Marktwerking in de thuiszorg kent alleen maar verliezers - Hoofdinhoud
Als je marktwerking invoert in de zorg, moet je niet verbaasd zijn dat zorgverleners zich als ondernemers gaan gedragen. Wie markt zaait, zal ook markt oogsten, zeggen Agnes Kant en Renske Leijten. De thuiszorg is een vechtmarkt geworden om een beperkte zak met geld, waar helaas samenwerking en de belangen van de patiënten niet meer voorop staan.
Door Agnes Kant, fractievoorzitter en Renske Leijten woordvoerder zorg van de SP in de Tweede Kamer
Wachten in de files naar het zonnige Frankrijk en wachten voor de incheckbalie op Schiphol, het lijkt te horen bij de zomer. Daar komt nu nog een groep wachtenden bij: mensen die thuiszorg nodig hebben. Er zijn patiëntenstops in de thuiszorg in onder andere Groningen en Gelderland. Het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem dreigt patiënten niet meer op te nemen als zij na behandeling thuiszorg nodig hebben. Bang dat deze patiënten kostbare ziekenhuisbedden blijven bezetten.
Terecht stelt het commentaar van deze krant dat het zomerse paniekverhaal in de thuiszorg vertrouwde trekken begon aan te nemen. Het is helaas inmiddels een jaarlijks terugkerend ritueel, waarin iedereen zijn rol speelt. Onze rol als volksvertegenwoordigers is het om de oorzaken te benoemen en oplossingen te vragen, en om te voorkomen dat ouderen en chronisch zieken deze zomer de dupe zijn en geen zorg krijgen. Voorafgaande jaren waren in de zomer het helaas namelijk niet alleen paniekverhalen, maar ook daadwerkelijke panieksituaties voor ouderen zonder hulp, waarbij het zelfs voor kwam dat mensen niet thuis konden sterven.
Al jaren achter elkaar is het in juli raak. Thuiszorginstellingen zeggen te weinig geld te hebben om iedereen zorg te kunnen geven. Het geld is op. De verdeling van het geld voor deze zorg is uitbesteed aan regionale zorgkantoren. Een zorgverzekeraar dreigt nu met een kort geding, om alsnog zorg af te dwingen. Politici beschuldigen de instellingen van het voeren van een machtsspel via de media. Chaos en zwartepieten in de thuiszorg.
Het is nog niet zo gemakkelijk om de schuldigen aan te wijzen. Oorzaak is het belachelijke financieringssysteem in combinatie met marktwerking. Een van te voren vastgelegd budget, waarbij per thuiszorginstelling contracten worden gesloten over hoeveel zorg ze dat jaar mogen gaan geven. Als het geld op is, moet de thuiszorginstelling doorverwijzen naar een concurrent. De grote thuiszorginstellingen schuiven hun verantwoordelijkheid af door patiëntenstops in te voeren. Daarmee duperen zij mensen die thuiszorg nodig hebben. Maar hun gedrag past juist bij de marktwerking die de politiek in deze zorg heeft ingevoerd. Thuiszorginstellingen werken niet samen maar concurreren met elkaar. Ze gaan voor het behoud of voor het vergroten van hun ‘marktaandeel’. De thuiszorg is een vechtmarkt geworden, waarin wordt geknokt om het geld, en niet meer wordt samengewerkt om de zorg voor onze ouderen en gehandicapten zo goed mogelijk te regelen.
Op grond van de AWBZ, de wet voor bijzondere ziektekosten, heeft iedereen recht op thuiszorg, zoals hulp bij het wassen en aankleden of verpleging thuis. Dat is niet te rijmen met een van te voren vastgesteld bedrag. Want door de voortdurende dreiging dat de zak met geld leeg is, komt het recht op zorg in gevaar. Plaats de zorg dan ook nog eens in en marktomgeving waarbij geconcurreerd moet worden met andere zorginstellingen, dan is het niet zo gek dat zorginstellingen eerst zeker willen weten dat ze ook geld krijgen voor de zorg die ze leveren. Zolang ze deze garantie niet krijgen, zullen er elk jaar patiëntenstops zijn. De enige die hier de dupe van zijn, zijn de mensen die niet de zorg krijgen die ze nodig hebben én waar ze recht op hebben.
Staatssecretaris Bussemaker heeft onlangs een kans voorbij laten gaan om hier iets aan te doen, toen zij met de Tweede Kamer discussieerde over de toekomst van de AWBZ. Zij gaat vooral verder met budgetteren, bezuinigen en marktwerking.
Een gemiste kans. Het kan echt anders. Geef de verantwoordelijkheid voor hulp en thuiszorg voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten volledig in handen van buurtzorgteams van wijkverpleegkundigen en verzorgenden, in plaats van grootschalige elkaar kapot concurrerende thuiszorginstellingen. Geef die teams de vrijheid om zorg en hulp te verlenen en te organiseren, van aanmelding en beoordeling tot uitvoering. De kosten van de bureaucratie, maar ook van de managementlagen in de zorg zullen hierdoor dramatisch dalen.
Thuiszorg is belangrijk. Daardoor kunnen mensen langer thuis blijven wonen en hoeven zij minder snel naar een verzorgingshuis. Of minder lang in een ziekenhuis te blijven. De thuiszorg is geen speeltje voor managers. We moeten stoppen met de marktwerking in de zorg. Met het geruzie en het tegen elkaar uitspelen van zorginstellingen. Want deze marktwerking kent alleen maar verliezers.
Deze opinie verscheen op 15 juli in Trouw