen worden benut en op de bedreigingen wordt ingespeeld. Meer informatie over het deelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering staat in het Deltaprogramma 2015.

13.01.02 Subsidies

Klimaatbuffers

Het programma klimaatbuffers ondersteunt de realisatie van 20 natuurprojecten, die de effecten van klimaatverandering tegengaan. Dit gebeurt vooral door het tegengaan van wateroverlast en - schaarste en het verbeteren van de waterveiligheid en -kwaliteit. Ook wordt bijgedragen aan kennisverwerving en verspreiding. Een coalitie van natuurorganisaties krijgt hiertoe subsidies. De verplichtingen hiervoor zijn in het verleden reeds aangegaan. De projecten binnen het programma zijn (voor driekwart) afgerond en in 2015 zijn er nog een aantal projecten in uitvoering.

Actieagenda Architectuur en Ruimtelijke Ontwerp (AAARO)

Het budget 2015 voor de Actieagenda Architectuur en Ruimtelijke Ontwerp (AAARO) wordt als onderdeel van een meerjarig toegezegde subsidie uitgekeerd aan een aantal Lead Partners (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Architectuur Lokaal, etc.) om zo goed mogelijk aan te sluiten op ontwikkelingen en concrete activiteiten in de praktijk.

13.01.03 Bijdragen aan agentschappen

Dit betreft de jaarlijkse bijdrage aan het agentschap RWS ten behoeve van het beheer van het OLO2 systeem, dat nodig is ter ondersteuning van de uitvoering van het huidige omgevingsloket.

13.01.04 Bijdragen aan medeoverheden

Het Innovatieprogramma Mooi Nederland stimuleert vanaf begin 2009 verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. In dit kader kregen 58 Voorbeeldprojecten medefinanciering uit de Innovatieregeling Mooi Nederland. Uiterlijk 2019 zal het laatste project zijn gerealiseerd. Naar aanleiding van de motie Wiegman is geld van het innovatieprogramma ook beschikbaar gesteld voor drie «Voorbeeldgebieden Investeren in het landschap». Het voorbeeldproject «Ooijpolder» wordt medio 2015 afgerond. De overige twee projecten uiterlijk in 2016.

13.02 Geo informatie 13.02.01 Opdrachten

De structurele middelen zijn bestemd voor de exploitatie, beheer en onderhoud van de voorzieningen voor de Europese verplichtingen, waaronder de implementatie van de Europese richtlijn INSPIRE, gericht op ontsluiting en harmonisatie van ruimtelijke gegevens. Verder zijn hier opgenomen de opdrachten aan onder meer Geonovum, SAGEO en Geofort in het licht van de beleidsuitvoering portefeuille geo-informatie. In het kader van het programma Basisregistratie grootschalige topografie worden ook in 2015 diverse opdrachten verstrekt.

13.02.02 Subsidies

De Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) wordt gevuld en daarmee opgebouwd door bronhouders. Dit zijn gemeenten, provincies, waterschappen, Prorail, RWS en een aantal departementen. Tot 2016 vindt de transitie plaats van de oude Grootschalige Basiskaart Nederland (GBKN) naar de nieuwe BGT. Gezamenlijke werkzaamheden worden gecoördineerd en uitgevoerd door de stichtingen Landelijk Samenwerkingsverband GBKN (LSV-GBKN) en het Samenwerkingsverband van Bronhouders BGT (SVB-BGT). Vergoedingen voor de transitiekosten (opstartkosten SVB-BGT, de rijksbijdrage in de transitiekosten, de rijksbijdrage in de beheerkosten en de compensatie voor dubbele exploitatielasten tijdens de transitie) worden in de vorm van subsidies t/m 2016 verstrekt.

13.02.06 Bijdragen aan ZBO/RWT

Betreft een structurele bijdrage aan het Kadaster. De bijdrage is bestemd voor de ontwikkeling en realisatie van de landelijke voorziening van de basisregistratie grootschalige topografie en voor de gezamenlijke ontsluiting van geo-informatie in Nederland. Dit omvat tevens de brede verspreiding van aansluitingen op en gebruik van het gezamenlijke loket PDOK (Publieke Dienstverlening op de Kaart) en het Nationaal GeoRegister (NGR) in relatie tot Europese richtlijn INSPIRE. De middelen zijn tevens bestemd als bijdrage in de exploitatie, beheer en toezicht betreffende de basisregistraties (grootschalige) topografie, kadaster, adressen en gebouwen en basisregistratie Kadaster. Daarnaast gaat het om een bijdrage in de kosten van PDOK en om de beheerkosten van Ruimtelijkeplannen.nl. Voor al deze onderwerpen tezamen verstrekt IenM jaarlijks één gebundelde opdracht aan het Kadaster.

13.03 Gebiedsontwikkeling 13.03.01 Opdrachten

De opdrachten in relatie tot de gebiedsontwikkeling hebben veelal een relatie met het MIRT. Dat is het overzichtsprogramma van de projecten/programma’s in het ruimtelijk fysieke domein. De nadruk ligt op projecten en programma’s waaraan het Rijk financieel bijdraagt. Ook projecten en programma’s waaraan het Rijk niet financieel bijdraagt, maar die wel van rijksbelang zijn, worden in het MIRT besproken. Het streven is een brede afstemming van alle (samenhangende) projecten van verschillende overheidslagen en in verschillende beleidssectoren, om te komen tot een efficiënte inzet van overheidsmiddelen. In het MIRT wordt ook de samenhang met decentrale belangen en regionale opgaven besproken. Dit doet het Rijk met de regio voor alle ruimtelijke en mobiliteitsonderwerpen in de bestuurlijke overleggen MIRT, aan de hand van de gezamenlijke gebiedsagenda’s van Rijk en regio. Concreet betreft het hier uitgaven met betrekking tot bijvoorbeeld MIRT onderzoeken, bijdragen aan regionale MIRT’s en dergelijke.

13.03.02 Subsidies

Er wordt jaarlijks een subsidie verstrekt aan het Regiecollege Waddengebied (RCW).

13.03.04 Bijdragen aan medeoverheden

Projecten BIRK

Het Budget Investeringen Ruimtelijke Kwaliteit (BIRK) is ingezet ter versterking van de ruimtelijke kwaliteit in stedelijke centra of stedelijke gebieden. De projecten zijn volop in uitvoering. Met een vijftal BIRK projecten bestaat er de komende jaren nog een subsidierelatie. De overige zijn de afgelopen jaren gedecentraliseerd.

Projecten Nota ruimte

Het budget is een extra impuls voor de versterking van de economische concurrentiepositie, krachtige steden en platteland, borging belangrijke ruimtelijke waarden en borging van veiligheid. Beoogd wordt alle projecten te decentraliseren. De financiële reeks betreft alleen uitgaven voor bestaande afspraken.

Bestaand Rotterdams Gebied (BRG)

De financiële middelen voor BRG zijn bijdragen vanuit het Rijk tot en met 2021 om de doelstellingen zoals verwoord in de uitwerkingsovereenkomst van het deelproject Bestaand Rotterdams Gebied van 2 september 2005 te kunnen bereiken.

Nieuwe Sleutel Projecten (NSP)

Het budget is ingezet ter ontwikkeling en versterking van 6 centra in nationale stedelijke netwerken door (her)ontwikkeling van Hogesnelheidslijn (HSL) stations en omgeving. Met ingang van 2015 heeft dit nog slechts betrekking op de NSP projecten Breda en Arnhem.

13.04 Ruimtegebruik bodem 13.04.01 Opdrachten

Het beleidsonderbouwend onderzoek betreft onder meer onderzoek ten behoeve van de Structuurvisie Ondergrond, de fundamentele herziening van de Wet bodembescherming, de Visitatiecommissie Waterketen en een Visie op de ruimtelijke kansen voor duurzame energie-opwekking, -opslag en -transport in 2050. Ten behoeve van de Structuurvisie Ondergrond en de bijbehorende besluitvorming wordt publieksconsultatie en eventueel aanvullend onderzoek uitgevoerd. Na vaststelling van de structuurvisie volgt een uitvoeringsprogramma.

13.04.02 Subsidies

Bedrijvenregeling

Op grond van de Wet bodembescherming en het Besluit financiële bepalingen bodemsanering, worden subsidies in het kader van de bedrijvenregeling vastgelegd.

Bodemsanering NS

Dit betreft de subsidie aan de Stichting Bodemsanering NS op basis van het convenant Bodemsanering NS- percelen (d.d. 21 december 1995) en loopt tot 2015, zoals afgesproken in Regeerakkoord Rutte I.

Programma Commissie m.e.r.

Het Kabinet heeft in 2013 een wetsvoorstel tarieven Commissie m.e.r. aangeboden aan de Kamer. Dit wetsvoorstel voorziet in een wettelijke basis om de vergoeding te regelen voor de adviezen van de Commissie voor de milieueffectrapportage aan het bevoegd gezag. Om de continuïteit van de, bij wet ingestelde, Commissie m.e.r. niet in gevaar te brengen zal door het Rijk in de jaren 2014-2017 een overbruggingsbudget van jaarlijks € 2 mln beschikbaar worden gesteld voor de kostendekkende tarieven die in rekening worden gebracht.

13.04.03 Bijdragen aan agentschappen

Uitvoeringsorganisatie bodem en ondergrond: Inzet van projectmiddelen en menskracht door Bodem+. Concreet gaat het hierbij om het verrichten van uitvoerende wettelijke taken, ondersteuning van de beleidsontwikkeling, het organiseren van een kennis en expertise-netwerk en daarmee de overheden faciliteren ten aanzien van de thema’s Bodem en Ondergrond door RWS.

13.04.04 Bijdragen aan medeoverheden

Meerjarenprogramma bodem

De bijdragen voor de sanering van vervuilde bodem worden verleend aan het bevoegde gezag voor het uitvoeren van een bij wet toegekende taak. De tot nu toe toegekende financiële middelen om bodemconvenant uit te voeren zijn toegezegd tot en met 2014, terwijl het convenant een looptijd heeft tot en met 2015. IenM is voornemens bij Voorjaarsnota 2015 circa € 84 mln over te hevelen naar het Gemeentefonds en Provinciefonds. Hiermee wordt het laatste jaar van het «Convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties» gefinancierd.

Het resterende budget voor 2015 is voorzien voor eventuele knelpunten. Over de aanwending van de budgetten voor de periode 2016 tot en met 2020 worden eind 2014 afspraken met de andere overheden en het bedrijfsleven gemaakt. Voor de periode 2019-2028 is in totaal € 64,5 mln van het budget voor bodemsanering vrijgemaakt. Daarvan is € 44,5 mln bestemd voor Kaderrichtlijn Water op het Deltafonds (artikel 7) en € 20 mln voor Safety Deals op artikel 22 van de Begroting hoofdstuk XII.

Programma drink- en afvalwatervoorziening op Caribisch Nederland

Sinds 10 oktober 2010 zijn Bonaire, Sint Eustatius en Saba openbare lichamen binnen het Nederlandse staatsbestel. Met het uitvoeren van drinkwater- en afvalwaterprogramma’s zijn ook de exploitatiekosten in Caribisch Nederland gestegen. In de IenM begroting wordt in een tijdelijke bijdrage voorzien aan de drinkwater- en afvalwaterprogramma’s.

13.04.07 Bekostiging

Uitvoering Klimaatadaptatie Het onderzoeksbudget is aan de Stichting Kennis voor Klimaat toegekend ten behoeve van het Nationaal Onderzoeksprogramma Kennis voor Klimaat. De eindbetaling is voorzien in 2015.

13.04.08 Garanties

Krediet Bodemsanering

Het betreft de mogelijkheid voor een ondernemer in het midden- en kleinbedrijf, met onvoldoende middelen of te weinig zekerheden voor krediet bij een bank, om een borgstelling voor een gedeelte van het benodigde budget voor bodemsanering te krijgen. IenM sluit aan bij de garantieregeling van EZ. Het verplichtingenplafond van de Regeling Bijzondere Financiering (Bodemsanering) wordt op grond van de kabinetsreactie (Kamerstukken II, 2013/14, 33 750, nr. 13) naar aanleiding van het rapport van de Commissie Risicoregelingen verminderd naar € 15 mln.

13.05 Eenvoudig Beter 13.05.01 Opdrachten

Binnen de interdepartementale programmadirectie Eenvoudig Beter wordt gewerkt aan de stelselherziening omgevingsrecht en de implementatie van de Crisis- en Herstelwet (Chw). De financiële middelen worden ingezet voor het nader uitwerken van de Omgevingswet in de uitvoeringsregelgeving, voor de consultatie en toetsing van de AMvB’s onder de Omgevingswet, voor het omgevingsmanagement en voor het versterken van kennis en kunde via het programma NU al EB.

Implementatie van de Omgevingswet

Voor de inwerkingtreding van de wet is een tijdige en zorgvuldige implementatie essentieel. Het gaat hier om de invoeringsbegeleiding, het verkennen van de mogelijkheden voor het oprichten van een centraal infopunt en toepassing van het Vergunning, Toezicht en Handhavingsstelsel (VTH). Daarnaast wordt een plan van aanpak uitgewerkt voor het opzetten en met name aanpassen van het digitale stelsel (zoals bijvoorbeeld OLO en RO Online), zodat digitale gegevens beter uitwisselbaar worden. Hiermee wordt mede invulling gegeven aan de ambitie in het regeerakkoord om gegevens beter digitaal te ontsluiten en meer vergunningaanvragen digitaal te maken.

Eén van de kerntaken voor de komende jaren is de digitalisering van het omgevingsrecht inclusief de ruimtelijk juridische instrumenten. Een plan van aanpak wordt uitgewerkt voor het opzetten en met name aanpassen van het digitale stelsel, zodat digitale gegevens beter uitwisselbaar worden. Hiermee wordt mede invulling gegeven aan de ambitie in het regeerakkoord om gegevens beter digitaal te ontsluiten en meer vergunningaanvragen digitaal te maken.

OLO 3

De doorontwikkeling van Omgevingsloket Online (OlO), Ruimtelijkeplannen.nl en de Landelijke Voorziening Wkpb (Wet kenbaarheid publieksrechtelijke beperkingen) vormen onderdeel van de digitalisering van het omgevingsrecht. Het Omgevingsloket online is de digitale voorziening waarin aanvragen om omgevingsvergunning en meldingen kunnen worden gedaan. Ruimtelijkeplannen.nl is de site voor de landelijke digitale registratie voor alle ruimtelijke plannen in Nederland. De Wkpb heeft tot doel de toegankelijkheid van belastende overheidsbesluiten (publiekrechtelijke beperkingen) te verbeteren. De komende jaren wordt het omgevingsloket toekomstvast gemaakt en Ruimtelijkeplannen.nl aangepast, mede voor de uitvoering van de omgevingswet. In 2015 wordt het huidige OLO 2.10 doorontwikkeld naar OLO 3.0 dat de basis moet gaan vormen voor het digitale systeem dat voor de uitvoering van de nieuwe Omgevingswet nodig zal zijn.

13.05.03 Bijdragen aan agentschappen

Dit betreft de agentschapbijdrage voor de capaciteitsinzet RWS voor de implementatie van de Omgevingswet (Ow) en de Crisis- en herstelwet (Chw). Daarnaast levert RWS capaciteit voor de uitwerking van de uitvoeringsregelgeving van de Omgevingswet.

Beleidsartikel 14: Wegen en verkeersveiligheid

Algemene Doelstelling

Om weggebruikers zo snel, verkeersveilig, betrouwbaar en duurzaam mogelijk van A naar B te laten reizen ontwikkelt, beheert en benut IenM het hoofdwegennet. Daartoe zet IenM in op een hoofdwegennet dat bijdraagt aan de economische en ruimtelijke ontwikkeling van Nederland en voldoet aan milieunormen. Daarnaast wordt ingezet op een afname van het aantal verkeersslachtoffers op alle Nederlandse wegen. Om deze doelen te bereiken werkt IenM samen met decentrale overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties.

(Doen) Uitvoeren

Rollen en Verantwoordelijkheden

De Minister is verantwoordelijk voor een robuust mobiliteitssysteem van sterke verbindingen, sterke modaliteiten, voorspelbare reistijden en goede bereikbaarheid (zie ook artikelen 15 OV-keten en 16 Spoor). Voor het hoofdwegennet betekent dit dat de Minister zorgt voor:

• - 

  • • 

    De besluitvorming over en uitvoering van infrastructuur in relatie tot gebiedsontwikkeling. Aanlegprojecten worden in het MIRT vastgelegd. De bijdragen zijn gerelateerd aan het Infrastructuurfonds (artikel 12 Hoofdwegen).

• - 

  • • 

    De financiering (via het Infrastructuurfonds) van het programma Beter Benutten.

• - 

  • • 

    De uitvoering van het beheer, onderhoud, vervanging, verkeersmanagement en het oplossen van veiligheidsknelpunten door RWS als beheerder van het hoofdwegennet. Deze activiteiten zijn terug te vinden op het Infrastructuurfonds (artikel 12 Hoofdwegen).

• - 

  • • 

    Het bevorderen van de bereikbaarheid en veiligheid en beperken van de kosten door verbetering van de reisinformatie en het verkeersmanagement. Via inzet op de laatste technologieën en samenwerking tussen bedrijfsleven en wegbeheerders verbetert de reisinformatie voor de reiziger, die zich daardoor zowel beter kan voorbereiden op de reis, als de reis kan aanpassen.

• - 

  • • 

    Het vormgeven (in saneringsplannen) en uitvoeren van de aanpak van hoge geluidbelastingen langs rijkswegen door middel van het meerjarenprogramma Geluid (MJPG).

• - 

  • • 

    Het oplossen van de knelpunten voor luchtkwaliteit langs het hoofdwegennet door middel van maatregelen (zowel generiek en locatie specifiek) in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL).

