Senaten in EU vergeleken

De Europese Unie in 2007

Niet alle 28 landen van de EU hebben een tweekamerstelsel i. Dat is slechts het geval in 13 landen. Denemarken, Zweden en Estland hadden in het verleden wel twee Kamers, maar schaften hun 'Hogerhuis' af in respectievelijk 1953, 1970 en 1992. Andere landen, zoals Luxemburg, Finland en Slowakije, kenden nooit een parlement met twee Kamers.

De positie van de 'tweede' Kamer (gemakshalve duiden wij die aan als 'Senaat') verschilt eveneens. De Nederlandse 'Senaat' (Eerste Kamer) is machtiger dan de meeste andere senaten, omdat het ieder wetsvoorstel kan verwerpen. Veel andere senaten hebben slechts een terugzendrecht i. Wel hebben sommige senaten het recht om nog wijzigingen in wetsvoorstellen aan te brengen.

Ook de wijze van verkiezing verschilt per land. In sommige landen staat de vertegenwoordiging van regio's centraal, in andere landen zijn maatschappelijke belangen sterk vertegenwoordigd. In enkele landen wordt de Senaat rechtstreeks gekozen.

1.

Welke landen hebben een tweekamerstelsel?

België - Senaat

Duitsland - Bundesrat

Frankrijk - Senat

Ierland - Seanad

Italië - Senato

Nederland - Eerste Kamer

Oostenrijk - Bundesrat

Polen - Senat

Roemenië - Senat

Slovenië - Drzavni Svet

Spanje - Senado

Tsjechië - Senát

Verenigd Koninkrijk - House of Lords

2.

Belangrijkste kenmerken 'Senaat' per land

land

wetgeving

controle

België

beperkt recht van amendement en recht van initiatief

geen budgetrecht, geen vertrouwensvotum

Duitsland

terugzendrecht, conflictregeling met Bondsdag

geen vertrouwensvotum

Frankrijk

vetorecht en terugzendrecht, conflictregeling met Assemblée

vertrouwensvotum

Ierland

recht van amendement, maar geen vetorecht

geen vertrouwensvotum

Italië

behandeling van wetsvoorstellen in beide Kamers

vertrouwensvotum

Nederland

vetorecht, geen recht van amendement

geen vertrouwensvotum

Oostenrijk

terugzendrecht, conflictregeling met Nationalrat

geen vertrouwensvotum

Polen

terugzendrecht

geen vertrouwensvotum

Roemenië

behandeling van wetsvoorstellen in beide Kamers

geen vertrouwensvotum

Slovenië

recht van initiatief en terugzendrecht

geen vertrouwensvotum

Spanje

recht van initiatief en terugzendrecht

geen vertrouwensvotum

Tsjechië

terugzendrecht

geen budgetrecht, geen vertrouwensvotum

Verenigd

Koninkrijk

beperkt recht van amendement en terugzendrecht

geen controletaken, geen vertrouwensvotum

3.

Wijze van verkiezing 'Senaat' per land

land

aantal leden

zittingsduur

verkiezing

bijzonderheden

74

4 jaar

rechtstreeks en getrapt

40 rechtstreeks in twee taalgroepen; 21 via deelstaten, 10 gekozen door drie taalgroepen, 3 van rechtswege

69

4 jaar, geen gelijktijdige verkiezing

getrapt

vertegenwoordigers van de 16 bondslanden (aantal per bondsland afhankelijk van inwonertal)

346

6 jaar, iedere 3 jaar 1/2 vernieuwd

getrapt

verkiezing door regio- en gemeentebesturen

60

5 jaar

getrapt en benoemd

49 via aparte kiescolleges en universiteiten, 11 benoemd door premier

321

5 jaar

rechtstreeks

315 direct gekozen via districtenstelsel, 4 benoemd, 2 van rechtswege

Nederland

75

4 jaar

getrapt

gekozen door Provinciale Staten

62

5 jaar

getrapt

vertegenwoordigers bondslanden (aantal per bondsland afhankelijk van inwonertal)

100

4 jaar

rechtstreeks

 

137

4 jaar

rechtstreeks

 

40

5 jaar

getrapt

gekozen door belangengroepen (lokale bestuur, werknemers, werkgevers, beroepsgroepen)

264

4 jaar

rechtstreeks en getrapt

208 direct, 56 door autonome gebieden

81

6 jaar, iedere 2 jaar 1/3 vernieuwd

rechtstreeks

absolute meerderheid in districten (evt. 2 ronden); minimumleeftijd 40 jaar

Verenigde Koninkrijk

733

onbeperkt

benoemd en erfelijk

616 benoemd, overige erfelijk en kerkelijk


Deze bijdrage verscheen in de Hofvijver van 2 maart 2011.