Brand de voorstellen van Donner meteen af - Hoofdinhoud
De Tweede Kamer moet zich nu uitspreken over het WAO-plan van de commissie-Donner. Uitstel van het politieke debat betekent dat partijen er een verkiezingsitem van maken en het op een akkoordje gooien met de coalitiepartner. De arbeidsongeschikte is dan echt de dupe.
door Jan de Wit, lid van de Tweede Kamer voor de SP
De commissie-Donner heeft een jaar nagedacht over de oplossing van het WAO-vraagstuk. Een brede commissie met leden uit de vijf grootste politieke partijen en uit de gelederen van zowel werkgevers als werknemers. Het moest een voorstel worden met een groot draagvlak. Het valt echter te betwijfelen of dit is gelukt. Vanuit het creëren van draagvlak is ook het idee van de regering voortgekomen om dit voorstel eerst voor commentaar naar de SER te sturen, alvorens zelf met een standpunt te komen en het debat met de Kamer aan te gaan. Het poldermodel op en top, maar volkomen in strijd met het - door Paars eveneens voorgestane - primaat van de politiek. Als de Kamer zich serieus neemt, dan voert hij nu een debat op hoofdlijnen over de oplossingsrichting die door Donner c.s. voor het 'WAO-probleem' is aangedragen. Indien het voorstel van de commissie eerst naar de SER gaat voor commentaar, dan vergaderen de sociale partners eerst de hele zomer en een deel van de herfst over het voorstel en komen dan met hun eigen - al dan niet op Donner gebaseerde - voorstel. Misschien komt de regering dan nog met een standpunt, maar zo vlak voor de verkiezingen komt het zeker niet tot een politieke afronding van deze heikele materie. De volgende coalitie zal dan in het nieuwe regeerakkoord een WAO-wijziging volkomen vastspijkeren, zodat elk politieke debat op dat moment bij voorbaat zinloos is. Net als destijds bij de privatisering van de Ziektewet door Paars I en het belastingplan van Paars II. Het is ook niet netjes richting sociale partners, omdat de nieuwe coalitie toch weer een eigen compromis zal verzinnen. Kijk maar naar wat er - ook na een zomer vergaderen - met het advies van de SER over de uitvoering van de sociale zekerheid (SUWI) is gebeurd.
Het zou ook heel vreemd zijn als de politiek zou zwijgen, terwijl de hele samenleving driftig over Donner discussieert. Terwijl het rapport er nog niet eens lag heeft een scala aan organisaties zich al over de hoofdlijnen uitgelaten. Ook de verschillende politieke partijen hebben op voorhand al veel kritiek laten horen. De FNV spreekt van gemiste kansen. De FNV Vrouwenbond stelt zelfs dat de commissie de echte problemen over het hoofd heeft gezien. De Hout- en Bouwbond CNV heeft al kritiek geuit op het eenzijdige karakter van de voorstellen, namelijk dat werknemers met zware middelen onder druk worden gezet om lager betaald werk te accepteren, terwijl werkgevers nauwelijks worden verplicht om een grotere inspanning te leveren. Het economisch onderzoeksinstituut Nyfer becijferde enige tijd geleden bovendien dat met een betere uitvoering een herziening van de wet helemaal niet nodig is om toch een enorme beperking van het aantal arbeidsongeschikten te bereiken. Volgens Nyfer is tweederde van de instroom in de WAO te voorkomen met goede arbozorg door de bedrijven. Minimale arbocontracten met commerciële arbodiensten, langs elkaar werkende arbo- en keuringsartsen, lange wachtlijsten in de zorg en falende begeleiding van zieke werknemers door bureaucratische uitkeringsinstanties zorgen nu voor onnodig veel WAO-ers. Het oplossen van deze knelpunten levert minder arbeidsongeschikten op, in plaats van een overheveling van gedeeltelijk arbeidsongeschikten uit de WAO naar de bijstand. Dat is namelijk wat de commissie Donner voorstelt. De werkgever moet de gedeeltelijk arbeidsongeschikte - net als nu al - helpen bij het vinden van aangepast werk. Dat mag van Donner ook bij een andere werkgever, maar Donner stelt geen maatregels voor om die andere werkgever te bewegen om die baan ook aan een arbeidsgehandicapte aan te bieden. En dat is nu juist het probleem: tweederde van de werkgevers wil - ondanks de verschillende subsidiemogelijkheden - gewoon geen arbeidsgehandicapten in dienst nemen.
De kiezer heeft het recht om voor de verkiezingen te weten waar de verschillende politieke partijen staan. En ik wil die standpunten in de Kamer horen. Want wat is een vrijblijvend standpunt van PvdA-woordvoerster Smits in de krant of op de radio waard, als straks Kok of Melkert namens de PvdA een nieuw regeerakkoord smeedt met het CDA of de VVD? Het advies van Donner c.s. is asociaal en onnodig en biedt bovendien geen enkele oplossing. Asociaal, omdat het vele toekomstige gedeeltelijke arbeidsongeschikten in de armoede stort. Onnodig, omdat de relatieve kosten van de WAO de laatste 10 jaar met een kwart zijn gedaald en nu met het oplossen van de knelpunten in de uitvoering nog veel meer winst kan worden gehaald, zonder rechten van WAO-ers af te pakken. En 'Donner' is een papieren maatregel, omdat het géén oplossingen biedt voor de oorzaken van arbeidsongeschiktheid, maar slechts Lubberiaans de WAO-statistieken zal manipuleren. Hoe eerder de Kamer het debat voert, hoe eerder het plan van Donner naar de prullenbak verwezen kan worden.
Dit artikel verscheen in Trouw van 1 juni 2001