Mededeling inzake nanotechnologie - Hoofdinhoud

Titel

Mededeling van de Commissie: Naar een Europese strategie voor nanotechnologie

Datum Raadsdocument

17 mei 2004

Nr Raadsdocument

9621/04

Nr. Commissiedocument

COM(2004) 338 def.

Eerstverantwoordelijk ministerie

EZ in nauwe samenwerking

met OCW en i.o.m. LNV, VWS, VROM, FIN, DEF

Behandelingstraject in Brussel

Raadswerkgroep Onderzoek, Raad Concurrentievermogen

Achtergrond, korte inhoud en doelstelling van het voorstel

De Commissie stelt zich in deze Mededeling tot doel een integrale Europese strategie voor de ontwikkeling van nanotechnologie te formuleren. Hiertoe stelt zij voor een actieplan langs de volgende lijnen op te stellen:

• 1. 

  Tot stand brengen van een Europese onderzoeksruimte voor nanotechnologie;
• 2. 

  Vorming van Europese expertisecentra van wereldklasse;
• 3. 

  Interdisciplinaire opleiding van kenniswerkers met meer aandacht voor ondernemingsgeest;
• 4. 

  Scheppen van gunstige voorwaarden voor technologieoverdracht;
• 5. 

  In vroeg stadium betrekken van maatschappelijke overwegingen;
• 6. 

  Van meet af inspelen op (evt.) risico's (gezondheid, veiligheid, milieu, consument);
• 7. 

  Passende internationale samenwerking (met o.m. de VS en Japan).

De Commissie definieert nanotechnologie als «de term die gebruikt wordt voor de wetenschap en technologie op nanoschaal van atomen en moleculen (1 nanometer = 1 miljoenste millimeter), alsmede op de wetenschappelijke beginselen en nieuwe eigenschappen die kunnen worden begrepen en beheerst aan de hand van activiteiten op dit terrein.» Op deze schaal kunnen door steeds verdere verkleining (top down) of van de grond af aan (bottom up) nieuwe structuren opgebouwd worden. Met behulp van nanotechnologie worden nu al bestaande materialen versterkt (krasbestendig, weerbestendig, sensoren) en ontwikkeld (nanochips), zijn er toepassingen in ontwikkeling in de geneeskunde (bijv. diagnose apparatuur, medicijnen en operaties op nano-schaal), en biedt m.n. de ontwikkeling van fabricagemethoden (bijv. door afvalreductie) op nanoschaal uitzicht op bijdragen aan duurzame ontwikkeling.

De Commissie stelt dat Europa een solide kennisbasis heeft opgebouwd in met name de nanowetenschappen. Maar zij investeert verhoudingsgewijs minder dan haar voornaamste concurrenten en ontbeert de infrastructuur die voor de noodzakelijke kritische massa moet zorgen, hoewel de investeringen in nationale en EU-programma's snel groeien. De Commissie ziet meerwaarde in intensivering van investering en coördinatie op Europees niveau.

Rechtsbasis van het voorstel

n.v.t.

Besluitvormingsprocedure en rol Europees Parlement: n.v.t.

Instelling nieuw Comitologie-comité

n.v.t.

Subsidiariteit en proportionaliteit

Subsidiariteit

positief. Om de ontwikkeling van nanotechnologie werkelijk te stimuleren moet ook op Communautair niveau geïnvesteerd worden en moeten nationale initiatieven beter gecoördineerd worden op Europees niveau.

Proportionaliteit

positief. Een mededeling is in dit stadium het geëigende instrument om deze problematiek aan de orde te stellen.

Consequenties voor de EU-begroting

vooralsnog geen, het betreft een mededeling. Wel noemt de Commissie, gelet op de Lissabon-doelstellingen, de ambitie om overheidsinvesteringen in nanowetenschappen en nanotechnologieën tegen 2010 met een factor drie te willen verhogen. De Commissie zal gevraagd worden hoe zij deze doelstelling denkt te realiseren. Wat betreft de financiering zal rekening gehouden moeten houden met de nieuwe Financiële Perspectieven 2007­2013. Voorstellen die voortvloeien uit de mededeling worden beoordeeld aan de hand van het Nederlandse standpunt m.b.t. de nieuwe FP's, i.h.b. een reëel constant uitgavenkader en het principe nieuw-voor-oud, alsmede toetsing op toegevoegde waarde van EU-uitgaven en subsidiariteit.

