Nóg strengere gezinsmigratieregels? Onnodig en onwenselijk

Met dank overgenomen van M.H.A. (Tineke) Strik i, gepubliceerd op woensdag 7 oktober 2009.

Onderstaand opiniestuk van mij stond dinsdag in Trouw. Met ongelukkig gekozen titel en ingekort, daarom hier de originele tekst.

Nederland is mondiaal georiënteerd, zo draagt de regering graag uit. We spreken onze talen en moedigen onze jongeren aan om een tijd buiten de Nederlandse grenzen ervaring op te doen. Totdat....ze daar verliefd worden. En ze met hun nieuwe partner in Nederland een gezin willen stichten. Dan is Nederland te klein. Als het gaat om familieleven, haalt de regering de bruggen op en verstopt ons achter de dijken.

Dit kabinet is creatief in het creëren van extra drempels voor gezinsmigratie: we moeten voortaan minimaal 24 jaar zijn, een bepaalde opleiding hebben genoten en onze gezinsleden mogen pas in Nederland wonen als ze nog beter Nederlands kunnen lezen, schrijven en spreken dan nu. De bewindslieden schamen zich blijkbaar niet om onze keuzevrijheid met wie en waar we ons gezinsleven willen leiden, aan banden te leggen.

Hoe cynisch is het dat ze deze inperking juist introduceren met een beroep op de vrije partnerkeuze: de nieuwe regels zouden nodig zijn om gedwongen huwelijken te voorkomen. Dat is grof geschut voor de problemen van een relatief kleine groep onder de gezinsherenigers. Het is nog nooit goed in kaart gebracht hoeveel dit voorkomt in Nederland, ook omdat het onderscheid met gearrangeerde huwelijken waarmee beide partners instemmen, lastig te maken is.

Het lijkt veel logischer om maatwerk te verrichten ter voorkoming van huwelijksdwang. Voorlichting, ondersteuning van initiatieven uit de etnische gemeenschap zelf, en een optimale integratie en onderwijs van etnische jongeren, blijken het meest kansrijk zijn. Zo richt je je effectief op de groep die het betreft. Maar het enkele bestaan van huwelijksdwang kan geen legitimering zijn voor een forse aanscherping van de gezinsherenigingsregels voor alle Nederlanders en mensen met een verblijfsvergunning. De aankondiging van nieuwe maatregelen is des te opmerkelijk, omdat de Nederlandse eisen nu al op het randje zijn van wat de Europese normen toestaan.

Minister Verdonk heeft immers vijf jaar geleden al substantiële drempels opgeworpen voor gezinshereniging door verhoging van de leeftijdsgrens naar 21 jaar, verhoging van de inkomenseis (voor gezinsvorming 120 procent van het wettelijk minimumloon) en een inburgeringsexamen in het buitenland. Als gevolg hiervan is het aantal aanvragen gehalveerd. Uit een evaluatie van de effecten van de leeftijdseis en de inkomenseis blijkt dat dit meestal geen afstel, maar uitstel betekent. De scheiding duurt (vaak enkele jaren) langer dan gewenst, omdat de gezinsleden zich aan beide kanten moeten voorbereiden op de nieuwe eisen. De integratie in Nederland gaat daardoor minder snel van start, en ook de inspanningen die de gezinshereniger moet leveren, zijn niet altijd in het belang van de integratie. Eén op de vier gezinsherenigers blijkt namelijk een studie af te breken of uit te stellen om aan de hogere inkomenseis te voldoen. Meestal betreft dit deeltijdstudies gericht op een betere positie op de arbeidsmarkt. Vooral vrouwen lukt het soms niet meer om hun partner naar Nederland te halen, omdat zij relatief vaak in deeltijd werken. Het evaluatierapport concludeert dan ook dat het doel van de drempels, namelijk integratie door verbetering van de sociaal-economische situatie maar beperkt en tijdelijk wordt gehaald, en dat de onbedoelde effecten juist schadelijk zijn voor de integratie. Daarnaast wordt een groep burgers voor altijd uitgesloten van het recht op gezinshereniging, omdat het vereiste inkomensniveau niet binnen hun bereik ligt.

De Europese Commissie en de Commissaris van de Mensenrechten van de Raad van Europa hebben zich kritisch uitgelaten over onze regels, met name over het inburgeringsexamen in het buitenland. Het Hof van Justitie buigt zich binnenkort over de vraag of Nederland wel 120 procent van het minimumloon mag eisen. Gelukkig heeft de regering voor het realiseren van haar vrijdag aangekondigde voorstellen instemming van de andere Europese lidstaten nodig. En daar staat het recht op gezinsleven nog wel voorop.

Als evaluatierapporten daartoe geen aanleiding geven en de internationale kritiek aanzwelt, wat bezielt deze gezinslievende regering dan om de drempels voor gezinsmigratie te verhogen? Waarom verklaart ze het recht op gezinsleven vogelvrij? De regering laadt de verdenking op zich dat het haar om iets anders te doen is dan emancipatie en integratie. Daarvoor hebben we in Nederland immers genoeg andere mogelijkheden, waar we beter en meer in kunnen investeren. Effectieve inburgeringsprogramma's bijvoorbeeld.

Veel meer wekt de regering de indruk de migratie terug te willen dringen, en alleen nog mensen te willen toelaten die goed bruikbaar zijn voor onze economie. Maar mensen selecteren op hun kansen op de arbeidsmarkt doe je bij arbeidsmigranten, niet bij partners en kinderen van burgers van Nederland. Dat de bewindslieden de regels verzwaren met een beroep op de verwerpelijke praktijk van huwelijksdwang, lijkt bedoeld om tegenstanders bij voorbaat de mond te snoeren. Met demagogie zijn echter nog nooit problemen opgelost. Of misschien het politieke probleem van de PvdA? Zouden Van der Laan en Albayrak nu echt denken dat ze Wilders de wind uit de zeilen nemen door de grenzen verder te sluiten? Het tegendeel is het geval. Door hem zo te bedienen, laten ze Wilders met zijn zeven zetels het land regeren. Pech voor al die kiezers die juist hun hoop hadden gevestigd op politici die het hoofd koel houden en rationele, maar sociale besluiten nemen.

Tineke Strik

Lid Eerste Kamer GroenLinks