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook voor de uitvoering van het beleid inzake wegen en verkeersveiligheid, waaronder het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving. Via wet- en regelgeving, aansturing van RWS in het beheer van het wegennet en afspraken met het bedrijfsleven en andere maatschappelijke organisaties, zorgt IenM voor veilige infrastructuur en optimaal gebruik daarvan. Daarbij wordt ingespeeld op ontwikkelingen bij gebruikers, voertuigen en infrastructuur. Deze regierol wordt concreet ingevuld door:

• - 

  • • 

    Regelgeving en afspraken over voorzieningen- en kwaliteitsniveaus bij infrastructuur in het kader van veiligheid, betrouwbaarheid, snelheden, doorstroming en duurzaamheid.

• - 

  • • 

    Een slim gebruik van de huidige en toekomstige infrastructuur. Met het programma Beter Benutten wordt - naast investeringen in de infrastructuur - gewerkt aan het terugdringen van de files met 20% op specifieke corridors in de drukste gebieden van het land, ten opzichte van een situatie zonder het programma Beter Benutten (zie ook artikelen 15 OV-keten en 16 Spoor). Samen met de regio’s worden de afgesproken gebiedspakketten in het kader van Beter Benutten uitgevoerd om zo op basis van maatwerk de beoogde effecten te realiseren. Daarbij is er nadrukkelijk ook samenwerking met het bedrijfsleven.

• - 

  • • 

    De inzet van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2008-2020 en de Beleidsimpuls Verkeersveiligheid. Ze richten zich op verbetering van infrastructuur, voertuigen en gedrag van weggebruikers ter vermindering van het aantal verkeersdoden en ernstig verkeersgewonden. Samen met decentrale overheden en maatschappelijke partners is met name aandacht voor de groeiende risicogroepen onder de verkeersdeelnemers: ouderen, fietsers, notoire overtreders en beginnende bestuurders.

• - 

  • • 

    Samen met (internationale) overheden en marktpartijen te werken aan de marktcondities ten behoeve van veiligheid, bereikbaarheid en economie in het wegvervoer. Denk daarbij aan regelgeving over opleidingseisen, cabotage en maten- en gewichten van het vrachtverkeer in Europa.

• - 

  • • 

    In samenwerking met sociale partners, de transportsector en maatschappelijke organisaties wordt ingezet op verbeterde duurzaamheid van mobiliteit.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie artikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Hieronder zijn de beleidsmatige indicatoren en kengetallen voor Wegen en verkeersveiligheid opgenomen. In productartikel 12 van het Infrastructuurfonds zijn de aan dit beleidsartikel gerelateerde productindicatoren en/of -kengetallen opgenomen.

Aanleg

Indicator: acceptabele reistijd

Basiswaarde 2001

2009

2010

2011

2012

2013

Streefwaarde 2020

Percentage trajecten waar de streefwaarde wordt gehaald.

86%

84%

83%

88%

92%

94%

100%

Bron: RWS/WVL, 2014

Toelichting

De reistijd op een traject is acceptabel als de streefwaarde voor de reistijd wordt gehaald. De streefwaarde voor trajecten van het hoofdwegennet tussen steden is een reistijd in de spits van maximaal 1,5x de reistijd buiten de spits (referentiesnelheid 100 kilometer/uur). Op trajecten rond de vijf grote steden en trajecten op niet-autosnelwegen van het hoofdwegennet is de streefwaarde maximaal 2,0. Er zijn 188 trajecten (alle autosnelwegen binnen het hoofdwegennet). Hiervan zijn er 82 trajecten onbemeten. Aangenomen is dat deze onbemeten trajecten voldoen aan de gewenste reistijd in de spits omdat dit de minst drukke trajecten zijn.

Beter Benutten

Over de voortgang van de uitvoering van de gebiedsprogramma’s Beter Benutten wordt de Tweede Kamer geïnformeerd in het kader van het MIRT-proces (bron: Kamerstukken II, 2011/12, 33 000 A, nr. 21).

Beheer en onderhoud

Verwezen wordt naar het Infrastructuurfonds artikel 12.01 (verkeerssignalering op banen en verkeerscentrales) en 12.02.04 (km rijbaanlengte, km² asfalt, km² groen areaal).

Verkeersmanagement

Verwezen wordt naar het Infrastructuurfonds artikel 12.01 (Indicator van op alle bemeten wegvlakken ingewonnen betrouwbare reis en route-informatie en tijdige levering aan de serviceproviders).

Geluid en luchtkwaliteit

Indicator: lokale luchtkwaliteit NO₂ en geluidsknelpunten langs hoofdwegen

Basiswaarde peildatum

Waarde 2006

Waarde 2007

Waarde 2008

Waarde 2009

Waarde 2010

Waarde 2011

Waarde 2012

Streefwaarde peildatum

Lokale luchtkwaliteit NO₂

0 knelpunten langs rijkswegen 2015

Geluids-knelpunten langs hoofdwegen

12.000

12.000

12.000

12.000

12.000

7.500

7.500

7.000

0 knelpunten langs rijkswegen 2023

Bron: RWS/DVS

Toelichting

Voor lokale luchtkwaliteit geldt dat uiterlijk per 1 januari 2015 op alle locaties langs rijkswegen de grenswaarde voor NO₂ gehaald moet worden. Tussenliggende waarden zijn niet vastgesteld. Voor PM₁₀ wordt op alle locaties langs rijkswegen aan de grenswaarde voldaan die geldt vanaf 11 juni 2011.

Het Meerjarenprogramma geluidsanering (MJPG) is in 2011 van start gegaan. Het MJPG is gericht op het realiseren van geluidreducerende maatregelen bij woningen met een geluidbelasting van meer dan 65 dB als gevolg van een rijksweg en bij woningen langs die infrastructuur die in het kader van de saneringsoperatie onder de Wet Geluidhinder tijdig zijn gemeld. Daarnaast zijn woningen die als gevolg van verkeersgroei onder de Wet geluidhinder een toename van meer dan 5 dB hebben ondergaan onderdeel van de saneringsoperatie.

Voor 10% van de woningen zal de aanpak bestaan uit gevelisolatie en zal de belasting boven de 65 dB blijven. Door koppeling aan groot onderhoud kan de realisatie in bepaalde situaties later dan 2023 plaatsvinden. Uit onderzoek blijkt dat het aantal knelpunten langs hoofdwegen afgenomen is. Dit is enerzijds het effect van recent gerealiseerde maatregelen zoals geluidsschermen en stille wegdekken in infrastructuurprojecten en een aantal saneringsprojecten. Anderzijds is dit het effect van verbeterde en geactualiseerde databestanden.

Regelgeving en afspraken

Verwezen wordt naar het Infrastructuurfonds artikel 12.02.04 (beschikbaarheid, verhouding verstoring wegwerkzaamheden ten opzichte van totale verstoringen, tijdsduur percentage van het jaar dat de weg veilig beschikbaar is).

Verkeersveiligheid

Indicator: Ontwikkeling aantal verkeersslachtoffers

basiswaarde

realisatie

doelstelling

2002

2009

2010

2011

2012

2013

2020

aantal verkeersdoden

1.066

720

640

661

650

570

500

ernstig verkeersgewonden

16.100

18.600

19.200

20.100

19.200

nog niet bekend

10.600

Bron: Rijkswaterstaat/WVL, 2013 en 2014

Marktcondities

Verwezen wordt naar de «Kerncijfers verkeersveiligheid» (indicator Vrachtauto betrokken bij verkeersdoden en Vrachtauto betrokken bij ziekenhuisgewonden) zoals deze door RWS vanaf 2013 op internet worden gepubliceerd.

Duurzaamheid

Verwezen wordt naar artikel 19 Klimaat ETS doelstelling 2020 CO₂ verkeer en vervoer.

Beleidswijzigingen

Tot en met 2028 is sprake van een omvangrijk realisatieprogramma en het in stand houden van de bestaande infrastructuur. Het programma Beter Benutten is gericht op verbeteringen van de bereikbaarheid op korte termijn. In 2015 krijgt de uitvoering van het vervolgprogramma Beter Benutten concreet vorm. Voor het vervolgprogramma zullen de gedragsinzichten meer systematisch worden toegepast. Voor het vervolg geldt de landelijke programma-ambitie: tenminste 10% vermindering van de reistijd van deur tot deur op de belangrijkste gesignaleerde knelpunten in de spits op de weg in de periode van 2015 tot en met 2017. Dit ten opzichte van een situatie zonder het vervolgprogramma Beter Benutten. Het vervolg gaat verder met dezelfde 12 regio’s. De middelen voor het vervolg van Beter Benutten staan geraamd op artikel 18 van het Infrastructuurfonds.

De Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) en de gebiedsagenda’s vormen de kaders voor de bereikbaarheidsopgaven van de toekomst. Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen (toename verstedelijking, verandering mobiliteitsgedrag, meer informatietechnologie) maken een andere aanpak van deze bereikbaarheidsopgaven op (middel)lange termijn nodig én mogelijk. Onder de vlag van het programma Meer Bereiken wordt deze andere aanpak in 6 nieuwe MIRT onderzoeken in de praktijk vorm gegeven. Uitgangspunten hierbij zijn een gelijkwaardige samenwerking tussen Rijk, medeoverheden, bedrijfsleven en maatschappelijke partijen, het in samenhang bezien van bereikbaarheid met andere ruimtelijke opgaven (bijvoorbeeld wonen, natuur, leefbaarheid, veiligheid) en het onderzoeken van een brede set oplossingsrichtingen (innoveren, informeren, in stand houden, inrichten en infrastructuur).

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 14 Wegen en verkeersveiligheid (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

31.318

32.612

30.322

31.242

32.775

27.831

27.828

Uitgaven:

32.729

35.520

32.043

32.654

33.272

28.331

28.328

Waarvan juridisch verplicht

68%

14.01

Netwerk

11.884

16.186

15.029

14.993

15.451

10.518

10.517

14.01.01

Opdrachten

8.332

12.718

10.303

11.833

12.316

7.383

7.382

- Beter benutten

4.697

6.281

5.180

5.180

5.180

200

200

- Overige opdrachten

2.044

6.437

5.123

6.653

7.136

7.183

7.182

14.01.02

Subsidies

1.229

793

2.166

600

575

575

575

14.01.03

Bijdrage aan agentschappen

2.323

2.675

2.560

2.560

2.560

2.560

2.560

- waarvan bijdrage aan RWS

2.323

2.675

2.560

2.560

2.560

2.560

2.560

14.02

Veiligheid

20.845

19.334

17.014

17.661

17.821

17.813

17.811

14.02.01

Opdrachten

7.054

6.514

5.313

6.735

6.920

6.912

6.910

14.02.02

Subsidies

13.121

12.183

11.313

10.538

10.513

10.513

10.513

14.02.03

Bijdrage aan agentschappen

670

637

388

388

388

388

388

- waarvan bijdrage aan RWS

670

637

388

388

388

388

388

Ontvangsten

5.236

6.782

6.782

6.782

6.782

6.782

6.782

Extracomptabele verwijzingen

Extracomptabele verwijzing naar artikel 12 Hoofdwegennet van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 12 Hoofdwegennet van het Infrastructuurfonds

1.760.309

1.848.434

2.355.181

2.123.842

2.707.666

Andere ontvangsten van artikel 12 Hoofdwegennet van het Infrastructuurfonds

533.670

87.200

66.346

28.414

38.276

Totale uitgaven op artikel 12 Hoofdwegennet van het Infrastructuurfonds

2.293.979

1.935.634

2.421.527

2.152.256

2.745.942

waarvan

12.01

Verkeersmanagement

4.038

3.617

3.617

3.617

3.618

12.02

Beheer, onderhoud en vervanging

658.195

605.451

543.436

528.116

501.659

12.03

Aanleg

723.322

440.657

935.060

862.100

1.548.085

12.04

GIV/PPS

545.431

527.315

585.329

395.843

333.259

12.06

Netwerkgebonden kosten HWN

424.674

419.242

414.248

411.795

411.554

12.07

Investeringsruimte

- 61.681

- 60.648

- 60.163

- 49.215

- 52.233

Belastinguitgaven (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Belastingen op personenauto’s en motorrijwielen

Teruggaaf taxi’s

43

45

46

48

50

52

54

Stimulans Euro-6 dieselpersonenauto’s

4

-

-

-

-

-

-

Motorrijtuigbelasting

Nihiltarief OV-bussen op LPG

0

0

0

0

0

0

0

Vrijstelling taxi’s

51

50

51

52

54

55

57

Vrijstelling wegenbouw

0

0

0

0

0

0

0

Nihiltarief MRB zeer zuinige auto’s

277

28

36

-

-

-

-

Belasting op zware motorrijtuigen (eurovignet)

Teruggaaf internationaal gecombineerd vervoer

0

0

0

0

0

0

0

Bron: Bijlage 5 van de Miljoenennota 2015

14.01 Netwerk

Budgetflexibiliteit

De uitgaven voor subsidies en de agentschapsbijdrage aan RWS zijn volledig juridisch verplicht. Voor subsidies betreft het hier voornamelijk de uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2014 zijn aangegaan. De budgetten voor subsidies worden per jaar gepubliceerd en hebben daarmee een vastomlijnde tijdshorizon en de agentschapsbijdrage heeft een structureel karakter. Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht op grond van lopende verplichtingen.

14.02 Veiligheid

De uitgaven voor subsidies en agentschapsbijdrage aan RWS zijn volledig juridisch verplicht. Voor subsidies betreft het hier voornamelijk de uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2014 zijn aangegaan. De verplichtingen betreffen subsidies aan het CBR, VVN, SWOV, Team Alert en incidentele doelgroepen. De budgetten voor subsidies worden per jaar gepubliceerd en hebben daarmee een tijdshorizon en de agentschapbijdrage heeft een structureel karakter. Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht als gevolg van lopende opdrachten. Het niet juridisch verplichte deel van dit artikel wordt aangewend voor met name opdrachten voor het uitvoeren van onderzoeken en het uitvoeren van verkeersveiligheidscampagnes.

14.01 Netwerk

Toelichting op de financiële instrumenten

14.01.01 Opdrachten

De opdrachten betreffen diverse onderzoeken op het gebied van geluid, wegmaatregelen en het verduurzamen van de mobiliteit. Daarnaast vinden uitgaven plaats voor het European Register of Road Transport Undertakings (ERRU), het kennisplatform tunnelveiligheid, taken in het kader van de wet SWUNG (Samen werken aan de uitvoering van nieuw geluidbeleid), extra handhaving cabotage en kosten voor de uitvoeringsagenda Beter Geïnformeerd.

De opdrachten voor Beter Benutten betreffen kosten op het gebied van diverse onderzoeken, communicatie, monitoring en evaluatie, gedrag- en vraagbeïnvloeding, fietsbeleid en ITS (Intelligente Transport Systemen).

14.01.02 Subsidies

Uitgaven hebben betrekking op in voorgaande jaren verstrekte stimuleringssubsidies voor CO₂ reductie. Tevens worden subsidies verstrekt voor het fietsbeleid onder andere aan de Fietsersbond.

14.01.03 Bijdragen aan agentschappen

Dit betreft de bijdrage aan RWS voor de capaciteitsinzet in het kader van beleidsondersteuning en advies.

14.02 Veiligheid 14.02.01 Opdrachten

Het verbeteren van de positie van kwetsbare verkeersdeelnemers gebeurt onder meer door onderzoeken op het gebied van fietsveiligheid. Opdrachten in verband met de invoering van het trekkerrijbewijs, vergoedingen commissie rijgeschiktheid van de Gezondheidsraad en onderzoek cat. III medicijnen. Het stimuleren van de verkoop van veilige voertuigen gebeurt door deelname aan Euro NCAP (New Car Assessment Programme). Euro NCAP beoordeelt onafhankelijk de veiligheidsprestaties van Europa’s best verkochte auto’s. Om gedragsbeïnvloeding te bereiken wordt ondermeer het Meerjarenprogramma Campagnes Verkeersveiligheid uitgevoerd.

14.02.02 Subsidies

Er worden subsidies verstrekt aan maatschappelijke organisaties Veilig verkeer Nederland (VVN), ANBO, Fietsersbond, Team Alert en de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). Er wordt uitvoering gegeven aan het meerjarenprogramma Blijf Veilig Mobiel. Het meerjarenprogramma Blijf Veilig Mobiel heeft tot doel om een bijdrage te leveren aan de verkeersveilige mobiliteit van senioren bij gelijkblijvende of toenemende mobiliteit. Het programma biedt een stimulans voor het aanbod van activiteiten voor senioren, waarmee zij hun verkeersveilig gedrag kunnen vergroten.

Daarnaast ontvangt het CBR ook nog in 2015 volledige vergoeding voor de onderzoeken naar de rijvaardigheid en de geestelijke en lichamelijke geschiktheid die zij uitvoeren en waarvan de kosten ingevolge de Regeling maatregelen Rijvaardigheid en Geschiktheid (RMRG) voor rekening van het Rijk komen. Voor het jaar 2015 is de rijksbijdrage gelijkgesteld aan die van voorgaande jaren. Een eerdere toegepaste korting is hiermee voor het jaar 2015 teruggedraaid.

14.02.03 Bijdragen aan agentschappen

Dit betreft de bijdrage aan RWS voor de capaciteitsinzet in het kader van beleidsondersteuning en advies.

Beleidsartikel 15: OV-keten

Algemene Doelstelling (115063)

Reizigers veilig, betrouwbaar en met een voorspelbare reistijd vervoeren door de OV-Keten, waarbij verschillende modaliteiten optimaal op elkaar aangesloten zijn. De verantwoordelijkheid van de Minister inzake spoor wordt verantwoord op artikel 16 Spoor.

Regisseren

Rollen en Verantwoordelijkheden

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook de uitvoering van het beleid inzake regionaal openbaar vervoer (onder andere regionaal openbaar vervoer, taxi, waddenveren). De uitvoering vindt grotendeels plaats door middel van samenwerking in de gehele OV-Keten. Het beleid stimuleert en faciliteert deze samenwerking.

