Senaten in EU vergeleken

Niet alle 28 landen van de EU hebben een tweekamerstelsel¹. Dat is slechts het geval in 13 landen. Denemarken, Zweden en Estland hadden in het verleden wel twee Kamers, maar schaften hun 'Hogerhuis' af in respectievelijk 1953, 1970 en 1992. Andere landen, zoals Luxemburg, Finland en Slowakije, kenden nooit een parlement met twee Kamers.

De positie van de 'tweede' Kamer (gemakshalve duiden wij die aan als 'Senaat') verschilt eveneens. De Nederlandse 'Senaat' (Eerste Kamer) is machtiger dan de meeste andere senaten, omdat het ieder wetsvoorstel kan verwerpen. Veel andere senaten hebben slechts een terugzendrecht². Wel hebben sommige senaten het recht om nog wijzigingen in wetsvoorstellen aan te brengen.

Ook de wijze van verkiezing verschilt per land. In sommige landen staat de vertegenwoordiging van regio's centraal, in andere landen zijn maatschappelijke belangen sterk vertegenwoordigd. In enkele landen wordt de Senaat rechtstreeks gekozen.

Inhoudsopgave

Welke landen hebben een tweekamerstelsel?
Belangrijkste kenmerken 'Senaat' per land
Wijze van verkiezing 'Senaat' per land

1. Welke landen hebben een tweekamerstelsel?

België - Senaat

Duitsland - Bundesrat

Frankrijk - Senat

Ierland - Seanad

Italië - Senato

Nederland - Eerste Kamer

Oostenrijk - Bundesrat

Polen - Senat

Roemenië - Senat

Slovenië - Drzavni Svet

Spanje - Senado

Tsjechië - Senát

Verenigd Koninkrijk - House of Lords

2. Belangrijkste kenmerken 'Senaat' per land

land	wetgeving	controle
België	beperkt recht van amendement en recht van initiatief	geen budgetrecht, geen vertrouwensvotum
Duitsland	terugzendrecht, conflictregeling met Bondsdag	geen vertrouwensvotum
Frankrijk	vetorecht en terugzendrecht, conflictregeling met Assemblée	vertrouwensvotum
Ierland	recht van amendement, maar geen vetorecht	geen vertrouwensvotum
Italië	behandeling van wetsvoorstellen in beide Kamers	vertrouwensvotum
Nederland	vetorecht, geen recht van amendement	geen vertrouwensvotum
Oostenrijk	terugzendrecht, conflictregeling met Nationalrat	geen vertrouwensvotum
Polen	terugzendrecht	geen vertrouwensvotum
Roemenië	behandeling van wetsvoorstellen in beide Kamers	geen vertrouwensvotum
Slovenië	recht van initiatief en terugzendrecht	geen vertrouwensvotum
Spanje	recht van initiatief en terugzendrecht	geen vertrouwensvotum
Tsjechië	terugzendrecht	geen budgetrecht, geen vertrouwensvotum
Verenigd Koninkrijk	beperkt recht van amendement en terugzendrecht	geen controletaken, geen vertrouwensvotum

3. Wijze van verkiezing 'Senaat' per land

land	aantal leden	zittingsduur	verkiezing	bijzonderheden
België	74	4 jaar	rechtstreeks en getrapt	40 rechtstreeks in twee taalgroepen; 21 via deelstaten, 10 gekozen door drie taalgroepen, 3 van rechtswege
Duitsland	69	4 jaar, geen gelijktijdige verkiezing	getrapt	vertegenwoordigers van de 16 bondslanden (aantal per bondsland afhankelijk van inwonertal)
Frankrijk	346	6 jaar, iedere 3 jaar 1/2 vernieuwd	getrapt	verkiezing door regio- en gemeentebesturen
Ierland	60	5 jaar	getrapt en benoemd	49 via aparte kiescolleges en universiteiten, 11 benoemd door premier
Italië	321	5 jaar	rechtstreeks	315 direct gekozen via districtenstelsel, 4 benoemd, 2 van rechtswege
Nederland	75	4 jaar	getrapt	gekozen door Provinciale Staten
Oostenrijk	62	5 jaar	getrapt	vertegenwoordigers bondslanden (aantal per bondsland afhankelijk van inwonertal)
Polen	100	4 jaar	rechtstreeks
Roemenië	137	4 jaar	rechtstreeks
Slovenië	40	5 jaar	getrapt	gekozen door belangengroepen (lokale bestuur, werknemers, werkgevers, beroepsgroepen)
Spanje	264	4 jaar	rechtstreeks en getrapt	208 direct, 56 door autonome gebieden
Tsjechië	81	6 jaar, iedere 2 jaar 1/3 vernieuwd	rechtstreeks	absolute meerderheid in districten (evt. 2 ronden); minimumleeftijd 40 jaar
Verenigde Koninkrijk	733	onbeperkt	benoemd en erfelijk	616 benoemd, overige erfelijk en kerkelijk

Deze bijdrage verscheen in de Hofvijver van 2 maart 2011.

Lees het maart-nummer van de Hofvijver

1.
Veel landen hebben een parlement dat uit twee Kamers bestaat. Zo heeft het Verenigd Koninkrijk een Hoger- en Lagerhuis en kent Duitsland een Bondsdag en een Bondsraad. Ook Nederland heeft sinds 1815 twee Kamers en daarmee een tweekamerstelsel ('bicameralisme').
2.
De mogelijkheid van een Kamer (veelal Senaat) binnen een tweekamerstelsel om een wetsvoorstel ter nadere overweging terug te sturen naar de andere Kamer noemen we het terugzendrecht. In veel landen met een tweekamerstelsel bestaat een dergelijk recht. De Nederlandse Eerste Kamer kent dit recht echter niet.