Reactie op Tonkens ("strengere gezinsmigratieregels: prima!")

Met dank overgenomen van M.H.A. (Tineke) Strik i, gepubliceerd op donderdag 8 oktober 2009.

Mevrouw Tonkens vindt mij (woensdag in haar Volkskrantcolumn) wereldvreemd vanwege mijn standpunt dat de voornemens van de regering om de eisen aan huwelijksmigratie fors te verhogen, de vrijheid van partnerkeuze inperkt. Zelf juicht ze de aanscherping toe omdat het Fayza geholpen zou hebben. Vanuit feministisch en mensenrechtelijk oogpunt zijn de regels noodzakelijk, zo meent Tonkens.

Ik veronderstel dat Tonkens als hoogleraar wetenschappelijk onderzoek niet onmiddellijk wegzet als wereldvreemd. Ook ga ik er van uit dat ze als oud medewetgever een wet beoordeelt op deugdelijke onderbouwing, zeker als die wet burgerrechten inperkt, op de verhouding tussen doel en middel en op de effectiviteit van de wet. Dus dat ze een wet niet alleen omarmt omdat de argumentatie haar sympathiek in de oren klinkt.

Laten we geen wedstrijdje doen over wie huwelijksdwang het ergst vindt. Het is moderne slavernij die we moeten uitbannen en elk gedwongen huwelijk is er één te veel. Maar help je die uitbanning een eindje op weg met algemene maatregelen die een massa mensen die elkaar liefhebben ervan weerhoudt om bij elkaar te wonen?

De regering gaat ervan uit dat gedwongen huwelijken voornamelijk voorkomen in de Turkse en Marokkaanse gemeenschap. Van alle gezinsvormers, vormen de Turkse aanvragers 16 procent en de Marokkaanse ruim 12 procent. Ruim een kwart van alle gezinsvormers dus. Bijna de helft van de gezinsvormers bestaat uit autochtone Nederlanders die een partner buiten Europa hebben leren kennen. Kijk maar eens op www.buitenlandsepartner.nl naar de verhalen over hun gevecht met de regels om bij elkaar te kunnen wonen.

Opmerkelijk is dat de helft van Turkse en Marokkaanse gezinsvormers vrouw is die een bruidegom naar Nederland haalt. Toch hebben we het alleen maar over ‘importbruiden'. Een deel van deze huwelijken is gearrangeerd, met instemming van beide partners. Niet te verwarren dus met huwelijksdwang. Al deze huwelijken zijn onmogelijk over één kam te scheren. Toch is dat wat de regering doet.

De Adviescommissie Vreemdelingenzaken constateerde onlangs dat er nauwelijks zicht op de omvang van het aantal gedwongen huwelijken te krijgen is. De adviescommissie pleit voor een heel gerichte en samenhangende aanpak om slachtoffers te ondersteunen en beschermen en daders te vervolgen. Ook het ondersteunen van initiatieven uit de gemeenschap zelf en het geven van voorlichting aan migranten en aan professionals kan het helpen voorkomen. En hoe logisch ook: onderwijs en integratie lijken het meeste resultaat te boeken, want hoe meer geïntegreerd de jongeren, hoe meer huwelijksdwang afneemt.

Natuurlijk moet je huwelijksmigratie regels betrekken bij mogelijke maatregelen. We kunnen leren van de Britse IND (Home Office) die liet onderzoeken of verhoging van de leeftijdsgrens naar 21 of 24 jaar zou helpen om gedwongen huwelijken te voorkomen. De onderzoekers (Centre for Gender and Violence Research) interviewden vele slachtoffers, professionele hulpverleners, politie- en justitieambtenaren, scholen, migrantenorganisaties etc. Zij constateerden dat de vorige leeftijdsgrensverhoging van 16 naar 18 jaar geen enkel effect op het fenomeen gedwongen huwelijk had. De meeste respondenten geloofden ook niet dat een nog hogere leeftijd wel effect zou hebben, omdat het fenomeen niet gebonden is aan een leeftijd. Bovendien was een ruime meerderheid juist bang voor de risico's van scherpere migratieregels. Ze vreesden een grotere kans op het ondergronds gaan van gedwongen huwelijken, en daardoor op meer geweld, illegaliteit, de mogelijkheid van export van partners waardoor ze buiten het bereik van hulpverlening komen, en op fraude. Naast deze averechtse effecten, wezen de respondenten op het gevolg dat de algemene restricties ook de vele partners treffen die graag willen trouwen en bij elkaar leven.

Moeten we dan toch maar verder gaan met het jaar na jaar aanscherpen van de migratieregels? Gedwongen huwelijken is een complex probleem, veroorzaakt door vele factoren. Als je het probleem van huwelijksdwang serieus neemt, dan moet je veel preciezer kijken naar wat werkt en niet. Investeer in preventie in het herkomstland en zet in op effectieve inburgeringsprogramma's meteen na toelating. En werk nauw samen met alle betrokken actoren die de groep kunnen bereiken. Hoe preciezer de maatregel, hoe minder hij ook andere mensen zal treffen die graag in alle vrijheid hun partner willen kunnen uitkiezen, ook als die in Guatemala woont.

Met het huidige voorstel beschermen we geen slachtoffers van huwelijksdwang, maar beperken we wel de burgerrechten van iedereen. Dat zou een hoogleraar actief burgerschap zich moeten aantrekken.

Tineke Strik

Lid Eerste Kamer GroenLinks