Memorie van toelichting - Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 1999 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 26200 XVI - Vaststelling begroting Volksgezondheid, Welzijn en Sport 1999.

Officiële titel	Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 1999; Memorie van toelichting
Document­datum	15-09-1998
Publicatie­datum	12-03-2009
Nummer	KST29782_2
Kenmerk	26200 XVI, nr. 2
Van	Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 1998–1999

26 200 XVI

Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 1999

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUD

INLEIDING

• a. 

  Algemene inleiding

• b. 

  Financiële prioriteitenstelling

HOOFDPUNTEN VAN BELEID

• a. 

  Gezondheidsbeleid

• b. 

  Sociaal beleid

• c. 

  Verzekeringen en prijsvorming zorgsector

• d. 

  Geneesmiddelen, medische hulpmiddelen, bloed-voorziening en lichaamsmateriaal

• e. 

  Geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke opvang

• f. 

  Gehandicaptenbeleid

• g. 

  Ouderenbeleid h. Curatieve somatische zorg i. Jeugdbeleid j. Sport

• k. 

  Verzetsdeelnemers, vervolgden en burgeroorlogsgetroffenen l. Informatiebeleid m. Onderzoeksbeleid n. Internationaal beleid o. Arbeidsvoorwaarden en arbeidsmarkt

RIJKSINSTITUUT VOOR VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU

68

STAATSTOEZICHT OP DE VOLKSGEZONDHEID

• a. 

  Inspectie voor de gezondheidszorg

• b. 

  Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren & Veterinaire Zaken

71

71

72

1.

2.

3.

4.

Uitgaven totaal (f 11,08 miljard)

22 - Algemeen (2,5 %)

23 - Inspectie Gezondheidszorg (0,5 %)

24 - Welzijn (25,5 %)

D 25 - Volksgezondheid inclusief de Rijksbijdragen ziektenkosten (67,7 %)

■ 26 - Inspectie Gezondheidsbescherming,

Waren & Veterinaire zaken (1,1 %)

■ 27 - Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (2,7 %)

Uitgaven exclusief de rijksbijdragen ziektekosten (f 4,74 miljard)

■ 22 - Algemeen (6 %) D23 - Inspectie Gezondheidszorg (1,2 %)

■ 24 - Welzijn (60,2 %)

25 - Volksgezondheid exclusief de Rijksbijdragen ziektenkosten (23,7 %)

26 - Inspectie Gezondheidsbescherming,

Waren & Veterinaire zaken (2,6 %)

27 - Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (6,3 %)

Ontvangsten (f 0,31 miljard)

22 - Algemeen (4%)

23 - Inspectie Gezondheidszorg (5,3%)

24 - Welzijn (21,6%)

25 - Volksgezondheid (32,9%)

26 - Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren & Veterinaire zaken (0,7%)

27 - Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (35,6%)

• 1. 

  INLEIDING

• a. 

  Algemene inleiding

Terugblik

De afgelopen vier jaar heeft het vinden van een nieuw evenwicht tussen de collectieve verantwoordelijkheid en eigen verantwoordelijkheid centraal gestaan. Participatie en in het bijzonder arbeidsparticipatie was daarbij een belangrijk middel. Op het volksgezondheidsterrein werd bij de ontwikkeling van een nieuwe balans het motto «zuinig en zinnig met zorg» gehanteerd en bij het welzijnsterrein het motto «naar eigen vermogen».

Er is in die periode veel tot stand gekomen op het terrein van zorg en welzijn. Het maatschappelijke belang van de zorgsector kreeg in toenemende mate erkenning. Daarbij gaat het niet alleen om de bijdrage die de zorgsector levert aan het maatschappelijk welzijn en de gezondheid van de Nederlandse bevolking, maar ook om de zorgsector als bron van werkgelegenheid. De zorg is niet alleen maar een kostenfactor in het macro-economische beleid. Een gezonde samenleving draagt bij aan een gezonde economie: de baten van gezondheidszorg zijn van maatschappelijke en economische waarde.

Het bestuur van de gezondheidszorg is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de overheid en de verschillende maatschappelijke organisaties. We praten immers over de besteding van grotendeels collectieve middelen door private instellingen. Aanbieders en verzekeraars in de zorg opereren dan ook meer en meer als «maatschappelijke ondernemers».

Op het welzijnsterrein is in het kader van het vinden van een nieuwe balans tussen collectieve arrangementen en eigen verantwoordelijkheid gewerkt aan een integrale benadering van vraagstukken. Ook heeft de effectiviteit van beleid veel aandacht gekregen; zowel wat de klantgerichtheid betreft als de vraag of activiteiten echt effect sorteren. Met verschillende nota’s zijn op het welzijns-, jeugd-, ouderen- en gehandicaptenbeleid en sportgebied kaders aangegeven voor samenwerking tussen overheden, organisaties, instellingen en betrokken burgers. Deze nota’s gaan uit van het eigen vermogen – en dus uitdrukkelijk niet van het vermeende «onvermogen» – van betrokken burgers.

Als gevolg van het Regeerakkoord in 1994 kreeg het beleid in de afgelopen jaren ook nieuwe accenten. Een betere aansluiting op de zorgvraag heeft gestalte gekregen met het persoonsgebonden budget, nieuwe instrumenten voor zorgvernieuwing en zorg-op-maat. Daarbij ligt er een grotere nadruk op de relatie tussen doelmatigheid en kwaliteit van dienstverlening en versterkte aandacht voor het vraagstuk van de kostenbeheersing. Subsidies zijn verleend voor het uitvoeren van onderzoek en experimenten gericht op het verbeteren van de zorg, kritisch doorlichten van de verzekeringsaanspraken, en aanpakken van specifieke knelpunten zoals wachtlijsten en een te hoge werkdruk. Ook is gewerkt aan de verdere integratie van medisch-specialistische zorg in de ziekenhuisorganisatie. Het gaat er nu om de resultaten van dat onderzoek en die experimenten om te zetten in concrete verbeteringen. Duidelijk werd dat de groeiruimte van jaarlijks 1,3% voor de zorgsector te krap was. Uiteindelijk bleek dat ondanks alle inspanningen om de kosten te beheersen, het feitelijke groeipercentage gemiddeld niet 1,3% maar 1,7 à 1,8 procent per jaar bedroeg. Uit diverse onderzoeksrapporten blijkt ook dat de volumegroei tenminste 2% dient te bedragen. Voor de komende kabinetsperiode is de volumegroei dan ook in die zin verhoogd.

Daar waar het economisch beter gaat, worden sociale vraagstukken dwingender. Op het welzijnsterrein is de afgelopen periode steeds meer aandacht uitgegaan naar het vraagstuk van de sociale cohesie. Naast het begrip «economische infrastructuur» is daarmee ook het begrip «sociale infrastructuur» op de politieke agenda gekomen. Het welzijnsterrein heeft nieuwe accenten gekregen met de kabinetsnotitie voor het gezinsbeleid. Centraal uitgangspunt hierbij is de verantwoordelijkheid van de ouder(s), gesteund door via de overheid aangereikte faciliteiten. Het vrijwilligerswerk is gestimuleerd op het terrein van welzijn en sport, zowel als middel voor participatie van de burger zelf als voor de maatschappij. Ten aanzien van ouderen en gehandicapten is gewerkt aan het tegen gaan van discriminatie, onder andere door een Proeve van wet inzake gelijke rechten van gehandicapten en chronisch zieken. Ook is sexueel misbruik van gehandicapten aangepakt. Op het terrein van de sport – sociaal bindmiddel bij uitstek – is de kwaliteit van de lokale infrastructuur bevorderd.

Regeerakkoord 1998

Het Regeerakkoord 1998 legt grote nadruk op het belang van het versterken van de sociale kwaliteit van de samenleving. De opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) – in essentie het bevorderen van een gezonde samenleving – kan daar naar de mening van het kabinet een goede bijdrage aan leveren. In Nederland zijn de randvoorwaarden voor een gezonde samenleving verhoudingsgewijs goed. Een sterke economie, het hoogwaardige sociale stelsel, verantwoordelijkheidszin, tolerantie en solidariteit vormen een goede voedingsbodem voor een gezonde samenleving. In het algemeen is de zelfstandigheid en de betrokkenheid van de burger in de Nederlandse samenleving groot te noemen. Maar de Nederlandse samenleving kent ook burgers die in achterstandssituaties verkeren en die een verhoogd risico op problemen hebben. Het is in het belang van een goed functionerende samenleving om te grote verschillen tussen groepen burgers te voorkomen. Een verantwoord evenwicht tussen individuele verantwoordelijkheid en ontplooiing enerzijds en collectieve verantwoordelijkheid en betrokkenheid anderzijds is dan ook één van de kernpunten van het nieuwe Regeerakkoord. Ook het Ministerie van VWS zoekt in zijn beleid naar wegen om de sociale cohesie verder te versterken. Zo zal er in de zorg een forse financiële investering plaatsvinden. Uit oogpunt van effectieve en efficiënte besteding van de veelal collectieve financiële middelen zal meer dan voorheen worden gewerkt aan prestatieafspraken en -meting.

Onderstaande paragrafen bevatten een korte schets van de wijze waarop de Staatssecretaris en ik op de terreinen volksgezondheid, welzijn en sport aan deze brede kabinetsdoelstelling willen bijdragen.

Volksgezondheid

De Nederlandse burgers zien gezondheid als een groot goed. Preventie, gezondheidsbescherming, hoogwaardige medische zorg (cure) en langdurige verzorging (care) leveren een bijdrage aan die gezondheid. De voor de gezondheidszorg geldende uitgangspunten als toegankelijkheid, betaalbaarheid, gelijke behandeling en solidariteit blijven ook in de toekomst het gezondheidszorgbeleid bepalen. Het op deze uitgangspunten gebaseerde beleid wordt geconfronteerd met een toenemende zorgvraag die te maken heeft met demografische ontwikkelingen, toenemende medische mogelijkheden en met stijgende inkomens en hogere verwachtingen van consumenten.

Het kabinet acht dan ook een forse financiële investering op het terrein van de gezondheidszorg noodzakelijk. Goede gezondheid(szorg) wordt echter niet alleen bereikt met het simpelweg ter beschikking stellen van meer geld. De gezondheidszorg moet ook op een doelmatige en efficiënte wijze worden uitgevoerd. Tevens is het van belang het zorgaanbod steeds meer op de vraag van de burger toe te snijden. Volksgezondheid hangt ook samen met inkomen, werk, milieu, gedrag en sociaal-economische verschillen. Dat vraagt op het niveau van de rijksoverheid om samenhangend (facet)beleid en op lokaal overheidsniveau om een geïntegreerde aanpak.

Het kabinet heeft de financiële ruimte voor de zorgsector in de komende kabinetsperiode verruimd en heeft afgesproken dat het volume aan zorg per jaar met ruim 2% kan toenemen (overigens kan dit percentage per sector verschillen). In totaal is daarvoor f 5,66 miljard extra beschikbaar. Dat is geen gering bedrag: het gaat om ongeveer 10% toename van het volume in vier jaar. Een zekere spanning zal altijd blijven bestaan tussen enerzijds de financiële mogelijkheden, en anderzijds de eerder geconstateerde toenemende vraag naar zorg. Dat betekent dat er altijd noodzaak blijft bestaan tot een zorgvuldige afweging van bestedingen, en tot het stellen van duidelijke prioriteiten.

Het Regeerakkoord 1998 noemt een aantal prioriteiten voor de besteding van de extra middelen voor de zorg. Deze zijn gericht op het oplossen van specifieke problemen: terugdringen van wachtlijsten, verminderen van werkdruk, ziekteverzuim en personeelsverloop, extra aandacht voor chronisch zieken, ouderen en gehandicapten, verbeteren van de kwaliteit en voorkomen van verschraling van de zorg. Dat leidt tot een aantal prioriteiten in het besteden van de extra ruimte: het verminderen van de werkdruk in de care-sector; het verminderen van wachttijden in cure en care (waarbij ik wil opmerken dat er natuurlijk ook een relatie bestaat tussen een te hoge werkdruk, de kwaliteit van zorg en de omvang van wachtlijsten); het versterken van de huisartszorg door uitbreiden van de praktijkondersteuning; het voltooien van de integratie van medisch specialisten en ziekenhuizen, versterken van preventie (preventieve jeugdgezondheidszorg, alcohol, tabak); het toelaten van nieuwe medische behandelingen op grond van strikte eisen van kosten-effectiviteit en therapeutische meerwaarde.

In het streven naar een betere aansluiting op de zorgvraag van de cliënt neemt het Persoonsgebonden Budget (PGB) een bijzondere plaats in. In het Regeerakkoord is afgesproken dat het PGB wordt uitgebreid zowel wat betreft het volume van de bestaande regelingen in de sector verpleging en verzorging en de verstandelijk gehandicaptenzorg als via de invoering in andere sectoren, met name de verpleeghuizen en de verzorgingshuizen en zo mogelijk de geestelijke gezondheidszorg. Ook zal de uitvoerings-systematiek met het oog op gebruiksvriendelijkheid worden vereenvoudigd. Principieel vertrekpunt bij het PGB is dat cliënten gelijke rechten hebben, waarbij steeds inhoudelijk zal worden bekeken wat voor de cliënt de juiste oplossing biedt.

Bij het inzetten van de extra middelen hechten wij groot belang aan een goed evenwicht tussen inhoudelijke doelstellingen en de beschikbare financiële ruimte, met duidelijke verantwoordelijkheden van alle betrokkenen. De Nederlandse gezondheidszorg kenmerkt zich door een grotendeels collectieve financiering en overwegend private uitvoering. Het realiseren van inhoudelijke doelstellingen en het waken over financiële kaders kan niet slagen vanuit een centraal besturingsmodel, maar vergt de inzet van vele anderen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om provincies en gemeenten (regionale indicatiecommissies en regiovisies), patiënten en consumenten (regionale platforms voor de organisaties) en aanbieders van zorg en verzekeraars. Gemeenten en provincies zijn bovendien betrokken bij een aantal terreinen die rechtstreeks van invloed zijn op het welbevinden en de gezondheid van de bevolking: huisvesting, leefomgeving en speciale voorzieningen voor ouderen. De nieuwe bestuurlijke aanpak, die in het Regeerakkoord wordt geschetst, is grensverleggend en ambitieus. Die aanpak gaat uit van de bereidheid van alle betrokkenen om breder te denken dan alleen het eigen terrein, en om gezamenlijk verantwoordelijkheid te dragen voor het realiseren van inhoudelijke doelstellingen binnen overeengekomen meerjarige financiële kaders.

Op basis van bovengenoemde prioriteiten vermeldt het Regeerakkoord een voorlopige en globale toedeling van de extra beschikbare middelen over verschillende deelsectoren. Maar het bewaken van financiële kaders veronderstelt wel dat er overeenstemming bestaat over de te volgen koers en over de maatregelen die nodig zijn om de uitgaven te kunnen beheersen. Het definitief toekennen van extra geld aan bepaalde sectoren kan alleen plaatsvinden op basis van duidelijke inhoudelijke en financiële afspraken. De nieuwe bestuurlijke aanpak gaat uit van de veronderstelling dat alle betrokken partijen in de zorgsector bereid zijn om mee te werken aan het ontwikkelen van meerjarige afspraken.

De Staatssecretaris en ik willen in dat verband met sectoren komen tot gezamenlijke afsraken over de visie op de wenselijke ontwikkelingen binnen de sector voor de komende jaren. Deze meerjarenafspraken zullen onder meer moeten gaan over wachtlijsten, werkdruk, arbeidsmarktbeleid (goed personeelsbeleid alsmede het terugdringen van ziekteverzuim en verloop), doelmatigheid en het PGB. Ook de informatievoorziening moet onderdeel zijn van de afspraken. Het kabinet hecht zeer aan het afleggen van verantwoording over het besteden van collectieve middelen en een goede informatievoorziening speelt ook een belangrijke rol bij het toetsen van de realisatie van gemaakte afspraken. De nieuwe bestuurlijke aanpak is erop gericht bestuurlijke rust te creëren en de verantwoordelijkheid van de professionele zorgsector meer kans te geven.

Zorgverlening is mensenwerk. De zorg- en welzijnssector zorgt voor circa 13% van de totale Nederlandse werkgelegenheid. De kwaliteit van deze arbeid bepaalt in hoge mate de kwaliteit van het produkt. Een goed functionerende arbeidsmarkt is daarom een noodzakelijke voorwaarde voor een succesvol beleid in de VWS sectoren. Arbeidsmarktprognoses geven aan, dat een forse inspanning van sociale partners en het kabinet noodzakelijk is om het imago van werken in de VWS-sectoren te verbeteren en dreigende knelpunten in de personeelsvoorziening aan te pakken. Het kabinet komt daarom met een brede aanpak van arbeidsmarktknelpunten op de arbeidsmarkt van de VWS-sectoren. Deze maatregelen zijn gericht op meer handen aan het bed, minder werkdruk, bevordering van de instroom in de zorgopleidingen en betere arbeidsomstandigheden. Die betere arbeidsomstandigheden moeten ondermeer vorm krijgen door meer kinderopvang, arbeidsvoorzieningen die het werk lichter maken en preventie van ziekte.

In het Regeerakkoord zijn ook stappen gezet voor het vergroten van de toegankelijkheid tot verzekeringen en zorg. Het kabinet heeft besloten om de huidige indeling in drie financieringssegmenten («compartimenten») te handhaven, en binnen dat bestaande stelsel door te gaan met verbeteren en moderniseren, zoals het flexibiliseren van verzekeringsaanspraken om ruimte te bieden aan zorgvernieuwing en zorg-op-maat. Een voorstel van wet voor het toelaten van zelfstandigen met een laag inkomen tot de ziekenfondsverzekering wordt komend jaar aan de Tweede Kamer voorgelegd. De toegangsbijdrage voor de thuiszorg wordt afgeschaft, net als de eigen bijdragen voor verstrekkingen van de Ziekenfondswet. In ruil daarvoor zullen de nominale premies worden verhoogd. Met het oog op demografische en andere ontwikkelingen zal tijdens deze kabinetsperiode onderzocht worden of voor de langere termijn verdergaande aanpassingen wenselijk zijn. Daarbij zullen ook verzekeringssystemen en relevante ontwikkelingen in de Europese Unie aan de orde komen.

Welzijn en Sport

De Nederlandse samenleving is rijk geschakeerd. Er bestaan verscheidene etnische groepen, samenlevingsvormen en geestelijke stromingen. Binnen deze verscheidenheid dienen vrijheid en ontplooiing van het individu samen te gaan met onderlinge verbondenheid en wederzijdse verantwoordelijkheid. Een goed functionerende maatschappij is gebaat bij betrokkenheid van de burger bij de samenleving en burgers die zich kunnen ontplooien. In dit verband spreekt men ook wel van sociale infrastructuur. Daarbij gaat het om het geheel van organisaties, diensten, voorzieningen en betrekkingen die het burgers mogelijk maakt om in sociale verbanden samen te leven en deel te nemen aan de samenleving.

In internationaal perspectief is de participatie en integratie van burgers in de Nederlandse samenleving goed. Zoals al eerder is gezegd vormen de sterke economie, het hoogwaardige sociale stelsel, verantwoordelijkheidszin, tolerantie en solidariteit daarvoor een goede bedding. Vanuit de internationale verte bezien, lijkt het misschien alsof zich weinig sociale problemen voordoen in de Nederlandse samenleving. Veel burgers kunnen inderdaad goed hun weg vinden in de maatschappij. Toch zijn er ook mensen die aan de kant staan. Binnen de Nederlandse verhoudingen is dat geen acceptabele situatie. De verantwoordelijkheidszin en solidariteit van de Nederlandse burger zorgen voor een breed draagvlak om deze burgers – weer bij de samenleving te betrekken. Het kabinet wil daarom enerzijds de uitval voorkomen en anderzijds de belemmeringen voor deelname aan de maatschappij wegnemen. Dat stelt burgers in de gelegenheid om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Daarnaast doet dit ook een beroep op de inzet van mensen voor elkaar en de maatschappij, zoals bijvoorbeeld op het terrein van vrijwilligerswerk en mantelzorg.

In de afgelopen kabinetsperiode is meer aandacht ontstaan voor de sociale dimensie van de samenleving. Uit diverse onderzoeken blijkt dat met name in bepaalde wijken in de (grote) steden problemen op het sociale vlak zich opstapelen. Het nieuwe kabinet heeft extra geld uitgetrokken om deze sociale problemen het hoofd te bieden. Daarbij staat een integrale benadering centraal. Maatregelen op diverse beleidsterreinen, bijvoorbeeld in het inkomens- en werkgelegenheidsbeleid, onderwijs, huisvesting en ruimtelijke ordening hebben elk hun effect op de sociale kwaliteit van de samenleving. Dergelijke maatregelen zijn in feite gerichte investeringen in de sociale infrastructuur. Samen met de coördinerend Minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid zal deze impuls gestalte moeten krijgen.

De jeugd vormt het menselijk kapitaal van de samenleving. Het merendeel van de jeugd maakt een evenwichtige ontwikkeling door. Voor een grote minderheid gaat dat helaas niet op. Het preventief en curatief jeugdbeleid zal daarom worden geïntensiveerd. Een sterke coördinatie tussen de verschillende sectoren van het rijksbeleid is noodzakelijk voor de samenhang in het preventief en curatief jeugdbeleid. Een vroegtijdige signalering en aanpak van problemen staat centraal. Consultatieburaus, kinderopvang en peuterspeelzalen kunnen vroegtijdig dreigende achterstanden bij kinderen signaleren en ouders zonodig doorverwijzen.

De extra financiële middelen voor jeugdbeleid die dit kabinet beschikbaar heeft gesteld, zijn vooral bestemd voor onderwijs, veiligheid en werkgelegenheid. In het kader van versterking van de sociale infrastructuur worden eveneens extra middelen ingezet ten behoeve van de jeugd.

Ook vindt forse uitbreiding van de kinderopvang plaats waarbij het zowel om vergroting van de arbeidsparticipatie van de ouder(s) als om de effecten op de kinderen zelf gaat. Wat dat laatste betreft zal de aandacht uitgaan naar het stellen van basiskwaliteitseisen voor de kinderopvang. Er komt een Wet Basisvoorziening Kinderopvang waarmee een belangrijke voorwaarde wordt geschapen voor het uiteindelijk tot stand komen van een dekkend aanbod aan kinderopvang. Voor uitbreiding van de capaciteit voor kinderopvanginstellingen komt extra geld beschikbaar. Gemeenten vervullen een regierol bij deze uitbreiding. Over de definitieve verdeling van de extra middelen voor kinderopvang vindt overigens nog besluitvorming plaats.

Er moet ook meer samenhang komen in de aanpak van ontwikkelingsachterstanden bij jonge kinderen, in de ontwikkeling van preventief jeugdbeleid en in de brede buurtschool voor viertot zestienjarigen. Daarvoor komt er een nieuwe wet voor de Jeugdzorg met een duidelijke aansturing en financiering. Hierin wordt de in gang gezette Regie in de jeugdzorg (goede beleidsinformatie, zorgprogrammering, kwaliteitsbeleid en eenduidige toegang via de Bureaus Jeugdzorg) wettelijk verankerd. Het Bureau Jeugdzorg zal daarbij als een onafhankelijke rechtspersoon, onder één gezag en met één financiering gaan opereren. De Bureaus Jeugdzorg zullen tevens de verbinding tussen onderwijs, jeugdhulpverlening en jeugdgezondheidszorg moeten vormen. De nieuwe wet op de jeugdzorg zal dit najaar in voorbereiding worden genomen.

Ook zal er meer aandacht uitgaan naar verschillende groepen van kinderen van etnische minderheden. Gelukkig vinden steeds meer jongere generaties van etnische minderheden succesvol hun weg in de maatschappij. Er is echter ook sprake van problemen, zoals we hebben gezien aan de recente spanningen in sommige wijken van de grote steden. Het grote sociaal-culturele verschil met de Nederlandse samenleving lijkt daar een belangrijke rol bij te spelen. Taalles, maatschappelijke oriëntatie, opvoedingsondersteuning en maatregelen op het terrein van arbeidsmarkt(toeleiding) kunnen deze problemen tegengegaan of verhelpen.