Ook het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid. De rol «regisseren» heeft specifiek betrekking op de volgende onderdelen:

• - 

  • • 

    Het stellen van regels en de kaders (wetgeving) voor het openbaar vervoer (overheden, marktpartijen en reizigers). De regels en kaders hebben betrekking op het openbaar vervoer per bus, tram en metro, het CVV (Regiotaxi) en het openbaar vervoer over water.

• - 

  • • 

    Het faciliteren (waar nodig) van de decentrale overheden om hen in staat te stellen hun regionale OV-systeem beter te laten aansluiten op het landelijke spoorsysteem met het oog op het optimaliseren van de deur-tot-deur-reis. Hiertoe wordt samenwerking tussen alle betrokken partijen zoveel mogelijk gestimuleerd.

• - 

  • • 

    Het monitoren van sociale veiligheid door het ministerie. De uitvoering vindt plaats door decentrale overheden en OV-bedrijven voor het stad- en streekvervoer.

• - 

  • • 

    Het ontwikkelen van beleid voor toegankelijkheid in de OV-keten. Dit gebeurt door initiatieven bij elkaar te brengen, maar ook door maatregelen te testen waarbij organisaties zijn betrokken van reizigers met functiebeperkingen. Bij deze acties wordt samengewerkt met de vervoersbranche en de decentrale overheden.

• - 

  • • 

    Het financieren van grote regionale en lokale projecten, vanuit artikel 14 op het Infrastructuurfonds: Regionaal, lokale infrastructuur. Via artikel 25 Brede doeluitkering (op de Begroting hoofdstuk XII) wordt het realiseren van maatwerkoplossingen voor verkeers- en vervoersvraagstukken gefinancierd.

• - 

  • • 

    Het implementeren van de concessiesystematiek voor de Waddenveren (met uitzondering van Texel), waarbij extra aandacht wordt besteed aan de rol van de gebruikers van het vervoer en de belanghebbenden bij de eilanden.

• - 

  • • 

    Het opstellen en handhaven van wet- en regelgeving voor het taxivervoer over de vakbekwaamheid, maximum tarieven en de toegang tot de markt ter verbetering van de kwaliteit van het taxivervoer.

• - 

  • • 

    Het inpassen in nationale wetgeving van Europese en internationale wetgeving omtrent busvervoer.

• - 

  • • 

    Samen met decentrale overheden deelnemen in de ND-OV organisatie met als doel (actuele) brongegevens voor reisinformatie beschikbaar te stellen voor afnemers.

• - 

  • • 

    Het aanpassen van de governance structuur rond de OV-chipkaart teneinde o.a. het belang van de concessiegrensoverschrijdende reiziger beter te dienen en toezicht op de OV-betaalmarkt te introduceren. Daarom wordt samen met decentrale overheden, vervoerders en consumentenorganisaties via de werkagenda van het NOVB gewerkt aan het verder verbeteren van het OV-chipkaartsysteem.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Het kengetal reizigerskilometers regionaal openbaar vervoer is niet meer opgenomen, aangezien de gegevens niet langer verzameld worden en dus niet meer beschikbaar zijn. Om deze gegevens weer beschikbaar te krijgen wordt door IenM nagegaan of gebruik gemaakt kan gaan worden van geanonimiseerde OV-Chipkaartdata. Hierover wordt overleg met de OV-sector gevoerd.

Kengetal: Klanttevredenheid regionaal openbaar vervoer

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Algemeen oordeel

7,0

7,2

7,2

7,2

7,2

7,4

7,4

Informatie en veiligheid

7,3

7,5

7,5

7,5

7,5

7,6

7,6

Rijcomfort

7,0

7,2

7,2

7,2

7,3

7,4

7,5

Tijd en doorstroming

6,0

6,2

6,5

6,5

6,6

6,8

6,8

Prijs

6,3

6,5

6,3

6,3

5,9

6,2

6,3

Bron: OV-Klantenbarometer 2012 (KpVV 2013)

Toelichting

De OV-Klantenbarometer heeft betrekking op al het openbaar vervoer dat wordt aangestuurd door de twaalf provincies en de zeven stadsregio’s. ¹⁵

Beleidskader Sociale Veiligheid Openbaar Vervoer (SVOV): Waardering veiligheidsgevoel/incidenten

Kengetal: Sociale veiligheid in het stads- en streekvervoer

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Waardering veiligheidsgevoel in het voertuig als rapportcijfer

• - 

  Reizigers (1)

7,6

7,8

7,8

7,9

7,9

7,9

7,9

7,9

7,9

• - 

  Personeel (2)

6,5

6,3

nb

6,3

nb

6,5

nb

6,9

nb

Onveiligheidsincidenten in en rond het OV in %

• - 

  Reizigers (3)

25

25

23

23

24

23

nb

15

25

• - 

  Personeel (4)

56

65

nb

69

nb

64

nb

60

nb

Bron: 2013 OV-Klantenbarometer 2013 (KpVV 2014)

Toelichting

Ad 1) Dit cijfer betreft het veiligheidsgevoel van de reizigers zowel in als rond het voertuig.

Ad 2) Dit cijfer betreft het veiligheidsgevoel van het personeel zowel in als rond het voertuig.

Ad 3) Het percentage in 2012 is niet vergelijkbaar met voorgaande jaren omdat een andere vraagstelling heeft plaatsgevonden. Voor een toelichting wordt verwezen naar de uitgave Sociale Veiligheid van OV-reizigers in het stads- en streekvervoer ¹⁶.

Ad 4) Dit is het percentage van het personeel dat één of meerdere keren slachtoffer is geweest van een incident. Bij (2) en (4); Voor personeel wordt tweejaarlijks gemeten.

Beleidswijzigingen

In de Lange Termijn Spooragenda deel 2 is het beleid ten aanzien van de OV-keten geformuleerd. Het Rijk zet voor de verbetering van de deur tot deur-reis primair in op hogere frequenties en het verbeteren van de verbindingen in het gehele netwerk In 2014 zijn vijf landsdelige en een landelijke OV-en spoortafel(s) ingesteld. Aan deze tafels wordt deelgenomen door het Rijk, decentrale overheden, vervoerders op het spoor en stad- en streekvervoer, ProRail en consumentenorganisaties. Het doel van deze overleggen is het verbeteren van de deur-tot-deur reis door betere afstemming in de OV-keten en het benutten van kansen voor verbetering. Afspraken over het functioneren van deze overleggen zijn opgenomen in de Lange Termijn Spooragenda deel 2 en zullen tevens worden vastgelegd in de verschillende concessies van Rijk en regio.

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 15 OV-keten (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

3.018

16.050

6.021

6.209

5.994

6.331

6.580

Uitgaven:

8.200

16.240

6.021

6.209

5.994

6.331

6.580

Waarvan juridisch verplicht

70%

15.01

Openbaar vervoer

8.200

16.240

6.021

6.209

5.994

6.331

6.580

15.01.01

Opdrachten

5.406

14.517

4.268

4.729

4.514

4.851

5.100

15.01.02

Subsidies

1.799

709

758

485

485

485

485

15.01.03

Bijdrage aan agentschappen

995

1.014

995

995

995

995

995

- waarvan bijdrage aan RWS

995

1.014

995

995

995

995

995

Ontvangsten

10

0

0

0

0

0

0

Verwijzing naar het Infrastructuurfonds

Extracomptabele verwijzingen

In artikel 14 van het Infrastructuurfonds zijn de aan dit beleidsartikel gerelateerde productindicatoren en/of -kengetallen opgenomen.

Extracomptabele verwijzing naar artikel 14 Regionaal, lokale infrastructuur van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 14 Regionaal, lokale infrastructuur van het Infrastructuurfonds

181.447

273.935

348.376

341.694

248.418

Andere ontvangsten van artikel 14 Regionaal, lokale infrastructuur van het Infrastructuurfonds

0

0

0

0

0

Totale uitgaven op artikel 14 Regionaal, lokale infrastructuur van het Infrastructuurfonds

181.447

273.935

348.376

341.694

248.418

waarvan

14.01

Grote regionaal/lokale projecten

118.082

107.330

198.914

211.842

113.400

14.02

Regionale mobiliteitsfondsen

0

0

0

0

0

14.03

RSP-ZZL: pakket bereikbaarheid

63.365

166.605

149.462

129.852

135.018

Belastinguitgaven (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Omzetbelasting verlaagd tarief

Vervoer van personen (w.o. openbaar vervoer)

980

1.022

1.065

1.110

1.158

1.207

1.258

Bron: Bijlage 5 van de Miljoenennota 2015

Budgetflexibiliteit

De uitgaven voor subsidies en de agentschapsbijdrage aan RWS zijn volledig juridisch verplicht. De subsidies hebben een tijdshorizon en de agentschapbijdrage heeft een structureel karakter. Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht op grond van lopende verplichtingen. Meer specifiek betreft het onder andere de bijdrage aan de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en de continue screening van de taxibranche.

Het niet juridisch verplichte deel van dit artikel wordt aangewend voor uitvoering van taken die voortvloeien uit de werkagenda van het NOVB inzake de OV-chipkaart en het faciliteren van het NOVB zelf, de implementatie van de Boord Computer Taxi en het stimuleren van het beschikbaar stellen van (actuele) brongegevens voor reisinformatiediensten in het kader van het project Nationale Data Openbaar Vervoer, maar ook de toegankelijkheid van het openbaar vervoer en uitgaven om een gelijk speelveld te creëren in het openbaar vervoer.

15.01.01 Opdrachten

Toelichting op de financiële instrumenten

Opdrachten betreffen voornamelijk (lopende) opdrachten voor de implementatie van de OV-Chipkaart en de implementatie van de Boord Computer Taxi. Daarnaast wordt uit deze middelen bijgedragen aan het OV-Loket, de concessie Waddenveren, het stimuleren van de toegankelijkheid van het openbaar vervoer (OV-chipkaart) en het stimuleren van het beschikbaar stellen van (actuele) brongegevens voor reisinformatiediensten in het kader van het project Nationale Data Openbaar Vervoer. Ook wordt bijgedragen aan de toegankelijkheid van het openbaar vervoer en aan uitgaven om een gelijk speelveld te creëren in het openbaar vervoer.

15.01.02 Subsidies

Subsidies worden verstrekt aan het OV-loket, ROVER, de Geschillencommissie taxi en voor de (monitoring van) sociale veiligheid in het openbaar vervoer.

15.01.03 Bijdragen aan agentschappen

RWS ontvangt een jaarlijkse agentschapbijdrage voor de beleidsondersteunde en adviserende taken voor het openbaar vervoer.

Beleidsartikel 16: Spoor

Algemene Doelstelling

De kwaliteit van het spoorproduct verbeteren zodat de reiziger en de verlader de trein in toenemende mate als een aantrekkelijke vervoersoptie beschouwen.

(Doen) Uitvoeren

Rollen en Verantwoordelijkheden

De Minister is verantwoordelijk voor aanleg en beheer van de hoofdspoorweginfrastructuur. Om hier invulling aan te geven wordt ProRail als uitvoerder ingeschakeld. De andere wijze van aansturen die voortkomt uit de Lange Termijn Spooragenda heeft ook gevolgen voor de rol van Prorail als uitvoerder van het Rijksbeleid. De rol «uitvoeren» heeft betrekking op:

• - 

  • • 

    Verkenningen en planuitwerkingen;

• - 

  • • 

    Aanleg van projecten;

• - 

  • • 

    Beheer waaronder: onderhoud van infrastructuur, verkeersleiding en capaciteitsmanagement.

De Minister is ook verantwoordelijk voor het aanbod van reizigersvervoer op het hoofdrailnet. Invulling gebeurt door een concessie te verlenen aan vervoerder NS.

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook de uitvoering van het spoorbeleid, waaronder het toezicht op de uitvoering van de wet- en regelgeving.

• - 

  • • 

    Het beleid is vastgelegd in de Lange Termijn Spooragenda. Deze heeft tot doel het verbeteren van de kwaliteit van het spoor zodat reizigers en verladers de trein in toenemende mate als een aantrekkelijke vervoersoptie zien en gebruiken. In de Lange Termijn Spooragenda deel 2 is de wijze van aansturing van de spoorsector voor de periode tot 2028 weergegeven. De overheid gaat langs 5 lijnen haar aansturing van de spoorsector aanscherpen. Dit zijn:
  • - 

    • 1. 

      Aanscherpen wet- en regelgeving;

  • - 

    • 2. 

      Scherpere sturing met concessies op ProRail en NS;

  • - 

    • 3. 

      Betere sturing met aandeelhouderschap;

  • - 

    • 4. 

      Verbeteren sturing op financiële bijdrage Prorail;

  • - 

    • 5. 

      Beter sturen op samenwerking.

Daarnaast heeft de Lange Termijn Spooragenda invloed op de wijze waarop de uitvoering plaatsvindt.

De verantwoordelijkheid van IenM heeft betrekking op de volgende onderdelen:

• - 

  • • 

    Het aansturen van het beheer van en vervoer over het hoofdrailnet. Dit verloopt via concessies. Per 1 januari 2015 wordt de nieuwe beheerconcessie wederom voor 10 jaar aan ProRail gegund. Conform het Regeerakkoord zal ook het vervoer op het hoofdrailnet de komende 10 jaar onderhands gegund worden aan de Nederlandse Spoorwegen. Met ingang van de nieuwe vervoerconcessie per 1 januari 2015 worden ook de treindiensten op de Hogesnelheidslijn (HSL) onder de hoofdrailnetconcessie gebracht. IenM werkt verder aan het uitwerken en uitvoeren van concrete acties en afspraken uit de Lange Termijn Spooragenda middels de uitvoeringsagenda. Hieronder valt het vastleggen van wetgeving ter bevordering van een gelijk speelveld (waaronder implementatie Herschikkingsrichtlijn) en het faciliteren van samenwerking in de Spoorsector middels de OV- en spoortafels en de goederenvervoertafel.

• - 

  • • 

    Het stellen van wettelijke kaders voor veilige aanleg, beheer en gebruik van lokale spoorwegen (met name tram en metro) en het eenduidig regelen van de verantwoordelijkheden.

• - 

  • • 

    Het verbeteren van de ketenregie op de logistieke processen in het goederenvervoer. Daarnaast wordt wet- en regelgeving voor de one-stop-shop verbeterd en wordt gestuurd op het verbeteren van de kwaliteit en benutting van de goederenpaden.

• - 

  • • 

    Het samen met decentrale overheden en infrastructuurbeheerders werken aan de drie Europese spoorgoederencorridors (naar Frankrijk, Italië en Polen/Tsjechië) die in ons land beginnen, waarbij de regelgeving zoveel mogelijk wordt afgestemd op de Nederlandse situatie.

• - 

  • • 

    De zorg voor de veiligheid van het spoorvervoer en van de omgeving. Onderdeel van de veiligheidsaanpak zijn het STS verbeterplan (reductie stoptonend sein passages), de veiligheidscultuur, veilig werken aan het spoor, aanpak overwegen, suïcide preventie en sociale veiligheid, maar ook externe veiligheid langs het spoor en bij emplacementen. In 2015 wordt de Derde Kadernota Spoorveiligheid herijkt. Om onder meer de veiligheid verder te verhogen wordt het European Railway Traffic Management System (ERTMS) ingevoerd. In 2015 bevindt het programma ERTMS zich in de planuitwerkingfase.

• - 

  • • 

    De verdere invulling en uitvoering van het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen langs de volgende lijn: een integrale vernieuwende aanpak van overwegproblemen, door middel van bij voorkeur generieke maatregelen voor meerdere overwegen en waar nodig specifieke maatregelen.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Hieronder staan de beleidsmatige indicatoren en kengetallen voor Spoor. In productartikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds zijn de aan dit beleidsartikel gerelateerde productindicatoren en/of -kengetallen opgenomen.

Indicator: Punctualiteit Hoofdrailnet (HRN)

Basiswaarde 2003

Realisatie 2011

Realisatie 2012

Grenswaarde Vervoerplan 2013²

Realisatie 2013

Grenswaarde Vervoerplan 2014

Indicator: 3 minuten punctualiteit HRN¹

83,10%

89,60%

88,50%

87,40%

Indicator: 5 minuten punctualiteit HRN¹

94,70%

94,20%

93,00%

93,60%

93%

Reizigerspunctualiteit

91,50%

91,50%

90,50%

90,00%

90,50%

Klantoordeel op tijd rijden (% dat een 7 of hoger geeft)

50,90%

48,90%

53,00%

46,80%

53%

Bron: NS, jaarlijkse vervoerplannen en operationele verantwoordingen

Toelichting:

Ad 1) Afhankelijk van de uitvoering van de 2e fase van het Herstelplan (2007-2012).

Ad 2) Met het oog op de internationale vergelijkbaarheid is vanaf het Vervoerplan 2011 de indicator gewijzigd van 3 minuten punctualiteit in 5 minuten punctualiteit. De indicatoren ten aanzien van punctualiteit zullen waarschijnlijk worden aangepast naar aanleiding van de nieuwe vervoerconcessie die in 2015 in moet gaan. Vanaf volgend jaar worden er nieuwe indicatoren opgenomen in de begroting.

Spoorveiligheid (naar risicodrager)

Hieronder staan de indicatoren voor spoorveiligheid. Dit betreft de ontwikkeling van de verschillende veiligheidsdoelstellingen voor de diverse risicodragers conform de Europese systematiek, zoals die ook wordt toegepast in de Derde Kadernota Railveiligheid. Risicodragers zijn actoren met verschillende rollen die binnen het spoorsysteem veiligheidsrisico’s lopen. In onderstaande tabel is voor de belangrijkste acht spoorveiligheidsindicatoren aangegeven wat de stand van zaken eind 2012 en eind 2011 was op basis van meerjarige voortschrijdende gewogen gemiddelden («Moving Weighted Average»). De stand van zaken eind 2013 komt in september 2014 beschikbaar.

