Referenda mijlpaal voor invloed van burgers

Met dank overgenomen van H. (Manon) Fokke i, gepubliceerd op woensdag 16 april 2014, 15:06.

Foto Flickr / mooste

Onze democratie heeft dinsdag een mijlpaal bereikt: voor het eerst in de geschiedenis kunnen mensen een referendum organiseren om zich uit te spreken over een aangenomen wet of een besluit van de regering. Hiermee wordt de directe invloed van burgers op de politiek groter. Ik ben er ontzettend blij mee dat na jaren van voorbereiding door opeenvolgende PvdA-Kamerleden en met steeds wisselende meerderheden in het parlement, het eindelijk gelukt is om deze belangrijke stap te zetten.

Per 2015 kan iedereen in Nederland een raadgevend referendum organiseren, mits daar voldoende steun voor wordt gevonden. Een raadgevend referendum is een zwaarwegend, maar niet-bindend advies. Wat de Partij van de Arbeid betreft gaat dat nog niet ver genoeg, omdat burgers in Nederland ook een bindend advies moeten kunnen geven om voorgenomen beleid bij te stellen. We zien deze wet als opstap naar een correctief referendum. We zijn er nog lang niet, maar een grote stap is gezet.

De betrokkenheid van burgers gaat verder dan eens per vier jaar bij verkiezingen je stem geven. Kiezers moeten wetten kunnen tegenhouden. Dat kan door een referendum te organiseren. Daarom hebben wij twee initiatiefwetten ingediend waarmee die betrokkenheid groter kan worden. Die wetten zijn dinsdag door de Eerste Kamer aangenomen. Hiermee is een belangrijke stap gezet om burgers meer invloed op de politiek te geven.

Een van de wetten gaat over het raadgevend referendum. Als die wet in werking treedt -naar verwachting is dat per 1 januari 2015- kunnen burgers door 300.000 handtekeningen te verzamelen een referendum over een wet laten houden. Dat kunnen allerlei wetten zijn, ook wetten over de goedkeuring van Europese verdragen. De uitslag van het referendum is een advies aan de regering. Als een meerderheid zich tegen een wet uitspreekt, moet de regering laten weten wat zij met die wet gaan doen: intrekken of toch doorzetten. Het is dus een zwaarwegend, maar geen bindend advies.

De uitslag van een referendum kan ook bindend zijn. Dat betekent dat de regering een wet moet intrekken als de tegenstanders in de meerderheid zijn. Voor dat bindend referendum is een andere initiatiefwet, die ook dinsdag is aangenomen. Omdat voor het mogelijk maken van het bindend referendum de Grondwet moet worden veranderd, moet deze initiatiefwet voor een tweede keer door weer de Tweede en daarna Eerste Kamer worden behandeld. Daar gaat nog enige tijd (mogelijk jaren) overheen. In die tussentijd is dus wel een raadgevend referendum mogelijk.

Op de initiatiefwet over het raadgevend referendum moeten op verzoek van de Eerste Kamer nog wel eerst twee aanvullingen worden gemaakt. De eerste is de bepaling dat de wet over het raadgevend referendum vervalt als het bindend referendum mogelijk is geworden. De tweede aanvulling is een opkomstdrempel: de uitslag van een referendum is pas geldig als minimaal 30% van de kiesgerechtigden heeft gestemd. Ik vind dat deze aanpassingen de wet sterker maken. Met een opkomstdrempel maak je het gewicht van een referendum en daarmee het advies van de burger een stuk zwaarder.