Sommige groepen uit etnische minderheden verkeren helaas nog in een achterstandspositie. Daarvoor is in het Regeerakkoord een uitbreiding van de inburgeringstrajecten aangekondigd waarbij beheersing van de Nederlandse taal en kennis van de samenleving en werkgelegenheid centraal staan (inburgeringsprogramma’s met vervolgtrajecten zoals taal-werkstages en arbeidsmarktgerichte opleidingen). Het gaat daarbij niet uitsluitend om mensen die recent in Nederland zijn aangekomen, maar ook om leden van etnische minderheden die hier reeds langere tijd leven. Ook moet meer dan tot nu toe een beroep op de deskundigheid en ervaring binnen etnische groepen zelf gedaan worden, zoals bijvoorbeeld door opname van leden daarvan in bestuur en leiding van algemene organisaties en instellingen.

Mensen met een handicap stellen zich, met recht, steeds meer op als zelfbewuste en kritische burgers die willen deelnemen in het maatschappelijk verkeer. Het beleid wil dat faciliteren door het aanbieden van aangepaste en op de behoefte toegesneden mogelijkheden van wonen en zorg, arbeid, vervoer, sport en arbeidsomstandigheden. Uitgangspunt is het «eigen vermogen» en niet het «eigen gebrek». Tijdens de vorige kabinetsperiode is een Proeve van wet inzake gelijke rechten voor gehandicapten en chronisch zieken aan de Kamer voorgelegd. Het is het voornemen om thans een wetsvoorstel voor te bereiden.

Ouderen blijven steeds langer gezond en zelfredzaam. Belemmeringen voor hun participatie in de samenleving moeten worden weg genomen. Een grotere participatie van ouderen kan een verrijking van hun bestaan zijn, maar is ook een waardevolle bijdrage aan de samenleving. Met ouderenorganisaties en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt volop overleg plaats over mogelijkheden tot steun van het lokale ouderenbeleid. Voor het zomerreces van 1999 kan de Tweede Kamer een nieuwe intersectorale nota over het ouderenbeleid tegemoet zien. Bij de totstandkoming hiervan worden ouderen actief betrokken.

De financiële impuls uit het Regeerakkoord voor de sociale infrastructuur is met name gericht op hier al langer wonende allochtonen en op de jeugd. Daarbij spelen gemeenten ook een belangrijke rol. Zij kennen immers bij uitstek de lokale omstandigheden en behoeften en kunnen beleid voeren op terreinen van welzijn, gezondheid, sport, onderwijs, inkomen, werk en wonen. De instelling van het leefbaarheidsfonds voor de grote steden kan daarom ook het sociaal beleid op lokaal niveau versterken. Afgesproken is dat de Minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid een voorstel zal doen over de verdeling van deze investeringen in de sociale infrastructuur.

Voorts biedt de verruiming van de uitkeringen aan het Gemeentefonds en het Provinciefonds in het Regeerakkoord ook nieuwe mogelijkheden voor de versterking van die sociale infrastructuur. In bestuurlijk overleg met steden en provincies kunnen nadere afspraken worden gemaakt over een gezamenlijke aanpak van gemeenten, provincies en rijksoverheid op dit terrein.

Het versterken van de sociale cohesie is alleen mogelijk in samenwerking met maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en niet in de laatste plaats burgers. Het landelijk beleidskader sociaal beleid is een handreiking aan gemeenten voor het voeren van integraal sociaal beleid om de sociale cohesie te bevorderen. Aan de hand van de nieuwe Welzijnsnota 1999–2002 zal het kabinet met de Tweede Kamer de accenten van het sociaal beleid voor de komende jaren bespreken.

Het belang van sport voor de samenleving wordt steeds meer onderkend. Om dit belang te onderstrepen heeft het kabinet besloten tot een forse verhoging van het sportbudget, oplopend naar f 55 miljoen in 2002. Dit betekent een verdubbeling van het sportbudget ten opzichte van 1998. Sport levert een positieve bijdrage aan de gezondheid en maatschappelijke integratie en participatie van burgers, ook van burgers die in achterstandssituaties verkeren. Een goede sportinfrastructuur is daarbij onontbeerlijk. Dat betekent met name dat de (breedte)sport op lokaal niveau ondersteuning behoeft. Ook moet de sportbeoefening in kwalitatieve zin op peil blijven en waar nodig worden verbeterd en verdient topsport, ook vanwege de voorbeeldfunctie en «Holland promotionele waarde» ondersteuning. Tegelijkertijd blijft het kabinet de negatieve effecten die met sport samenhangen bestrijden. Het tegengaan van (voetbal)vandalisme, blessures, dopinggebruik en overmatige belasting van het milieu heeft daarbij prioriteit. Zonder aan de verantwoordelijkheden van de sportorganisaties voorbij te willen gaan, zal het kabinet op deze terreinen – waar nodig – het initiatief nemen en steun verlenen.

• b. 

  Financiële prioriteitenstelling

Het beleidsterrein van VWS kent twee budgettaire kaders: het budgettair kader zorg (BKZ) en het kader voor de Rijksbegroting in enge zin. Het BKZ bestaat uit een premiegefinancierd deel en een begrotingsgefinancierd deel. De VWS-begroting omvat een BKZ-deel en een niet-BKZ-deel. In dat laatste deel worden de niet aan zorg gebonden uitgaven op het VWS-terrein geraamd.

Het Jaar Overzicht Zorg (JOZ) voor het jaar 1999 gaat uitvoerig in op de financiële prioriteitenstelling binnen het totale BKZ. Hieronder wordt inzicht gegeven in de prioriteiten binnen de begroting (BKZ en niet-BKZ). Uiteraard dient de keuze voor financiële prioriteiten in het begrotings-gefinancierde deel van het BKZ te worden bezien binnen het totaal van het BKZ.

Prioriteitenstelling begroting

In de onderstaande tabel wordt een overzicht gepresenteerd van de prioriteiten op de begroting. Deze hebben kunnen plaatsvinden door de beschikbaar gestelde middelen uit het Regeerakkoord en door herschikkingen binnen het totale VWS-budget.

In de volgende paragrafen worden de belangrijkste prioriteiten op de terreinen volksgezondheid, welzijn en sport, nader toegelicht. Voor een uitgebreide toelichting op de intensiveringen, wordt verwezen naar de artikelsgewijze toelichting en naar hoofdstuk 2.

Tabel 1.1. Financiële Prioriteitstelling Begroting VWS

Omschrijving

Artikelonderdeel

1999

2000

2001

2002

Instelling Centrale Commissie

Commissie «veiligheid nieuwe voedingsmiddelen» en WBO

Proefproject vaccinatie Hepatitus-B

Huisartsenopleiding

Ambulancezorg

Palliatieve Zorg

Heroïne-experiment

Afkicken onder narcose

Exploitatie Zorginfolijn

Patiëntenfonds

Arbeidstijdenwet

Jongerenopvang o.b.v. Glen Mills aanpak

Jeugdvoorlichting WO-II

Immateriële hulp oorlogsgetroffenen

Sport (Regeerakkoord)

Volksgezondheid

De Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen voorziet in de instelling van een Centrale Commissie (CeCo). Deze commissie zal de taken van de Kerncommissie Ethiek Medisch Onderzoek (KEMO) overnemen en daarnaast enkele andere taken en bevoegdheden krijgen. Het secretariaat van de CeCo zal worden gehuisvest bij de Gezondheidsraad. Hiervoor wordt structureel per jaar vanaf 1999 een bedrag van f 0,74 miljoen ter beschikking gesteld. Ook voor de werkzaamheden van de commissie «veiligheid nieuwe voedingsmiddelen» en de WBO (Wet op het bevolkingsonderzoek) is budget beschikbaar gesteld.

Ten behoeve van de externe leer-werk-periode (ELWP) en de vrijstellingsregeling inzake de huisartsenopleiding is vanaf 1998 jaarlijks een extra bedrag van f 3 miljoen beschikbaar. In het kader van de versterking van de gehele keten voor spoedeisende medische hulp is vanaf 1998 structureel f 1,2 miljoen intensivering beschikbaar voor de ambulancezorg.

De intensivering voor Palliatieve zorg – structureel f 7 miljoen – is toegevoegd aan de begroting. Daarnaast wordt geld gereserveerd voor het heroïne-experiment en is voor het experiment «Afkicken onder narcose» is voor de jaren 1999–2001 een bedrag van f 1,2 miljoen beschikbaar.

Vanaf 1999 wordt jaarlijks een bedrag van f 1,8 miljoen ter beschikking gesteld ten behoeve van de exploitatiekosten van de in 1998 opgerichte Nationale Zorginformatielijn van de Stichting Korrelatie. Via deze informatielijn kan men informatie over aanbieders van zorg en hulpverlening krijgen. Daarnaast wordt de overheidsbijdrage aan het Patiëntenfonds vanaf 1999 structureel verhoogd met f 10 miljoen om de positie van de patiënt/consument in het zorgstelsel te verstevigen. Het Patiëntenfonds kan hiermee de ondersteuningsstructuur van patiënten/consumentenorganisaties verder uitbouwen.

Welzijn en sport

De extra gelden op welzijnsterrein worden met name verkregen door de hoge prioriteit die in het Regeerakkoord wordt gegeven aan versterking van de sociale infrastructuur. Dit uit zich onder andere in de extra financiële middelen op de terreinen van geïntegreerde Jeugdzorg, justitie, onderwijs, veiligheid, kinderopvang in relatie tot arbeidsparticipatie en het werkgelegenheids- en inkomensbeleid. Meer specifiek op het terrein van welzijn komt extra geld beschikbaar voor kinderopvang en naschoolse activiteiten en voor jeugdzorg en inburgering. De betrokken bewindslieden overleggen momenteel nog over de wijze waarop men deze gelden kan inzetten om maximaal bij te dragen aan de doelstellingen uit het Regeerakkoord. De budgetten zijn daarom nog niet aan de desbetreffende begrotingen toegevoegd. Dit gebeurt zodra de besluitvorming over de verdeling is afgerond.

De gelden voor de noodzakelijke uitbreiding van de kinderopvang worden geleidelijk verhoogd tot een totaalbedrag van f 250 miljoen in 2002. Dit maakt een verdubbeling van de opvangcapaciteit mogelijk. Deze uitbreiding dient in samenhang te worden gezien met de voorgenomen maatregelen in de fiscale sfeer die eveneens leiden tot vergroting van het gebruik van kinderopvangvoorzieningen.

De prioriteit voor versterking van de sociale infrastructuur uit zich ook in de extra financiële middelen uit het Regeerakkoord, oplopend tot 100 miljoen in 2002, voor aansluitende voorzieningen voor het jeugdbeleid en inburgering. Via inburgeringsprogramma’s, zowel voor de nieuwkomers als voor mensen die al langer in Nederland zijn, wordt ernaar gestreefd achterstandssituaties ongedaan te maken. Bovendien staat in het Regeerakkoord verwoord dat in overleg met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO) bezien zal worden welke mogelijkheden er zijn om de extra financiële middelen in het Gemeentefonds en Provinciefonds mede in te zetten voor versterking van de sociale infrastructuur. Ook hiervoor geldt dat de inzet en verdeling van de extra middelen in de komende tijd zal worden uitgewerkt zodat de samenhang van de intensiveringen, in relatie tot plannen van andere overheden, wordt gewaarborgd.

Herschikkingen op de begroting hebben onder andere plaatsgevonden ten behoeve van de hogere uitgaven als gevolg van invoering van de

Arbeidstijdenwet in de jeugdhulpverlening, en ten behoeve van de introductie en ontwikkeling van de Glen Mills aanpak in Nederland, een methodiek voor opvang en behandeling van jongeren met een criminele carrière-ontwikkeling.

In verband met de hernieuwde aandacht rond het thema tegoeden uit de Tweede Wereldoorlog is evenals in 1998 voor 1999 een bijdrage geleverd voor beleidsonderbouwende activiteiten. Het gaat dan om kosten die voortvloeien uit werkzaamheden in verband met het Joodse Meldpunt Claims, extra psychologische hulpverlening door de stichting Joods Maatschappelijk Werk en kosten van het toegankelijk maken van het Liro-archief. Tevens betreft het uitgaven ten behoeve van de uitvoering van bronnen- en archiefonderzoek naar door de Japanse bezetter in beslag genomen Nederlandse financiële tegoeden tijdens de Tweede Wereldoorlog in het voormalig Nederlands-Indië.

Tevens heeft op de begroting een herschikking plaatsgevonden waarmee de voorlichting rond de Tweede Wereldoorlog en voormalig Nederlands Indië ondersteund en waar mogelijk versterkt kan worden.

Conform de afspraak in het Regeerakkoord wordt het sportbudget in deze kabinetsperiode gefaseerd verhoogd hetgeen in 2002 neerkomt op ruim een verdubbeling van het budget afgezet tegen het begrotingsjaar 1998. Dit betekent een groei van f 10 miljoen in 1999 oplopend tot f 55 miljoen in 2002. Deze gelden zullen voor driekwart worden besteed aan het stimuleren van de breedtesporten (waaronder gehandicaptensport en het verbeteren van de ondersteuning van de verenigingen door de nationale sportbonden) en voor het resterende kwart aan het bevorderen van de topsport.

Posterioriteiten begroting

Welzijn

De in het Regeerakkoord voorgestelde taakstelling arbeidsproductiviteit van 0,55% per jaar, zou in eerste instantie ook in de welzijnssector neerslaan. Dit zou betekenen dat met name het jeugdbeleid, verslavings-beleid, vrouwenopvang en maatschappelijke opvang voor een bedrag oplopend tot in totaal f 27 miljoen in 2002 zouden worden aangeslagen. Gezien de geringe mogelijkheden binnen deze sectoren om de arbeidsproductiviteit te verhogen zou dit automatisch leiden tot een volumekorting. Om deze ongewenste situatie te voorkomen, is binnen het geheel van beschikbare middelen dekking gezocht. Het restant van de taakstelling voor de welzijnssector – oplopend tot ongeveer f 6 miljoen in 2002 – is voorlopig geparkeerd op het artikel prijsbijstelling.

In het Regeerakkoord is afgesproken dat enkele nog niet geïndexeerde regelingen inzake eigen bijdragen van burgers voor door de overheid te leveren diensten worden geïndexeerd. Wat het welzijnsterrein betreft gaat het dan om de eigen bijdragen jeugdhulpverlening en schippersinternaten (oplopend tot een bedrag van f 1,8 miljoen in 2002).

Apparaatskosten en personeelskosten Ministerie van VWS

Het Ministerie van VWS levert een aandeel in de invulling van de totale taakstelling die in het Regeerakkoord is overeengekomen omtrent de bevordering van een doelmatig en doeltreffend handelen van de rijksdienst. In totaliteit gaat het voor het Ministerie van VWS om een bedrag van circa f 10 miljoen in 1999 oplopend tot circa f 40 miljoen in 2002. Dit bedrag zal worden gerealiseerd door een verhoging van de arbeidsproductiviteit, zowel door optimalisering van de inzet en de verhouding van personeel en materieel, als door een expliciet in het Regeerakkoord genoemde taakstelling op het volume. Ook een zorgvuldiger afweging bij de keuze externen in te huren en een doelmatiger inkoopbeleid zullen de nodige besparingen genereren. Om een goede invulling aan deze taakstellingen te kunnen geven, is ervoor gekozen de totale taakstelling voorlopig te parkeren op het centrale artikel voor de prijsbijstelling.

• 2. 

  HOOFDPUNTEN VAN BELEID

• a. 

  Gezondheidsbeleid

De resultaten van de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 1997 (VTV) van het Rijksinstituut voor Milieu en Volksgezondheid (RIVM) herbevestigen de noodzaak van versterking van het preventiebeleid, omdat hier nog «gezondheidswinst» valt te behalen. Speciale aandacht is daarbij nodig voor mensen die in de Nederlandse samenleving systematisch een achterstand hebben in hun gezondheidstoestand. Sociaal-economische gezondheidsverschillen spelen daarbij nog steeds een grote rol. Een gerichte inspanning om deze groepen te bereiken is noodzakelijk, onder andere via inbedding in de jeugdgezondheidszorg, waarvoor in samenspraak met de sector een standaardbasispakket is geformuleerd. Ook het tweede programma Sociaal-economische gezondheidsverschillen, dat loopt tot eind 2000 blijft belangrijke resultaten opleveren. De openbare gezondheidszorg is van oudsher van groot belang voor de gezondheid van burgers. Gemeenten spelen hierin een belangrijke rol. De gemeenten hebben een wettelijke taak voor het nemen van maatregelen op het gebied van de collectieve preventie en de afstemming daarvan op de zorg. Verder geven zij gestalte aan het lokale facetbeleid. Doel daarbij is een bevolking die goed kan functioneren in een gezonde omgeving. Een ander doel is een netwerk te laten bestaan van samenhangende en samenwerkende zorginstellingen op lokaal niveau waarop de burger ook invloed heeft. Het functioneren en de positie van de openbare gezondheidszorg/«public health» heeft dan ook mijn volle aandacht. Hierover zal ook het breed samengestelde «Platform Openbare Gezondheidszorg» zich buigen, waarbij het vooral de bedoeling is om naast visie-ontwikkeling en het bevorderen van actieve beleidsvorming door gemeenten op gezondheidsterrein, antwoorden te formuleren op concrete vragen in de openbare gezondheidszorg. de openbare gezondheidszorg. Op 20 juli 1998 heb ik reeds een achttal rapportages aan de Tweede Kamer aangeboden over «basistaken collectieve preventie». Dit betreft aanbevelingen voor de invulling van een landelijk uniform pakket op het gebied van de collectieve preventie, zoals opgesteld door een stuurgroep en werkgroepen op de gebieden Infectieziektebestrijding, Jeugdgezondheidszorg, Openbare Geestelijke Gezondheidszorg en Bevorderings-taken. Nadat het Platform Openbare Gezondheidszorg haar visie heeft gegeven zal ik hierop mijn standpunt bepalen.

Facetbeleid engezondheidseffectscreening

Het Regeerakkoord 1998 benoemt het belang van een samenhangende aanpak tussen beleidsterreinen van de ministeries van VWS en SZW. In het Regeerakkoord wordt ook gesteld dat doelmatigheid en doeltreffendheid van overheidshandelen in belangrijke mate is gediend door een intensieve samenwerking tussen ministeries, vanzelfsprekend vanuit een ieders eigen verantwoordelijkheid. Om hieraan invulling te geven zal in overleg met SZW een Gezondheidseffectscreening (GES) worden uitgevoerd op de Sociale Nota 1999, met name op de onderdelen werk, sociale zekerheid en inkomen in het licht van het Regeerakkoord. De Netherlands School of Public Health (NSPH) ondersteunt mij in het (laten) uitvoeren van GES-en. Voor de tijdelijke ondersteuningsfunctie facetbeleid bij de NSPH stel ik totaal f 0,6 miljoen beschikbaar in 1999.

Infectieziekten

Infectieziekten staan de laatste jaren opnieuw in de belangstelling. Door medische en maatschappelijke ontwikkelingen vormen zowel nieuwe als enkele bekende infectieziekten weer een bedreiging. Bovendien brengen infectieziekten nog steeds veel ziektelast en arbeidsverzuim met zich mee. Het in stand houden en – waar mogelijk verbeteren van het huidige niveau van infectiepreventie is dan ook van groot belang. Door activiteiten te richten op doelgroepen met een relatief lage vaccinatiegraad tegen ziektes uit het AWBZ-vaccinatieprogramma kan nog gezondheidswinst worden behaald (VTV-1997). Ook de vaccinatiegraad tegen hepatitis B bij risicogroepen zal worden verbeterd. In de nabije toekomst zullen veel nieuwe vaccins beschikbaar komen. Een standpunt zal worden ingenomen over uitbreiding van pneumokokkenvaccinatie naar nieuwe risicogroepen en opname van vaccinatie tegen meningokokken groep B in het Rijks-vaccinatieprogramma. Ook worden er verdere voorbereidingen getroffen voor een eventuele grieppandemie. Tenslotte vragen antibiotica-resistentie, ziekenhuisinfecties, voedselinfecties en import van infectieziekten door toegenomen reizigersverkeer om extra aandacht.

Binnen het HIV/Aidsbeleid vormen het stimuleren van preventie, het optimaliseren van zorg, de ondersteuningsstructuur en het waken voor een gelijkwaardige maatschappelijke positie voor mensen met HIV/Aids de belangrijkste doelstellingen. Ook vragen met name de ontwikkelingen rond combinatietherapieën, vroege behandeling en de (nog grotendeels onbekende) gevolgen hiervan voor de behoefte aan en het aanbod van zorg om aandacht.

Tabak en alcohol

Het streven blijft erop gericht om het tabaksbeleid aan te scherpen met name in de richting van jongeren. Bij de Tweede Kamer zal binnenkort een wijzigingsvoorstel van de Tabakswet worden ingediend dat onder meer voorziet in een minimumleeftijdsgrens van 18 voor de aanschaf van rookwaren. De handhaving van deze wettelijke norm is beschreven in een plan dat door het vorige kabinet is ingediend.

Na afloop van de nu geldende code voor tabaksreclame (mei 1999) wordt de Europese richtlijn voor tabaksreclame geïmplementeerd. Hiertoe zal ik een speciaal wetsvoorstel laten voorbereiden.

Het alcoholprobleem verdient de komende jaren extra aandacht. Het kabinet dringt erop aan de reeds bij de Tweede Kamer ingediende wijziging van de Drank- en Horecawet spoedig tot stand te laten komen. Ook hier speelt een betere handhaving van de geldende leeftijdsgrenzen een belangrijke rol. Het is van grote betekenis om het drankgebruik onder jeugdigen terug te brengen en via publiekscampagnes overmatig drankgebruik terug te dringen.

Programmatische preventie

Het bevorderen van de implementatie van programmatische preventie heeft onverkort prioriteit. Hiermee wordt bedoeld het systematisch toepassen van een doelmatige preventiemaatregel of interventie bij een categorie van personen met specifieke risicokenmerken. De resultaten van de in dit kader ondernomen activiteiten in de afgelopen jaren zijn goed. Zo is de vaccinatiegraad tegen griep onder risicogroepen de laatste jaren van minder dan 50% gestegen naar ruim 84% gemiddeld voor risicogroepen, samen met een uitbreiding van de doelgroep met alle 65-plussers. In 1998 is gestart met een project binnen een deel van de huisartsensector voor preventie van hart- en vaatziekten bij hoog-risicogroepen. Ook lopen er projecten op andere terreinen, zoals voor het verhogen van de kwaliteit van de decubitus-preventie, en voor de preventie van depressie. Verder worden activiteiten ontplooid om de intramurale sector te stimuleren tot meer activiteiten op het terrein van de programmatische preventie.

Voedingsbeleid

In samenwerking met het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV) is in 1997 en 1998 de derde landelijke voedselconsumptie-peiling uitgevoerd. Gegevens over de trends in de voedingsgewoonten van de Nederlandse bevolking in de afgelopen 10 jaar komen nu beschikbaar. Betrouwbare kennis over deze voedingsgewoonten is een belangrijke pijler voor het voedingsbeleid. Ik zal de nota «Nederland: Goed gevoed» zal binnenkort uitbrengen. De nota gaat in op de in de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 1997 (VTV) gesignaleerde mogelijkheden tot het behalen van gezondheidswinst door het bevorderen van goede voedingsgewoonten. In 1998 is het Voedingscentrum officieel van start gegaan. Hiermee is de integratie en nauwere samenwerking op het terrein van voedingsvoorlichting in een nieuwe fase gekomen.

Voedselveiligheid

In de Europese Unie staat voedselveiligheid – mede tegen de achtergrond van de BSE-crisis – hoog op de agenda. De wetgeving ten aanzien van voedingsmiddelen die geproduceerd zijn met behulp van genetisch gemodificeerde organismen is inmiddels verder uitgewerkt. De pijlers blijven veiligheid van de nieuwe voedingsmiddelen en keuzevrijheid voor de consument. De Voorlopige Commissie veiligheid nieuwe voedingsmiddelen is opgeheven. De beoordeling van de veiligheid en de verdere uitwerking en ontwikkeling van de verschillende typen nieuwe voedingsmiddelen is nu ondergebracht bij de Gezondheidsraad. Verder blijft het streven gericht op het reduceren van de microbacteriële besmetting van dierlijke voedingsmiddelen, met name uit de pluimveesector.