Voor de ontwikkelingen rondom deze spoorveiligheidsindicatoren geldt het beleid van de Derde Kadernota Railveiligheid, namelijk dat we de veiligheid op alle fronten, dus bij elk van deze acht veiligheidsindicatoren, continu willen verbeteren. Er lopen verschillende veiligheidsverbeterprogramma’s om de gestelde doelstellingen te realiseren (onder andere het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen en het STS(StopTonend Sein)-verbeterplan).

De gewenste verbetering in 2012 ten opzichte van 2011 is slechts bij een beperkt aantal indicatoren gerealiseerd. Dit komt omdat het incident bij Amsterdam Westerpark op 21 april 2012 de «scores» van enkele indicatoren in sterke mate heeft beïnvloed.

Indicator: spoorveiligheid (naar risicodrager)

Beoordelingsjaar 2012

2012

2011

Nr.

Risicodrager

Omschrijving indicator

MWA 2013

NRV (2013)

MWA 2012

MWA 2011

1.1

Reiziger

FWSI onder reizigers / jaar / mld reizigertreinkm’s

nog niet beschikbaar

6,57

6,57

3,04

1.2

Reiziger

FWSI onder reizigers / jaar / mld reizigerkm’s

nog niet beschikbaar

0,05

0,05

0,02

2

Personeel

FWSI onder spoorpersoneel / jaar / mld treinkm’s

nog niet beschikbaar

2,25

2,25

1,24

3.1

Overweg-gebruiker

FWSI onder overweggebruikers / jaar / mld treinkm’s

nog niet beschikbaar

97,05

97,05

85,96

3.2

Overweg-gebruiker

FWSI onder overweggebruikers / jaar / ((treinkm’s*aantal overwegen)/ lijnkm’s)

nog niet beschikbaar

108,7

108,7

94,7

4

Onbevoegden

FWSI onder onbevoegden op het spoor / jaar / mld treinkm’s

nog niet beschikbaar

7,21

7,21

7,04

5

Anderen

FWSI onder «anderen (derden)» / jaar / mld treinkm»

nog niet beschikbaar

7,99

7,99

9,56

6

Overall

Totaal FWSI / jaar / mlrd treinkm’s

nog niet beschikbaar

127

127

105,7

Bron: Jaarverslag 2012 van de Nederlandse Autoriteit voor Spoorveiligheid (Kamerstuk 29 893, nr. 156) en het rapport Railveiligheidsindicatoren 2011; NS, jaarlijkse vervoerplannen en operationele verantwoordingen (Kamerstuk 29 893 nr. 135).

Toelichting gebruikte termen in de tabel:

FWSI = Fatalities and Weighted Serious Injuries (het aantal doden en gewogen zwaargewonden)

NRV = National Reference Value, de in Europees kader vastgestelde referentiewaarde per lidstaat voor de betreffende indicator

MWA = Moving Weighted Average (voortschrijdend gewogen gemiddelde)

Kengetal: aantal treinbewegingen goederentreinen per week

2009

2010

2011

2012

2013

Betuweroute

220

400

450

460

412

Oldenzaal grens

80

70

60

60

68

Zevenaar grens

340

380

480

490

489

Venlo grens

230

250

230

220

240

Maastricht grens

30

30

20

20

33

Roosendaal grens

120

120

120

110

113

Bron: Keyrail, ProRail op basis van jaarcijfers en 52 weken.

Toelichting

De treinbewegingen van goederentreinen in bovenstaande tabel zijn afgerond op tientallen en inclusief losse locomotieven. Het aantal hiervan verschilt per jaar, maar is ongeveer 5% van de treinbewegingen op het A15-trace van de Betuweroute. In 2014 neemt naar verwachting het aantal treinen verder toe.

Kengetal: sociale veiligheid NS

2007

2008

2009

2010

2011

Grenswaarde 2012

Realisatie 2012

Grenswaarde 2013

Realisatie 2013

Klantoordeel sociale veiligheid ¹

76,1%

77,5%

78,0%

78,3%

79,1%

78,5%

78,3%

78,5%

79,50%

Bron: Vervoerplan 2013

Noot ¹

Het klantoordeel sociale veiligheid is het percentage klanten dat hun veiligheidsbeleving in de trein respectievelijk op het station overdag en in de avond waardeert met een cijfer 7 of hoger.

Het klantoordeel sociale veiligheid is het percentage klanten dat hun veiligheidsbeleving in de trein respectievelijk op het station overdag en in de avond waardeert met een cijfer 7 of hoger.

Beleidswijzigingen

Het beleid wordt verwoord in de Lange Termijn Spooragenda. Deze is ambitieus, omdat het spoor van essentieel belang is voor de bereikbaarheid van Nederland en daarmee voor de economie. Met de Lange Termijn Spooragenda worden de aandachtspunten uit het heden en de toekomstige ontwikkelingen voor de periode tot 2028 met elkaar verbonden. De inzet is om de kwaliteit van het spoor als vervoerproduct te verbeteren zodat de trein voor de reiziger en de verlader in toenemende mate een aantrekkelijke vervoersoptie is. De ambities zijn ingegeven door de wensen van de reiziger en de verlader en zijn gericht op verbeteringen voor de reizigers en de verladers in termen van betrouwbaarheid, reistijd, gemak en informatieverbetering. Daarbij ligt de focus op de gehele keten van deur-tot-deur. Ook wordt ingezet op het substantieel verhogen van het veiligheidsniveau van het spoor en het verder verduurzamen van het vervoer per trein.

De uitwerking van de Lange Termijn Spooragenda zal leiden tot een afgewogen portfolio van programma’s en projecten voor het spoor tot 2028 en een sturingsinstrumentarium waarmee op de realisatie van de geformuleerde ambities en doelen kan worden gestuurd. Middels de uitvoeringsagenda van de Lange Termijn Spooragenda worden concrete acties en afspraken in het kader van de LTSA uitgevoerd. Dit is een gedeelde agenda, waarin de belangrijkste partijen met een verantwoordelijkheid in de OV en spoorsector in diverse samenwerkingsverbanden de gemaakte afspraken binnen hun verantwoordelijkheidsdomein uitvoeren en monitoren.

Om de veiligheid van het spoor verder te verhogen wordt ERTMS ingevoerd. Dit programma bevindt zich in de planuitwerkingsfase.

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 16 Spoor (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

10.051

28.251

19.709

4.729

5.200

4.945

4.945

Uitgaven:

60.350

28.780

28.785

4.729

5.200

4.945

4.945

Waarvan juridisch verplicht

98%

16.01

Spoor

60.350

28.780

28.785

4.729

5.200

4.945

4.945

16.01.01

Opdrachten

17.651

5.481

2.339

2.359

2.830

2.575

2.575

- ERTMS

0

2.148

0

0

0

0

0

- Overige opdrachten

17.651

3.333

2.339

2.359

2.830

2.575

2.575

16.01.02

Subsidies

42.493

23.128

26.346

2.270

2.270

2.270

2.270

- Bodemsanering NS

9.076

9.076

9.076

0

0

0

0

- Contractsector

23.000

10.019

0

0

0

0

0

- GSM-R

15.000

- Overige subsidies

10.417

4.033

2.270

2.270

2.270

2.270

2.270

16.01.03

Bijdrage aan agentschappen

137

74

0

0

0

0

0

- waarvan bijdrage aan KNMI

74

74

0

0

0

0

0

- waarvan bijdrage aan RWS

63

16.01.05

Bijdragen aan internationale organisaties

69

97

100

100

100

100

100

Ontvangsten

0

0

0

0

0

0

0

Extracomptabele verwijzingen

Extracomptabele verwijzing naar artikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds

2.155.161

2.287.330

2.045.022

2.014.223

1.729.211

Andere ontvangsten van artikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds

232.720

177.161

193.583

192.830

204.490

Totale uitgaven op artikel 13 Spoorwegen van het Infrastructuurfonds

2.387.881

2.464.491

2.238.605

2.207.053

1.933.701

waarvan

13.02

Beheer, onderhoud en vervanging

1.240.257

1.319.800

1.167.051

1.110.815

1.185.320

13.03

Aanleg

952.335

972.202

910.500

940.776

569.774

13.04

GIV/PPS

147.026

146.980

146.983

153.491

156.679

13.07

Rente en aflossing

48.397

16.597

16.597

16.597

16.597

13.08

Investeringsruimte

- 134

8.912

- 2.526

- 14.626

5.331

Extracomptabele verwijzing naar artikel 17 Megaprojecten verkeer en vervoer van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 17 Megaprojecten verkeer en vervoer van het Infrastructuurfonds

99.911

136.588

302.739

315.041

270.975

Andere ontvangsten van artikel 17 Megaprojecten verkeer en vervoer van het Infrastructuurfonds

40.347

24.877

35.279

32.363

55.924

Totale uitgaven op artikel 17 Megaprojecten verkeer en vervoer van het Infrastructuurfonds

140.258

161.465

338.018

347.404

326.899

waarvan

17.02

Betuweroute

5.055

5.055

0

0

0

17.03

Hogesnelheidslijn (HSL)

614

765

0

0

0

17.07

ERTMS Landelijke invoer

40.000

30.000

221.162

242.153

230.473

17.08

ZuidasDok

94.589

125.645

116.856

105.251

96.426

Budgetflexibiliteit

De uitgaven voor subsidies en agentschapsbijdragen aan RWS en het KNMI (in het kader van winterweer) en de bijdrage aan internationale organisaties zijn volledig juridisch verplicht. Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht op grond van lopende verplichtingen. Meer specifiek betreft het onder andere de bijdrage aan de Autoriteit Consument & Markt (ACM). De subsidies hebben een tijdshorizon.

Het niet juridisch verplichte deel van dit artikel heeft met name betrekking op het uitvoeren activiteiten ter ondersteuning van het beheer van en vervoer over het spoor via concessies en de uitvoering van de Lange Termijn Spooragenda.

16.01 Spoor

Toelichting op de financiële instrumenten

16.01.01 Opdrachten

Dit betreft voornamelijk (lopende) opdrachten voor de pilot ERTMS op het traject Amsterdam-Utrecht, activiteiten ter ondersteuning van de Railmap ERTMS, adviezen ter ondersteuning van het programma Overwegen, de nieuwe beheer- en vervoerconcessie, en spoorwegwetgeving. Daarnaast maakt de jaarlijkse vergoeding aan de Autoriteit Consument en Markt (ACM) onderdeel uit van deze middelen, welke een vergoeding is voor haar werk op het gebied van spoor (onder andere de Vervoerkamer). De Vervoerkamer reguleert vooral de relatie tussen de beheerders en de gebruikers van het spoor.

16.01.02 Subsidies

• - 

  • • 

    Subsidie bodemsanering NS-percelen: sinds 1996 dragen het Ministerie van IenM (en haar voorganger) en de Nederlandse Spoorwegen jaarlijks geld aan de Stichting Bodemsanering Nederlandse Spoorwegen (SBNS) voor de landelijke aanpak van bodemverontreiniging in NS-percelen. Deze subsidie eindigt in 2015.

• - 

  • • 

    GSM-Rail: Uitgaven voor GSM-R(ail) ter mitigatie van de interferentieproblematiek bij ProRail en vervoerders door de uitrol van 3G- en 4G-netwerken door de telecom providers.

• - 

  • • 

    Overige subsidies: dit betreft voornamelijk lopende maatregelen in het kader van het actieplan Groei op het Spoor, een jaarlijkse bijdrage voor de Complete Lijn Uitschakeling (waarbij bijvoorbeeld bij een incident een tracé als geheel wordt uitgeschakeld) en de inzet van de 25kV Spanningtester (CLU+) op de Betuweroute en HSL in het kader van de daartoe gesloten overeenkomst met de betrokken Veiligheidsregio’s, alsmede een subsidie voor Rover.

16.01.05 Bijdragen aan internationale organisaties

Dit betreft een bijdrage aan de Organisation pour les Transports Internationaux Ferroviaires (OTIF). Deze internationale organisatie richt zich vooral op het creëren van een uniform rechtssysteem voor het vervoer van passagiers en vracht per rails.

Beleidsartikel 17: Luchtvaart

Algemene doelstelling

Het versterken van de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse luchtvaartsector en het realiseren van een efficiënt, veilig en duurzaam luchtvaartbestel voor goederen, passagiers en omwonenden.

Regisseren

Rollen en verantwoordelijkheden

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving van de kaders en voor het binnen deze kaders (doen) realiseren van de gewenste ontwikkeling van de Nederlandse luchtvaart. De rol «regisseren heeft» betrekking op de volgende taken:

• - 

  • • 

    Voor een veilig en duurzaam gebruik van netwerken stelt de Minister normen en handhaaft deze. Om de concurrentiekracht van de luchtvaart te versterken streeft de Minister naar een internationaal level playing field. Daarin passen een actief Nederlands lidmaatschap van de International Civil Aviation Organization (ICAO) en een gerichte bijdrage in de totstandkoming van Europese regelgeving inclusief een actieve rol in agentschappen als de European Aviation Safety Agency (EASA) en anderen.

• - 

  • • 

    Voor het in stand houden en versterken van het luchtvaartnetwerk van verbindingen van Nederland met de rest van de wereld zijn internationale overeenkomsten cruciaal (multilateraal en bilateraal). De Minister sluit hiertoe overeenkomsten met de vanuit de Nederlandse luchtvaartpolitiek belangrijke landen.

• - 

  • • 

    Daarnaast wordt mede vanuit het oogpunt van verbetering van het milieu en van de kwaliteit van de leefomgeving de innovatie en de transitie naar een duurzame luchtvaart bevorderd.

• - 

  • • 

    IenM zorgt voor de regelgeving op het gebied van marktordening, passagiersrechten, veiligheid, milieu en security. Veel van deze regelgeving komt in internationaal of Europees kader tot stand. In deze kaders levert Nederland een actieve bijdrage gericht op de Nederlandse belangen.

• - 

  • • 

    De Minister richt zich nationaal en internationaal op het veiligstellen en efficiënter gebruiken van de capaciteit in het luchtruim en op verbetering van de prestaties van de Luchtverkeersleiding, intensievere samenwerking tussen civiele en militaire luchtverkeersleidingsorganisaties (co-locatie) en betere samenwerking van internationale luchtverkeersleidingsorganisaties binnen het Functional Airspace Block Europe Central (FABEC).

• - 

  • • 

    De Minister geeft zoveel mogelijk ruimte voor ondernemerschap, met een maximaal beroep op de eigen verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven voor duurzaamheid en voor een permanente verbetering van de veiligheid middels introductie van veiligheidsmanagement.

• - 

  • • 

    Voorts geeft IenM invulling aan de wettelijke taken en verplichtingen, zoals het nemen van omzettingsregelingen (aanpassing aan nieuwe wetgeving) en luchthavenbesluiten voor de regionale luchthavens van nationale betekenis en het vrijwaren van de veiligheidssloopzone van Schiphol.

• - 

  • • 

    Voorts zet de Minister in op een intensivering en stroomlijning van de inspanningen van alle overheden, belangenorganisaties en sectorpartijen betrokken bij bovenstaande beleidsopgaven.

• - 

  • • 

    Tevens draagt de Minister zorg voor een actieve inzet van Nederland in internationale gremia waar discussies worden gevoerd en besluiten worden genomen die van invloed zijn op het Nederlandse (mainport)beleid, zoals in de Europese Raad van Transportministers.

• - 

  • • 

    Het behalen van de doelstelling hangt af van de betrokkenheid van en samenwerking met andere overheden en het bedrijfsleven en het innovatieve vermogen van en technologische ontwikkelingen in de luchtvaartsector, de internationale ontwikkelingen en ontwikkelingen in internationale organisaties (EU, Eurocontrol, EASA, ICAO, ea.) en de verhouding met andere economische ontwikkelingen in Nederland.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Indicator: Creëren van luchthavencapaciteit Schiphol

Basiswaarde 2009

2010

2011

2012

Gerealiseerd 2013

Streefwaarde 2020

Gerealiseerde vliegtuigbewegingen tov plafond 510.000

390.000

76%

386.000

76%

420.000

82%

423 000

83%

426.000

83,5%

510.000

100%

Bron realisatie: Jaarcijfers Schipholgroep

Bron streefwaarde: luchtvaartnota, april 2009, januari 2014

Voor de luchthaven Schiphol is tot 2020 een plafond aan het aantal vliegtuigbewegingen afgesproken. Met het oog op de netwerkkwaliteit moet binnen dit plafond ruimte blijven voor de ontwikkeling van mainportgebonden verkeer. Het Rijk heeft hierbij verantwoordelijkheid voor het creëren van capaciteit op de luchthavens Eindhoven en Lelystad. In 2012 is afgesproken de inspanning er op te richten al bij 90% van de 510.000 vliegtuigbewegingen extra regionale luchthavencapaciteit te kunnen inzetten ter ontlasting van Schiphol (Kamerstukken II, 2011/12, 29 665, nr. 181). De marktontwikkeling op Schiphol wordt daarom nauwlettend door het ministerie gevolgd.

Indicator: Creëren extra luchthavencapaciteit Eindhoven en Lelystad (vliegtuigbewegingen)

Basiswaarde 2009

Gerealiseerd t/m 2013

Streefwaarde 2015

Streefwaarde 2020

Luchthaven-capaciteit Eindhoven

0

0

10.000

25.000

Luchthaven-capaciteit Lelystad

0

0

25.000

45.000

Bron: De individuele luchthavenbesluiten van het kabinet

De ontwikkeling van Eindhoven en Lelystad (met in totaal 70.000 extra vliegtuigbewegingen op jaarbasis) vindt plaats in een zodanig tempo en uitvoering dat Schiphol meer ruimte krijgt voor écht mainportverkeer en de concurrentiepositie van Schiphol wordt versterkt, conform het Convenant «Behoud en versterking mainportfunctie en netwerkkwaliteit luchthaven Schiphol». Op basis van het Aldersadvies Eindhoven heeft het kabinet in 2010 besloten tot uitvoering van de afspraken over het accommoderen van 25.000 extra vliegtuigbewegingen in Eindhoven in 2020. De feitelijke toevoeging van capaciteit vindt plaats op het moment dat deze is vastgelegd in het luchthavenbesluit.