Financiële, personele en administratieve consequenties voor de rijksoverheid, decentrale overheden en/of bedrijfsleven en burger

vooralsnog geen, het betreft een mededeling. Ook kan de Commissie niet afdwingen dat de overheid (EU en lidstaten gezamenlijk) meer investeert in nanotechnologie-onderzoek.

Eventuele toekomstige budgettaire consequenties worden gedekt binnen de beleidsverantwoordelijke departementen.

Consequenties voor nationale en decentrale regelgeving/beleid, (informatie over het inschakelen van nationale agentschappen/zelfstandige bestuursorganen e.d., implementatie en uitvoering, notificatie en handhaving en/of sanctionering)

vooralsnog geen, het betreft een mededeling.

Voorgestelde implementatietermijn (bij richtlijnen) dan wel voorgestelde datum inwerking treding (bij verordeningen en beschikkingen) met commentaar t.a.v. haalbaarheid

n.v.t.

Consequenties voor ontwikkelingslanden

Geen

Nederlandse belangen en eerste algemene standpuntbepaling

Nederland onderschrijft het belang van de ontwikkeling van nanotechnologie, de Europese voorhoedepositie, en een integrale benadering terzake, ook op Europees niveau. Nederland onderstreept hierbij de rol van de Europese industrie als bron van kennis en ontwikkeling van nanotechnologie. Nederland heeft een vooraanstaande positie op gebied van nanotechnologie ­ nanotechnologie is in Nederland een nationale onderzoeksprioriteit ­ en onderstreept het belang van de integrale (álle aspecten van innovatie), multidisciplinaire (vanuit zowel beta als gamma wetenschappen) en interdisciplinaire (combinatie van verschillende nanodeelthema's) benadering die de Commissie schetst.

Nederland zal de Commissie vragen precies aan te geven wat het financieel beslag van de toekomstige voorstellen zal zijn, en stelt zich terughoudend op t.a.v. «de ambitie van de Commissie om op dit gebied te komen tot een groei van R&D investeringen door de overheid met een factor 3 in 2010». Nederland stelt zich op het standpunt dat er geen voorschot kan worden genomen op de nog te onderhandelen financiële perspectieven, d.w.z. de meerjarenbegroting voor 2007­2013.

Leidend principe voor mogelijke acties op communautair niveau is het bereiken van synergie tussen activiteiten van Commissie en lidstaten. Nederland vraagt de Commissie om een transparante benadering (o.m. overzicht van alle lopende activiteiten van Commissie en lidstaten, teneinde onnodige duplicaties te voorkomen) en verwelkomt reeds op dit terrein ondernomen initiatieven. Nederland tekent aan dat het van groot belang is dat er aandacht besteed wordt aan de ontwikkeling van een goede onderzoeksinfrastructuur die vanuit industriegedreven, toepassingsgerichte technologische ontwikkeling een brug slaat naar het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Nederland heeft goede kaarten in huis voor de vestiging van een Europees Expertise Centrum, gelet op de aanwezige kennisbasis en bedrijfsleven (zowel multinationals als MKB, en zowel technologieaanbieders als toepassers). Voor een efficiënte Europese afstemming en taakverdeling kunnen ESFRI (European Strategy Forum for Research Infrastructures) en ETP's (European Technology Platforms) een nuttige rol spelen. Nederland verwelkomt de voorstellen die de Commissie hiervoor doet in de mededeling. Nederland onderschrijft het belang van een verantwoorde ontwikkeling van nanotechnologie met aandacht voor maatschappelijke en ethische aspecten en mogelijke risico's. Nederland is voorstander van een tijdige en open discussie hierover. In eigen land wordt deze discussie al op verschillende fronten opgepakt: zo heeft het Rathenau insituut een oriënterende studie uitgebracht, organiseren Kamer en Rathenau Instituut in oktober een publiek debat, bereidt KNAW een advies voor en voorziet het NanoNed-project in een onderzoek naar de maatschappelijke effecten van nanotechnologie.

Om het potentieel van nanotechnologie & -wetenschappen te benutten onderstreept Nederland het belang van het aantrekken van voldoende, kwalitatief goede (jonge) onderzoekers. Nanotechnologie zou kunnen worden gebruikt om de belangstelling van jonge mensen voor bètawetenschappen te vergroten.