Ongevalspreventie

In de eind 1997 aan de Tweede Kamer aangeboden nota «Veilig Thuis» (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 825, nr. 2) is de problematiek van privé-ongevallen aangegeven. De ontwikkeling van de ongevalscijfers laat zien dat een nieuwe impuls voor het preventiebeleid op dit terrein nodig is, met name als het gaat om gedragsbeïnvloedende interventies en om omgevingsmaatregelen en organisatorische maatregelen. In 1998 is daarom een aantal nieuwe initiatieven in gang gezet. Het betreft de aanpak van de paardrij-ongevallen, de promotie van slip-vast schoeisel ter preventie van valongevallen en het stimuleren van veiligheidsadvisering in sportzaken. Met de Stichting Consument en Veiligheid zijn afspraken gemaakt over de aanpak van voorlichtingsactiviteiten gericht op de belangrijkste doelgroepen (kinderen, ouderen, sporters, allochtonen en groepen met een lage sociaal-economische status). Het terugdringen van het gebruik van geneesmiddelen die het risico op ongevallen verhogen, zal een van de speerpunten blijven binnen het activiteitenprogramma van de Stichting Doelmatige Geneesmiddelenvoorziening.

Productveiligheid

Bij de productveiligheid ligt het accent op het behouden van het bereikte beschermingsniveau. In 1998 is daarbij de aandacht uitgegaan naar de implementatie van de aanpassingen van Europese richtlijnen met betrekking tot gevaarlijke stoffen en preparaten en cosmetica en de implementatie van de biocidenrichtlijn door middel van een wijziging van de Bestrijdingsmiddelenwet. Deze wijziging zal ik begin 1999 aan de Tweede Kamer voorleggen. In OECD-verband is veel aandacht besteed aan de harmonisatie van de gevaarsindeling van stoffen en preparaten. Deze harmonisatie is van belang voor de op basis van deze indeling te nemen beleidsmaatregelen en het beperken van dierproeven. Ten behoeve van een wettelijke regeling met betrekking tot ftalaten (weekma-kers) in zacht pvc-speelgoed ontwikkelen RIVM en TNO een adequate onderzoeksmethode voor het vaststellen van afgifte-waarden. Nog in het najaar 1998 zullen aan de Tweede Kamer de resultaten van onderzoek naar de mogelijke gehoorschade bij jongeren door het gebruik van walkmans worden aangeboden. Als uitvloeisel van het traject Marktwerking, deregulering en wetgevingskwaliteit (MDW) is een wijziging van de Warenwet in voorbereiding, die aan de Tweede Kamer zal worden gezonden. Het betreft de integratie van de productwetgeving van het ministeries van VWS en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW).

Patiëntenbeleid

In de afgelopen kabinetsperiode is de positie van de patiënt versterkt, zowel individueel als collectief. Enerzijds door wetgeving (de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst, de Wet klachtrecht cliënten zorgsector, de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen en de Kwaliteitswet zorginstellingen), anderzijds door het regelen van de structurele financiering van patiëntenorganisaties via de Stichting Patiëntenfonds. In 1998 zijn de middelen voor de ondersteuning van patiëntenorganisaties met een bedrag van f 10 miljoen gegroeid tot f 22 miljoen. In 1999 zal het budget van het Patiëntenfonds doorgroeien naar f 32 miljoen. Deze groei moet vooral ten goede komen aan categoriale organisaties van patiënten/consumenten en chronisch zieken. Teneinde te komen tot een rechtvaardige verdeling van deze middelen heeft de Stichting Patiëntenfonds een verdelingsgrondslag vastgesteld, die de toekenning en de hoogte van financiële middelen relateert aan factoren zoals het ledenaantal en de functies die organisaties vervullen. In 1998 heeft het Regulier overleg Patiënten/Consumenten (ROPC) verder vorm en inhoud gekregen. Via het ROPC worden de organisaties van patiënten/ consumenten en chronisch zieken betrokken bij het overheidsbeleid. Het ROPC is een belangrijk instrument om in de toekomst het overleg van de rijksoverheid met het veld van patiënten/consumenten en chronisch zieken te structureren en te garanderen.

In menige provincie wordt gewerkt aan het opstellen van een regiovisie. Een regiovisie is een document dat de hoofdlijnen aangeeft voor het te voeren beleid op het terrein van de zorg binnen de regio, waar liggen de knelpunten, wat zijn de prioriteiten voor de komende periode, etcetera. De regiovisie wordt uiteindelijk vastgesteld door de provincie, maar wordt opgesteld door de patiënten- en cliëntenorganisaties, de zorg-verzekeraar(s), de zorgaanbieders en de gemeenten. In de komende periode zal het betrekken van patiëntenorganisaties bij het opstellen van regiovisies bevorderd worden, mede in verband met het voornemen de regiovisie als beleidskader te laten functioneren voor de uitvoering van de Algemene wet bijzondere ziektekosten door de zorgkantoren.

Chronisch-ziekenbeleid

Op het gebied van het chronisch ziekenbeleid zullen in 1999 belangrijke wijzigingen optreden. Aan de tweede en laatste termijn van de Nationale Commissie Chronisch Zieken (NCCZ), zal op 1 juli 1999 een einde komen. Deze commissie werd in 1991 ingesteld om een kwalitatieve en kwantitatieve verbetering van de zorg aan chronisch zieken tot stand te brengen en de maatschappelijke achterstand van chronisch zieken te reduceren. Recent is een evaluatie naar de werkzaamheden van de NCCZ uitgevoerd. Uit de evaluatie blijkt dat de NCCZ heeft bewerkstelligd dat chronisch zieken een zichtbare doelgroep van landelijk overheidsbeleid en de landelijke politiek is geworden. Het is nadrukkelijk ook een kwetsbare groep gebleven, die ook in de volgende jaren intensieve aandacht van de overheid zal vragen. In de komende periode zullen nieuwe beleidsvoornemens voor deze groep nader gestalte krijgen. Een eerste aanzet daartoe is gegeven in de voortgangsrapportage chronisch zieken, welke op 3 juni 1998 door de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en mij aan de Tweede Kamer is aangeboden (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 600 XVI, nr. 67). Een nieuwe beleidsnota chronisch-ziekenbeleid zal in het begin van deze kabinetsperiode verschijnen.

In het Regeerakkoord zijn maatregelen aangekondigd ten behoeve van specifieke inkomensondersteuning van chronisch zieken. Bezien zal worden langs welke weg optimale effecten bereikt kunnen worden.

Gezondheidsstaten

In de afgelopen periode zijn op mijn verzoek drie gezondheidsstaten tot stand gekomen. Het betreft de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV), de Staat van de Gezondheidszorg (SGZ) en de Staat van de Gezondheidsbescherming (SGB), opgesteld door respectievelijk het RIVM, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie Gezondheidsbescherming. Deze drie documenten beschrijven elk vanuit een verschillende invalshoek de stand van zaken en de perspectieven op het betreffende terrein. De VTV heeft in dit verband een sterk toekomstgericht karakter en doet voorspellingen over de ontwikkelingen die zich op het terrein van de gezondheid zullen voordoen, gebaseerd op de best beschikbare wetenschappelijke informatie. De SGZ beschrijft de situatie in de gezondheidszorg vanuit de waarnemingen van de inspectie, en evalueert de kwaliteit van de zorgsystemen zowel in termen van aanbod als van de wettelijke regelingen. De SGB geeft een overzicht van de bescherming die de burgers met name in hun rol als consumenten wordt geboden tegen gezondheidsrisico’s van zowel levensmiddelen als «non-foods», mede tegen de achtergrond van de Europese ontwikkelingen.

Ik ben van plan de Tweede Kamer in de loop van dit parlementaire jaar te informeren over het vervolg dat ik aan deze documenten wil geven. De bevindingen uit de VTV hebben deels al een vertaling gevonden in de intensiveringen van het Regeerakkoord. Naast deze «staten» vormen ook andere wetenschappelijke studies, richtinggevende adviezen en maatschappelijke bewegingen de basis voor de vorming en uitvoering van het gezondheidsbeleid, een en ander tegen de achtergrond van een zeer betrokken samenleving. Op deelterreinen zijn reeds nota’s verschenen die met de resultaten van de VTV rekening houden.

Om de drie gezondheidsstaten te evalueren op hun functie en bruikbaarheid is een onderzoek uitgevoerd bij de meest betrokken opdrachtgevers en uitvoerders. De resultaten van deze evaluatie worden verwerkt in de genoemde reactie.

• b. 

  Sociaal beleid

Algemeen

Zoals in de Inleiding van deze Memorie van Toelichting is gesteld, kenmerkt Nederland zich door een rijkdom aan schakeringen en opvattingen. Die veelvormigheid en verscheidenheid is een groot goed. Om een dergelijke pluriforme samenleving te laten functioneren is echter ook veel aandacht voor samenhang en wederzijdse verbondenheid noodzakelijk. Sociaal beleid richt zich op vraagstukken die te maken hebben met de verschillende maatschappelijke posities van groepen en categorieën en hun onderlinge verhoudingen. Sociaal beleid richt zich op complexe maatschappelijke vraagstukken.

In de loop van de jaren zijn dat soort vraagstukken vaak verschillend aangeduid: van het aanpakken van «de sociale quaestie» zoals dat in het begin van deze eeuw werd genoemd tot een meer recente aanduiding als het «voorkómen van maatschappelijke uitsluiting».

De benamingen voor wat hét sociale vraagstuk in een bepaalde periode is, mag dan heel verschillend zijn, er is in de omschrijving en analyse van het probleem wel een duidelijke constante te herkennen. Het bestrijden van achterstanden is de belangrijkste drijfveer bij het voeren van een sociaal beleid.

Het sociaal beleid van VWS ziet in de bevordering van participatie en integratie zijn een belangrijk middel om de ongewenste verschillen tussen burgers te verkleinen. Van een dergelijk sociaal beleid gaat een sterk preventieve werking uit.

Samenhangensamenwerking

Met participatie en integratie als uitgangspunt worden in het sociaal beleid verbindingen gelegd tussen de verschillende aandachtsgebieden van VWS zoals lokaal gezondheidsbeleid, sociaal-economische gezondheidsverschillen, maatschappelijke opvang en jeugdhulpverlening. De naamgeving sociaal beleid brengt tot uitdrukking dat over de grenzen van het traditionele welzijnswerk en welzijnsbeleid heen gekeken wordt. Daarvoor is het nodig bruggen te slaan naar andere maatschappelijke sectoren, relaties te leggen met onderwerpen die voorheen ver buiten de departementale scope lagen: veiligheid, huisvesting, onderwijs, arbeid, en milieu. In die aanpak zijn gemeenten, provincies, andere ministeries en maatschappelijke organisaties onmisbare partners. In de afgelopen tijd is met die integrale benadering flinke vooruitgang geboekt. De inbreng van het welzijnsbeleid bij dergelijke samenwerkingsverbanden wordt door de betrokken partijen steeds meer als een vanzelfsprekendheid ervaren. Bij verschillende projecten op het terrein van sociaal beleid komt dat naar voren. In het project gericht op «armoede en sociale uitsluiting» wordt bijvoorbeeld nauw samengewerkt met het Ministerie van SZW aan de follow-up van de jaarlijkse Armoede-conferentie. Op basis van het advies van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) over activering van langdurig werklozen (Kamerstukken II, 1997–1998, 23 972, nr. 26) ontwikkelt de interdepartementale werkgroep Sociale activering modellen voor een vernieuwende aanpak. Verder zal de positie van cliëntenorganisaties op dit terrein zowel lokaal als landelijk versterkt worden. «Maatschappelijk verantwoord ondernemen» is een project waarin bedrijfsleven en lokale gemeenschappen deelnemen. Het doel is om leefbaarheid en participatie op buurt- en wijkniveau te vergroten, onder meer door leefbaarheid als een gezamenlijke verantwoordelijkheid te beschouwen. Eind 1998 wordt de publicatie «Tijd om mee te doen» door VWS uitgebracht. In deze publicatie wordt aangegeven hoe verbindingen of partnerships aan te gaan gericht op een concreet (leefbaarheids-) probleem. Zo wordt bijvoorbeeld met steun van VWS in de gemeente Den Haag een initiatief opgezet onder de titel «Business in the community».

De Welzijnsnota

Veel van de bovengenoemde activiteiten die in projectverband worden uitgevoerd, zullen vanaf 1999 een nieuwe inbedding krijgen wanneer de Welzijnsnota voor de periode 1999–2002 is vastgesteld. In 1998 verscheen het verslag over het in de voorgaande jaren gevoerde beleid. Dit verslag – «De terugblik» – is medio 1998 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 1997–1998, 26 087, nr. 1) en vormt de opmaat voor de welzijnsnota die een nieuwe periode van vier jaar gaat beslaan. Op grond van de terugblikkende rapportage kan een tweetal voorzichtige conclusies getrokken worden. De eerste uitkomst heeft betrekking op het geïntrodu- ceerde bestuursmodel waarin samenwerking tussen overheidsniveaus centraal staat. Gemeenten zijn vaak (nog) zoekende naar de meest effectieve aanpak van de ingewikkelde en hardnekkige problemen waar zij in hun uitvoerende verantwoordelijkheid mee geconfronteerd worden.

Het voornemen is de slagkracht van het lokale beleid te versterken. Voor de in dat verband beoogde handreiking aan het lokale beleidsproces staat het in 1998 uitgebrachte Landelijk beleidskader lokaal sociaal beleid model. In het kader daarvan wordt gewerkt aan verbetering van de lokale informatiefunctie en de methodiek van het opstellen van een sociale structuurschets. Het landelijk beleidskader is voor mij tevens aanleiding om de provinciale rol op welzijnsterrein te benadrukken. De inzet van de provincies voor de steunfunctie is in het rijksbeleid wat op de achtergrond geraakt. Voor de analyse en aanpak van regionale problematiek en de sociale vraagstukken van kleine gemeenten zijn bijvoorbeeld de steunfunctie-instellingen onmisbare intermediairen in het geheel van het sociaal beleid.

De samenwerking tussen de drie overheidslagen zal in de komende periode versterkt worden door intensiever overleg en een gerichtere inzet en benutting van de expertise op de verschillende niveaus. De tweede conclusie is dat de landelijke beleidsdoelen vanwege hun abstractieniveau niet alleen moeilijk evalueerbaar zijn maar ook te weinig als sturend worden ervaren. Zij moeten een vertaling krijgen naar concrete probleemvelden en sectoren waar gerichte aanpak wenselijk is. Daarnaast zouden zij ook meer in de vorm van concreet beoogde resultaten of prestaties moeten worden gegoten. Dit verheldert niet alleen de wederzijdse verwachtingen maar vergroot de mogelijkheid om tot een eenduidige beoordeling van geleverde inspanningen te komen.

Het tweede deel van de welzijnsnota 1999–2002 zal in nauw overleg met de betrokken partijen vorm krijgen en zal naar verwachting in maart 1999 uitkomen. In dat overleg zullen bovengenoemde uitgangspunten voor het landelijk beleid getoetst en inhoudelijk gevuld worden. Waar dit raakvlakken vertoont met het Grote Stedenbeleid zal ook de Minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid worden betrokken bij het tweede deel van de welzijnsnota.

Sociale infrastructuur en sociale cohesie

In de discussies over de economische structuurversterking zoals die bijvoorbeeld de afgelopen periode in ICES-verband hebben plaats gevonden, wordt veelvuldig gewezen op het belang van een adequate sociale infrastructuur. De vitalisering van de lokale buurteconomie en de vergroting van leefbaarheid vragen naast materiële impulsen tegelijkertijd om maatregelen die inbedding en consolidatie van de genomen initiatieven mogelijk maken.

De sociale infrastructuur van wijken en buurten krijgt vooral vorm door sociale relaties, vaak gestructureerd in informele netwerken of vrijwillige verbanden. Daarnaast betreft de sociale infrastructuur buurtgebonden basisvoorzieningen waar iedere burger gebruik van kan maken. Die zijn er in vele soorten en maten: kinderopvang tot ouderenvoorzieningen, van sociaal-cultureel werk tot sportstimulering en van maatschappelijk werk tot samenlevingsopbouw. Een dergelijk raster van basisvoorzieningen creëert de voorwaarden voor samenhang en sociale cohesie.

In mei 1998 bracht de commissie «Onderzoek lokale sociale infrastructuur» ingesteld door de staatssecretarissen van VWS en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) het rapport «Deuren openen, investe- ren in sociale integratie en participatie»uit. In dit rapport is, onder meer op basis van SCP-studies, geconstateerd dat met name in de 25 grote steden in ons land sprake is van een afnemende sociale cohesie en een sociale infrastructuur die niet sterk genoeg is om die teruggang een halt toe te roepen.

De kern van de beoogde aanpak bestaat uit een tweetal samenhangende maatregelen:

• a) 

  specifieke trajecten voor personen uit een viertal doelgroepen en

• b) 

  een gerichte wijk of buurtbenadering.

De Minister voor Gote Steden- en Integratiebeleid zal binnenkort samen met de staatssecretaris van VWS het initiatief nemen om over bovenstaande aanpak met de steden en het VNG meerjarige afspraken te maken in het kader van de investeringen in de sociale infrastructuur. Het uitwerken van het beleid in de Welzijnsnota zal hier ook op aansluiten.

• c. 

  Verzekeringen en prijsvorming zorgsector

Prijsvorming

Voor het prijsvormingsbeleid geldt conform het Regeerakkoord een compartimentsgewijze benadering.

Wat betreft het eerste compartiment zullen de bekostigingsregels worden aangepast met het oog op het streven naar een meer vraaggestuurde zorg. Zo zullen zorgvernieuwing en de verdiscontering van zorgzwaarte (mede) met behulp van de Wet Tarieven Gezondheidszorg (WTG) worden geaccommodeerd.

Ten aanzien van het tweede compartiment wordt in samenhang met de aanscherping van de ziekenfondsbudgettering gestreefd naar flexibilisering in de bekostiging waarbij MDW- rapportages als uitgangspunt dienen. Een belangrijk element hierin vormt het instellen van basistarieven naast de bestaande maximumtarieven waarover aan het Centraal orgaan tarieven gezondheidszorg (Cotg) een uitvoeringstoets is gevraagd. In het belang van patiënten en consumenten geldt het toezicht op de naleving van de WTG als een prioriteit. Dit krijgt mede inhoud door toezichthoudend onderzoek van de Economische ControleDienst (ECD). In voorbereiding is een notitie over de WTG. In deze notitie worden de uitkomsten verwerkt van een extern evaluatie-onderzoek naar de bestuurlijke werking van de WTG.

Tevens zal de notitie een verkenning bevatten van de mogelijkheden om te komen tot vereenvoudiging en versnelling van WTG-procedures. Tot slot zal de verhouding met andere wet- en regelgeving worden bezien, in het bijzonder de verhouding met de nieuwe Mededingingswet.

Maximeringreserves ziekenfondsen

Een voorstel van wet houdende wijziging van de Ziekenfondswet in verband met wijzigingen met betrekking tot de financiering van ziekenfondsen (maximering reserves ziekenfondsen) is in gevorderde staat van voorbereiding. Het voorstel voorziet in een wettelijke definiëring van de reserves van ziekenfondsen en opent de mogelijkheid om een maximum te stellen aan de wettelijke reserve ziekenfondswet. Daarnaast regelt het voorstel op wetsniveau de grondslag voor de Ziekenfondswetbudgettering (tot nu toe geregeld in Besluit financiering ziekenfondsen Ziekenfondswet), en verbetert het de wettelijke basis het financieel gesloten karakter van de ziekenfondsverzekering.

Het wetsvoorstel zal naar verwachting nog dit jaar bij de Tweede Kamer kunnen worden ingediend.

Advies- en uitvoeringsstructuur

Eind april 1998 heb ik het Wetsvoorstel Uitvoeringsorganen volksgezondheid aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 1997–1998, 26 011, nr. 1). Dit wetsvoorstel is het sluitstuk van de herziening van de advies-en uitvoeringsstructuur op het terrein van volksgezondheid en beoogt de taak, samenstelling en werkwijze te wijzigen van de Ziekenfondsraad, het College voor ziekenhuisvoorzieningen en de Commissie sanering ziekenhuisvoorzieningen. Voor de implementatie van het wetsvoorstel wordt een projectorganisatie ingericht, waarbij de genoemde organen nauw zullen worden betrokken. Daadwerkelijke realisatie van de totale aanpassing is nog voor de eeuwwisseling voorzien.

WTZ 1998

De Wtz 1998 (Stb. 1998, 438) vervangt de Wet op de toegang tot ziektekostenverzekeringen (Wtz). De WTZ biedt bepaalde categorieën particulier verzekerden de toegang tot een standaardpakket van verzekering tegen een betaalbare premie.

In het begrotingsjaar 1999 zal ik nadere uitwerking geven aan het in het Regeerakkoord neergelegde voornemen om te komen tot een risicodragende uitvoering van de Wtz 1998 voor verzekerden boven de 65 jaar. Ziektekostenverzekeraars lopen namelijk momenteel geen enkel risico bij de uitvoering van deze wet aangezien de verliezen die zij lijden op de overeenkomsten van standaardverzekering worden omgeslagen over alle particulier verzekerden jonger dan 65 jaar. Hierdoor zijn er voor verzekeraars geen prikkels tot kostenbeheersing. Om aan deze onwenselijke situatie een einde te maken, worden in het Regeerakkoord twee maatregelen voorgesteld: ten eerste sluiting van de Wtz-verzekering voor nieuwe 65-jarigen en ten tweede beperking van de omslagregeling Wtz-1998 tot verevening van kosten boven een bedrag van tenminste f 10 000,-. De inwerkingtreding van deze maatregelen wordt voorzien met ingang van 2001. Teneinde de WTZ-premies betaalbaar te houden, zal het beleid om maximumpremies slechts aan te passen overeenkomstig de kostenontwikkeling worden voortgezet.

Transparantie

Het Regeerakkoord legt grote nadruk op het belang van een goede informatievoorziening. Niet alleen omdat om de besteding van collectieve middelen goed te kunnen verantwoorden, maar ook omdat de overheid de kwaliteit van de geleverde zorg moet kunnen toetsen. Dit vereist goede en betrouwbare informatie, afkomstig van publieke en private zorgverzekeraars en zorgaanbieders. Zowel aanbieders als verzekeraars tonen een toenemende bereidheid zich openbaar over hun handelen te verantwoorden. Op basis hiervan zal met betrokken organisaties overlegd worden gevoerd om voor 1 juli 1999 hierover een convenant te sluiten. Bij dit streven naar meer transparantie in de informatievoorziening gaat het nadrukkelijk ook om publieksinformatie over wachttijden, wachtlijsten of kosten.

Ziekenfondsbudgettering

In de afgelopen kabinetsperiode zijn belangrijke stappen voorwaarts gezet met betrekking tot de implementatie en aanscherping van de ziekenfondsbudgettering. Het financieel risicodragend maken van de ziekenfondsen beoogt een meer doelmatige en flexibele uitvoering van de verplichte ziekenfondsverzekering.

In 1997 heeft een grondige evaluatie plaatsgevonden van het in 1996 ingevoerde splitsingsmodel. Uit de evaluaties van onder andere de Toetsingscommissie Budgettering en de Werkgroep Ontwikkeling Splitsingsmodel (ZFR) is gebleken dat het huidige model nog op een aantal punten bijstelling behoeft. Thans wordt door de Werkgroep Ontwikkeling Verdeelmodel gevolg gegeven aan de aanbevelingen omtrent de toepassing van de regiofactor en een rechtsgrondcriterium.