Voor de ontwikkeling van Lelystad zijn de mogelijkheden onderzocht voor een scenario van de ontwikkeling van totaal 35.000-45.000 vliegtuigbewegingen. In het Aldersadvies Lelystad is een gecontroleerde ontwikkeling voorgesteld vanaf 2015 tot 2020 met een eerste tranche naar 25 000 vliegtuigbewegingen en een tweede tranche naar 45 000 vliegtuigbewegingen. Het Kabinet en de Tweede Kamer hebben het advies overgenomen. Belangrijk aandachtspunt daarbij is de vormgeving van de aan- en uitvliegroutes. Op dit vlak zijn inmiddels betekenisvolle stappen gezet. (Kamerstukken II, 2013/14, 31 936, nr. 166). Het te nemen luchthavenbesluit is MER-plichtig. In het MER worden alle milieugevolgen van de uitbreiding van de luchthaven Lelystad onderzocht waarbij ook een aantal ontwerpvarianten voor de door startende en landende vliegtuigen te vliegen vliegroutes worden onderzocht.

Indicator: Luchthavengelden, ATC-heffingen en overheidsheffingen (aeronautical kosten)

Ranglijst kostenniveau (van hoog naar laag)

Realisatie 2012

Realisatie 2013

Streefwaarde 2015 e.v.

London Heathrow (LHR)

1

1

Parijs (CDG)

2

3

Frankfurt (FRA)

3

2

Gatwick

4

4

Schiphol

8

8

< LHR, FRA, CDG

Zürich

5

5

München

6

6

Brussel

9

9

Madrid

7

7

Bron: SEO, Benchmark Luchthavengelden en Overheidsheffingen 2013

Toelichting

Het streven is om de huidige positie van Schiphol voor wat betreft kostenniveau onder die van Londen Heathrow, Frankfurt en Parijs Charles de Gaulle te houden. Instrumenten voor het bewaken van het level playing field zijn het toezien op de randvoorwaarden en regulering van de doorrekening van de aeronautical kosten door de luchthaven Schiphol. Daarnaast heeft de overheid een betrokkenheid bij de hoogte van de overheidsheffingen (geluidhinderkosten en securitykosten).

Kengetal: Geluidsbelasting rond Schiphol

Periode

2012

2013

grenswaarde TVG

Gedurende het gehele etmaal (L_den)

62,71

62,45

63.46 dB(A)

Gedurende de periode van 23.00 tot 7.00 uur (L_night)

52,47

52,09

54.44 dB(A)

Bron grenswaarde: Luchthavenverkeerbesluit 2004

Bron realisatiegegevens 2012 en 2013: Handhavingsrapportage Schiphol 2012 en 2013

Toelichting

In het Luchthavenverkeerbesluit, (Algemene Maatregel van Bestuur, 18 september 2008), zijn voor de luchthaven Schiphol de grenzen gesteld aan de totale hoeveelheid geluid (Totaal Volume Geluid, TVG) dat het vliegverkeer in een jaar mag produceren. De geluidsbelasting van het vliegverkeer moet worden begrensd met op handhavingpunten vastgestelde grenswaarden (aan de baankoppen en bij aanpalende bebouwde kom). In het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol is vastgelegd dat de totale hoeveelheid geluid van het luchthavenluchtverkeer bij Schiphol per gebruiksjaar voor het etmaal (de L_den) niet meer dan 63,46 dB(A) en voor de nacht (de L_night) niet meer dan 54,44 dB(A) mag bedragen. IenM heeft geen directe invloed op de daadwerkelijk gerealiseerde geluidsbelasting, dat is de verantwoordelijkheid van de sector. Bij dreigende overschrijding wordt door de ILT handhavend opgetreden. De Handhavingsrapportage Schiphol 2013 van de Inspectie is aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2013/14, 29 665, nr. 197).

In 2013 heeft de Alderstafel Schiphol haar eindadvies over het nieuwe normen- en Handhavingstelsel uitgebracht, mede op basis van het tweejarig experiment waarin het functioneren van dit stelsel in de praktijk is beproefd. In haar reactie heeft het kabinet aangegeven dit nieuwe stelsel in lijn met het advies, en na overleg met de Tweede Kamer, in wet- en regelgeving te willen verankeren. De noodzakelijke aanpassing aan wet-en regelgeving wordt voorzien voor 2015.

Kengetal: Jaarlijkse TRG-score voor Schiphol in relatie tot de TRG-grenswaarde in het Luchthavenverkeerbesluit

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Grens

TRG-score

6,62

6,057

6,118

6,47

6,486

6,841

9,724

Bron: Handhavingsrapportage Schiphol (AAS) 2012/2013

Toelichting

Het totale risicogewicht (TRG) is het resultaat van de vermenigvuldiging van het maximale startgewicht met de ongevalkans per vliegbeweging. In het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol is vastgesteld dat het streven is dat het TRG van het luchthavenluchtverkeer bij Schiphol per gebruiksjaar niet meer dan 9,724 ton bedraagt.

Kengetal: Aantal passagiersbestemmingen waarnaar (> 2 x per jaar) met vnl. geregelde vluchten wordt gevlogen per luchthaven

Luchthaven

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Amsterdam

258

246

253

263

271

266

261

Frankfurt

288

291

284

283

288

301

286

London Heathrow

181

177

171

165

174

176

176

Parijs Charles de Gaulle

260

273

272

271

268

256

258

Brussel

158

190

183

188

200

190

181

Bron: Amsterdam Airport Schiphol (AAS), januari 2014

Toelichting

In deze tabel zijn de bestemmingen opgenomen waarvoor geldt dat deze meer dan 2 x per jaar worden aangevlogen. Volgens deze indicator is het aantal bestemmingen vanaf Schiphol in 2013 gedaald. Op Frankfurt en Brussel is de daling sterker. Het aantal bestemmingen vanaf Londen Heathrow is in 2013 onveranderd en blijft daarmee relatief laag. Het aantal bestemmingen vanaf Parijs Charles de Gaulle stijgt in 2013 licht.

Kengetal: Aantal vliegtuigbewegingen, aantal passagiers en vrachttonnage per luchthaven

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Vliegbewegingen (x 1.000)

Amsterdam

436

428

391

386

420

423

426

Frankfurt

485

480

458

458

481

476

466

London Heathrow

476

473

460

449

476

471

470

Parijs Charles de Gaulle

544

551

518

492

507

491

472

Brussel

241

236

212

205

214

206

199

Passagiers (x mln)

Amsterdam

48

47

44

45

50

51

53

Frankfurt

54

53

51

53

56

57

58

London Heathrow

68

67

66

66

69

70

72

Parijs Charles de Gaulle

60

61

58

58

61

61

62

Brussel

18

19

17

17

19

19

19

Vracht (x 1.000 ton)

Amsterdam

1.610

1.568

1.286

1.512

1.524

1.483

1.531

Frankfurt

2.074

2.021

1.808

2.199

2.133

1.986

2.016

London Heathrow

1.314

1.401

1.278

1.473

1.484

1.465

1.423

Parijs Charles de Gaulle

2.053

2.039

1.819

2.177

2.088

1.950

1.876

Brussel

762

659

449

476

475

459

430

Bron: Amsterdam Airport Schiphol (AAS), januari 2014

Toelichting

Inzet van het beleid is het optimaliseren van de netwerkkwaliteit in combinatie met een concurrerende en duurzame luchtvaart. De netwerkkwaliteit wordt mede bepaald door overheidstarieven en -maatregelen, maar is voor een groot deel niet direct beïnvloedbaar. Bovenstaande kengetallen geven de omvang van het netwerk in aantallen bestemmingen en het verkeer en vervoer op Schiphol weer in vergelijking met andere grote Noordwest Europese luchthavens. In de jaarlijkse Monitor Netwerkkwaliteit en Staatsgaranties laat IenM elk jaar de ontwikkeling van de netwerkkwaliteit van Schiphol monitoren. Uit de monitor van 2013 blijkt dat de ontwikkeling van de netwerkkwaliteit op Schiphol tussen 2012 en 2013 gelijke tred heeft gehouden met die van concurrerende luchthavens in West-Europa en dat op Schiphol, evenals in voorgaande jaren, sprake is van een sterkere ontwikkeling van het netwerk dan op Parijs Charles de Gaulle.

Kengetal: Gemiddelde vertraging per vlucht toe te rekenen aan Air Traffic Management (in minuten)

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Taakstelling vanaf 2000 met herijking voor 2002-2006

2,8

2,44

2,08

1,72

1,4

1,0

1,0

1,0

1,0

1,0

nb

Gerealiseerd

2,5

1,4

0,9

0,8

0,9

1,0

1,2

1,4

0,9

2,0

1,1

0,63

0,53

Bron: Eurocontrol /CFMU, Performance Review Report, jaar 2013

Toelichting

Het Rijk heeft geen directe invloed op het aantal minuten vertraging in het Europese luchtruim. Dit kengetal is een internationaal gemiddelde en wordt bepaald door operationele factoren, zoals capaciteitsplanning en human resource management. Dit kengetal geeft wel een beeld van de efficiëntie van het luchtvaartbestel. De in bovenstaande tabel opgenomen reeks is gewijzigd als gevolg van het feit dat Eurocontrol in eerdere rapporten uitsluitend de gemiddelde vertraging in het en route verkeer gedurende de zomer heeft gemeten en thans een jaargemiddelde hanteert.

Kengetal: Gemiddelde ATFM ¹-vertraging per vlucht (in minuten)

2010

2011

2012

2013

Gemiddelde ATFM-vertraging per vlucht

2,8

1,00

1,00

1,00

Gerealiseerd

0,94

0,90

0,78

0,68

Bron: Luchtverkeersleiding Nederland, 2014

Noot ¹

ATFM staat voor «Air Traffic Flow Management»

Toelichting

Dit kengetal heeft betrekking op de gemiddelde en-route vertraging per controlled flight in het Nederlandse luchtruim en de gemiddelde vertraging op Schiphol tezamen. In de tabel is de gemiddelde vertraging per vlucht in het Nederlandse luchtruim aangegeven. Deze gemiddelde vertraging betreft zowel de vertragingen in de en route als in de terminal verkeersbegeleiding. Dit in tegenstelling tot de Eurocontrolgegevens, die betrekking hebben op het en-route verkeer. Het merendeel van de vertragingen treedt op in de terminalfase van een vlucht. Weersomstandigheden kunnen een grote rol spelen bij het ontstaan van vertragingen (slecht zicht, wind, sneeuw en aanverwante oorzaken als beperkt aantal vliegtuigopstelplaatsen).

Beleidswijzigingen

De komende jaren wordt verder uitwerking gegeven aan de Luchtvaartnota, de Luchtruimvisie en Beleidsagenda Luchtvaartveiligheid 2011-2015. De bij deze nota’s behorende uitvoeringsagenda’s zijn hierbij leidend.

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 17 Luchtvaart (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

27.313

21.636

20.617

25.740

13.263

10.857

13.900

Uitgaven:

21.796

35.641

23.759

25.370

16.136

11.780

11.778

Waarvan juridisch verplicht

82%

17.01

Luchtvaart

21.796

35.641

23.759

25.370

16.136

11.780

11.778

17.01.01

Opdrachten

17.536

21.875

10.229

14.790

14.456

10.100

10.098

- Opdrachten GIS

10.604

15.530

5.001

3.023

4.772

3.021

3.021

- Leefbaarheidsfonds

0

0

0

5.900

2.900

0

400

- Overige opdrachten

2.229

6.345

5.228

5.867

6.784

7.079

6.677

17.01.02

Subsidies

2.862

2.515

452

452

452

452

452

17.01.03

Bijdrage aan agentschappen

64

10.071

11.898

8.948

48

48

48

- waarvan bijdrage aan RWS (Caribisch Nederland)

0

10.000

11.850

8.900

0

0

0

- waarvan bijdrage aan RWS

48

48

48

48

48

48

48

- waarvan bijdrage aan KNMI

16

23

0

0

0

0

0

17.01.05

Bijdrage aan internationale organisaties

1.334

1.180

1.180

1.180

1.180

1.180

1.180

Ontvangsten

38.863

45.258

33.109

6.828

325

25

25

Extracomptabele verwijzingen

Belastinguitgaven (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Accijnzen

Vrijstelling accijns luchtvaartuigen

1.869

2.023

2.042

2.068

2.108

2.154

2.197

Bron: Bijlage 5 van de Miljoenennota 2015

Budgetflexibiliteit

Het grootste deel van de uitgaven is juridisch verplicht. Het betreft de uitfinanciering van aangegane verplichtingen voor opdrachten en subsidies voor onder meer het project geluidsisolatie Schiphol en voor de uitvoering van toezichtstaken door de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Voor een overzicht van de subsidies wordt verwezen naar de bijlage Subsidies. De subsidies hebben een tijdshorizon. De bijdrage aan de agentschappen betreft de financiering van de uitvoering van de masterplannen luchthavens Caribisch Nederland door RWS voor 2015, de capaciteitsinzet van RWS. Op basis van de opdrachtbrief aan RWS voor Caribisch Nederland en het Beleidsondersteuning en -advies (BOA)- traject is het budget voor 2015, ultimo 2014 juridisch verplicht.

De bijdrage aan internationale organisaties betreft de jaarlijkse contributie aan de ICAO, aan het hiertoe opgezette samenwerkingsverband binnen ABIS en aan de European Civil Aviation Conference (ECAC) en dit bedrag is daarmee geheel juridisch verplicht.

De resterende niet juridisch verplichte ruimte is belegd met de activiteiten uit de uitvoeringsagenda bij de Luchtvaartnota (Kamerstukken II, 2010/11, 31 936, nr. 47) en de Beleidsagenda Luchtvaartveiligheid 2011-2015 (Kamerstukken II, 2010/11, 24 804, nr. 80).

17.01 Luchtvaart

Toelichting op de financiële instrumenten

17.01.01 Opdrachten

Opdrachten Geluidsisolatie Schiphol (GIS)

Doel van het project Geluidsisolatie Schiphol fase 3 (GIS-3) is het verminderen van de geluidshinder voor omwonenden van Schiphol door middel van geluidsisolatie. De derde fase van het geluidsisolatieprogramma is in 2012 afgerond. De beleidsevaluatie GIS is in 2013 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2013/14, 26 959, nr. 140). De geplande uitgaven voor 2015 en verder hebben betrekking op aankopen in de geluidssloopzones, klachtenafhandeling en de behandeling en uitbetaling van schadeclaims.

Overige opdrachten

1. Luchtvaartnota en de Alderstafels

Het Nederlandse mainportbeleid is gericht op een selectieve ontwikkeling van de mainport Schiphol, in samenhang met de ontwikkeling van de regionale luchthavens van nationale betekenis. In 2011 is het Aldersadvies Eindhoven door het Kabinet en de Tweede Kamer overgenomen. In 2015 worden verdere stappen gezet om de gecontroleerde ontwikkeling van Lelystad Airport mogelijk te maken en wel in twee tranches (tot in totaal 45.000 extra vliegtuigbewegingen op jaarbasis) (Kamerstukken II, 2011/12, 31 936, nr. 115 en Kamerstukken II, 2013/14, 31 936, nr. 166.)

2. Normen en handhavingsstelsel

De ontwikkeling van Schiphol tot 2020 vindt plaats binnen de aan de Alderstafel afgesproken kaders. In 2012 liep het tweejarig experiment met een nieuw normen- en handhavingsstelsel (NNHS) voor de luchthaven Schiphol af. Het kabinet heeft in 2013 besloten het nieuwe stelsel in nieuwe wetgeving te verankeren.

3. Verminderen risico op vogelaanvaringen

In 2015 wordt opnieuw gewerkt aan het uitvoeren van de maatregelen uit het convenant Reduceren risico vogelaanvaringen Schiphol uit 2012. Het betreft de voorbereiding en uitwerking van maatregelen om de vogelaanvaringsproblematiek rondom Schiphol te verminderen door: ontwikkelen en toepassen van detectieapparatuur, extra maatregelen in het kader van het populatiebeheer en een aanscherping van de ruimtelijke beperkingen ten aanzien van de foerageer,- rust- en broedgebieden. In 2014 is gestart met een monitoring van de effectiviteit van deze maatregelen en worden indien noodzakelijk de maatregelen bijgesteld of geïntensiveerd.

4. Beleidsonderzoek vliegveiligheid

Voor de uitvoering van de acties uit het uitvoeringsprogramma, onderdeel van de in 2011 vastgestelde Beleidsagenda Luchtvaartveiligheid 2011-2015 zijn middelen nodig voor beleidsonderzoek, voor de periodieke evaluatie van de effectiviteit van het gevoerde beleid (meldingsbereidheid voorvallen in de burgerluchtvaart, protocol preventie overmatig gebruik alcohol, drugs en medicijnen, meerjarig veiligheidsonderzoek Nederlandse luchtvaartsysteem) en voor de uitbouw en implementatie van veiligheidsmanagement in de luchtvaart(beleids-)keten.

5. Nadere uitwerking luchtruimvisie en civiel-militaire samenwerking

Als uitwerking van de Luchtruimvisie worden verschillende onderzoeken en studies uitgevoerd voor de voorbereiding van luchtruimwijzigingen en aanpassingen van het luchtverkeersleidingsconcept. Hiertoe worden analyse-, onderzoek-, ontwerp- en simulatieactiviteiten uitgevoerd in samenwerking met de Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) van het Ministerie van Defensie. In een Roadmap Luchtruimvisie zal worden beschreven hoe en wanneer de luchtverkeersleidingsorganisaties de met de luchtruimvisie beoogde luchtruimwijzigingen en aanpassingen aan het luchtverkeersleidingsconcept en -systeem gaan realiseren en de onderlinge samenhang en afhankelijkheden (inhoudelijk en volgordelijk) daartussen. De uitwerking van de verdergaande civiel-militaire samenwerking op het gebied van luchtverkeersdienstverlening is daarbij een belangrijk aspect dat centraal staat in de te realiseren activiteiten.