Per 1 januari 1998 is een aantal wijzigingen doorgevoerd in de ziekenfondsbudgettering. Het betreft ten eerste de overheveling van alle kosten specialistische hulp naar het geïntegreerde deelbudget variabele kosten van de ziekenhuisverpleging en specialistische hulp. Voor 1998 is gekozen is voor een variant waarbij de afrekening van de kosten plaats vindt via het deelbudget vaste kosten ziekenhuisverpleging. Ten tweede is de nacalculatie op het deelbudget overige verstrekkingen verlaagd van 25% naar 15%. Een andere aanpassing betreft de introductie van een financiële prikkel tot verhaal van kosten op derden. Daarnaast is met ingang van 1998 een technische aanpassing aangebracht in de behandeling van kosten flexizorg indien kosten ziekenhuisverpleging worden gesubstitueerd. In 1998 is de hoge kostenverevening (HKV) toegepast voorafgaand aan de algemene verevening en de nacalculatie. Deze toepassingsvolgorde is op verzoek van alle ziekenfondsen ook voor 1997 doorgevoerd.

Het nieuwe Regeerakkoord voorziet in een verdere afbouw van nacalculatie en verevening. Het streven is om het nacalculatiepercentage op het budgetonderdeel overige verstrekkingen per 1 januari 1999 naar nul te brengen. Het gefaseerd opheffen van het verbod op eigen instellingen verschaft verzekeraars een nieuw instrument om door zelf activiteiten ter hand te nemen zorgprocessen te sturen, en daardoor kosten te besparen. In het Regeerakkoord is tevens afgesproken de hoge kostenverevening om te zetten in een hoge risicoverevening (HRV). Het verschil is dat bij HKV na ommekomst van een jaar hoge kosten van verzekerden worden verevend voor zover deze uitgaan boven een drempel. Bij HRV daarentegen worden slechts de hoge kosten verevend van vooraf aangemelde verzekerden waarvan het ziekenfonds verwacht had dat ze het betreffende jaar hoge kosten zouden kunnen genereren. De evaluatie van de werking van de HKV over 1997 zal intussen worden benut om te bezien of het drempelbedrag per 1 januari 1999 kan worden verhoogd, waardoor het financieel risico voor ziekenfondsen toeneemt.

Eigen bijdragenZiekenfondswet

Het algemeen eigenbijdragesysteem in de Ziekenfondswet, dat met ingang van 1 januari 1997 is ingevoerd, is in het parlementaire jaar 1997–1998 verschillende malen onderwerp van overleg geweest. De discussie ging daarbij in het bijzonder over de complexiteit als gevolg van de uitzonderingen in deze bijdrageregeling en over de verschillende manieren waarop de diverse categorieën ziekenfondsverzekerden financieel voor deze bijdrageregeling zijn gecompenseerd. Juist de uitzonderingen die in deze eigenbijdrageregeling zijn opgenomen en de verschillende manieren van compensatie, maken de regeling voor de ziekenfondsen ingewikkeld om uit te voeren. Ook is de regeling daardoor moeilijk aan de verzekerden uit te leggen.

Met het oog op deze complexiteit en de blijvende discussie over de vormen van compensatie, is in het Regeerakkoord ten aanzien van het algemene bijdragensysteem in de Ziekenfondswet vastgelegd dat dit zal worden afgeschaft, onder gelijktijdige verhoging van de nominale ziekenfondspremie.

Onder meer als gevolg van deze afschaffing zal een besparing op de uitvoeringskosten van zorgverzekeraars moeten worden gerealiseerd.

Modernisering ziekenfondsverzekering

Op 1 januari 1998 is de Wet herstructurering Ziekenfondswet in werking getreden. Daardoor blijven ziekenfondsverzekerden die 65 jaar worden vanaf die leeftijd altijd ziekenfondsverzekerd, ongeacht eventuele wijzigingen in hun inkomen.

Onderzocht zal worden in welke mate er gebruik wordt gemaakt van de zogenoemde opt-in regeling voor 65-plussers. Deze regeling die eveneens werd ingevoerd door de Wet herstructurering Ziekenfondswet biedt particulier verzekerden van 65 jaar en ouder de mogelijkheid om wanneer hun belastbaar (gezins)inkomen beneden een bepaalde grens ligt (in 1998: f 39 550,-) te kiezen voor de ziekenfondsverzekering. Het begrip belastbaar inkomen deed hiermee zijn intrede in de Ziekenfondswet. In het Regeerakkoord is voorzien dat de toegang tot ziektekostenverzekeringen zoals geregeld in de Wet op de toegang tot ziektekostenverzekeringen (Wtz) voor personen van 65 jaar en ouder zal worden afgesloten. Voor deze categorie van personen zal de Zfw-inkomensgrens zodanig worden vastgesteld dat zij materieel overeenkomt met de loongrens voor werknemers. Ik streef ernaar beide maatregelen per 1 juli 1999 in te voeren.

In het Regeerakkoord is voorts voorzien dat zelfstandigen toegang tot het ziekenfonds zullen krijgen. Daarbij zal het individueel belastbaar inkomen worden gehanteerd om te beoordelen of betrokkene tot de ziekenfondsverzekering moet worden toegelaten. Met de departementale voorbereiding van deze maatregel is inmiddels een aanvang gemaakt. Ik streef ernaar deze maatregel per 1 januari 2001 in werking te doen treden.

Modernisering Algemene wet bijzondere ziektekosten

In het Regeerakkoord is afgesproken dat de Algemene wet bijzondere ziektekosten (AWBZ) wordt gemoderniseerd door de aanspraken in de AWBZ te flexibiliseren. Deze voorgenomen flexibilisering houdt in dat in het kader van de AWBZ-aanspraken tot een meer flexibel zorgaanbod kan worden gekomen waardoor aan de verzekerden die zorg behoeven, meer op maat toegesneden zorg kan worden geboden. Door meer mogelijkheden voor zorg-op-maat te scheppen zal beter kunnen worden aangesloten op de daadwerklijke vraag naar zorg. Daarmee wordt tevens een flexibele en doelmatige organisatie van de zorgverlening bevorderd. Randvoorwaarden bij deze modernisering zijn dat de flexibilisering verantwoord binnen het verzekeringssysteem kan worden uitgevoerd en dat de garantie bestaat dat een meer flexibel zorgaanbod kan plaatsvinden zonder dat dit leidt tot kostenverhoging.

Met de invoering van de «zorg-op-maat in de geestelijke gezondheidszorg» zijn met ingang van 1 januari 1998 de AWBZ-aanspraken op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg geflexibiliseerd. Hiermee is reeds een eerste stap gezet op weg naar deze voorgenomen modernisering van de AWBZ. Het streven is erop gericht om met ingang van 1 januari 1999 de AWBZ-aanspraken op het terrein van de verstandelijk gehandicaptenzorg te flexibiliseren. Ook hierbij gelden de hiervoor genoemde randvoorwaarden.

Toegangsbijdragen AWBZ

De toegangsbijdrage thuiszorg in de AWBZ welke van toepassing is op de aanspraak algemene thuiszorg, ouder- en kindzorg en dieetadvisering zal worden afgeschaft. Financiering vindt plaats door een rijksbijdrage AWBZ,

een gelijke verlaging van de rijksbijdrage Ziekenfondswet en een verhoging van de nominale Ziekenfondswet-premie.

• d. 

  Geneesmiddelen, medische hulpmiddelen, bloedvoorziening en lichaamsmateriaal

Geneesmiddelenvoorziening

Om de toegankelijkheid van de geneesmiddelenvoorziening ook in de toekomst veilig te stellen staan kwaliteitsbevordering, doelmatigheid en kostenbeheersing bij het geneesmiddelenbeleid voorop. Het bevorderen van rationeel en optimaal gebruik als ook (meer) marktwerking zijn daarbij sleutelbegrippen.

Gepast gebruik van geneesmiddelen kan belangrijke winst in termen van gezondheid, meer kwaliteit van leven en in termen van besparingen elders in de zorg opleveren. Voor de gezondheidszorg zijn geneesmiddelen derhalve een zegen, mits «zuinig en zinnig» toegepast. Nog steeds voldoet het voorschrijfbeleid hier niet aan. Ook hebben niet alle nieuwe geneesmiddelen een goede kosten-baten verhouding. Gevolg van een en ander is dat de geneesmiddelenuitgaven een te sterke stijging vertonen. Het kabinetsbeleid is erop gericht daar fors en scherp weerstand tegen te bieden.

Wet geneesmiddelenprijzen (WGP)

Met de Wet geneesmiddelenprijzen (WGP), die op 23 februari 1996 in werking trad, heeft de Minister van Volksgezondheid de bevoegdheid gekregen maximumprijzen vast te stellen voor geneesmiddelen, waarvan de prijs hoger is dan de gemiddelde prijs van dezelfde en vergelijkbare geneesmiddelen in de vier zogenoemde referentielanden te weten het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en België. Het beoogde effect van de WGP is een verlaging van de geneesmiddelenprijzen naar het niveau van dit gemiddelde, met als gevolg een structurele kostenbesparing van circa f 700 miljoen op jaarbasis.

Werkgroep KostenGeneesmiddelen (WKG) enStuurgroep farmaceutische zorg lange termijn

In december 1997 bleek uit de rapportage van de Ziekenfondsraad dat het kader 1997 voor geneesmiddelen overschreden zal worden. Uitgaande van deze voorlopige cijfers is de overschrijding in 1997 geschat op circa f 400 miljoen, oplopend naar f 600 à f 700 miljoen in 1998. Naar aanleiding hiervan heeft een ambtelijke Werkgroep Kosten Geneesmiddelen van VWS en Financiën de kostenontwikkeling farmaceutische hulp geanalyseerd alsook het tot dan toe gevoerde beleid gericht op beheersing van de geneesmiddelenkosten. Het rapport van de werkgroep met daarin voorstellen voor aanvullend en nieuw beleid is op 1 april 1998 toegezonden aan de Tweede Kamer. Vervolgens heeft de interdepartementale Stuurgroep farmaceutische zorg lange termijn (de zogenoemde Commissie Koopmans) met het WKG-rapport als vertrekpunt een plan uitgewerkt teneinde de doelmatigheid in het stelsel rond de geneesmiddelenvoorziening te verbeteren en de verwachte snelle kostenstijging op de middellange termijn te redresseren. Indien de geconstateerde groei zich voortzet en geen aanvullend beleid wordt ingezet, zal het tekort jaarlijks toenemen en oplopen tot f 1,7 miljard in 2002. Onder meer op grond van het plan Koopmans en van suggesties vanuit de Tweede Kamer zal het toekomstig beleid worden geïmplementeerd. Een nader uitgewerkt plan van aanpak zal voor de begrotingsbehandeling aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Nog in dit parlementaire jaar zal hiermee een aanvang worden gemaakt.

De wettelijke beperkingen tot exploitatie van apotheken door ziekenfondsen zullen worden opgeheven. De toelating van nieuwe geneesmiddelen tot het verzekeringspakket blijft aan strikte voorwaarden (bewezen therapeutische meerwaarde, aanvaardbare kosten-baten verhouding) gebonden. Onderzocht zal worden of en zo ja, welk deel van het geneesmiddelenpakket kan worden overgeheveld naar het derde compartiment. Ook zal halverwege de kabinetsperiode de stand van zaken worden opgemaakt, aan de hand waarvan zal worden bezien of nog aanvullende maatregelen nodig zijn om de geneesmiddelenuitgaven binnen het budget te houden, respectievelijk of binnen het geneesmiddelenbudget ruimte is ontstaan om bij voorrang f 200 miljoen te verschuiven naar de ouderenzorg/thuiszorg/PGB.

Modernisering van de Wet op de Geneesmiddelenvoorziening (WOG)

De huidige WOG, die de uitoefening van de artsenijbereidkunst en de kwaliteit van farmaceutische producten regelt, dateert uit 1958. De sterke opkomst van de industrieel vervaardigde geneesmiddelen, de toenemende Europese regelgeving op het terrein van de geneesmiddelenvoorziening en veranderende beleidsinzichten rond regulering van de geneesmiddelendistributie hebben geleid tot een proces van grondige herziening van de WOG. In 1998 wordt een beleidsnota aan de Tweede Kamer gezonden met daarin de hoofdlijnen van de voornemens tot wijziging van de geneesmiddelenregelgeving. Intussen worden concrete teksten voor wetswijziging, in relatie met de voorstellen van de Commissie Koopmans, voorbereid. Daarbij zal, waar nodig, nadere uitwerking worden gegeven aan de voornemens in het Regeerakkoord op het terrein van de geneesmiddelenvoorziening.

Interdepartementale Werkgroep Geneesmiddelendistributie (IWG)

Het bevorderen van marktwerking is uitgangspunt van het beleid in de geneesmiddelensector, waarvoor in februari 1994 de Interdepartementale Werkgroep Geneesmiddelendistributie (IWG) aanbevelingen heeft gedaan. Om tegelijkertijd de toegankelijkheid en de betaalbaarheid te waarborgen en prijsconcurrentie in deze sector op korte termijn in te voeren, heeft het vorige kabinet de WGP moeten invoeren. Het merendeel van de aanbevelingen van de IWG is inmiddels gerealiseerd. De overige aanbevelingen zullen via wijziging van de WOG gestalte krijgen.

Doelmatigheid en kwaliteit in de geneesmiddelenvoorziening

Op het terrein van de geneesmiddelenvoorziening stimuleert de overheid de kwaliteit en doelmatigheid door het bevorderen van rationeel en optimaal geneesmiddelgebruik en substitutiebeleid. Ik zal het hiertoe gevoerde beleid voortzetten, terwijl daarnaast ter uitvoering van het Regeerakkoord gestart zal worden met aanvullend beleid, zoals het bevorderen van de uitbouw van het bestaande Farmaco-Therapie Overleg (FTO) tot een transmuraal FTO (FTTO).

Reclame voor geneesmiddelen

In 1998 zal ik een nota van wijziging van wetsvoorstel 23 959 naar de Tweede Kamer zenden. Een van de onderwerpen betreft het toezicht op de reclame voor geneesmiddelen. De nadruk voor het toezicht op de regels zal bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg blijven liggen. Inmiddels zal het toezicht geïntensiveerd worden. Ik bereid een wijziging van dit Besluit voor ter implementatie van Europese regelgeving, waarbij tevens naar de formuleringen van het Besluit wordt gekeken. Hierbij zal rekening worden gehouden met ervaring die in de handhaving is opgedaan.

Innovatieve geneesmiddelen

Om de ontwikkeling van innovatieve geneesmiddelen te bevorderen, zal ik een financiële bijdrage leveren aan een meerjarig stimuleringsprogramma innovatief geneesmiddelenonderzoek. Overheid en farmaceutische industrie bekostigen dit programma gezamenlijk. De industrie heeft dit programma geïnitieerd, waarna het in overleg tussen de betrokken partijen verder is ontwikkeld. Het programma beoogt de effectiviteit van geneesmiddelenonderzoek te verhogen door een betere onderzoeksinfrastructuur te scheppen en door de expertise die aanwezig is bij de industrie en bij universiteiten optimaal te benutten door een betere samenwerking.

Weesgeneesmiddelen

Binnen de Europese Unie wordt een verordening inzake de stimulering van de ontwikkeling van weesgeneesmiddelen (orphan drugs) voorbereid. Dit zijn geneesmiddelen die uit commerciële overwegingen niet spontaan door de industrie worden ontwikkeld. Hierbij gaat het met name om de behandeling van zeldzame ziekten. Vooruitlopend op de verordening wordt een nationaal weesgeneesmiddelenbeleid ontwikkeld.

Kostenbeheersingsbeleid medische hulpmiddelen

Op 14 april 1998 heb ik met de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport overleg gevoerd over de aanpak kostenbeheersing medische hulpmiddelen. De kostenbeheersing zal gestalte krijgen via aanpassing van de aanspraken in de regelgeving en het aanscherpen van de verzekeraarsbudgettering. Het betreft aanpassingen met betrekking tot een heldere omschrijving van de indicatiestelling, normering van het gebruik en vaststelling van gebruikstermijnen.

Op termijn zal kostenbeheersing gerealiseerd worden middels bevordering van de doelmatigheid bij de inkoop en bij het inzetten van hulpmiddelen (volume) beleid. Het doelmatigheidsbeleid zal niet alleen haar weerslag vinden in de regelgeving maar ook in de toepassing van hulpmiddelen. Het gaat hier om protocollering/standaardisering, efficiëntere distributiemethoden en het verbeteren van voorlichting en informatievoorziening.

Bloedvoorziening

Per 1 januari 1998 bestaat één landelijke organisatie voor de Nederlandse bloedvoorziening met als wettelijk kader: de wet inzake bloedvoorziening. Het overheidsinstrumentarium voor de sturing van deze organisatie zal in 1999 definitief zijn beslag krijgen.

Lichaamsmateriaal

Dit parlementaire jaar zal een wetsvoorstel gereed zijn inzake de kwaliteit en veiligheid van lichaamsmateriaal bestemd voor geneeskundige toepassing bij de mens.

• e. 

  Geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke opvang

Maatschappelijke Opvang

Vanaf 1 januari 1998 zijn er specifieke uitkeringen aan gemeenten voor maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en verslavingsbeleid op basis van de gewijzigde Welzijnswet. Hiervoor is een ministeriële regeling van kracht, maar vanaf 1999 zal een Algemene Maatregel van Bestuur (Amvb) van kracht zijn. De Amvb regelt o.a. het doel van de uitkeringen, het aantal centrumgemeenten, de hoogte van de bedragen, de wijze van verantwoording etc.. Over de keuze van de centrumgemeenten en de hoogte van de uitkeringen is de Raad voor Financiële Verhoudingen (Rvf) om advies gevraagd. Het definitieve advies verwacht ik in de herfst van 1998. Eventuele aanpassingen van de Amvb op basis van dit advies van de Rvf kunnen niet eerder dan in 1999 worden verwerkt en vanaf 2000 van kracht zijn.

De integrale nota maatschappelijke opvang «Op-maat tot samenspel» (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 682, nr. 1) bevat diverse beleidsvoornemens waaraan in 1998 en volgende jaren zal worden gewerkt. Het jaar 1998 stond vooral in het teken van het verbeteren van de capaciteit van de opvangvoorzieningen.

In 1999 zullen activiteiten ter ondersteuning en stimulering van het integrale beleid op terrein van de maatschappelijke opvang in gemeenten worden geïntensiveerd. Afspraken hierover worden gemaakt in het Gestructureerd Overleg Maatschappelijke Opvang (GOMO) waarin vertegenwoordigers van diverse betrokken ministeries, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), GGZ-Nederland en de Federatie Opvang zitting hebben. Daarnaast zal de VNG concrete ondersteuning bieden aan gemeenten, waarbij zoveel mogelijk wordt aangesloten bij de vragen en behoeften van de individuele gemeenten (zogeheten maatwerk). In 1999 zal veel energie worden gestoken in het uitbouwen van het informatiebeleid. In overleg met de betrokken partijen zoals de Federatie Opvang en de VNG zal worden gewerkt aan het verder verbeteren van de bruikbaarheid en de betrouwbaarheid van de gegevens over de doelgroep, de voorzieningen en het beleid. Hierbij zullen verdere afspraken worden gemaakt over zaken als monitoring, de aanpak van de evaluatie van de doeluitkeringen in 2001 en de opzet voor de beleidsinformatie. De wettelijke informatieplicht wordt uitgewerkt in een ministeriële regeling. Voor wat betreft het verkrijgen van beleidsinformatie van gemeenten zal de Welzijnswet worden aangepast.

Vrouwenhulpverlening

Met de installatie van de Stuurgroep Vrouwenhulpverlening in 1996 is een belangrijke impuls gegeven aan het tot dan toe gevoerde vrouwen-hulpverleningsbeleid van VWS. Doel van de Stuurgroep is de integratie van vrouwenhulpverlening in de reguliere zorg een flink aantal stappen verder te helpen.

Aan deze Stuurgroep nemen zes landelijke koepels uit de gezondheidszorg en de drie overheden deel. De landelijke vrouwenhulpverleningsorganisaties treden als adviseurs op.

Ter voorbereiding op haar eindrapportage, die naar verwachting in het voorjaar van 1999 aan VWS zal worden aangeboden, heeft de Stuurgroep vijf projectgroepen (te weten beroepsgroepen in de gezondheidszorg, zorg op regionaal niveau, kwaliteitsbeleid, plaatsbepaling van vrouwenzelfhulp en het vrouwelijk patiënten/consumentenperspectief) ingesteld, bestaande uit deskundigen uit de gezondheidszorg en vrouwenhulpverlening. Ook het eindverslag van het VWS-Werkprogramma Vrouwenhulpverlening (1993 – 1997) dat in de loop van 1998 zal verschijnen, geeft de Stuurgroep bouwstenen voor deze eindrapportage. Daarnaast richt de Stuurgroep zich op een breder publiek: op 1 september 1998 is haar publiciteitscampagne «Gezonde vrouwen, dat willen we zo houden! Goede zorg is seksespecifiek» van start gegaan. In de loop van 1999 zal ZON als vervolg op de eindrapportage van de Stuurgroep met een specifiek programma starten. De tussenliggende tijd zal door ZON gebruikt worden om de programmering voor te bereiden en om kortdurende projecten te financieren (dit in nauw overleg met het ministerie). Vooruitlopend op het toekomstig beleid kan gesteld worden dat implementatie, kwaliteit, diversiteit en de rol van de cliënt belangrijke aandachtspunten zullen zijn.

Bestrijding seksueel geweld

ZorgOnderzoek Nederland is inmiddels gestart met een deelprogramma «Bestrijding van seksueel geweld». Speerpunten binnen dit programma zijn de toetsing van behandelmethoden (cliëntsatisfactie), de ontwikkeling van preventie- en opvangmethoden voor bijzondere doelgroepen als allochtonen en jongens/mannen en de ontwikkeling van een model voor een doelgerichte en geïntegreerde aanpak van primaire en secundaire preventie.

TransAct geeft vorm aan de meer programmatische aanjaagfunctie «bestrijding seksueel geweld». Er zijn activiteiten gestart op de thema’s: stimuleren regionale samenwerking, verankering in reguliere opleidingen, kwaliteitsbeleid, versterking van de rol van de cliënt en signalering en PR.

Algemeen Maatschappelijk Werk

Recent onderzoek heeft aangetoond dat het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) een belangrijke rol vervult in het totale hulpaanbod bij psychische en levensproblematiek. Om die reden is het AMW nauw betrokken bij de huidige ontwikkelingen rond het versterken van de eerstelijns GGZ ter ondersteuning van de poortwachtersfunctie van de huisarts. Ook het AMW kent een toenemende werkdruk en groeiende wachtlijsten. Met de decentralisatie in 1989 is de financiële en inhoudelijke verantwoordelijkheid voor het AMW neergelegd bij de gemeenten. Daarom zal in overleg met de VNG worden bezien hoe de positie van het AMW versterkt kan worden.

Rutgers Stichting

De Rutgers Stichting (RS) heeft in het najaar van 1997 laten weten in de financiële problemen te komen door de voorgenomen afbouw van de subsidie. Bij de behandeling van de begroting 1998 heb ik aan de Tweede Kamer toegezegd hierover met de RS te praten. Op 6 april 1998 heeft dit overleg plaatsgevonden. De RS werkt aan de vormgeving van de zelfstandige organisatie. Vooral de commerciële activiteiten komen goed van de grond. Een verlenging van de overbruggingssubsidie is volgens de RS nodig om de aanpassing van de organisatie soepel te laten verlopen. De afbouw van de subsidie aan de RS is in 1995 echter al een keer getemporiseerd. Er is geen financiële ruimte om hiervoor nogmaals geld beschikbaar te stellen. De anonieme pilverstrekking aan jonge meisjes is voor mij een kerntaak van de RS. Deze meisjes kunnen een consult van f 45,00 of meer niet betalen. Het jongerentarief van f 18,00 zal dan ook gehandhaafd moeten blijven. Daarom zal binnen de f 2 miljoen voor seksualiteitshulpverlening een deel worden geoormerkt voor het jongerentarief.

Gezondheidszorg in een multiculturele samenleving

Een van de centrale thema’s van ZorgonderzoekNederland is gezondheidszorg en migranten. In plaats van een specifiek programma komt dit thema in zoveel mogelijk ZON-programma’s terug. Meer specifiek zal ZON in nauw overleg met het ministerie werken aan het verbeteren van de kennisinfrastructuur voor de gezondheidszorg en migranten. Over het verbeteren van de implementatie van de kennis op dit terrein zal ik tevens advies vragen aan de RVZ.

Wat betreft de gezondheidszorg asielzoekers zal in 1999 de overdracht van de zorg van het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers naar de GGD-en definitief vorm krijgen. Zorg blijft bestaan over de geestelijke gezondheid van de asielzoekers in relatie met de lange verblijfsduur in de centrale opvang. Een werkgroep waarin alle betrokken partijen participeren buigt zoekt oplossingen voor dit vraagstuk.

Door de invoering van de Koppelingswet per 1 juli 1998, kan ook het fonds voor de gezondheidszorg aan illegalen aan de slag. Dit fonds wordt beheerd door de Stichting Koppeling. Daarnaast wordt de monitoring van de problematiek ter hand genomen.

Geestelijke gezondheidszorg

Het beleid voor de geestelijke gezondheidszorg kent een aantal belangrijke doelstellingen, waaronder de vermaatschappelijking van de zorg, het vergroten van de samenhang en doelmatigheid van het zorgaanbod en het opvangen van de toenemende zorgvraag.

Wat betreft de vermaatschappelijking van de zorg worden goede vorderingen gemaakt: steeds meer GGZ-instellingen investeren in de ontwikkeling van extramurale zorgvormen die hun patiënten in staat stellen om zich buiten de instellingsmuren staande te houden. Voorbeelden van deze zorgvormen zijn het casemanagement, de psychiatrische thuiszorg, het begeleid zelfstandig wonen, de dagbesteding en de arbeidsrehabilitatie.

Per 1 januari 1998 is het Besluit Zorgaanspraken zodanig aangepast dat GGZ-instellingen ook onderdelen van het in de zorgaanspraken geregelde zorgaanbod kunnen leveren. Om te garanderen dat GGZ-instellingen minimaal 5% zorgvernieuwing bieden, is een procedure afgesproken volgens welke aanbieders, cliënten en verzekeraars in onderling overleg vaststellen welke zorgvernieuwingsactiviteiten prioriteit krijgen. Het College voor Ziekenhuisvoorzieningen heb ik gevraagd een uitvoeringstoets te verrichten omtrent de vraag op welke wijze in het licht van de vermaatschappelijking van de GGZ, de planningsnormen aangepast dienen te worden.

De samenwerking tussen het Algemeen Psychiatrisch Ziekenhuis (APZ), de Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg (RIAGG), de Regionale Instelling voor Beschermde Woonvormen (RIBW) en de Psychiatrische Afdeling Algemene Ziekenhuizen (PAAZ) is in de afgelopen jaren enorm geïntensiveerd. Steeds vaker leidt deze samenwerking tot fusies tussen APZ, RIAGG en eventueel RIBW. Gezamenlijk is men verantwoordelijk voor een regionaal zorgaanbod, waarin basiszorg wordt aangeboden en op bovenregionaal niveau meer specialistische functies worden vervuld. De multifunctionele eenheden waarin genoemde aanbieders samenwerken, nemen in aantal toe en worden gezichtsbepalend voor de organisatie van de GGZ als het gaat om de extramurale en kortdurende intramurale zorg. Ook de samenhang met de algemene ziekenhuiszorg wordt via deze regionale psychiatrische centra versterkt.

De vraag naar GGZ-hulp neemt nog steeds sterk toe. Nu zoekt ongeveer 20% procent van de mensen met psychische problematiek hulp. Hoewel mensen soms herstellen zonder hulp van de GGZ is er ook sprake van onderconsumptie met negatieve effecten voor individu en samenleving. De verwachting is dat het percentage van mensen met psychische problemen dat hulp zoekt zal oplopen tot ongeveer 25%. Deze toenemende hulpvraag wordt zichtbaar in langer wordende wachttijden bij met name de ambulante GGZ. In 1998 heb ik extra middelen beschikbaar gesteld voor het terugbrengen van deze wachttijden. Voor deze gelden kwamen in aanmerking de RIAGG’s, de poliklinieken van psychiatrische ziekenhuizen en de vrijgevestigde psychiaters en psychotherapeuten. Voorts heb ik een aantal onderzoeken in gang gezet waarvan de resultaten eind 1998 beschikbaar komen. Deze zullen worden benut voor de verdere ontwikkeling van het wachttijdenbeleid.

In het licht van toenemende wachttijden is de doelmatigheid van het hulpaanbod een belangrijk aandachtspunt. In mei 1998 heeft de onderzoekscommissie Doelmatigheid RIAGG-activiteiten gerapporteerd. In haar rapport doet deze commissie aanbevelingen om de doelmatigheid van de hulpverlening door de RIAGG’s te verbeteren. Deze aanbevelingen worden meegenomen bij de sectorale zorgvisie GGZ die ik eind dit jaar aan de Tweede Kamer zal aanbieden. Een belangrijke instrument bij de bevordering van de doelmatigheid van het zorgaanbod is de benchmarking die ontwikkeld wordt voor de AWBZ-gefinancierde zorg. Het NIVEL verricht onderzoek naar de effecten van goede samenwerking van de huisarts met de eerstelijnsdisciplines enerzijds en tussen de huisarts en de RIAGG/MFE anderzijds. De eerste resultaten van dit onderzoek komen in het najaar van 1998 beschikbaar. Op dit moment wordt met de modelprocedure van het Indicatieoverleg Geestelijke Gezondheidszorg geëxperimenteerd. Daartoe is er een regionaal indicatie-overleg GGZ opgestart en wordt er proef gedraaid met protocollen voor de indicatiestelling.

In toenemende mate bestaat er in het GGZ-veld belangstelling voor een betere (wetenschappelijke) onderbouwing en transparantie van het eigen handelen, onder meer in de vorm van standaarden en richtlijnen. Eind 1998 brengt de Raad voor Gezondheidsonderzoek advies uit over een versterking van het wetenschappelijk onderzoek op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg. Mede aan de hand van dit advies zal samen met de verschillende partijen vorm gegeven worden aan een verbetering van de kennisoverdracht tussen onderzoek en praktijk.

Per 1 januari 1999 wordt de eigen bijdrage niet-klinische psychotherapie jaarlijks geïndexeerd op basis van de prijsindex voor de gezinsconsumptie.

Verslavingszorg

Uitgangspunten verslavingsbeleid handhaven

De aard van de drugproblematiek is voortdurend aan veranderingen onderhevig. De laatste jaren tekent zich een duidelijke verandering af in het middelengebruik. Het gebruik van cannabis, XTC en andere pillen is toegenomen. Daarnaast is er een groep ouder wordende verslaafden (de gemiddelde leeftijd nadert de 40 jaar) die in toenemende mate aan lichamelijke en geestelijke aandoeningen lijdt. Ook is er de laatste jaren steeds meer aandacht voor de overlast die in een aantal gevallen door verslaafden veroorzaakt wordt. Dit leidt ertoe dat de verslavingszorg veel energie steekt in het opvangen en behandelen van drugverslaafden. De aandacht voor de alcoholproblematiek dreigt daardoor te kort te schieten. Deze ontwikkelingen nopen tot voortdurende alertheid en het verleggen van accenten. Dat laat onverlet dat de hoofddoelstelling van het beleid gehandhaafd wordt : het beperken van risico’s voor het individu, zijn/haar onmiddellijke omgeving en de samenleving als geheel. Specifiek voor het drugbeleid zal daarbij een evenwicht bewaard moet blijven tussen zorg, criminaliteitsbestrijding en het handhaven van de openbare orde. Dit evenwicht vereist een voortdurende afweging van belangen en een goede coördinatie met andere ministeries. Ook op het internationale vlak dient een afgewogen beleid gevoerd te worden.

Beleidsvoornemens verslavingszorg

De voornoemde ontwikkelingen vragen om aanpassing en vernieuwing van het behandelaanbod. In juni heeft de Tweede Kamer de reactie ontvangen op de nota «Resultaten scoren» van GGZ-Nederland. Daarin is aangegeven langs welke weg de vernieuwing en kwaliteitsverbetering in de verslavingszorg zijn beslag gaat krijgen. GGZ-Nederland heeft inmiddels het samenwerkingsverband dat met deze taak is belast ingesteld. Daartoe ontvangt GGZ-Nederland financiële ondersteuning. Bij de uitwerking van deze voornemens zal bijzondere aandacht worden gegeven aan de alcoholproblematiek. Een notitie met de stand van zaken op dit punt is de Tweede Kamer eveneens in juni jl. aangeboden. De overlastbestrijding is bij uitstek het terrein waarop in de afgelopen jaren in het kader van het landelijk overlastbeleid geëxperimenteerd is met nieuwe projecten. Recente gegevens bevestigen dat drugoverlast een geconcentreerd, maar hardnekkig verschijnsel is. Op basis van de evaluatie die in het voorjaar van 1999 verschijnt zal het overlastbeleid verder ontwikkeld worden.

De verslavingszorg zal bij de prioritering van werkzaamheden meer aandacht geven aan de mogelijkheid tot sociale integratie van ex-verslaafden. Daarnaast moet er ook een oplossing komen voor de groep verslaafden die niet in staat of bereid zijn tot een drugvrij leven. De realiteit leert dat er een zorgaanbod moet zijn dat deze groep helpt om een riskante periode zo goed mogelijk door te komen. Ervaringen uit het overlastbeleid leren dat laagdrempelige voorzieningen daarin een belangrijke rol kunnen vervullen.

De veranderde patronen in het druggebruik nopen tot innovatie van het preventiewerk, met een groter accent op kwaliteit en afstemming. De Landelijke Steunfunctie Preventie verslaving en middelengebruik (LSP) die inmiddels operationeel is, is hiervoor verantwoordelijk. Zij heeft inmiddels een inventarisatie gemaakt van preventieactiviteiten in ons land. Voor de uitvoering van het gehele LSP-programma ontvangen in 1999 het Trimbos-instituut en GGZ-Nederland respectievelijk f 300 000 en f 200 000,-.

De komende jaren wordt voor een preventiestrategie gekozen die te typeren is als «community approach». Hierin staat niet een bepaalde drug centraal, maar de leefwereld van jongeren (bijvoorbeeld uitgaan) en de genotmiddelen die daarbij een rol spelen. Voor 1999 heb ik f 2,3 miljoen gereserveerd voor de uitvoering van het integrale plan dat het Trimbosinstituut daartoe heeft opgesteld.

Voor de 06-informatielijn heb ik voor 1999 f 500 000,gereserveerd voor het Trimbos-instituut.

Monitoring en onderzoek zijn onmisbare voorwaarden voor een verantwoorde beleidsontwikkeling. Op korte termijn zullen de voornemens met betrekking tot het oprichten van een Nationale Drugmonitor Nederland aan de Tweede Kamer voorgelegd worden. Een eerste beleidsnotitie is al in september 1997 aangeboden.

De eerste fase van de het heroïne-experiment is afgelopen zomer in Rotterdam en in Amsterdam gestart. De eerste fase duurt drie maanden. Een aantal van 50 geselecteerde personen krijgt een combinatie van methadon en heroïne; de overige 120 alleen methadon. Na de evaluatie (oktober 1998) en na overleg met de Tweede Kamer wordt dit experiment mogelijk uitgebreid tot 750 deelnemers.

Bij wijze van proef is op 3 locaties (grote stad, middelgrote stad, landelijke gemeente) gestart met onderdelen van het door het Trimbos-instituut ontwikkelde implementatieplan vaccinatie Hepatitis-B.

In 1999 wordt een experiment gestart met afkicken onder narcose. Het betreft een multicenter-studie waaraan in ieder geval zullen deelnemen: NOVADIC (Brabant), Jellinek (Amsterdam), Zeestraat (Den Haag), Sint Joseph Ziekenhuis Veghel, AIAR Amsterdam en Universiteit Nijmegen. Naast het Sint Joseph zullen nog enkele andere ziekenhuizen bij het project worden betrokken.

Het experiment heeft een looptijd van 3 jaar, de kosten zijn f 1,2 miljoen op jaarbasis.

Thans wordt met een aantal onderzoeksinstituten overlegd over een verantwoord experiment met de medische toepassing van marihuana. Daarbij wordt ook onderzocht hoe de marihuana, die aan strenge kwaliteitseisen moet voldoen, volgens internationaal geldende regels ter beschikking gesteld kan worden.

In afwachting van een vervolgadvies van de Raad voor de Financiële Verhoudingen over een nieuwe verdelingssystematiek voor de specifieke uitkering verslavingsbeleid zal per 1 januari 1999 een AMvB specifieke uitkeringen van kracht worden die de bestaande verdeling vooralsnog handhaaft. Tegen deze achtergrond is besloten om de projectgelden voor het overlastbeleid die de afgelopen jaren op de VWS-begroting stonden (f 16,5 miljoen) toe te voegen aan de specifieke uitkering verslavings-beleid.

Er is op internationaal niveau in toenemende mate belangstelling en waardering voor ons drugbeleid. Het internationaal drugbeleid kent de volgende doelstellingen: Het voldoen aan internationale verplichtingen onder andere voor wat betreft de bestrijding van aan drugs gerelateerde criminaliteit; het creëren van begrip voor het Nederlandse beleid; de beïnvloeding van het internationaal drugbeleid cq. het beleid van internationale organisaties; de uitwisseling van kennis en ervaring en het (bescheiden) ter beschikking stellen van expertise en financiële middelen ter ondersteuning van de opbouw van verslavingsbeleid in een aantal landen.

Voor 1999 gelden hierbij de volgende prioriteiten.

Bilateraal zal met de prioriteitslanden, zoals die VWS-breed zijn vastgesteld (verwezen zij naar hoofdstuk 2n van de begroting), de samenwerking op het terrein van preventie, onderzoek en zorg verder worden uitgebouwd. Hieronder vallen de intensivering van de verbeterde relatie met Frankrijk en de Benelux landen. Bijzondere aandacht zal gegeven worden aan het uitwerken van de samenwerking en ondersteuning van de Nederlandse Antillen en Aruba en met de landen in Oost Europa die in de nabije toekomst toe zullen treden tot de Europese Unie. Een adequate voorlichting over het heroïne-experiment zal negatieve beeldvorming in het buitenland moeten voorkomen.

Multilateraal zal de nadruk liggen op de follow-up van de speciale vergadering van de Verenigde Naties inzake drugs, de lange termijn (post 2000) EU drugstrategie, inhoudelijke betrokkenheid bij het Oost Europa programma van de EU en de inhoudelijke en financiële ondersteuning van de Pompidougroep van de Raad van Europa.

• f. 

  Gehandicaptenbeleid

Algemeen

Mensen met een handicap zijn zich de afgelopen jaren steeds meer bewust geworden van het feit dat zij mondige burgers zijn, met rechten en plichten, net als iedereen.

Mensen met een handicap die een beroep doen op voorzieningen moeten in staat worden gesteld om voor zichzelf op te komen als zelfbewuste en kritische consumenten, die keuzen maken op basis van kwaliteit, bereikbaarheid en toegankelijkheid.

Lange tijd leek deze rol van zelfbewuste en kritische consument voor mensen met een ernstige (verstandelijke) handicap een te ambitieuze, c.q. een niet-realistische doelstelling. In een samenleving waarin vooral verbaal wordt gecommuniceerd stonden zij buitenspel. Verbale communicatie is echter niet de enige methode om wensen te articuleren. De ontwikkeling rond de standaardisatie van de gebarentaal is een voorbeeld van het erkennen van de mogelijkheden van mensen met een handicap. Met kleinschaligheid, gestructureerde dagbesteding en persoonsgebonden budgetfinanciering worden de grenzen steeds verder verlegd. Deze tendensen bieden mogelijkheden om impulsen te geven aan de arbeidsparticipatie van mensen met een verstandelijke handicap. Zorgvoorzieningen hebben hierbij een taak om mensen de weg te wijzen naar het gebruik van bestaande wet- en regelgeving gericht op (re-)integratie op de arbeidsmarkt.

Interdepartementaal en internationaal gehandicaptenbeleid

Op 29 september 1997 verscheen de tweede en laatste actualisatie van het Meerjarenprogramma intersectoraal gehandicaptenbeleid 1995–1998 «De perken te buiten» (Kamerstukken II, 1997–1998, 24 170, nr. 33). De Interdepartementale commissie voor een Samenhangend en Gecoördineerd beleid voor mensen met een handicap en/of chronische ziekte (ISG) werkt thans aan het opstellen van een nieuw meerjarenprogramma 1999–2002. De afgelopen periode heeft de ISG zich meer in het bijzonder beziggehouden met het onderwerp Gelijke rechten gehandicapten en chronisch zieken. Namens het kabinet zond de Staatssecretaris van VWS, als bewindspersoon belast met de coördinatie van het gehandicaptenbeleid, op 31 maart 1998 hierover een «Proeve van wet» aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 1997–1998, 24 170, nr. 36). In die brief is ook de verdere voortgang van het traject beschreven, waarover begin 1999 zal worden gerapporteerd. Centraal daarbij staat of op basis van de «Proeve van wet» een wetsvoorstel kan worden voorbereid. In het Regeerakkoord is deze inzet bekrachtigd.

Een belangrijke gebeurtenis was het Wereldcongres van Inclusion International, dat eind augustus 1998 in Den Haag werd gehouden. Inclusion International (voorheen: International League of Societies for persons with Mental Handicaps) is op mondiaal niveau de koepelorganisatie voor verenigingen van ouders van verstandelijk gehandicapte kinderen. De Federatie van Ouderverenigingen trad op als gastheer. Een deel van de congreskosten werd door VWS gesubsidieerd. Op Europees niveau concentreren de – in omvang sterk verminderde – activiteiten voor gehandicapten zich rond het Europese Forum van gehandicaptenorganisaties en de High Level Group van (ambtelijke) vertegenwoordigers van de lidstaten.

Gehandicaptenzorg

In de gehandicaptenzorg wordt gewerkt aan de omslag van een aanbod-gericht naar een vraaggestuurde zorg. Thans worden verschillende bouwstenen, zoals de omschrijving van zorgproducten en een instrument voor zorgzwaartebepaling, ontwikkeld. In de loop van 1999 zal het ontwerp van een nieuwe vraaggestuurde financieringssystematiek gereed zijn.

Voor maatregelen, die verband houden met de bestrijding van de wachtlijsten en het gebrek aan voldoende gestructureerde dagbesteding in de gehandicaptenzorg wordt verwezen naar het JOZ 1999.

In 1998 heeft de Persoonsgebonden budgetfinanciering (PGB) zich gestabiliseerd. De Sociale Verzekeringsbank werd belast met het uitvoeren van de twee huidige PGB-regelingen. De evaluatie van deze wijze van zorgfinanciering, die bij uitstek geschikt is om de omslag tot stand te brengen van een aanbod- naar een vraaggestuurde zorg, is bij brief van 30 maart 1998 van de Staatssecretaris van VWS aan de Tweede Kamer gezonden (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 657, nr. 4). In het Regeerakkoord 1998 is over het PGB onder meer afgesproken dat het volume van bestaande regelingen (verstandelijk gehandicaptenzorg en verpleging en verzorging) verder wordt uitgebreid. Tevens is afgesproken dat de uitvoeringssystematiek meer gebruikersvriendelijk zou worden. Hiertoe worden nadere plannen ontwikkeld. Afspraken hieromtrent zullen meelopen in de meerjarenafspraken met de zorgsectoren. Over de vormgeving van het nieuwe indicatiebeleid zond de Staatssecretaris van VWS op 9 maart 1998 een voortgangsnotitie aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 1997–1998, 24 333, nr. 39). Door de veldpartijen en het ministerie is met voortvarendheid de verdere implementatie ter hand genomen. In de zomer van 1998 is een zevental regionale pilots gestart, om ervaring op te doen met de integrale protocollering, de ketenbenadering (i.c. de koppeling van vraagverduidelijking, feitelijke indicatiestelling, zorgtoewijzing en wachtlijstbeheer) en de opbouw van een landelijk facilitair Centrum Indicatiestelling Gehandicaptenzorg (CIG). Overigens zijn ook in «aanpalende» sectoren faciliterende landelijke structuren gerealiseerd (sociale werkvoorziening) dan wel in opbouw (speciaal onderwijs). Tijdens een op 25 maart 1998 door de ISG bijeen geroepen Rondetafelconferentie over integrale indicatiestelling gehandicaptenbeleid bleek dat de noodzakelijke onderlinge afstemming, die vanuit het perspectief van de cliënt zozeer gewenst wordt, hiermee een belangrijke stimulans krijgt.

Per 1 januari 1999 moet duidelijk zijn hoe de beoogde professionalisering en samenhang binnen de categoriale gehandicaptenzorg vorm krijgt. Het model zou dan ook regeltechnisch – via aanpassing van het Zorgindicatie-besluit per die datum vastgelegd kunnen worden, waarbij de feitelijke invoering bepaald wordt op 1 januari 2000. Op deze manier heeft de sector nog een jaar de tijd om de overgang naar het nieuwe systeem voor te bereiden. De verandering van en de regelgeving rond het ZorgRegistra-tie Systeem (ZRS) dient hieraan parallel te lopen.

De bestaande, traditionele gehandicaptenzorg in Nederland biedt een uniform en collectief hulpaanbod voor een groep als geheel. De groep en niet de individuele gehandicapte met zijn specifieke hulpvraag is het uitgangspunt van de zorgverlening. De voorzieningen zullen evenwel op termijn moeten voldoen aan het principe van vraaggestuurde zorg, hetgeen tot uitdrukking komt in kleinschaliger huisvestingssituaties en scheiding van de drie levenssferen: wonen, werken/dagbesteding en vrije tijd. Gelegenheden die zich aanbieden moeten worden aangegrepen om bij een verbouwing of een verhuizing de nieuwe zorgvisie gestalte te geven. Het congres «Buitengewoon wonen: kleinschalig wonen met begeleiding en zorg», dat op 17 juni 1998 werd georganiseerd door de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV), markeerde de ommekeer in het denken dat hierover inmiddels in kringen van zorgvragers en -aanbieders heeft plaatsgevonden.

Mede in verband hiermee zal de bestaande – als star gekenmerkte – verdeling van het zorgpakket in vier aanspraken, te weten de inrichting, het gezinsvervangende tehuis, het dagverblijf en de ambulante hulpverlening, op termijn worden vervangen door een systeem waarbij individuele zorg-op-maat wordt geboden. Daarvoor is het noodzakelijk dat lopende trajecten van indicatiestelling, de verbetering van de informatie over het zorgproces (en -voorziening) en de koppeling tussen zorgbudgetten enerzijds en zorgmodules en zorgzwaarte anderzijds op elkaar worden afgestemd. Alle inspanningen zijn erop gericht om per 1 januari 1999 de regeling subsidiëring zorg-op-maat van de Ziekenfondsraad in te trekken en te vervangen door het flexibiliseren van de aanspraken in de gehandicaptenzorg. Begin november zal worden besloten of invoering per 1 januari verantwoord is. Dit zal aan de Tweede Kamer worden bericht.

Welzijn gehandicapten

Tussen de Stichting Patiëntenfonds en het Ministerie van VWS bestaat overeenstemming over de vraag voor welke activiteiten organisaties voor subsidie kunnen aankloppen.

Een duidelijk onderscheid tussen enerzijds de op «empowerment» en op algemene maatschappelijke integratie/participatie gerichte activiteiten (Welzijnswet) en anderzijds de specifiek op de versterking van de positie van de patiënt/cliënt in de zorgsector (Patiëntenfonds) staat daarbij voorop.

Parallel hiermee wordt door de landelijke koepelorganisaties voor mensen met een verstandelijke of lichamelijke handicap, c.q. chronische ziekten gewerkt aan het bereiken van meer intensieve samenwerking, betere afstemming en bundeling van krachten.