6. KDC

De Stichting Knowledge & Development Center (KDC) levert kennis om innovatieve oplossingen te vinden voor de duurzame ontwikkeling van de Mainport Schiphol. In het KDC werken de partners KLM, Schiphol en Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) samen met universiteiten en kennisinstellingen om de Schiphol operatie te innoveren. IenM draagt financieel bij aan het KDC, hiervoor is voor 2015 een bedrag van € 0,707 mln begroot.

7. Opdrachten Caribisch Nederland

Het betreft de aanschaf van apparatuur ter bevordering van het veilig gebruik van de luchthavens en ter verbetering van de bedrijfsvoering. Tevens betreft het de financiering van diverse onderzoeken en opleidingen.

17.01.02 Subsidies

Versneld onderploegen graanresten ten behoeve van reduceren risico vogelaanvaringen

Met het convenant Reduceren risico vogelaanvaringen Schiphol is een vergoedingsregeling in het leven geroepen voor het versneld onderploegen van de graanresten na de oogst in een deel van de Haarlemmermeerpolder. De betreffende boeren ontvangen hiervoor een vergoeding per hectare versneld ondergewerkte graanakker. IenM onderzoekt de mogelijkheden hoe de kosten van deze vergoeding kunnen worden verhaald op de luchtvaartsector.

CROS en overige commissies regionaal overleg

IenM draagt financieel bij aan de activiteiten van de Commissie Regionaal Overleg luchthaven Schiphol (CROS). Dit onafhankelijke overleg- en adviesorgaan verenigt bewoners, regionale en lokale overheden en luchtvaartpartijen. Met als doel om hinder van Schiphol zoveel mogelijk te beperken en een optimaal gebruik van de luchthaven te bevorderen. De CROS zal opgaan in de Omgevingsraad Schiphol (ORS). De jaarlijkse bijdrage bedraagt maximaal € 0,262 mln. De luchthavens Eelde, Lelystad, Maastricht en Rotterdam kennen in 2015 eveneens commissies regionaal overleg, de bijdrage in 2015 bedraagt € 0,140 mln.

Incidentele subsidies

Er zal een incidentele subsidie van maximaal € 0,035 mln verstrekt worden aan de stichting Pocket FMS voor de ontwikkeling en exploitatie van een app gericht op ondersteuning van General Aviation piloten bij vluchtvoorbereiding en vluchtuitvoering.

17.01.03 Bijdragen aan agentschappen

Rijkswaterstaat

Dit betreft voornamelijk de bijdrage die aan RWS ter beschikking wordt gesteld voor de uitvoering van de masterplannen luchthavens Caribisch Nederland gericht op het wegwerken van de tekortkomingen ten aanzien van de internationale regelgeving.

17.01.05 Bijdragen aan internationale organisaties

Voor de jaarlijkse contributie aan de ICAO, aan het hiertoe opgezette samenwerkingsverband binnen ABIS (de ABIS-groep vertegenwoordigt de burgerlijke luchtvaartautoriteiten van Oostenrijk, België, Nederland, Luxemburg, Ierland, Zwitserland en Portugal binnen de permanente organen van ICAO), en aan de European Civil Aviation Conference (ECAC) wordt in 2015 een bedrag uitgegeven van € 1,2 mln, waarvan € 1 mln via de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS).

Beleidsartikel 18: Scheepvaart en Havens

Algemene doelstelling

Het realiseren van een efficiënt, veilig en duurzaam goederenvervoersysteem, waarbinnen de internationale concurrentiekracht van de mainport en van de Nederlandse maritieme sector wordt versterkt.

(Doen) uitvoeren

Rollen en verantwoordelijkheden

De Minister is verantwoordelijk voor het in stand houden van een robuust hoofdnetwerk van vaarwegen. Vanuit de Begroting hoofdstuk XII (artikel 26.01) wordt een bijdrage gedaan aan het Infrastructuurfonds. Via het Infrastructuurfonds (artikel 15, 17 en 18) investeert de Minister door middel van aanleg en benutting in dit netwerk, in binnenhavens en in de maritieme toegang van zeehavens om een goede en betrouwbare bereikbaarheid over water van de economische kerngebieden te realiseren. Aanleg- en benuttingsprojecten worden in het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) vastgelegd. De Minister is verantwoordelijk voor toezicht en nautisch beheer. Rijkswaterstaat voert als beheerder het beheer, onderhoud en vervanging uit. De uitgaven aan beheer, onderhoud en vervanging worden verantwoord op het infrastructuurfonds (artikel 15).

Regisseren

De Minister is verantwoordelijk voor de vormgeving en deels ook voor de uitvoering, waaronder het toezicht op de uitvoering, van de wet- en regelgeving (zowel de Autoriteit Consument en Markt (ACM) als de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT)) van het maritiem beleid. De rol «regisseren» heeft ook betrekking op de volgende taken:

• - 

  • • 

    De Minister stelt normen en handhaaft deze om het veilige en duurzame gebruik van netwerken te waarborgen. De Minister ijvert regionaal en internationaal voor deze normen, bijvoorbeeld in de Europese Raad van transportministers en de Internationale Maritieme Organisatie (IMO), ook omdat een internationaal level playing field goed is voor de Nederlandse concurrentiepositie. Daarin passen een actief Nederlands lidmaatschap van IMO en Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR) en een gerichte bijdrage aan de totstandkoming van Europese regelgeving, inclusief een actieve rol in agentschappen als het Europese Maritieme Veiligheidsagentschap (EMSA) en andere organisaties.

• - 

  • • 

    De in 2014 vastgestelde maritieme strategie en de daaronder hangende werkprogramma’s voor de zeehavens, scheepvaart en binnenvaart geven de leidende principes aan: meerwaarde door samenwerking, ruimte voor ondernemerschap en oog voor de stad en leefomgeving.

• - 

  • • 

    Vanuit het oogpunt van verbetering van het milieu en van de kwaliteit van de leefomgeving in de zeehavengebieden de innovatie en de transitie naar een duurzame scheepvaart bevorderd.

• - 

  • • 

    IenM zorgt voor «state of the art» regelgeving op het gebied van marktordening, passagiersrechten, bemanningszaken en security.

• - 

  • • 

    Met de programma’s Beter Benutten en Impuls Dynamisch Verkeersmanagement Vaarwegen stimuleert de Minister een slim, efficiënt en veilig gebruik van de vaarwegen. Samen met de inspanningen van de vervoerders en verladers kan daarmee de capaciteit van de vaarwegen beter worden benut.

• - 

  • • 

    De Minister geeft zoveel mogelijk ruimte voor ondernemerschap, met een maximaal beroep op de eigen verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven voor een permanente verbetering van de veiligheid en duurzaamheid met betrekking tot maritiem beleid.

• - 

  • • 

    IenM draagt binnen het kabinetsbrede bedrijvenbeleid verantwoordelijkheid voor de overheidsinbreng op de Topsector Logistiek.

• - 

  • • 

    Voorts zet de Minister in op een intensivering en stroomlijning van de inspanningen van alle overheden, belangenorganisaties en sectorpartijen betrokken bij bovenstaande beleidsopgaven.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de Inspectie Leefomgeving en Transport op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Hieronder zijn de beleidsmatige indicatoren en kengetallen voor scheepvaart en havens opgenomen. In productartikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds zijn de aan dit beleidsartikel gerelateerde productindicatoren en/of -kengetallen opgenomen.

Indicator: Passeertijd sluizen

Realisatie 2009

Realisatie 2010

Realisatie 2011

Realisatie 2012

Realisatie 2013

Streefwaarde 2014

Hoofdtransportas

75%

68%

67%

68%

69%

85%

Hoofdvaarweg

85%

81%

79%

78%

80%

75%

Overige vaarweg

90%

88%

92%

93%

92%

70%

Bron: RWS, 2014

Toelichting

De «passeertijd sluizen» is een absolute normtijd die voor elke sluis afzonderlijk is bepaald. Elk type vaarweg correspondeert met een te realiseren percentage passages. Dit normpercentage biedt inzicht in het percentage schepen dat is gepasseerd binnen de normtijd.

De gerealiseerde passeertijden op de hoofdtransportassen voldoen nog niet aan de streefwaarden (69% in plaats van 85%). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een combinatie van storingen, benodigde onderhoudswerkzaamheden en capaciteitsproblemen op met name de Zeeuwse achterlandverbindingen. Voor de sluizen op die corridor lopen dan ook MIRT-projecten, gericht op het verbeteren van de toekomstige capaciteit. De passeertijden voor de hoofd- en overige vaarwegen scoren overall gezien wel ruim voldoende.

Kengetal: Ontwikkeling van het procentuele marktaandeel (in tonnen) van de Nederlandse havengebieden ten opzichte van de totale Noordwest Europese havenrange (de «Hamburg-Le Havre range»

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Totaal Nederlandse Zeehavens

45,9

44,4

44,9

44,9

44,2

44,5

45,0

46,9

47,8

47,2

47,9

47,5

Mainport Rotterdam

35,6

34,5

34,6

34,9

33,8

34,2

34,4

36,0

37,0

36,3

37,0

36,6

Overige Nederlandse Zeehavens

10,3

9,9

10,3

10,0

10,4

10,4

10,6

10,9

10,8

10,9

10,9

10,9

Bron: 2002-2010 Nationale Havenraad, 2011/12/13 IenM

Toelichting

Dit kengetal geeft informatie over het marktaandeel van de Nederlandse zeehavens ten opzichte van de concurrerende Noordwest Europese havenrange (de zogenaamde «Hamburg-Le Havre range»). Het streven is het marktaandeel van de Nederlandse havengebieden ten opzichte van de totale Noordwest (de «Hamburg-Le Havre range») ten minste te handhaven.

Na een lichte stijging van het marktaandeel in 2012, is er in 2013 weer een lichte daling van het marktaandeel te zien. Met name Mainport Rotterdam, dat in 2012 marktaandeel had gewonnen, verloor marktaandeel in 2013 tot onder het niveau van 2010.

Kengetal: Ontwikkeling in aantallen en bruto tonnage (GT) ¹

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

van de vloot van in Nederland geregistreerde zeeschepen onder Nederlandse vlag ²

Aantallen

Handelsvaart

570

574

566

640

688

725

769

800

822

Zeesleepvaart

164

174

212

222

222

249

235

247

260

Waterbouw

151

148

139

118

121

120

156

169

168

Totaal

885

896

917

980

1.031

1.094

1.160

1.216

1.250

Bruto tonnage

Handelsvaart

4.932

5.031

5.114

5.980

6.313

6.075

6.883

6.740

7.045

Zeesleepvaart

178

181

243

264

237

310

290

362

347

Waterbouw

498

509

477

375

441

450

513

531

533

Totaal

5.608

5.721

5.834

6.619

6.991

6.835

7.686

7.633

7.925

van de vloot onder buitenlandse vlag in Nederlands eigendom of beheer ³

Aantallen

Handelsvaart

375

434

462

395

410

433

422

408

403

Zeesleepvaart

329

284

332

358

406

459

456

477

498

Waterbouw

37

39

45

52

66

63

55

55

52

Totaal

741

757

839

805

882

955

933

940

953

Bruto tonnage

Handelsvaart

4.692

5.566

6.278

4.542

5.057

5.259

5.232

5.072

5.517

Zeesleepvaart

2.704

2.782

1.903

1.423

1.217

1.011

1.298

1.640

1.612

Waterbouw

99

102

122

184

225

251

210

264

248

Totaal

7.495

8.450

8.303

6.149

6.499

6.521

6.740

6.976

7.377

Noot ¹

Schepen, 100 GT en pontons, 1000 GT

Noot ²

Bron: Inspectie Leefomgeving en Transport, 2014

Noot ³

Bron: cijfers 2005 Ecorys (december 2008); cijfers van 2006-2009 Policy Research Corporation (april 2010); cijfers 2010-2013 Inspectie Leefomgeving en Transport (januari 2014). Alle cijfers op basis van Lloyd’s Register Fairplay.

Toelichting

Bovenstaande kengetallen geven informatie over de ontwikkeling in aantallen en bruto tonnage (GT) van de vloot in Nederlands eigendom of beheer onder Nederlandse en buitenlandse vlag. De gegevens zijn opgesplitst naar de sectoren handelsvaart, zeesleepvaart en waterbouw. De groei c.q. afname van de vloot onder Nederlandse vlag is niet alleen van overheidsbeleid afhankelijk, maar van meerdere factoren zoals de wereldwijde groei van het ladingaanbod en investeringsklimaat, het zeevaartbeleid (waaronder fiscale klimaat) van andere landen en de individuele prestaties van de ondernemingen. Een toename van de vanuit Nederland beheerde vloot (en dan met name de Nederlandse vlag) is gunstig voor de ontwikkeling van de toegevoegde waarde.

Kengetal: veiligheid scheepvaart

Aantal scheepvaartongevallen (inclusief visservaartuigen en recreatievaart) op het Nederlandse deel van de Noordzee (Nederlandse en buitenlandse vlag)

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Zeer ernstige scheepvaartongevallen

1

1

1

0

0

1

1

0

4

2

Ernstige scheepvaartongevallen

7

4

2

6

3

7

9

4

15

13

Totaal

8

5

3

6

3

8

10

4

19

15

Aantal significante ongevallen ¹ met schepen op de Nederlandse binnenwateren

Aantal significante scheepsongevallen

117

96

123

150

127

121

164

159

161

*

Aantal doden en gewonden op schepen op de Nederlandse binnenwateren (ook onder niet Nederlandse vlag)

Aantal doden

4

7

3

4

4

4

4

8

4

11

Aantal gewonden

29

49

54

30

51

56

45

63

58

27

Bron: RWS, 2014

Noot ¹

Voor de beoordeling van de ontwikkeling van de veiligheid op de Nederlandse binnenwateren wordt gebruik gemaakt van het begrip «significant scheepsongeval». Significante scheepsongevallen zijn scheepsongevallen op de Nederlandse binnenwateren met schepen (ook onder niet Nederlandse vlag) waarbij schade is ontstaan die als ernstig wordt geclassificeerd in de vorm van slachtoffers (doden/gewonden), stremming van de vaarweg of schade aan de vaarweg, schip, lading of milieu.

Toelichting

In 2013 zijn op het Nederlandse deel van de Noordzee 2 ZESO’s en 13 ESO’s geregistreerd. Een ZESO betrof het zinken van een guardschip na een aanvaring met een vissersvaartuig. Hierbij waren drie dodelijke slachtoffers te betreuren. De andere ZESO betrof de stranding en vervolgens totall loss raken van een recreatievaartuig. Hierbij vielen geen slachtoffers. De 13 ESOs zijn als volgt verdeeld: koopvaardij (3), visserij (4), recreatievaart (5) en 1 gecombineerde ESO aanvaring recreatievaart en visserij Sinds 2012 is de registratie en classificatie van scheepsongevallen op de Noordzee aanzienlijk verbeterd en verfijnd. Dit heeft tot het inzicht geleid dat de historische reeks 2004-2011 waarschijnlijk een onderschatting van het aantal ESOs geeft dat in werkelijkheid is opgetreden. Om een goede uitspraak te kunnen doen over de ontwikkeling van de veiligheid van scheepvaart op de Noordzee moet vanaf 2012 een nieuwe historische reeks van ESO’s worden opgebouwd. De historische reeks van zeer ernstige scheepvaartongevallen (ZESO’s) wordt wel betrouwbaar geacht.

Beleidswijzigingen

Het maritiem beleid zoals weergegeven in de diverse maritieme beleidsbrieven en met het parlement besproken, wordt gecontinueerd.

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 18 Scheepvaart en havens (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

5.077

4.945

4.707

4.777

4.847

4.835

4.834

Uitgaven:

5.361

5.294

4.732

4.777

4.847

4.835

4.834

Waarvan juridisch verplicht

70%

18.01

Scheepvaart en havens

5.361

5.294

4.732

4.777

4.847

4.835

4.834

18.01.01

Opdrachten

2.317

2.563

2.324

2.417

2.487

2.475

2.474

18.01.02

Subsidies

467

419

0

0

0

0

0

18.01.03

Bijdrage aan agentschappen

1.705

1.404

1.404

1.404

1.404

1.404

1.404

- waarvan bijdrage aan RWS

1.705

1.404

1.404

1.404

1.404

1.404

1.404

18.01.05

Bijdragen aan internationale organisaties

872

908

1.004

956

956

956

956

Ontvangsten

97

0

0

0

0

0

0

Extracomptabele verwijzingen

Extracomptabele verwijzing naar artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds

856.448

726.421

678.336

638.590

630.935

Andere ontvangsten van artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds

26.980

15.415

14.510

0

0

Totale uitgaven op artikel 15 Hoofdvaarwegennet van het Infrastructuurfonds

883.428

741.836

692.846

638.590

630.935

waarvan

15.01

Verkeersmanagement

7.516

8.380

8.380

8.380

8.380

15.02

Beheer, onderhoud en vervanging

394.852

347.047

254.581

233.719

199.971

15.03

Aanleg

251.126

156.212

197.165

163.631

193.027

15.06

Netwerkgebonden kosten HVWN

246.589

244.533

242.728

241.145

240.999

15.07

Investeringsruimte

- 16.655

- 14.336

- 10.008

- 8.285

- 11.442

Extracomptabele verwijzing naar artikel 17.06 PMR van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 17.06 PMR van het Infrastructuurfonds

3.482

3.513

3.529

3.533

476

Extracomptabele verwijzing naar artikel 18.03 Intermodaal Vervoer van het Infrastructuurfonds (x € 1.000)

2015

2016

2017

2018

2019

Bijdrage uit artikel 26 van Hoofdstuk XII aan artikel 18.03 Intermodaal Vervoer van het Infrastructuurfonds

852

0

0

0

0

Belastinguitgaven (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verlaging lastendruk op ondernemingen

Willekeurige afschrijving zeeschepen

-

3

3

3

3

3

3

Keuzeregime winst uit zeescheepvaart (tonnagebelasting)

120

120

120

120

120

120

120

Verlaging lastendruk op arbeid

Afdrachtvermindering zeevaart

110

111

112

114

115

117

118

Accijnzen

Vrijstelling communautaire wateren

1.081

1.154

1.165

1.181

1.203

1.229

1.254

Bron: Bijlage 5 van de Miljoenennota 2015

18.01 Scheepvaart en havens

Budgetflexibiliteit

De uitgaven voor de bijdrage aan agentschappen (voor 12,3 fte capaciteitsinzet RWS) en de bijdrage aan internationale organisaties (jaarlijkse contributie aan CCR, IMO, IALA en Donaukommission) zijn volledig juridisch verplicht. De bijdragen aan agentschappen en internationale organisaties hebben een structureel karakter.

Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht. Het betreft de uitfinanciering van aangegane verplichtingen voor onder meer de uitvoering van toezichtstaken door de ACM, de uitvoering van inningstaken betreffende het VBS tarief door de Belastingdienst/douane en de monitoring van maritieme indicatoren en kengetallen.

Het niet juridisch verplichte deel van dit artikel wordt aangewend voor beleidsonderzoek gericht op onder meer binnenvaart, zeevaart, zeehavens en Caribisch Nederland.

18.01.01 Opdrachten

Toelichting op de financiële instrumenten

• - 

  • • 

    Het Ministerie draagt financieel jaarlijks circa € 0,5 mln bij aan de ACM voor het uitvoeren van toezicht op het loodswezen.

• - 

  • • 

    Voor beleidswerk gericht op havens (onder andere havensamenwerking) en Caribisch Nederland (de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba) is het benodigde budget gereserveerd.

• - 

  • • 

    Als vlaggen-, kust- en havenstaat zet Nederland in IMO- en EU-verband in op verbetering van het stelsel van regelgeving (bij voorkeur door optimaliseren bestaande regelgeving). En onderbouwt dit met gedegen onderzoeken naar de effecten.

• - 

  • • 

    De concurrentiepositie van het maritieme cluster vereist de implementatie van verdragen, een gelijk speelveld en vermindering van de administratieve lasten. De inzet richt zich bijvoorbeeld op een Europese maritieme ruimte zonder grenzen, de bevordering van de aanwas in het maritieme onderwijs, het monitoren van de arbeidsmarkt en het faciliteren van verbetering van de efficiency van bemanningen. Hiervoor wordt beleidsinformatie verzameld en onderzoek verricht.

18.01.03 Bijdragen aan agentschappen

In het kader van het BeleidsOndersteuning en Advies (BOA) protocol met RWS zijn afspraken gemaakt over beleidsondersteuning en -advisering, die RWS uitvoert in opdracht van de beleids-DG’s. Door middel van de agentschapsbijdrage wordt capaciteit hiervoor bij RWS gereserveerd. In totaal doet de directie maritiem een beroep op 12,3 fte van RWS voor deze taken, voornamelijk voor taken op het terrein van de binnenvaart.

18.01.05 Bijdragen aan internationale organisaties

Vanuit de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) gelden betaalt Nederland circa € 0,5 mln contributie aan de Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR) en circa € 0,4 mln contributie aan de International Maritime Organisation (IMO) conform verdragsverplichtingen.

Beleidsartikel 19: Klimaat

Algemene Doelstelling

Klimaatverandering door menselijk handelen tegen gaan. Door uitstoot van CO₂ en overige broeikasgassen stijgt de temperatuur op aarde. Hierdoor verandert het klimaat en stijgt de zeespiegel. Nederland heeft internationale afspraken gemaakt om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Beperking van CO₂-uitstoot biedt bovendien economische kansen.

Het internationale IenM-beleid vindt niet alleen haar grondslag in dit artikel. Specifieke rollen en verantwoordelijkheden van de Minister op de verschillende beleidsterreinen van IenM zijn bij de betreffende artikelen vermeld.

Regisseren

Rollen en Verantwoordelijkheden

De Minister van IenM regisseert de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese en het mondiale klimaatbeleid. Meer specifiek is de Minister van IenM verantwoordelijk voor:

• - 

  • • 

    Het door Nederland nakomen van de in UNFCCC ¹⁷ en EU-verband gemaakte afspraken over het reduceren van emissies van CO₂ en overige broeikasgassen en voor het emissiehandelssysteem waaronder het toewijzen en het doen veilen van CO₂-emissierechten.

• - 

  • • 

    De regie op de internationale aspecten van het IenM-beleid, inclusief het politieke optreden en de vertegenwoordiging in de betreffende internationale gremia. Daartoe horen onder andere de Europese Transport- en Milieuraad en relevante VN-bijeenkomsten.

• - 

  • • 

    De opdracht aan de NEa voor het handelssysteem in CO₂-emissierechten. Ook de registratie van biobrandstoffen en de rapportage hierover ter controle van de duurzaamheid en de CO₂-prestatie zijn hier onderdeel van.

• - 

  • • 

    De coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van normen en plafonds, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen en normen hebben betrekking op het reduceren van CO₂-emissies, op brandstofkwaliteit, op productie en inzet van duurzame biobrandstoffen, op de mondiale uitfasering van ozonlaagafbrekende stoffen en van gefluorideerde broeikasgassen en op de handel in CO_2-emissierechten (Emissions Trading System/ETS).

Stimuleren

Om de milieudoelen op het gebied van klimaat te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenM:

• - 

  • • 

    Het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om de doelen uit de Klimaatbrief en de Lokale Klimaatagenda tot succesvolle uitvoering te brengen. Green Deals en financiële incentives dragen hieraan bij.

• - 

  • • 

    Via de Lokale Klimaatagenda, initiatieven voor reductie van CO₂-emissies. Ondernemers, burgers en andere overheden brengt zij beter in positie om maatregelen te nemen die goed zijn voor klimaat en economie.

• - 

  • • 

    De aanschaf van milieuvriendelijke producten of bedrijfsmiddelen, zoals de productie van groen gas en van energie op daken en in kassen. Dit wordt onder andere door middel van financiële stimulering (MIA ¹⁸/Vamil ¹⁹ en Groen Beleggen) aantrekkelijk gemaakt.

• - 

  • • 

    Zuinigere voertuigen. Dit gebeurt onder andere door de voorlopers in de sector te stimuleren en voor ontwikkeling van diverse alternatieve voertuigen en brandstoffen een kansrijke omgeving te creëren.

• - 

  • • 

    Het verduurzamen van brandstoffen in het transport. De jaardoelstelling voor hernieuwbare energie stimuleren door ontwikkeling en toepassing van alternatieve energiedragers zoals elektrisch rijden en rijden op waterstof en het faciliteren van de aanleg van tankinfrastructuur voor alternatieve energiedragers.

Tenslotte is de Minister van IenM verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Sectorale uitstoot en plafonds niet-ETS in 2020 (in megaton CO₂ -equivalenten; kengetal)

Verantwoordelijk ministerie

Nieuwe raming (Mton)

Emissieplafond (Mton)

CO₂ industrie en energie

EZ

8,5

10,7

CO₂ verkeer en vervoer

IenM

33,8

35,5

CO₂ gebouwde omgeving

BZK

25,1

22,5

CO₂ land- en tuinbouw

EZ

6,6

5,75

Overige CO₂ broeikasgasssen landbouw

EZ

15,8

16

Resterende overige broeikasgassen

IenM

9,7

8,8

Totaal

99,5

99,25

Bron: Actualisatie van de Referentie Raming Energie en Emissies (actualisatie 2012, ECN/PBL, tabel 3.1 op blz. 25; www.pbl.nl).

Toelichting:

In deze tabel zijn de sectorale doelstellingen en de raming weergegeven. De nieuwe raming komt in de tweede helft van 2015 uit maar in oktober 2014 komt een nationale energieverkenning uit waar ook al de nieuwe cijfers inclusief SER-energieakkoord zijn verwerkt.

De doelstelling voor de totale niet-ETS in 2020 is 104,5 Mton CO₂-eq. Uit de raming blijkt dat Nederland zeer ruim aan haar doel voor de totale non-ETS Effort Sharing Decision (ESD) zal kunnen voldoen. Onder het niet-ETS heeft Nederland een doel van - 16% ten opzichte van 2005 in 2020, wat neerkomt op een uitstoot van 104,5 Mton, waar de raming dus een daling van de emissies tot onder de 100 Mton voorziet.

In de kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 heeft het kabinet afgesproken, dat indien in een sector tegenvallers optreden die samenhangen met (de uitvoering van) het beleid van het ministerie, de verantwoordelijke bewindspersoon in beginsel compenserende maatregelen neemt. Wanneer is aangetoond dat (alle) binnen de sector mogelijke compenserende maatregelen veel duurder zijn dan de oorspronkelijke maatregelen, zal het kabinet zoeken naar alternatieve kosteneffectieve maatregelen - binnen de beschikbare middelen - in andere sectoren. Vervolgens zal het kabinet een besluit nemen en de Tweede Kamer hierover informeren. Is er een tegenvaller die niets van doen heeft met tegenvallende beleidseffecten, dan volstaat het verschil van 5 Mton tussen het doel van 104,5 en de raming van 99,5 om deze tegenvaller op te vangen. Waar de sectorale ramingen overschrijdingen laten zien, wordt dat vooral veroorzaakt door nieuwe aannames over met name economische ontwikkelingen en monitoringsverbeteringen sinds het afspreken van de sectordoelen. Van beleidsveroorzaakte tegenvallers is niet of nauwelijks sprake. Van overschrijdingen zal ook (nog) minder sprake zijn wanneer het SER-energieakkoord en de Klimaatagenda in de ramingen zullen zijn verwerkt.

Bijmengpercentage biobrandstoffen (indicator)

Verplichtingen

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Oud

2

3,25

3,75

4

4,25

4,5

5

5,5

6,25

7

7,75

8,5

9,25

10

Nieuw

4,5

5

5,5

6,25

Realisatie

2

3,26

3,75

4,01

4,31

4,54

Bron: Brief aan Tweede Kamer, van 6 september 2013 (Kamerstukken II, 2013/14, 32 813 nr. 57) en de NEa rapportage hernieuwbare energie 2013.

Toelichting

In de bovenstaande brief aan de Tweede Kamer is aangegeven dat de jaarverplichting hernieuwbare energie in het vervoer voor 2015 vastgesteld wordt op 6,25%. Uit de rapportage van de Nederlandse Emissieautoriteit over 2013 blijkt dat er 5,05% van de gebruikte energie in vervoer uit hernieuwbare bronnen afkomstig was.

Beleidswijzigingen

Met het uitbrengen van de Klimaatagenda: «weerbaar, welvarend en groen» in oktober 2013 (Kamerstukken II, 2013/14, 32 813, nr. 70) is de basis gelegd voor een ambitieus en vernieuwend klimaatmitigatie- en adaptatiebeleid gericht op een klimaatbestendige economie voor 2050 met een focus op 2030. De voortgang van de acties uit de Klimaatagenda zal tweejaarlijks aan de Tweede Kamer worden gerapporteerd. De eerste voortgangsrapportage zal eind 2015 uitkomen.

De Europese Commissie heeft voorgesteld om in 2030 de broeikasgassen met 40% in 2030 te reduceren en voor hernieuwbare energie op EU-niveau 27% te realiseren in datzelfde jaar.

Met gelijkgestemde lidstaten ontwikkelt het kabinet een gezamenlijke strategie om in de EU tot ambitieuze klimaatdoelen te komen en daar koplopers uit het bedrijfsleven bij te betrekken. De inzet is om op Europees niveau ten minste 40% CO₂ uitstoot te reduceren in 2030. Nederland steunt het voorstel van de Europese Commissie van 27% hernieuwbare energie op EU-niveau en het streven te komen tot een beter afgestemd energiebeleid. Voor het bereiken van dit CO₂ doel is ook de uitvoering van het SER-energieakkoord cruciaal. Het Energieakkoord bevat breed gedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. Met het Energieakkoord worden belangrijke stappen gezet op weg naar een duurzame energievoorziening en krijgt de economie op korte termijn een stevige impuls. Dit akkoord heeft onder andere als doelstelling om in 2023 16% van de binnenlandse energievraag uit hernieuwbare bronnen te produceren. Daarmee neemt de behoefte aan fossiele brandstoffen af. Prioriteit voor 2015 heeft derhalve de uitvoering van de Klimaatagenda en het SER-energieakkoord met bijzondere aandacht voor windenergie op land en zee en alle opties rond duurzaam warmtegebruik. Daarnaast stimuleert het kabinet energiebesparing, onder andere via de Wet milieubeheer. Verder is in het kader van het SER-energieakkoord afgesproken om een integrale visie op een duurzame brandstofmix op te stellen waardoor de behoefte aan fossiele brandstoffen af zal nemen.

Eind 2015 wordt in Parijs naar verwachting een nieuw VN-klimaatakkoord afgesloten. Tijdens de klimaattop in Doha is afgesproken, dat de nieuwe overeenkomst eind 2015 moet worden afgerond, zodat die vanaf 2020 in werking kan treden. Voornoemende EU klimaatdoel voor 2030 is hierbij instrumenteel.

Elementair in het Europese klimaatbeleid is de positie van de emissiehandel (EU ETS), de Europese markt in emissierechten voor broeikasgassen. De Europese Commissie stelt voor om vanaf 2021 een stabiliteitsreserve in te voeren voor het EU ETS. De hoeveelheid emissierechten die worden geveild, worden afhankelijk gemaakt van het surplus aan emissierechten op de markt. Daarbij stelt de Europese Commissie voor emissierechten die aan het eind van een handelsperiode worden geveild, gespreid over drie jaar op de markt te brengen.

Nederland onderschrijft het principe om het aanbod van emissierechten meer flexibel te maken om daarmee een structurele onbalans tussen vraag en aanbod van emissierechten te beperken. Of Nederland het voorstel uiteindelijk kan steunen, hangt af van hoe het uiteindelijke voorstel voor de stabiliteitsreserve samenhangt met andere verbeteropties voor het EU ETS na 2020 zoals Nederland die voorstaat. Het is voor Nederland belangrijk dat in het totale pakket om het EU ETS te versterken, de balans wordt gevonden tussen deze versterking enerzijds en de borging van de internationale concurrentiepositie anderzijds.

Mobiliteit veroorzaakt circa 20% van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland. Het verduurzamen van de mobiliteit draagt dus fors bij aan de Nederlandse klimaatdoelstelling. Afspraak uit het SER-energieakkoord is om met de sector in 2030 maximaal 25 Mton CO₂ uit te stoten met een perspectief van 60% minder in 2050 ten opzichte van 1990. De grootste uitdaging voor de beoogde emissiereductie ligt bij het personen- en goederenvervoer over de weg: circa 85% van de CO₂ uitstoot.

In 2020 moet de sector verkeer en vervoer 10% van het energieverbruik uit hernieuwbare bronnen inzetten. Ook moet de sector in 2020 ten opzichte van 2010 6% van de broeikasgasemissies in de brandstofketen reduceren. In de Energieraad van 13 juni 2014 (Kamerstukken II, 2013/14, 21 501-33 nr. 490) is een compromis bereikt dat voor het halen van de 10% hernieuwbare energie doel voor transport het aandeel conventionele biobrandstoffen tot 7% wordt beperkt. Ook is er een indicatieve subdoelstelling van een 0,5% voor de meest geavanceerde biobrandstoffen in het compromis opgenomen. De definitieve invulling van het compromis staat nog niet vast omdat de Raad hierover met het Europees parlement moet onderhandelen. Om de fraudegevoeligheid van de inzet van die brandstoffen te beheersen, is in 2014 op basis van het in 2013 bij de Tweede Kamer ingediende wetsvoorstel voor inrichting van het biobrandstoffenregister, de bouw van dit register aanbesteed. Begin 2015 zal het register operationeel zijn. In het Klimaat- en Energiepakket van de Commissie is geen aparte doelstelling voor transport opgenomen. Inzet van Nederland is om ook na 2020 een doelstelling voor broeikasreductie voor brandstoffen in het Klimaat en Energiepakket op te nemen en om ook tot 2030 bij te dragen aan de CO₂-reductiedoelen (Kamerstukken II, 2013/14, 33 858 nr. 2).