Deze mogelijke herstructurering moet worden bezien in samenhang met de beleidsvoornemens op het gebied van patiënten/consumentenbeleid. Zoals de staatssecretarissen van VWS en SZW schrijven in de brief van 3 juni 1998 aan de Tweede Kamer, zal daarbij een meerjarentraject in gang gezet moeten worden met als eindperspectief een niet-vrijblijvende samenwerking c.q. integratie van (koepels van) patiënten/ cliëntenorganisaties daar waar dat tot versterking en efficiency leidt. In overleg met het Nederlandse Patiënten/Consumenten Platform (NP/CF), Gehandicaptenraad, Federatie van Ouderverenigingen en het Werkverband van Organisaties van Chronisch Zieken (WOCZ) zal daartoe in de komende kabinetsperiode helderheid moeten komen over randvoorwaarden en uitgangspunten van een dergelijk traject alsmede een stappenplan voor de korte en de middellange termijn.

In dit verband verdienen eveneens aandacht de organisaties die hun bestaansrecht ontlenen aan het overkoepelen van cliëntenraden (in de zin van de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen). Voor zover hiervoor in het verleden structurele subsidies beschikbaar waren, dienen deze budgettair neutraal te worden overgeheveld naar de budgetten van de zorgaanbieders, die gehouden zijn deze raden in stand te houden.

Binnen het begrotingsartikel gehandicaptenbeleid komt in 1999 door herallocatie ruimte beschikbaar voor het Nederlandse Gebarencentrum (als gevolg van het kabinetsstandpunt op het advies «Méér dan een gebaar» van de Commissie Nederlandse Gebarentaal), pilots community care (als gevolg van het advies dat daarover wordt uitgebracht door de hiervoor door de Staatssecretaris van VWS geïnstalleerde werkgroep onder leiding van het NIZW), alternatieve/non verbale communicatietechnieken bij ernstig verstandelijk gehandicapten, beeldvorming lichamelijk gehandicapten, arbeidsintegratie MBO-schoolverlaters met een lichamelijke handicap (in samenwerking met SZW, OCenW en het Landelijk Instituut voor Sociale Verzekeringen) en SEV-projecten kleinschaligheid.

• g. 

  Ouderenbeleid

Algemeen

In het algemene beleid van de overheid dienen randvoorwaarden te worden gerealiseerd die de zelfstandigheid, de maatschappelijke participatie van de burgers, dus ook van ouderen, bevorderen. Belangrijke onderdelen van het ouderenbeleid zijn dan ook te vinden in de algemene beleidsuitgangspunten van het kabinet. In enkele gevallen moeten voor ouderen echter specifieke barrières worden geslecht. Vaak gaat het hier om verkeerde beeldvorming, waarbij ten onrechte wordt benadrukt wat ouderen niet meer kunnen in plaats van wat zij wèl kunnen. Het kabinet bestrijdt deze ontwikkelingen, onder andere door het tegengaan van leeftijdsdiscriminatie.

Meer en meer zal ook de aandacht gericht worden op wat men wel noemt de ouderen als bron van menselijk kapitaal.

Voor kwetsbare ouderen dient vanzelfsprekend een adequaat aanvullend beleid gevoerd te worden. Samenhang tussen terreinen als wonen, welzijn, zorg en veiligheid is daarbij een belangrijk uitgangspunt.

De demografische ontwikkeling brengt met zich mee dat de Nederlandse samenleving binnen afzienbare termijn een groep van zo’n twee miljoen ouderen in de leeftijdsgroep 55 tot 75 jaar zal omvatten. Ook bij krachtige en succesvolle voortzetting van het beleid om ouderen langer bij het arbeidsproces betrokken te houden, zal het merendeel van deze groep geen betaalde arbeid (meer) verrichten, maar wel redelijk tot zeer vitaal zijn. Zij vormen daarmee een onschatbare bron van kennis en levenservaring en kunnen een enorme bijdrage leveren aan de samenleving. Veel ouderen doen dit overigens nu al in de vorm van bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, bestuurswerk, en het verlenen van allerlei diensten. Het beleid dient nog meer gericht te zijn op het verzilveren van de waarde die ouderen vertegenwoordigen. Dat kan vooral op lokaal niveau gebeuren, binnen, maar ook tussen generaties. Het begrip «intergenerationele solidariteit», vanouds vooral doelende op «jongeren voor ouderen», krijgt daarmee een meerzijdige betekenis.

Een dergelijke benadering past uitstekend binnen de speerpunten van algemeen welzijnsbeleid, waarvan versterking van de sociale infrastructuur er één is. Daarbij zal tevens een relatie worden gelegd met de resultaten van de Commissie Onderzoek lokale infrastructuur over versterking van de sociale infrastructuur in de grote steden. Vanzelfsprekend zal een bijdrage van ouderen aan de (lokale) samenleving uitsluitend vrijwillig kunnen plaatsvinden. Gelet op het enthousiasme waarmee ouderen al langer aan allerlei maatschappelijke activiteiten deelnemen is een zeker optimisme op zijn plaats.

Met de ouderenorganisaties en VNG wordt momenteel bezien in hoeverre op landelijk niveau het lokale ouderenbeleid kan worden gestimuleerd en gefaciliteerd.

De in 1975 landelijk ingevoerde Pas 65 is een instrument voor de sociaal-culturele participatie van ouderen. Nationale en Europese ontwikkelingen vormen de belangrijkste aanleidingen de ouderen zelf nauwer te betrekken bij de vormgeving en uitvoering van het Pas 65 – beleid. Een door mij ingestelde adviesgroep (samengesteld uit bestuurlijke vertegenwoordigers van de Nederlandse ouderenorganisaties) zal op basis van een gebruikersen marktonderzoek zo mogelijk eind 1998 advies uitbrengen over een toekomstige beheersstructuur.

Een nieuwe intersectorale nota over het ouderenbeleid zal vóór het zomerreces van 1999 naar de Tweede Kamer worden gezonden. Meer dan in voorgaande jaren het geval was, zal deze nota het product zijn van een intensieve gedachtenwisseling met maatschappelijke organisaties, experts en ouderen (organisaties). De voorbereidende werkzaamheden voor deze nota zijn in volle gang. In het najaar 1998 vinden in dit kader enkele conferenties met het veld plaats over specifieke speerpunten van intersectoraal ouderenbeleid voor de komende jaren.

Internationaal jaar

1999 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het Internationaal Jaar van de Ouderen met als hoofdthema: «Een samenleving voor alle leeftijden». Gelet op de uitstekende ervaringen die met de organisatie van het Europese Jaar van de Ouderen 1993 zijn opgedaan zullen de activiteiten in dit kader wederom gecoördineerd worden door een nationaal comité. Het Comité Nationale Dag van de Ouderen werkt al enkele jaren samen met nationale en internationale (private en publieke) organisaties. In 1999 zullen rond verschillende deelthema’s activiteiten worden uitgevoerd, zoals over ouderen en ontwikkelingssamenwerking én ouderen en de nieuwe media. De Nationale Dag van de Ouderen (1 oktober) is één van de traditionele hoogtepunten; in 1998 zal rond deze Dag het Jaarprogramma 1999 worden gepresenteerd.

Allochtone ouderen

Het beleid om allochtone ouderen in staat te stellen in Nederland waardig oud te worden wordt voortgezet. De gedachtenvorming rond het vraagstuk om al of niet eigen, identiteitgebonden voorzieningen voor deze ouderen tot stand te brengen is nog niet afgerond. Een eerste onderzoek en consultatie van de vooralsnog meest in aanmerking komende zelforganisatie, de Nederlandse Islamitische Bond voor Ouderen (NISBO), wijzen zeker niet zonder meer in de richting van specifieke, identiteitgebonden voorzieningen. De behoefte aan zuiver intramurale zorgvormen als verzorgingshuizen en verpleeghuizen is, gegeven de leeftijdsopbouw van de groep allochtonen, op dit moment nog niet zeer groot. Verschillende wat lichtere vormen van geclusterd wonen met een zekere zorggarantie lijken echter al wel in een behoefte te voorzien. Via enkele experimenten kan op dit terrein ervaring worden opgedaan; het stimuleren van het geven van voorlichting vindt daarnaast voortgang.

Onderzoek

De Longitudinaal Ageing Study Amsterdam (LASA) wordt voortgezet; bevorderd zal worden dat de (tussen-)resultaten op ruime schaal bekend gemaakt worden. Daarbij zal, meer dan in het verleden, aandacht geschonken worden aan de toepassing van deze resultaten. Het programma Succesvol Ouder Worden, dat door VWS samen met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OC&W) bij de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is ondergebracht, neemt in 1999 een aanvang met concrete onderzoeksprojecten.

Het 5e Kaderprogramma Onderzoek en Technologische Ontwikkeling van de Europese Commissie zal een impuls geven aan het ouderenonderzoek in Europees verband.

Modernisering Ouderenzorg

In december 1997 heeft het SCP het rapport «Vraagverkenningen wonen en zorg voor ouderen» uitgebracht (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 351, nr. 18). Daarin wordt inzicht gegeven in de op grond van de demografie en andere trends te verwachten vraag naar zorg en huisvesting door ouderen. Het rapport geeft aan dat ondanks een te verwachten relatieve daling van de zorgvraag, de sterke stijging van het aantal ouderen zal leiden tot een forse toename in absolute zin. Het beleid in de komende jaren zal daar op in moeten spelen. Het Regeerakkoord onderstreept die prioriteit.

In de afgelopen vier jaar is veel gedaan om een goed fundament te leggen voor het toekomstige beleid en zijn ook reeds aanzetten gegeven.

Gewezen kan onder meer worden op:

– een omvangrijk bouw- en renovatieprogramma voor verpleeghuizen, waarbij vergroting van de privacy een belangrijke plaats inneemt;

– het opzetten van onafhankelijke regionale indicatieorganen voor een integrale beoordeling van zorg voor onder andere ouderen (verpleeghuis, verzorgingshuis, thuiszorg) met zo mogelijk ook samenhang met de Wet voorzieningen gehandicapten;

– verandering van de financiering van verzorgingshuizen door het tot stand komen van de Overgangswet verzorgingshuizen. Dit moet in 2001 leiden tot opname van verzorgingshuiszorg als aanspraak in de AWBZ;

– onderzoek in samenwerking met de sectoren naar de verandering in zorgzwaarte en werkdruk en de noodzaak in te spelen op verandering in samenstelling van de groep kwetsbare ouderen die een beroep doen op intramurale voorzieningen;

– onderzoek naar en bevordering van de samenhang in het aanbod aan voorzieningen voor ouderen (verpleeghuizen, verzorgingshuizen, thuiszorg);

Hier zal de komende jaren mee worden doorgegaan. Naar verwachting zal

vóór 1 januari 1999 aan het parlement een voorstel worden aangeboden over de vormgeving van de opname van verzorgingshuiszorg in de AWBZ.

Het gedwongen, administratief, scheiden van wonen en zorg in bestaande instellingen wordt door het kabinet niet als een zinvolle beleidsontwikkeling beschouwd, gezien de kosten die daarmee gemoeid zijn. De aandacht zal juist gericht worden op een verbetering van de samenwerking tussen de afzonderlijke instellingen die extramurale zorg en dienstverlening aanbieden en wooncorporaties. Intramurale opname moet beperkt blijven tot diegenen voor wie dit strikt noodzakelijk is. Bij de programmering voor de intramurale voorzieningen, zowel bij renovatie, vervangende nieuwbouw en uitbreiding, zal met dit samenspel van factoren rekening worden gehouden.

In een werkgroep van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke ordening en Milieubeheer (VROM) wordt samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de koepel van de woningcorporaties Aedes, onderzocht welke bouwkundige voorzieningen noodzakelijk zijn om te komen tot vormen waarin wonen en zorg voor ouderen zijn geïntegreerd. Dit mede om te komen tot de optimale randvoorwaarden om het zelfstandig en geclusterd wonen met een gedifferentieerd zorgaanbod mogelijk te maken. In dat kader zal ook de mogelijke vorming van een woonzorgstimuleringsfonds worden bezien.

Verzorgings- en verpleeghuizen

Voor een uitgebreide beschrijving van het zorgaanbod, zoals dat geleverd wordt in, vanuit en onder verantwoordelijkheid van verpleeghuizen en verzorgingshuizen, wordt verwezen naar hoofdstuk 7 van het JOZ 1999.

Het ingezette beleid ter verbetering van de privacy in verpleeghuizen zal de komende jaren worden voortgezet. De inzet van de afgelopen jaren leidt er toe dat in de komende jaren de beoogde (bouwkundige) verbeteringen op het gebied van de privacy ook daadwerkelijk tot stand komen. Het afgelopen jaar is de werkdruk in de intramurale voorzieningen een belangrijk aandachtspunt geweest. De toenemende vergrijzing en de daaruit voortvloeiende verzwaring van de zorgvraag, in combinatie met de moeite die het soms kost voldoende geschoold personeel aan te trekken, heeft de werkdruk in de instellingen aanzienlijk verhoogd. Door een onderzoek van het bureau Van Loveren is er voor de verzorgingshuizen inzicht ontstaan over de groei van de zorgzwaarte van de bewoners van die instellingen en de consequenties die daaruit voor het personeel, het management en de organisatie moeten worden getrokken. Voor de verpleeghuizen zal binnenkort een dergelijk onderzoek worden afgerond.

Het verkrijgen van dergelijke geobjectiveerde gegevens passen in het meer algemene beleid van het ministerie om inzicht in en informatie over aard en structuur van de zorg binnen instellingen te hebben, om een zo efficiënt mogelijke aanwending van beschikbare middelen te bereiken. Mede in dat licht is er ook een aanvang genomen met een studie naar de mogelijkheden tot benchmarking in de sector verzorging en verpleging. Door een extern onderzoeksbureau wordt daartoe een voorstel uitgewerkt.

De lengte van wachtlijsten en wachttijden wordt in het algemeen beschouwd als een goede indicator of er wel of geen capaciteitstekorten bestaan in een sector. Over de lengte van de wachtlijsten in de sector ouderenzorg en de waarde en betekenis ervan is in de laatste jaren veel gesproken. Het blijkt dat over de lengte van de wachtlijsten al jaren grote verschillen van inzicht bestaan. Met het veld wordt er gewerkt aan een goede en eenduidige bepaling van de wachtlijsten. Zoals in het Regeerakkoord is aangegeven, heeft het kabinet het terugdringen van de wachtlijst tot een aanvaardbare wachtlijst als een van zijn speerpunten aangemerkt. In de komende meerjarenafspraken met het veld zal dit punt nadrukkelijk aan de orde komen. Daarbij gaat het niet alleen om de wachtlijsten voor verzorgings- en verpleeghuizen. Ook de mogelijkheden van aanpalende voorzieningen zoals de thuiszorg zullen bij het terugdringen van de wachtlijsten worden betrokken.

• h. 

  Curatieve somatische zorg

Voor een beschrijving van het beoogd beleid op het terrein van de curatieve somatische zorg wordt verwezen naar hoofdstuk drie van het JOZ 1999. Hier worden in het kort de niet direct tot het JOZ behorende beleidsterreinen beschreven. Het gaat daarbij om beroepen en opleidingen, orgaandonatie, thuiszorg, spoedeisende medische hulpverlening, palliatieve zorg en medisch-ethische vraagstukken.

Opleidingen

Het kabinet vindt het arbeidsmarktvraagstuk op het zorgterrein een belangrijk onderwerp. Voor het vraagstuk in het algemeen wordt verwezen naar hoofdstuk 2o van deze Memorie van Toelichting. Onderstaand wordt ingegegaan op de opleidingen en beroepen op het terrein van de curatieve somatische zorg.

Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW) zal in opdracht van de Raad voor het Beroepsonderwijs en de Volwasseneneducatie (Bve Raad) en het Landelijk Orgaan van het beroepsonderwijs gezondheidszorg, dienstverlening, welzijn en sport (OVDB) in de komende jaren de kwalitatieve en kwantitatieve effecten van de invoering van het nieuwe opleidingsstelsel verpleging en verzorging evalueren. De resultaten van de pilotstudies naar kwalificatieniveau 1 zijn in maart 1998 beschikbaar gekomen. Kwalificatieniveau 1 heeft betrekking op het laagste niveau (assisterende) in het nieuwe opleidingsstelsel voor verpleging en verzorging. De behoefte aan deze assisterenden is er vooral bij de thuiszorg en de verzorgingshuizen. De studielast van de opleiding op kwalificatieniveau 1, uitgedrukt in normatieve studiejaren, bedraagt tenminste een half jaar en ten hoogste een jaar. De eindtermen voor deze opleiding zijn vooralsnog niet ingediend.

Met de werkgevers in de zorgsector zal in het kader van de meerjarenafspraken nog nadere besluitvorming over invoering ervan plaatsvinden.

Een plan van aanpak voor de uitwerking van de verplichte periodieke registratie voor de acht artikel 3 beroepen uit de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (BIG) is opgesteld. Een belangrijke voorwaarde is dat bij periodieke registratie geen sprake hoeft te zijn van dubbele registratie voor de specialisten die op grond van de Wet BIG zijn erkend. Continuering van de inschrijving in het specialistenregister moet voldoende zijn voor continuering van de inschrijving in het BIG-register. Tevens vindt uitwerking plaats van de regeling van de specialismen op grond van artikel 14 van de Wet. Uitvoeringstechnische en financiële aspecten spelen hierbij een rol.

Betrokken partijen in het veld hebben een Landelijk Platform Oogzorg in het leven geroepen. De doelstelling ervan is te komen tot goede onderlinge afspraken tussen de verschillende oogzorgberoepen voor een effectieve en doelmatige oogzorg. Het platform krijgt een financiële bijdrage voor de uitwerking van deze doelstelling.

Het door partijen (beroepsgroep, zorgorganisaties en financiers) in te stellen capaciteitsorgaan zal ramingen gaan maken over het gewenste aantal opleidingsplaatsen van de medische en tandheelkundige vervolgopleidingen. Het capaciteitsorgaan zal een subsidie ontvangen van het Ministerie van VWS. Op grond van het op te stellen capaciteitsplan en het bestuurlijk overleg daarover zullen binnen het macrobudgettaire kader zorg middelen beschikbaar worden gesteld voor de realisering van de gekozen prioriteiten. Een door partijen op te richten college zal toezicht houden op de toedeling van de plaatsen over de individuele instellingen. Het is de bedoeling de meerkosten van het opleiden in de budgetten te oormerken.

Het Nationaal Ziekenhuisinstituut (NZi) doet op basis van de huidige situatie onderzoek naar de kosten en de opbrengsten van de externe leerwerkperiode (ELWP) voor huisartsen in opleiding. Het onderzoek wordt gehouden in ziekenhuizen, RIAGG’s en verpleeghuizen, waar huisartsen in opleiding stages lopen. De uitkomsten ervan zullen worden vertaald naar de nieuw op te zetten situatie voor het tweede jaar.

Thuiszorg

Door fusies is in 1998 het aantal thuiszorgorganisaties afgenomen. Het aantal thuiszorgorganisaties begin 1998 bedroeg 123. De fusies zijn mede ingegeven door de eis dat thuiszorgorganisaties vanaf 1999 het integrale pakket thuiszorg moeten leveren. Onder integraal pakket wordt verstaan verpleging, verzorging, huishoudelijke hulp en het in bruikleen verstrekken van verpleegartikelen.

Een toename van het aantal thuiszorgorganisaties door nieuwkomers is niet te verwachten. Immers, het besluit om de marktwerking in de thuiszorg op te schorten houdt in dat er in principe geen nieuwe thuiszorgorganisaties worden toegelaten. Met ingang van 1 januari 1998 is het categoriaal toelatingsregime veranderd in een systeem waarbij thuiszorginstellingen weer afzonderlijk bij ministeriële beschikking worden toegelaten. De verzoeken van instellingen om toelating worden beoordeeld aan de hand van de «Tijdelijke regeling spreiding en behoefte».

Voor intensieve thuiszorg geldt met ingang van 1 januari 1998 een subsidieregeling ex AWBZ. Om de intensieve thuiszorg te kunnen regelen,

moest de AWBZ-thuiszorg worden begrensd. Op basis van jurisprudentie was in de AWBZ-aanspraak in eerste instantie een maximering tot drie uren aangebracht in het onderdeel verpleging en verzorging. In de loop van 1998 werd duidelijk dat deze maximering voor een beperkte groep patiënten problemen opleverde. Voor deze groep patiënten, die meer dan voor drie uur verpleging en verzorging zijn geïndiceerd, is de subsidieregeling Intensieve Thuiszorg uitgebreid.

Bij alle thuiszorgorganisaties die in 1997 de aanspraak thuiszorg leverden wordt een benchmarkonderzoek uitgevoerd. Het onderzoek heeft betrekking op de doelmatigheid en kwaliteit van de thuiszorgorganisaties. Naast het realiseren van verbeteringen bij de organisaties is een achterliggend doel om, binnen het macrokader en de wettelijke aanspraken, te komen tot een systeem van outputfinanciering in 2001.

Palliatieve zorg

In de begroting is vanaf 1998 per jaar f 7 miljoen ter beschikking gesteld voor de verdere ontwikkeling van palliatieve zorg. Deze ontwikkeling zal plaatsvinden vanuit een vijftal academische medische centra. De door hen ingediende voorstellen zijn getoetst door een ingestelde onafhankelijke commissie. De twee speerpunten van beleid die verder moeten worden ontwikkeld door deze centra zijn enerzijds kennisoverdracht en deskundigheidsbevordering en anderzijds aanpassing van de zorg-structuur van de palliatieve zorg.

Van deze f 7 miljoen zal gedurende de eerste twee jaar een deel worden gebruikt voor de integratie van de hospices en de hospice-achtige zorg in de reguliere gezondheidszorg. Dit gebeurt onder leiding van een onafhankelijke TaskForce.

Medisch-ethische vraagstukken

De zich in hoog tempo ontwikkelende mogelijkheden tot het kloneren van dieren leidden internationaal tot veel discussie over de mogelijkheid om ook mensen te kloneren en tot vragen over de aanvaardbaarheid daarvan. Internationale organisaties waren het snel eens over de noodzaak van een mondiaal verbod op het kloneren van menselijke individuen. Nederland ondertekende daartoe het «Protocol on the prohibition of the cloning of human beings» van de Raad van Europa. De aanvaardbaarheid van en de mogelijkheden tot het gebruik van kloneringstechnieken voor niet-reproductieve doeleinden heeft de komende tijd de aandacht.

Voortdurend is er op het terrein van de medische ethiek en de biotechnologie sprake van ontwikkelingen, die bij sommigen in de samenleving misverstanden en gevoelens van onbehagen oproepen. Er is om die reden een grotere nadruk komen te liggen op de organisatie van maatschappelijke debatten. Een debat maakt het mogelijk om onder andere door het geven van informatie en het organiseren van bijeenkomsten de meningsvorming in de bevolking te stimuleren en uitleg te geven over ingewikkelde vraagstukken. Misverstanden kunnen daarmee worden weggenomen en vaak ook gevoelens van onbehagen. Het afgelopen jaar is een eerste debat van start gegaan, met als onderwerp kloneren.

Op het terrein van actief levensbeëindigend handelen zijn in maart en april 1998 in de Tweede en Eerste Kamer de AMvB artikel 10 Wet op de lijkbezorging en de bijbehorende ministeriële regeling besproken, waarin de gewijzigde meldingsprocedure euthanasie en de regionale toetsingscommissies ter beoordeling van euthanasie en hulp bij zelfdoding worden geregeld.

De regeling wordt per 1 november 1998 van kracht en de toetsingscommissies zullen per die datum hun werkzaamheden aanvatten.

De regeling van levensbeëindigend handelen niet op verzoek zal in de komende kabinetsperiode aan de orde komen.

Een bijzondere groep in het kader van deze regeling vormen de pasgeborenen met ernstige aandoeningen. Bij de totstandkoming van de regeling zal mede gebruik worden gemaakt van de aanbevelingen van de overleggroep zorgvuldig medisch handelen rond het levenseinde van pasgeborenen met ernstige aandoeningen die tijdens de vorige kabinetsperiode een rapport over een regeling ter zake heeft uitgebracht.

Het kabinet acht het van belang de rol van artsen bij euthanasie in het Wetboek van strafrecht vast te leggen: een arts die aan alle zorgvuldigheidseisen voldoet én de meldingsplicht vervult is niet strafbaar. Het kabinet neemt hiertoe het initiatiefwetsvoorstel ter zake ongewijzigd over en zal dit terstond als eigen wetsvoorstel voor advies aan de Raad van State voorleggen.

De Gezondheidsraad heeft gedurende de afgelopen kabinetsperiode een omvangrijk adviesproject afgerond op het terrein van in-vitrofertilisatie en alles wat daar mee samenhangt. Op basis hiervan is een nieuw plannings-besluit ex Wet op de bijzondere medische verrichtingen in het leven geroepen. In dit besluit is een aantal onderwerpen geregeld in afwachting van de totstandkoming van regeling in de Wet inzake handelingen met geslachtscellen en embryo’s, die naar verwachting in de komende kabinetsperiode afgerond zal kunnen worden.

Wet op de orgaandonatie

De invoering van de Wet op de orgaandonatie (WOD) is volgens plan verlopen. Sinds 1 september 1998 is de WOD volledig in werking getreden en kan het donorregister worden geraadpleegd. Het donorregister bevat thans de wilsbeschikking van meer dan 4,3 miljoen ingezetenen. In februari en maart 1999 vindt een nieuwe registratie-campagne plaats die zich richt op 18-jarigen. Daarnaast richten de inspanningen zich nu op de medische wereld, opdat de WOD ook daadwerkelijk wordt toegepast.

Project Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen

Van direct belang voor de beleidsontwikkeling voor de spoedeisende medische hulpverlening is het project Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR). In het project werken de ministeries van BZK en VWS samen met het veld aan een nieuw systeem voor grootschalige medische hulpverlening. Uitgangspunt is de centrale positie van de traumapatiënt, die van ongevalslocatie tot in het ziekenhuis continue zorg op maat ontvangt. Het project is een voortvloeisel van het onderzoek dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie voor de Brandweerzorg en Rampenbestrijding in 1995 hebben uitgevoerd naar het functioneren van de organisatie voor de grootschalige medische hulpverlening.

De uitgewerkte beleidsuitgangspunten voor het nieuwe systeem voor GHOR zijn verwoord in de nota «Met Zorg Verbonden» die in juni 1997 aan de Tweede Kamer is aangeboden. In deze nota wordt tevens de relatie gelegd met aanpalende beleidsterreinen op het gebied van de ambulancezorg en de traumazorg.

In 1998 is binnen het project een groot aantal producten tot stand gebracht, zoals de blauwdrukken van het integrale hulpverleningsproces, het kwaliteitssysteem en het registratieen informatiesysteem. Verder is gewerkt aan het kweken van een bestuurlijk draagvlak in de regio’s. Medio juli zijn er op vrijwillige basis landelijk dekkende regio’s gevormd waarbinnen gemeenten hebben afgesproken om op het gebied van de GHOR samen te werken. De meeste regio’s vallen samen met de politieregio’s. Nagenoeg alle regio’s hebben een plan van aanpak bij het Rijk ingediend.

Het begrotingsjaar 1999 staat in het teken van de implementatie van de projectplannen. In het land zal een kwaliteits- en registratiesysteem worden ingevoerd dat gedragen wordt door de uitvoerende beroepsgroepen en zorginstanties. Verder zal actief gewerkt worden aan het stabiliseren van het lokaal bestuurlijk draagvlak.

Tevens zullen in 1999 de eerste regionaal geneeskundig functionarissen (RGF) door de regiobesturen kunnen worden aangesteld. Deze functionarissen hebben tot taak om in hun regio de verschillende actoren op het gebied van de spoedeisende medische hulpverlening tot samenwerking te brengen om een integrale hulpverleningsketen te laten ontstaan. In operationeel opzicht zijn zij vergelijkbaar met de regionaal commandant brandweer en de korpschef van de politie.

Het jaar 1999 zal het eerste levensjaar van het Centraal Orgaan voor Urgentie- en Rampengeneeskunde (COURAGE) worden. Het instituut COURAGE gaat als kennisinstituut/kwaliteitscentrum fungeren op het gebied van de spoedeisende medische hulpverlening. Kerntaken liggen daarbij op het terrein van kwaliteitsbeleid, informatie-uitwisseling en onderzoekscoördinatie. Voorts zal het instituut COURAGE de regie gaan voeren over de landelijke registratie voor de traumazorg. Het instituut wordt gevestigd aan het Academisch Ziekenhuis Utrecht (AZU). Het voornemen bestaat om in de loop van 1999 eveneens aan het AZU vanuit het instituut COURAGE de bijzondere leerstoel Urgentie- en Rampen-geneeskunde in te stellen.

• i. 

  Jeugdbeleid

De komende vier jaar zal het preventief en curatief jeugdbeleid worden versterkt. Coördinatie van de inzet vanuit de verschillende sectoren van het rijksbeleid is daarbij een belangrijke voorwaarde voor versterking van de samenhang binnen het jeugdbeleid. In die coördinatie zal fors worden geïnvesteerd.

Preventief jeugdbeleid

De projectgroep Ontwikkeling lokaal jeugdbeleid (OLPJ) heeft de afgelopen jaren in opdracht van de Staatssecretaris van VWS in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een groot aantal handreikingen ontwikkeld om gemeenten te ondersteunen bij de ontwikkeling van een preventief jeugdbeleid. In 1998 worden deze via een uitgebreid consultatieaanbod en bijeenkomsten in het land aan alle gemeenten overgedragen. In maart 1998 is het advies «Jeugdbeleid, jong beleid» van de OLPJ aan de Tweede Kamer gezonden (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 619, nr. 13). In dit advies doet de projectgroep een aantal aanbevelingen voor de verdere ontwikkeling van een gemeentelijk preventief jeugdbeleid. Zij concludeert dat steeds meer gemeenten een actief jeugdbeleid voeren, maar dat de nu voorgelegde basis de komende jaren moet worden verstevigd en uitgebreid.

In november 1998 verschijnt het eindadvies van de OLPJ. Mede op basis van dit advies wordt in 1999 vorm gegeven aan de verdere stimulering van het lokaal preventief jeugdbeleid.

Opvoedingsondersteuning en ontwikkelingsstimulering

In april 1998 hebben de Staatssecretaris van VWS en de Minister en de Staatssecretaris van Justitie, mede namens de staatssecretaris van OC&W de beleidsbrief «Naar een solide basis. Opvoedingsondersteuning en ontwikkelingsstimulering als bijdrage aan het voorkomen van maatschappelijke uitval en jeugdcriminaliteit» aan de Tweede Kamer gezonden (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 980, nr. 1). Op basis van een analyse van achterstands- en uitvalproblematiek worden voorstellen gedaan voor de optimalisering van algemene voorzieningen voor ouders met jonge kinderen in risico- en achterstandssituaties en voor de versterking van de regiemogelijkheden van gemeenten via een wijkgerichte aanpak. Ook in twee andere aan de Tweede Kamer aangeboden beleidsnota’s, het Nationaal Actieprogramma «Een leven lang leren» (januari 1998) en de CRIEM-nota (november 1997, Kamerstukken II, 1997–1998, 25 726, nr. 1) wordt een versterking van de voorschoolse voorzieningen voor met name kinderen en gezinnen in risico- en achterstandssituaties bepleit. In 1999 vindt uitvoering plaats van de voorstellen uit de beleidsbrief «Naar een solide basis». Gezien de verantwoordelijkheid van de gemeenten voor preventief jeugdbeleid in brede zin zal overlegd worden met de VNG op welke wijze bevorderd kan worden dat binnen het gemeentelijke beleid de nodige aandacht gegeven kan worden aan de uitvoering van deze voorstellen, gebruik makend van de mogelijkheden die de groei van het gemeentefonds kan bieden. Aangezien achterstandsproblematiek en maatschappelijke uitval in het bijzonder in een aantal wijken in de grote(re) steden voorkomt, zal ook de mogelijkheid van gerichte inzet van middelen uit het leefbaarheidsfonds voor opvoedingsondersteuning en ontwikkelingsstimulering in de grote steden worden bezien. In 1998 worden, met Justitie, in enkele gemeenten met zware achterstandsproblematiek pilots voor een wijkgerichte aanpak opgezet. Verder wordt onderzoek verricht naar de stand van zaken in het peuterspeelzaalwerk, naar «good practices» in de opvoedingsondersteuning en naar indringender methodieken.

Kinderopvang

Er komt een Wet Basisvoorziening Kinderopvang waarmee een belangrijke voorwaarde wordt geschapen voor het uiteindelijk tot stand komen van een dekkend aanbod aan kinderopvang. Ook de opvang van jongeren tussen 12 en 16 jaar kan met deze wet waar nodig worden gestimuleerd.

Voor verdubbeling van de opvangcapaciteit, met een accent op de buitenschoolse opvang, wordt een financiële impuls gegeven. Daarvoor is een uit het Regeerakkoord voortvloeiende structurele overheidsbijdrage beschikbaar die oploopt van f 50 miljoen in 1999 tot f 250 miljoen in 2002. In afwachting van nadere besluitvorming zijn deze gelden vooralsnog geposteerd op een aanvullende post. Met deze gelden worden gemeenten in staat gesteld de regierol met betrekking tot beschikbaarheid en betaalbaarheid te vervullen. Verder zal een incidentele bouwimpuls reeds op korte termijn tot aanzienlijke vergroting van het aanbod kunnen leiden. Het Ministerie van SZW besteedt daarnaast f 15 miljoen in het kader van de uitvoering van de commissie dagindeling.

De besteding van de in het Regeerakkoord vermelde extra f 150 miljoen (f 25 miljoen in 1999, oplopend tot een structureel bedrag van f 150 miljoen in 2002) voor maatregelen in de fiscale sfeer zal zodanig worden vormgegeven dat optimale afstemming tussen de inbreng van de ouders, de werkgevers en de gemeenten wordt bevorderd. Deze maatregelen kunnen de drempel voor ouders verlagen en kunnen werkgevers een stimulans geven om in de CAO-onderhandelingen hun medewerkers een faciliteit voor kinderopvang aan te bieden. Het advies van de Sociaal-Economische Raad «Arbeid, Zorg en Economische zelfstandigheid» wordt bij de uitwerking hiervan betrokken.

De aanzet tot de verdere groei van de kinderopvang is reeds gegeven met de Tijdelijke stimuleringsmaatregel buitenschoolse opvang van begin oktober 1997. De stimuleringsmaatregel beoogt uitbreiding van het aantal opvangplaatsen én vernieuwing van het aanbod voor met name kinderen van 8 tot 12 jaar. Samenwerking tussen lokale voorzieningen is van belang voor het bereiken van deze doelstellingen. Vrijwel alle gemeenten hebben een uitkering aangevraagd en gekregen. In april 1998 is het budget verhoogd. Voor de stimuleringsmaatregel is in totaal f 243,3 miljoen beschikbaar in de jaren 1997 t/m 2000. Hiermee zullen ultimo 2000 ongeveer 26 000 opvangplaatsen gerealiseerd kunnen worden. Deze stimuleringsmaatregel zal worden ingebed in de tot stand te brengen Wet Basisvoorziening Kinderopvang.

Daarnaast worden experimenten uitgevoerd met buitenschoolse opvang voor 12- tot 16-jarigen.

De inkomensafhankelijke ouderbijdrage wordt afgeleid van het belastbaar inkomen en wettelijk vastgelegd. Vooruitlopend op deze wettelijke regeling neemt het Ministerie van VWS in 1999 opnieuw de verantwoordelijkheid voor het uitbrengen van een adviestabel ouderbijdragen.

Tenslotte dienen er basiskwaliteitseisen te zijn waaraan kinderopvang moet voldoen. Deze kunnen wettelijk worden verankerd. De implementatie van het zelfregulerend kwaliteitsstelsel en de verbetering van het gemeentelijk toezicht op de kwaliteit wordt voortgezet. Tevens zal aandacht worden geschonken aan de pedagogische inhoud.

Jeugdzorg

Als uitwerking van het regeringsstandpunt Regie in de Jeugdzorg is in de afgelopen jaren gewerkt aan de ontwikkeling van bestuurlijke kaders voor één toegang en een eenduidige, adequate beleidsinformatievoorziening voor de brede jeugdzorg (jeugdhulpverlening, jeugdbescherming en jeugd-GGZ). Er is op dat terrein veel vooruitgang geboekt. Het accent verschuift nu naar – verdere – operationalisering en implementatie. Daartoe moeten er centrale afspraken komen over te realiseren produkten, tijdstippen en ondersteuning daarbij. Er komt een nieuwe wet op de Jeugdzorg voor de hele jeugdzorg met een eenduidige aansturing en financiering. Alle met het proces Regie in de Jeugdzorg geboekte vooruitgang wordt in deze wetgeving verankerd. Vooral de totstandkoming van één loket voor de toegang tot de brede jeugdzorg, is cruciaal voor de ontwikkeling van een meer op de vraag afgestemde, effectieve, efficiënte jeugdzorg. Daarom wordt het Bureau Jeugdzorg een onafhankelijke rechtspersoon, onder één gezag met één financiering. Tot de speerpunten van Regie in de Jeugdzorg behoort ook een vraaggerichte reorganisatie van het zorgaanbod achter de toegang. Voor de ontwikkeling van een nieuwe modulaire opzet met zorgprogramma’s of zorgtrajecten op maat is een projectgroep aan het werk.

Over het advies van de commissie-Hermanns om Advies- en meldpunten kindermishandeling (AMK) te introduceren ter verbetering van de preventie en bestrijding van kindermishandeling, is een standpunt naar de Tweede Kamer gezonden (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 619, nr. 15). In de komende periode is de implementatie van deze AMK’s aan de orde. Het gaat om het wegwerken van de achterstand van oude dossiers, de introductie van praktijkbegeleiders, de toepassing van de – voorlopige – normering van de bekostiging en een landelijk ondersteuningsprogramma.

In de huidige wet op de Jeugdhulpverlening is het uitgangspunt opgenomen dat jeugdzorg zo kort mogelijk, zo licht mogelijk, zo nabij mogelijk en zo tijdig mogelijk dient plaats te vinden. In overeenstemming met dit uitgangspunt groeit de gedachte dat hulpverlening in beginsel zoveel mogelijk dient plaats te vinden in de «primaire leefverbanden» van kinderen en jeugdigen (zoals gezin, school e.d.). Deze hulp moet ook meer gericht zijn op herstel of versterking van de eigen mogelijkheden van jeugdigen en hun ouders/opvoeders. Dat vraagt betrokkenheid/ samenwerking van vele lokale voorzieningen als kinderopvang, onderwijs, sportclubs en dergelijke. In dit verband zal in 1999 een pilot starten in Limburg. Met deze zogeheten vermaatschappelijking van de jeugdzorg komt het zwaartepunt te liggen bij de ambulante jeugdzorg en is een goede afstemming nodig met het lokale onderwijs en jeugdbeleid. Aan de zorg voor jongeren uit de etnische minderheden en aan de interculturalisatie van de jeugdzorg wordt, onder meer door methodiekontwikkeling, meer aandacht besteed.

Om de capaciteits- en plaatsingsproblemen van de geïndiceerde jeugdzorg op te lossen is er vanaf 1996 geld vrijgemaakt: f 51 miljoen in 1996 oplopend naar f 72,6 miljoen vanaf 1999. Hiervan wordt in 1999 f 12 miljoen ingezet voor uitbreiding van capaciteit in de hulpvarianten zwaar-residentieel, pleegzorg en intensief-ambulant. Afgezet tegen de stand per 1 januari 1996 zijn met deze gelden inmiddels 990 plaatsen gerealiseerd waarmee 2150 jeugdigen hulp hebben kunnen krijgen. Naar de nog bestaande wachtlijst- en plaatsingsproblematiek is op verzoek van de Tweede Kamer een Quick Scan verricht. Naar aanleiding van de motie Kalsbeek zal de Tweede Kamer in oktober 1998 aanvullende informatie over dat onderwerp krijgen.

Voor een goed functioneren van de Jeugdzorg zijn extra middelen nodig. In het Regeerakkoord wordt hierin via verschillende wegen voorzien. Het kabinet zal de mogelijkheid van fiscalisering van de omroepbijdragen onderzoeken. Eventuele besparingen in uitvoeringskosten als gevolg daarvan komen beschikbaar voor de jeugdzorg. Van belang is ook dat het kabinet middelen heeft uitgetrokken voor politie/overige justitiële keten, welke ook zijn bestemd voor maatregelen in de preventieve sfeer (jeugdhulpverlening). Dit wordt nader bezien. Met de Minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid zal worden bezien in welke mate men de gereserveerde middelen uit het Leefbaarheidsfonds Grote Steden kan aanwenden voor de problematiek van jongeren in de grote steden. Verder zal de ouderbijdrage worden gekoppeld aan de algemene prijsontwikkeling. Deze indexering van de eigen bijdrageregeling jeugdhulpverlening zal met ingang van 1999 in werking treden. Tenslotte komen via de versterking van de sociale infrastructuur in 1999 extra middelen voor de Jeugdzorg beschikbaar. In afwachting van de definitieve besluitvorming is dit extra geld nog geparkeerd op een aanvullende post.

Participatie van jeugd/jeugdorganisaties

De afgelopen jaren is een groot aantal vernieuwende initiatieven genomen om de actieve en bewuste maatschappelijke participatie van kinderen en jongeren te stimuleren en om een actieve inbreng van jeugdigen in het beleid van overheden en van voorzieningen, mogelijk te maken en daarmee de maatschappelijke positie van jeugdigen te versterken.

Een Programma Jeugdparticipatie is in een brief van 22 april 1998 aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 619, nr. 13) aangekondigd.

Bij de uitwerking van dit programma zullen initiatieven zoals het Nationaal Jeugddebat hun plaats en inbedding krijgen.

De subsidieregeling voor de landelijke jeugdorganisaties is geëvalueerd, voorstellen voor bijstelling van de regeling worden aan de Tweede Kamer voorgelegd. Het is de bedoeling dat de nieuwe regeling na behandeling in de Tweede Kamer per 1 januari 2000 in werking treedt.

Jeugdmonitor

Voor een pro-actief beleid is informatie nodig over maatschappelijke ontwikkelingen die de positie van jeugd beïnvloeden. Het programma «Zicht op Jeugd: jeugd op weg naar de toekomst» vormt de leidraad van verschillende activiteiten op het gebied van monitoring en onderzoek.

Jeugd en audiovisuele media

Op basis van de kabinetsnotitie « Niet voor alle leeftijden» (Kamerstukken II, 1996–1997, nr. 25 266) wordt een nieuw stelsel voor bescherming van jeugdigen tegen voor hen ongeschikte audiovisuele producten uitgewerkt. Met de branche, samenwerkend in het Audiovisueel Overleg, wordt overlegd over de uitwerking en de uitvoering van het classificatiesysteem op basis van zelfbeheer.

In vervolg op het mondeling overleg met de Tweede Kamer van 29 mei 1997 over de notitie «Niet voor alle leeftijden: audiovisuele media en de bescherming van jeugdigen» wordt thans in overleg met de betrokken branche-organisaties dit stelsel van bescherming van jeugdigen voorbereid. Een voorstel van wet, dat dit stelsel inkadert en onderbouwt, zal de Tweede Kamer in de loop van dit zittingsjaar bereiken.

Internationaal jeugdbeleid

In de Europese Unie (EU), de Raad van Europa en in bilaterale accoorden wordt grote waarde gehecht aan de internationale participatie en mobiliteit van jeugdigen. Nederland heeft met een aantal landen culturele verdragen gesloten met bepalingen over de uitwisseling van expertise over jeugdbeleid. In de bilaterale samenwerking op het gebied van jeugdbeleid wordt voorrang gegeven aan samenwerking met de buurlanden, met name de Bondsrepubliek Duitsland, met landen die op afzienbare termijn toetreden tot de EU, zoals Hongarije, en enkele transitie-landen zoals Zuid-Afrika en Rusland. De samenwerking met Rusland zal in 1999 worden geëvalueerd. Het beleid is er op gericht met een beperkt aantal landen een resultaatgerichte samenwerking op te bouwen.

• j. 

  Sport

Algemeen

In het Regeerakkoord is afgesproken dat het sportbudget in 2002 zal zijn verdubbeld ten opzichte van het jaar 1998, hetgeen neerkomt op een extra bedrag van f 55 miljoen. Deze gelden zullen ten goede komen aan het stimuleren van de breedtesporten (waaronder gehandicaptensport en het verbeteren van de ondersteuning van de verenigingen door de nationale sportbonden) en aan het bevorderen van de topsport. De kabinetsnota Wat Sport Beweegt van 11 november 1996 (Kamerstukken II, 1996–1997, 25 125, nrs. 1 en 2) vormt het uitgangspunt voor het sportbeleid van het kabinet voor de komende jaren. Met de uitvoering van de nota is dit jaar een begin gemaakt, onder meer door het opstellen van een Plan van Aanpak, dat inmiddels door de Tweede Kamer is aanvaard. Bij de totstandkoming van het Plan van Aanpak hebben, evenals bij de sportnota, andere ministeries en de beleidspartners (NOC*NSF, Landelijke

Contactraad (LC), VNG, IPO) een belangrijke rol gespeeld. Ook bij de verdere invulling en uitvoering worden de collegaministeries en -beleidspartners nauw betrokken. VWS speelt hierbij een initiërende, stimulerende en coördinerende rol.

Het kabinet wil de komende jaren aandacht vragen voor het versterken van de sportinfrastructuur op lokaal niveau. Gemeenten zullen meer gestimuleerd worden om de lokale sportinfrastructuur te versterken en sport een vooraanstaande plaats te geven binnen het gemeentelijk beleid. De mogelijkheden van de SZW-regeling om extra werkgelegenheid voor langdurig werklozen te realiseren zal hierbij worden betrokken. Met een en ander is via het Manifest Sport, dat in samenwerking met de landelijke beleidspartners tot stand is gekomen, in 1998 een begin gemaakt. Om dit proces te versnellen zal een deel van de extra middelen op het sport-budget hiervoor worden ingezet.

Kwaliteit lokale infrastructuur

In de nota Wat sport beweegt en het daaruit voortvloeiende Plan van aanpak is ruim aandacht besteed aan het thema «het sportaanbod». Wil het sportaanbod aan de vraag van de bevolking kunnen blijven beantwoorden, dan zal in de komende periode een kwaliteitsimpuls in de lokale infrastructuur van de georganiseerde (verenigings)sport, de andersgeorganiseerde sport en de ongeorganiseerde sport nodig zijn. Deze kwaliteitsimpuls zal gericht zijn op de verbetering van de ondersteuning van sporters en sportaanbieders en mede gebaseerd zijn op de uitkomsten van het gestarte sportinfrastructuur (SPIN)project. De inrichting van dit beleid zal in nauw overleg met de – ook lokale – beleidspartners plaats vinden. In relatie tot wat in de sportnota en het plan van aanpak is uiteengezet, zal de beleidsintensivering in de komende jaren ook hierop betrekking hebben.

Topsport

In 1998 wordt aan de Tweede Kamer een nota Topsport aangeboden. Accenten in de beleidsintensivering zijn onder meer talentontwikkeling, de rechts- en fiscale positie van de topsporter, nazorg van topsporters, flexibilisering van de studie en wetenschappelijke kennis ten bate van de topsport. Ook wordt onderzocht wat de mogelijkheden zijn om het Fonds voor de Topsporter aan te wenden voor een (tijdelijk) basisinkomen voor topsporters. Een en ander wordt uiteraard in nauwe afstemming met NOC*NSF ontwikkeld.

Euro 2000

Met het oog op de voorbereiding van het EK voetbal in 2000 in Nederland en België richten de activiteiten van VWS, binnen het kader van de nationale projectgroep Euro 2000, zich voornamelijk op het ontwikkelen en uitvoeren van een flankerend beleid, gericht op evenementen,

supportersvervoer en accommodaties.

De beschikbare middelen worden aangewend voor de uitvoering van het in 1998 hierover opgestelde plan van aanpak.

(Voetbal)vandalisme

Ter bestrijding van voetbalvandalisme- en geweld wordt een aantal maatregelen getroffen. Met alle betrokken partijen is afgesproken om tot een gezamenlijke aanpak te komen. In samenwerking met de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB) wordt een start gemaakt met een aantal projecten op het terrein van het sociaal preventief supportersbeleid op lokaal niveau. Verder zal de invoering van de persoonsgebonden clubcard (met ingang van 1 augustus 1999) bij alle Betaald Voetbal Organisaties worden gemonitord. Met de KNVB en andere betrokken partijen zal overleg worden gevoerd over de versterking van de samenhang in de te treffen maatregelen.