Budgettaire gevolgen van beleid

art. 19 Klimaat (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verplichtingen

27.629

96.914

55.891

51.305

51.506

50.053

49.305

Uitgaven:

86.983

71.239

59.915

52.747

51.506

50.053

49.305

Waarvan juridisch verplicht

80%

19.01

Klimaat

11.749

18.070

25.124

16.766

16.336

15.076

14.075

19.01.01

Opdrachten

876

3.718

9.032

6.525

6.970

6.458

5.567

19.01.02

Subsidies

1.667

3.180

5.300

0

0

0

0

19.01.03

Bijdrage aan agentschappen

9.206

11.172

10.792

10.241

9.366

8.618

8.508

- waarvan bijdrage aan KNMI

411

318

218

218

218

218

108

- Waarvan bijdrage aan Nea

5.187

6.943

7.183

7.140

6.882

6.740

6.740

- waarvan bijdrage aan RWS

3.608

3.911

3.391

2.883

2.266

1.660

1.660

19.02

Internationaal beleid, coordinatie en samenwerking

75.234

53.169

34.791

35.981

35.170

34.977

35.230

19.02.01

Opdrachten

68.834

12.803

8.204

8.997

8.555

8.810

8.816

- Uitvoering CDM

29.905

2.806

0

0

0

0

0

- RIVM

29.613

0

0

0

0

0

0

- AgNL

8.096

0

0

0

0

0

0

- Interreg

0

5.687

2.783

2.750

2.300

2.300

2.389

- Overige opdrachten

1.220

4.310

5.421

6.247

6.255

6.510

6.427

19.02.03

Bijdrage aan agentschappen

3.258

37.092

23.913

24.610

24.241

23.793

23.790

- waarvan bijdrage aan RIVM

0

27.543

23.509

24.206

23.837

23.691

23.688

- waarvan bijdrage aan RVO

0

9.100

2

2

2

2

2

- waarvan bijdrage aan RWS

3.258

449

402

402

402

100

100

19.02.05

Bijdrage aan internationale organisaties

3.142

3.274

2.674

2.374

2.374

2.374

2.624

Ontvangsten

134.567

147.000

168.000

189.000

224.000

224.000

357.000

Extracomptabele verwijzingen

Belastinguitgaven (x € 1.000)

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Verlaging lastendruk op ondernemingen

VAMIL

56

30

38

38

38

38

38

Milieu-investeringsaftrek (MIA)

169

101

93

93

93

93

93

Verlaging lastendruk op arbeid

Verlaging fiscale bijtelling IB (zeer) zuinige auto’s

432

518

525

480

437

393

348

Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen

Vrijstelling groen beleggen forfaitair rendement

54

55

56

57

58

60

61

Heffingskorting groen beleggen

34

37

38

39

39

40

41

Energiebelasting

Teruggaaf kerkgebouwen

7

8

8

8

9

9

9

Teruggaaf non-profit

27

34

35

36

38

39

41

Teruggaaf grootverbruik

7

7

7

7

7

7

7

Bron: Bijlage 5 van de Miljoenennota

19.01 Klimaat

Budgetflexibiliteit

De uitgaven voor subsidies en agentschapsbijdragen zijn volledig juridisch verplicht. De subsidies hebben een tijdshorizon en de agentschapbijdragen hebben een structureel karakter. Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht door lopende opdrachten. Meer specifiek betreft het opdrachten in de sfeer van klimaat en duurzame mobiliteit.

19.02 Internationaal beleid, coördinatie en samenwerking

De uitfinanciering van de in voorgaande jaren aangegane verplichtingen in het kader van de uitvoering van het Clean Development Mechanism en de opdrachten 2015 aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en RIVM zijn juridisch verplicht. Deze bijdragen hebben een structureel karakter. De bijdrage aan internationale organisaties is grotendeels juridisch verplicht. Het betreft hier uitgaven op grond van internationale verdragen of andere internationale afspraken. Deels zijn deze structureel van aard.

Het niet juridisch verplichte deel van dit artikel wordt aangewend voor opdrachten die worden verstrekt voor wetenschappelijk internationaal klimaatonderzoek, onderzoekprogramma’s en bijdragen aan (inter)nationale organisaties die een bijdrage leveren aan de internationale beleidsdoelstellingen op het gebied van milieu.

19.01 Klimaat

Toelichting op de financiële instrumenten

19.01.01 Opdrachten

Het Ministerie van IenM geeft uitvoerings- en onderzoeksopdrachten in het kader van de beleidsterreinen klimaat (zoals uitvoering van de Klimaatagenda/Roadmap 2050, waaronder begrepen de uitvoering van IenM-gerelateerde onderwerpen uit het SER-Energieakkoord), duurzame mobiliteit en industrie.

19.01.02 Subsidies

In het verleden heeft het Ministerie van IenM subsidies aan bedrijven, onderzoeksinstellingen en andere overheden verstrekt, waarvoor in de jaren tot en met 2015 nog de laatste betalingen moeten plaatsvinden. Het betreffen subsidies in het kader van Lokale Klimaatinitiatieven, milieutechnologie en duurzame mobiliteit.

19.01.03 Bijdragen aan agentschappen

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI)

Het KNMI verricht diverse werkzaamheden in het kader van klimaatonderzoek en het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change).

Nederlandse Emissieautoriteit (NEa)

Jaarlijks verstrekt het Ministerie van IenM een opdracht aan de NEa voor de uitvoering van alle werkzaamheden in het kader van emissiehandel, alsmede met betrekking tot het register voor biobrandstoffen.

RWS

Het betreft hier werkzaamheden die door RWS worden uitgevoerd. Het gaat met name om de uitvoering Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieu wet- en regelgeving) alsmede het leveren van technische expertise bij de reductie van overige broeikasgassen.

19.02 Internationaal beleid, coördinatie en samenwerking 19.02.01 Opdrachten

Uitvoering CDM

Het CDM aankoopprogramma is eind 2013 afgerond en de Kyoto doelstelling is gerealiseerd. In 2014 vinden in principe de laatste betalingen plaats. De uitgaven in 2014 betreffen de laatste betalingen aan financiële instellingen voor de uitvoering van het Clean Development Mechanism en voor de BTW-verplichtingen in verband met de aankoop van de emissierechten.

RIVM en RVO

Zie toelichting bij 19.02.03 Bijdragen aan agentschappen. Vanaf 2014 worden betreffende middelen hieronder gebracht.

Overige opdrachten

Het Ministerie van IenM verstrekt opdrachten aan nationale en internationale wetenschappelijke en adviserende instellingen onder andere op het gebied van de klimaatverandering, duurzame productie en consumptie en de inzet van biobrandstoffen. Ook worden de middelen aangewend voor het in Europees verband uitwerken van het klimaatbeleid richting 2050. Tevens worden middelen ingezet voor activiteiten in het kader van internationale diplomatie, waaronder het uitvoeren van bedrijfslevensmissies en het ondersteunen en faciliteren van delegaties bij internationale bijeenkomsten.

Verder wordt de deelname van Nederlandse organisaties aan de transnationale en interregionale programma’s van INTERREG bevorderd. INTERREG is een Europese subsidieregeling, waarin partijen uit meerdere landen samenwerken op het terrein van innovatie, duurzaamheid, bereikbaarheid en regionale gebiedsontwikkeling. Met de beschikbare middelen wordt de Nederlandse bijdrage ingezet voor de kosten van de internationale uitvoering en de uitvoering in Nederland (waaronder inbegrepen de stimulering van de deelname door Nederlandse partners).

Tenslotte worden middelen ingezet voor de financiering van de MKBA’s. Jaarlijks worden thema’s geselecteerd en geanalyseerd op maatschappelijke kosten-baten, kosteneffectiviteit of herdefiniëring van de rol van het Rijk. Mede in het licht van de ambitie van de regering tot minder regels en een andere rol van de overheid en worden opdrachten verstrekt die gericht zijn op het leveren van economische adviezen op het terrein van milieu.

19.02.03 Bijdragen aan agentschappen

RIVM en RVO

IenM heeft een deel van de beleidsuitvoering uitbesteed aan externe uitvoeringsorganisaties, zoals aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (uitvoering van subsidieregelingen en ander beleidsondersteunende werkzaamheden) en aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (uitvoering van wettelijke taken en beleidsonderbouwend onderzoek).

RWS

Dit betreft de agentschapsbijdrage voor RWS voor de capaciteitsinzet in het kader van de uitvoering van Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieuwet- en regelgeving).

19.02.05 Bijdragen aan internationale organisaties

Het Ministerie van IenM is op grond van internationale verdragen of andere internationale afspraken gehouden om financiële bijdragen toe te kennen aan internationale organisaties. Het betreft onder andere het Verdrag van Aarhus ter waarborging van onder meer toegang tot informatie en publieke participatie in milieuaangelegenheden, het Verdrag van Wenen ter bescherming van de ozonlaag, het Verdrag van Bazel inzake de beheersing van de grensoverschrijdende overbrenging van gevaarlijke afvalstoffen en de verwijdering ervan en het Montreal Protocol betreffende stoffen die de ozonlaag aantasten. Daarnaast is IenM gebonden om een aantal contributieverplichtingen na te komen. Het betreffen onder andere de UNEP12-contributie, de contributie International Transaction Log UNFCCC en een contributie wegens het lidmaatschap van het International Transport Forum (ITF).

Naast deze financiële bijdragen heeft de Minister van IenM de discretionaire bevoegdheid om financiële middelen toe te kennen voor activiteiten die de realisatie van de beleidsprioriteiten ondersteunen.

19.09 Ontvangsten

De opgenomen ontvangsten betreffen de geraamde opbrengsten van de verkoop van CO₂-emissierechten, als onderdeel van het Europese Emissions Trading System (EU ETS).

Beleidsartikel 20: Lucht en Geluid

Algemene Doelstelling

Bevorderen van een solide en gezonde leefomgeving door de luchtkwaliteit te verbeteren en door geluidhinder te voorkomen of te beperken.

Regisseren

Rollen en Verantwoordelijkheden

Om qua luchtkwaliteit een solide en gezonde leefomgeving te bereiken, regisseert de Minister van IenM de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese luchtkwaliteits- en geluidbeleid. Meer specifiek is de Minister van IenM verantwoordelijk voor:

• - 

  • • 

    De coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van grenswaarden en plafonds voor emissies van luchtverontreinigende stoffen, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen, grenswaarden en normen hebben betrekking op verbetering van de luchtkwaliteit, op bronbeleid voor geluid- en industriële emissies en op bronbeleid om schadelijke luchtemissies door de verkeersector (auto’s, lucht- en scheepvaart) tegen te gaan.

• - 

  • • 

    De ondersteuning van gemeenten en provincies bij het opstellen van algemene regels en bij de vergunningverlening ter vermindering van luchtemissies bij de industrie en bij een juiste toepassing van de geluidregelgeving.

• - 

  • • 

    De reductie van administratieve lasten voor het bedrijfsleven door vereenvoudiging van de monitoring- en rapportagestructuur voor emissies.

• - 

  • • 

    Met de implementatie van de vernieuwde geluidregelgeving (wet SWUNG ²⁰) wordt een optimale gezondheidsbescherming van burgers en flexibiliteit voor de beheerders van rijkswegen en hoofdspoorwegen beoogd. SWUNG-2 zal de aanpak van geluidhinder op gemeentelijk en provinciaal niveau beter uitvoerbaar maken. Aan lagere overheden worden subsidiemiddelen ter beschikking gesteld om aan de voorschriften van deze regelgeving te kunnen voldoen en geluidsgevoelige locaties langs infrastructuur aan te pakken.

Stimuleren

Om de milieudoelen op het gebied van luchtkwaliteit en geluid te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenM:

• - 

  • • 

    Het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om de doelen uit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) en SWUNG (geluid) tot een succesvolle uitvoering te brengen.

• - 

  • • 

    Schonere en stillere voertuigen. Dit gebeurt door samen met de verkeerssector een strategie te ontwikkelen, een internationale normering van voertuigen tot stand te brengen, een stabiel beleid gericht op de klimaatdoelen van 2050 te voeren, de voorlopers in de sector te subsidiëren en voor ontwikkeling van diverse alternatieve voertuigen en brandstoffen een kansrijke omgeving te creëren.

• - 

  • • 

    Medeoverheden tot uitvoering van maatregelpakketten in het NSL om daarmee de Europese normen voor luchtkwaliteit (voor fijn stof in 2011 en voor NO₂ in 2015) te halen. Dit is belangrijk voor de gezondheid van burgers en hiermee schept de Minister tevens ruimte voor nieuwe infrastructuur, woningbouw en bedrijvigheid.

Tenslotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en toezicht).

Indicatoren en Kengetallen

Algemeen

Jaarlijks ontvangt de Tweede Kamer een monitoringsrapportage over de voortgang van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De monitoring dient om de voortgang van de uitvoering van het NSL te volgen en biedt een basis om het programma waar nodig bij te sturen. De monitoring betreft de ontwikkeling vanin de luchtkwaliteit en de uitvoering van projecten en maatregelen. Voor de meest recente monitor zie de bijlage bij Kamerstukken II, 2013/14, 30 175, nr. 192.

Tegengaan geluidhinder (kengetal sanering verkeerslawaai, aantallen woningen)

t.g.v. Rijksinfrastructuur

t.g.v. andere infrastructuur

Totaal

aantal woningen

Rijkswegen (incl. betreffend deel A-lijst)

Spoorwegen

A-lijst

Overig

Totaal

109.800

70.650

77.355

335.800

593.605

Uitgevoerd 1980-1990 (schatting)

40.000

7.450

-

40.000

87.450

Uitgevoerd 1990 t/m 31-12-2011

58.302

16.238

48.650

36.721

159.911

Uitvoering 2012

113

272

3.000

1.012

4.397

Uitvoering 2013

-

831

3.000

2.784

6.615

Geplande uitvoering gereed 2014

60

750

3.000

500

4.310

Geplande uitvoering gereed 2015

-

525

1.500

1.150

3.175

Gepland restant per 31-12-2015

11.325

44.584

18.205

253.633

327.747

Gepland restant per 31-12-2020

-

-

nnb

nnb

nnb

Bron: Bureau Sanering Verkeerslawaai, mei 2014

Toelichting

• - 

  • 1. 

    Realisatie A-lijst is een aanname gebaseerd op beschikbare middelen en gemiddelde kosten per woning.

• - 

  • 2. 

    Realisatie «Spoorwegen» betreft sanering die nog onder oude regelgeving wordt afgemaakt.

• - 

  • 3. 

    Geplande uitvoering Rijksinfrastructuur 2014 en 2015 is exclusief resultaten Meerjarenprogramma Geluidssanering (spoor) en Programma Lucht- en Geluidmaatregelen (wegen).

• - 

  • 4. 

    Geplande uitvoering «Overig» is gebaseerd op de subsidieplanning van Bureau Sanering Verkeerslawaai (BSV).

Emissies luchtverontreinigende stoffen 1990, 2000, 2005, 2010 en latere jaren, doelstellingen en prognoses 2020 en 2030 in kton/jr. (kengetal)

1990

2000

2005

2010

2010

2010

2011

2012

2014 ¹

2015 ²

2020

2030

2030²

Goten burg Proto col

NEC Richt lijn

Reali satie

Reali satie

Raming

Raming

Raming

Reductie percen tage voor Neder land t.o.v. 2005 (als Plafond in kton)

Raming

SO₂

192

73

64

34

50

50

34

34

36

37

33

28%

34

NO_x

575

395

337

272

266

260

257

248

236

230

189

45%

175

NH₃

355

162

143

127

128

128

125

120

115

116

109

13%

107

NM

VOS ³

482

238

172

150

191

185

149

144

148

152

164

8%

187

PM2.5

46

24

19

15

14

13

14

12

11

37%

11

Bron: de informatie over de gerealiseerde emissies is afkomstig uit «Informative Inventory Report 2014 (RIVM rapport 680355015/2014) en www.emissieregistratie.nl.

De geraamde emissies komen uit de Grootschalige concentratie- en depositiekaarten Nederland (GCN) - Rapportage 2014, tabel 3.1, blz. 32 (RIVM rapport 680363002/2014).

De ramingen gaan uit van uitvoering van vastgesteld en voorgenomen beleid.

Noot ¹

Inschatting op basis van verwachte ontwikkelingen in de emissies tussen 2011 en 2020.

Noot ²

De ramingen 2015, 2020 en 2030 zijn nieuwe verkenningen uit GCN rapportage 2014.

Noot ³

NMVOS: Vluchtige organische stoffen, exclusief methaan

Toelichting bij tabel:

Voor wat betreft de emissieplafonds geldt dat begin mei 2012 in Genève de nieuwe doelstellingen voor luchtverontreinigende stoffen zijn vastgesteld. Het betreft aanpassing van het zogenaamde Gothenburg Protocol. Enigszins complicerend is dat er, in tegenstelling tot het bestaande protocol alsook de National Emission Ceiling (NEC) richtlijn, geen emissieplafonds zijn opgenomen, maar reductiepercentages. Het referentiejaar voor die reducties is 2005 en de doelstellingen betreffen reductiepercentages die in 2020 dienen te zijn gerealiseerd. Naast voorgaande verandering geldt dat aan de bestaande stoffenlijst (NO_x, SO₂, NH₃ en VOS) ook fijn stof PM_2,5 is toegevoegd. Elk jaar wordt een nieuwe analyse uitgevoerd en door nieuwe kennis kan dat betekenen dat ook oude cijfers soms nog enigszins worden aangepast.

Zoals elk jaar zullen er pas na de zomer van 2014 voorlopige cijfers over 2013 beschikbaar komen, die in het voorjaar van 2015 definitief worden.

Emissies luchtverontreinigende stoffen en broeikasgas door verkeer en vervoer¹ in kton/jr (kengetal)

1990

2000

2005

2010

2012

2014³

2020

2030

Realisatie

Realisatie

Realisatie

Realisatie

Realisatie

Raming

Raming

Raming

NO_x

336

240

198

164

149

139

97

79

SO₂

18

9,2

6

1,2

0,4

0,4

0,3

0,3

PM₁₀

22

15

10

7

8

5

3

3

NH₃

1

2,6

2,6

2,5

2,5

2,5

2,5

2,4

NMVOS²

198

85

45

32

33

29

28

26

CO_{2 (Mton)}

30,3

36,9

39

38

36,9

37⁴

35⁵

34⁵

Bron: Informatie over gerealiseerde emissies is afkomstig uit: Emissions of transboundary air pollutants in the Netherlands 1990-2011. Informative Inventory Report 2013 (pagina 20, tabel 2.1).

De geraamde emissies komen uit de Referentieraming energie en emissies: actualisatie 2012.

Energie en emissies in de jaren 2012, 2020 en 2030 (pagina 66-67, tabel B4.6). De Ramingen gaan uit van uitvoering van vastgesteld en voorgenomen beleid.

Toelichting bij tabel:

¹ Betreft mobiele bronnen totaal, dus transportmiddelen en mobiele werktuigen, exclusief zeevaart.

² NMVOS - Vluchtige organische stoffen, exclusief methaan

³ Inschatting op basis van verwachte ontwikkelingen in de emissies tussen 2011 en 2020.

⁴ Raming van broeikasgassen en luchtverontreinigende stoffen 2011-2015, PBL, Den Haag 2011 in samenwerking met ECN

⁵ Referentieraming energieën emissies: actualisatie 2012, PBL, Den Haag 2012 in samenwerking met ECN.