Sportmedisch; sportveiligheid

Het beleid is erop gericht de positieve bijdrage van sportief bewegen aan de gezondheid zo veel mogelijk te benutten. In het kader van de meerjarige actie «Nederland in Beweging» zal in de komende periode naast aandacht voor ouderen en jeugd, meer aandacht worden besteed aan werknemers. Het beleid met betrekking tot de sportletsels en de veiligheid in de sport wordt voortgezet, mede in relatie tot de nota «Veilig thuis».

Het bevorderen van de bereikbaarheid en kwaliteit van de sportmedische zorg wordt gecontinueerd. Een nauwere samenwerking tussen de verschillende (para)medische disciplines wordt nagestreefd. Conform de aanbevelingen van de VTV-1997 en het gestelde in de nota Wat Sport beweegt, zal alcoholmatiging en rookontmoediging binnen de sport aandacht krijgen.

Het dopingbeleid wordt geïntensiveerd. Gestreefd wordt naar een centrale aanpak van dopingcontroles. Gerichte voorlichting aan groepen binnen en buiten de georganiseerde sport wordt voortgezet.

Jeugd in Beweging

Het project Jeugd in Beweging (JiB) gaat in het nieuwe begrotingsjaar haar derde projectjaar in. Daarbij zal het accent in de uitvoering van het project verschuiven van vernieuwing en ontwikkeling naar overdracht en implementatie. De ondersteuning van JiB zal in samenwerking met het Ministerie van OC&W worden gecontinueerd.

Sport, Tolerantie en Fair Play

Met medewerking van een groot aantal sportbonden en topsporters is in 1998 de landelijke campagne «De sport staat op het spel» gelanceerd als onderdeel van het project Sport, Tolerantie en Fair Play (STFP). In 1999 zal de uitvoering daarvan worden ondersteund.

Ook op internationaal niveau zal Nederland in het kader van de Raad van Europa zijn inbreng blijven leveren.

Vrijwilligers

Sporten en het begeleiden van sporters leidt tot voldoening en zelfrespect. Daarom zal in de komende jaren aandacht worden besteed aan het vrijwilligerswerkbeleid in de sport. Naast de uitvoering van de motie Essers (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 600 XVI, nr. 34) met betrekking tot het jeugdvrijwilligerswerk in de sport, zullen de mogelijkheden worden onderzocht om de positie van de sportvrijwilligers te verbeteren.

Participatie

Het participatiebeleid zal zich blijven richten op het tegengaan van bewegingsarmoede, in het bijzonder voor groepen die achterblijven in sportdeelneming. Hiertoe wordt specifiek beleid gevoerd. Het beleid op het gebied van vrouw en sport wordt voortgezet. Het beleid op het gebied van sport door gehandicapten zal worden geïntensiveerd.

Internationaal

Van oudsher heeft internationale samenwerking tussen overheden op het gebied van de sport plaats in het kader van de Raad van Europa. Daarnaast neemt het belang van de Europese Unie toe vanwege het toenemend aantal raakvlakken van andere beleidssectoren met sport. Op bilateraal niveau wordt intensief samengewerkt met Zuid-Afrika, Indonesië en China op basis van met deze landen gesloten Memoranda of Understanding.

In nauwe samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft sport inmiddels een plaats gekregen in het Nederlandse ontwikkelingssa-menwerkingsbeleid. De in 1998 aan de Tweede Kamer aangeboden beleidsnotitie «Sport in ontwikkeling: samenspel scoort» vormt hiervoor de basis (Kamerstukken II, 1997–1998, 26 030, nr. 1). Ten aanzien van de grote sportevenementen zal in overleg met de georganiseerde sport een planning worden gemaakt. Mede in dit verband worden bestuurders van sportbonden ondersteund bij het functioneren in internationale besturen. Hierover zijn inmiddels in 1998 ook afspraken gemaakt met NOC*NSF in het kader van de SNS-financiering.

• k. 

  Verzetsdeelnemers, vervolgden en burgeroorlogsgetroffenen

Algemeen

Demografische ontwikkelingen leiden geleidelijk tot een krimpsituatie in grote delen van de sector oorlogsgetroffenen. Het beleidsmatige antwoord hierop is het centraal stellen van de noodzaak van continuïteit en kwaliteit van de dienstverlening. Op het terrein van de materiële dienstverlening (verstrekken van pensioenen, uitkeringen en voorzieningen) gaat het daarbij vooral om het stimuleren en faciliteren van tijdige organisatorische aanpassingen. Daarnaast is samenwerking tussen de begeleidende instellingen en tussen andere organisaties die zich bezig houden met dienstverlening aan oorlogsgetroffenen een belangrijke optie.

Handhaving van de rust op het terrein van de wetgeving voor oorlogsgetroffenen blijft een belangrijke pijler onder het beleid. Dit is de beste manier om de WOII-getroffenen rust en zekerheid te bieden.

Op het terrein van het (jeugd)voorlichtingsbeleid wordt het projectenbeleid verder uitgebouwd. De problematiek rondom tegoeden uit de Tweede Wereldoorlog en de verdeling van de zogeheten Vierde Tranche Goudpool behoeft veel aandacht.

Pensioen- en Uitkeringsraad en begeleidende instellingen

De werklast van de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR) daalt naar verwachting in de komende jaren met ca. 5% per jaar. Het jaarlijks aantal toegekende nieuwe aanvragen voor een uitkering of een pensioen van ca. 1 200 weegt niet meer op tegen de vermindering door demografische oorzaken van het bestaande bestand uitkeringsgerechtigden. Basis voor deze verwachting is de rapportage uit maart 1998 van het Instituut voor Onderzoek van Overheidsuitgaven (IOO), waarin actuele scenario’s worden geschetst voor de werklastontwikkeling van de PUR (Instituut voor Onderzoek van Overheidsuitgaven, Actualisatie toekomstscenario’s voor aanspraken op de Wuv, maart 1998; Idem, Actualisatie aanspraken Wubo).

De geschetste ontwikkelingen leggen een grote druk op de PUR. Afbouw en flexibilisering van de uitvoeringsorganisatie onder de strikte randvoorwaarde van continuïteit en kwaliteit van de dienstverlening aan de (veelal kwetsbare) clienten, is een lastig traject dat grote stuurmanskunst vraagt van het PUR-management. De PUR zal een meerjarig beleidskader opstellen waarin het afbouwtraject (inclusief sociaal plan) nader wordt ingevuld. Het spreekt vanzelf dat de PUR in dit proces waar mogelijk en nodig zal worden ondersteund.

Met ingang van het begrotingsjaar 1998 geldt voor de PUR een vernieuwd systeem van outputbudgettering. Circa 90% van de uitvoeringskosten wordt vanaf dat jaar op een prijs-per-product-basis gefinancierd. Door de werking van het nieuwe (vereenvoudigde) model zijn budget en werklast ook in dynamisch opzicht beter op elkaar afgestemd. De verbeterde financiële verhouding PUR-VWS werkt positief door naar de toezicht-relatie. Immers, omdat de bekostigingssystematiek zorgt voor transparante en reële (tevens «uitdagende») financiële kaders, kan het toezicht zich concentreren op de resultaten van de dienstverlening.

Ook bij de begeleidende instellingen is sprake van afnemende werklast. In verband hiermee is in 1996 een proces op gang gebracht tot bundeling van de aan de wettelijke (rapportage) taken en de erkende taken verbonden werkzaamheden van de begeleidende instellingen, behoudens de Stichting Joods Maatschappelijk Werk, in een centrale organisatie (Stichting Boog). Dit proces is beëindigd omdat de betrokken organisaties vreesden dat hun identiteiten in een dergelijke constructie onvoldoende tot uitdrukking zouden komen en omdat zij zich niet konden vinden in de door de Algemene wet bestuursrecht gedicteerde vormgeving van de financiering van de nieuwe organisatie waar het de uitvoering van de erkende taak betrof.

Het niet totstandkomen van een samenwerkingsverband voor het maatschappelijk werk, laat onverlet de reeds meerdere malen aan de Tweede Kamer voorgelegde doelstelling om het categoriaal maatschappelijk werk per uiterlijk 2005 in de algemene hulpverlening te integreren. Ook voor de wettelijke rapportagetaak blijft het streven gericht op concentratie. In dit verband wordt de mogelijkheid onderzocht van bundeling van deze taak bij de PUR.

Overige dienstverlening aan oorlogsgetroffenen

De afname van de doelgroep leidt ook bij de Stichting Informati een Coördinatie-Orgaan Dienstverlening Oorlogsgetroffenen (ICODO) tot een daling van de werklast. Een belangrijke vraag in dit verband is hoe de door het ICODO opgebouwde ervaring met door de Tweede Wereldoorlog getroffenen kan worden benut bij de hulpverlening aan slachtoffers van hedendaags oorlogsgeweld. Het ICODO participeert in een overleg dat als doel heeft te komen tot een betere hulpverlening aan getraumatiseerde asielzoekers en vluchtelingen via een probleemgerichte ondersteuning. Het positioneren van het ICODO vormt daarbij een afgeleide doelstelling. Het is de bedoeling dat de betrokken organisaties – naast het ICODO zijn dat Stichting Pharos, Stichting Centrum ’45, Vluchtelingen-Organisaties Nederland en VluchtelingenWerk Nederland – in 1998 een gezamenlijk voorstel indienen voor de vormgeving van de ondersteuning van de hulpverlening. Anticiperend hierop zijn tussen de verschillende organisaties reeds samenwerkingsvormen ontwikkeld en in praktijk gebracht. Over de afloop van het lopende proces en de beleidsvoornemens terzake zal de Tweede Kamer nog dit jaar worden geïnformeerd.

Beleid Jeugdvoorlichting WOII-heden

Inzake op jongeren gerichte voorlichtingsprojecten over de Tweede Wereldoorlog in relatie tot het heden is in een brief aan de Tweede Kamer van 18 december 1997 (Kamerstukken II, 1997–1998, 20 454, nr. 43) het te voeren beleid uiteengezet. Het voor deze projecten beschikbare budget zal in de periode tot 2003 jaarlijks worden verruimd. De middelen hiertoe komen mede beschikbaar door de beëindiging, respectievelijk gefaseerde afbouw, van de structurele subsidies aan oorlogs- en verzetsmusea. Het streven is om een toetsingscommissie van externe deskundigen in te stellen voor advisering over projectvoorstellen.

In 1997 is een inventariserend onderzoek gestart naar de wijze waarop in België, Denemarken, Duitsland en Frankrijk jongeren worden voorgelicht over de Tweede Wereldoorlog en naar het beleid dat de overheden in deze landen voeren ten aanzien van dit onderwerp. Mogelijk zullen de uitkomsten van dit onderzoek aanknopingspunten bieden voor beleidsaanpassing.

In het kader van de Jeugdvoorlichting WOII-heden nemen de herinneringscentra in Westerbork en Vught een bijzondere positie in. Naast de subsidiëring van deze instellingen, ben ik eveneens bereid tot structurele subsidiëring van een op te richten Indisch Herinneringscentrum. De verwachting is dat dit binnen twee jaar kan worden gerealiseerd.

Project Tegoeden Tweede Wereldoorlog

In de loop van 1997 is het onderwerp Tegoeden Tweede Wereldoorlog in het middelpunt van de belangstelling komen te staan. Kwesties als de bestemming van de vierde tranche goudpool, de vondst van het Liro-archief, het na-oorlogs rechtsherstel en wijze van opvang van oorlogsslachtoffers hadden en hebben nog steeds een brede publieke aandacht. Er zijn inmiddels diverse onderzoekscommissies op verschillende terreinen werkzaam. Eind 1997 en begin 1998 is een aantal kabinetsbesluiten genomen over de toedeling van de verantwoordelijkheid aan mijn ministerie van een aantal aspecten uit het totale complex Tegoeden Tweede Wereldoorlog. Voor de uitvoering is in het voorjaar 1998 een project gestart, waaronder de volgende deelprojecten vallen. – Onderzoek Indische Tegoeden

Op 3 februari 1998 heb ik de Begeleidingscommissie Onderzoek Indische Tegoeden ingesteld, ter begeleiding van een eerste verkennend onderzoek naar door de Japanse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog in het voormalig Nederlands-Indië in beslag genomen particuliere Nederlandse bank- en verzekeringstegoeden. Ten behoeve van de registratie en inventarisatie van documenten of ander materiaal waarover particulieren nog beschikken is tevens een meldpunt ingericht. Het totale onderzoek zal naar verwachting lopen tot eind 1999, waarna ik de Tweede Kamer over de resultaten zal informeren. – Verdeling Vierde Tranche Goudpool

Uit de zogenaamde monetaire goudpool komt circa f 20 miljoen terug naar Nederland. Het kabinet heeft op 19 december 1997 besloten deze laatste tranche van het Tripartite Goud Commissie-goud niet langer een monetaire bestemming te geven, maar deze door middel van projectuitkeringen te reserveren voor slachtoffers in Nederland van de Nazi-vervolging die gericht was op vernietiging. Ik stel een klein onafhankelijk adviescollege in, dat mij zal adviseren over binnengekomen projectvoorstellen. Naar verwachting zullen organisaties gedurende een half jaar de tijd krijgen om een projectvoorstel in te dienen. Begin 1999 zal het adviescollege de voorstellen aan de hand van de beoordelingscriteria en gebruikelijke subsidievoorwaarden van een advies voorzien. Na uitvoering van een marginale ambtelijke toets wordt een beslissing op de aanvraag genomen. – Internationale aangelegenheden

Op 19 december 1997 is door het kabinet besloten tot het ter beschikking stellen van f 20 miljoen, ten laste van de begroting van het Ministerie van Financiën, aan het internationale «Shoah»-fonds.

Doelstelling van dit fonds is het geven van financiële steun aan behoeftige Nazi-slachtoffers die weinig compensatie hebben ontvangen en het ondersteunen van projecten ten behoeve van de door Nazi-vervolging zwaarst getroffen gemeenschappen. Wat betreft de uitvoeringsprocedure van de Nederlandse bijdrage ben ik voornemens in beginsel aan te sluiten bij de methode zoals die gehanteerd wordt bij de verdeling van de nationale bestemming van de vierde tranche goudpool.

Daarnaast wordt er een belangrijke bijdrage geleverd aan de voorlichting aan buitenlandse regeringsvertegenwoordigers en organisaties over hetgeen Nederland na de oorlog tot stand heeft gebracht op het gebied van de materiële en vooral immateriële hulpverlening aan vervolgingsslachtoffers, herdenking en viering en jeugdvoorlichtings-activiteiten.

• l. 

  Informatiebeleid

Informatiebeleid

In het Regeerakkoord staat dat de ontwikkeling van elektronische communicatie en het elektronisch patiëntendossier in de zorgsector zal worden geïntensiveerd en dat wettelijke maatregelen en gedragscodes moeten worden ontwikkeld ter bescherming van de privacy van patiënten. IT biedt kansen, maar ook bedreigingen. Dezelfde patiënteninformatie wordt vele malen opnieuw vastgelegd, en deze informatie is nog onvoldoende toegankelijk voor zorgverleners, en voor onderzoeks- en beleidsdoeleinden. De patiënt weet niet goed welke informatie over hem is verzameld en hoe hij die informatie kan krijgen. Verstandig gebruik van IT kan hierin veel verbetering brengen en kan bovendien de samenwerking tussen hulpverleners bevorderen. Het in opdracht van VWS door ZorgOnderzoek Nederland uitgevoerde programma Informatie- en Communicatietechnologie in de Zorgsector, met het elektronisch patiëntendossier als hoofdthema, is nu in de fase dat concrete projectvoorstellen kunnen worden geformuleerd en geselecteerd.

Vooralsnog is het VWS-beleid om ontwikkelingen in het veld te faciliteren en randvoorwaarden te stellen. Belangrijke randvoorwaarden zijn: privacybescherming, oplossing van de problemen rond de patiëntidentificatie en standaardisatie. De komende tijd wordt nagaan of, en zo ja hoe het RINIS-concept (Routerings Instituut voor Nationale Informatiestromen) kan worden toegepast in de zorgsector. Voor standaardisatie van de informatievoorziening in de zorg zijn middelen vrijgemaakt. Met het Coördinatiepunt Standaardisatie Informatievoorziening in de Zorg en een beleidscommissie Informatievoorziening in de Zorg bij het Nederlands Normalisatie-instituut zal standaardisatiebeleid ontwikkeld worden met goede aansluiting op internationale standaardisatie.

De chipkaart en de elektronische snelweg zijn complementaire, elkaar versterkende delen van een infrastructuur. VWS zal met SZW de mogelijkheid verkennen van een chipkaart die zowel voor de zorg als voor de SZW-sector gebruikt kan worden, waarmee het draagvlak voor de kosten van ontwikkeling en invoering van zo’n kaart worden verbreed. De SZW-sector zelf heeft geen natuurlijk kader waarin de chipkaart kan worden uitgereikt, maar als blijkt dat een eventueel in het kader van zorgverzekering uit te geven kaart ook kan bijdragen aan de doelmatigheid van uitvoeringsprocessen in de SZW-sector, kan het draagvlak voor de kosten van ontwikkeling en invoering van zo’n kaart worden verbreed.

In de tweede fase van het Nationaal Actieprogramma Elektronische Snelwegen zal nadrukkelijk IT in de zorg als onderwerp naar voren worden geschoven. Tevens is aandacht gevraagd voor sociale informatie aan burgers als een belangrijk speerpunt van dit actieprogramma. VWS overlegt met het Ministerie van BZK over het voornemen om in de tweede fase van Overheidsloket 2000 (1999–2002) de realisatie van lokale VWS-loketten te stimuleren. Ook hierbij gaat het om sociale informatie aan burgers en om toepassing van IT.

De informatievoorziening ten behoeve van de beleidscyclus van VWS komt aan de orde in de bijlage over informatievoorziening in het JOZ. De informatievoorziening ten behoeve van het VWS-beleid is immers in belangrijke mate afhankelijk van de informatievoorziening in de zorgsector.

Millenniumvraagstuk

De aanpak van het millenniumvraagstuk is primair de eigen verantwoordelijkheid van instellingen en instanties en van de ZBO’s. VWS heeft op basis van een risicoanalyse van de gevolgen van het millenniumvraagstuk de nadruk gelegd op het faciliteren van een goede aanpak binnen het VWS-veld. Hiertoe is het Millennium Platform Zorg (MPZ) in het leven geroepen, dat het zorgveld ondersteunt en op kwartaalbasis over de stand van zaken in de zorgsector rapporteert.

Daarnaast monitort VWS de aanpak van de millenniumproblematiek van de ZBO’s waarvoor de Minister van VWS verantwoordelijkheid draagt. De voortgangsbewaking van de ZBO’s kent een gedifferentieerde aanpak, afhankelijk van de risico’s.

Binnen het Ministerie van VWS zelf, inclusief de inspecties en het RIVM, zijn 1751 vitale objecten geïdentificeerd. Hiervan zijn acht objecten als «maatschappelijk vitaal» gekwalificeerd. VWS heeft in november 1997 een projectorganisatie opgericht om het gehele proces aan te sturen. Over de voortgang wordt aan de Tweede Kamer gerapporteerd door middel van de kwartaalrapportages van de Minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid. Eventuele afwijkingen van de vastgestelde planning in risicosectoren, maatschappelijk vitale zbo’s en maatschappelijk vitale VWS-systemen dient maandelijks aan de Ministerraad te worden gerapporteerd.

• 1. 

  VWS-veld

Instellingen en beroepsbeoefenaars in het VWS-veld zijn zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van de dienstverlening en dus (financieel en inhoudelijk) voor de oplossing van het millenniumvraagstuk in hun organisatie. De minister kan worden aangesproken op de activiteiten die zij heeft ondernomen om het VWS-veld te activeren. De Tweede Kamer is al eerder geïnformeerd over de berichtgeving aan het veld, het pilotpro-ject in het Antonius Ziekenhuis en de oprichting van het Millennium Platform Zorg (MPZ) eind 1997. Het MPZ richt zich op de risicosectoren in het VWS-veld; het maakt een onderscheid in acht sectoren: – de ziekenhuiszorg en medisch specialisten; – de ouderen- en verpleeghuiszorg; – de thuiszorg en entadministraties; – de gehandicaptenzorg en revalidatiecentra; – de eerstelijnszorg (huisartsen, apothekers, ambulancevervoer,

artsenlaboratoria en trombosediensten); – de genees- en hulpmiddelenvoorziening; – de geestelijke gezondheidszorg; – zorgverzekeraars, gezondheidscentra, fysiotherapeuten, GG en GD-en,

bloed- en spermabanken en tandartsen. Het MPZ heeft tot taak om de instellingen en beroepsbeoefenaars te informeren en ondersteunen, de aanpak te coördineren en de voortgang binnen de sector te monitoren. Hiervoor is voor het jaar 1999 een bedrag van f 34 miljoen uitgetrokken. Inmiddels zijn in acht zorgsectoren pilotprojecten uitgevoerd, op basis waarvan een sectorale normplanning is vastgesteld. De resultaten van de pilots zijn begin 1998 (ziekenhuizen) en medio 1998 (overige sectoren) in ledenvergaderingen van de betreffende koepels uitgedragen. Het MPZ heeft in iedere sector projectleiders geschoold in een standaardaanpak, waarbij de normplanning van het MPZ wordt uitgedragen. Tevens richt het MPZ zich op de communicatie met het veld en de patiënten (internet, brochures en kwartaalkrant). Daarnaast draagt het MPZ zorg voor een gecoördineerde leveranciersaanpak. leder kwartaal zijn er enquêtes naar de stand van zaken bij de zorginstellingen, waarvan de resultaten aan het Ministerie van VWS worden gerapporteerd. Uit de rapportage over het tweede kwartaal 1998 komt het globale beeld naar voren dat de instellingen voor meer dan de helft op deze normplanning liggen of daarop vooruitlopen. De grootste risicosector (ziekenhuizen) is als eerste door het MPZ benaderd en ligt op schema. Om de kwaliteit van de rapportages te kunnen beoordelen, biedt het MPZ de betreffende instellingen gratis audits aan in de tweede helft van 1998. Voor de 25 000 vrije-beroepsbeoefenaars geldt een enigszins afwijkende aanpak, waarbij het accent ligt op aansturing via bestaande regionale samenwerkingsverbanden. Onwillige instellingen worden eerst door het projectbureau benaderd, daarna via (de voorzitters van) de koepelorganisaties. Ten slotte kan de Inspectie Gezondheidszorg (IGZ) worden ingeschakeld, die extra capaciteit toegewezen heeft gekregen voor een verscherpt toezicht. Hiervoor is voor het jaar 1999 een bedrag van f 0,6 miljoen ter beschikking gesteld. MPZ en VWS voeren driemaandelijks overleg op bestuurlijk niveau en maandelijks op operationeel niveau. De prioriteit is hiermee gelegd bij het monitoren van sectoren waarbij disfunctioneren de veiligheid of gezondheid van de burgers in gevaar komt.

Het overige VWS-veld is geïnformeerd over de wenselijkheid om het millenniumvraagstuk voortvarend aan te pakken. Hier vindt echter geen rapportage over de voortgang plaats.

• 2. 

  ZBO’s

VWS maakt ten aanzien van de ZBO’s die onder de verantwoordelijkheid van de minister van VWS vallen, onderscheid tussen ZBO’s die actief worden gevolgd, ZBO’s die op afstand worden gevolgd omdat zij reeds aan andere ministeries rapporteren en ZBO’s waar met een garantieverklaring van het bestuur genoegen wordt genomen. Deze laatste categorie ZBO’s betreft kleine organisaties met geen of weinig informatietechnologie waarvan een verstoring van de bedrijfsvoering geen of nauwelijks maatschappelijke effecten zal hebben. Hoewel het functioneren van ZBO’s geen directe invloed heeft op de gezondheid of veiligheid van de burgers, zijn de producten van een aantal ZBO’s echter essentieel voor het functioneren van het maatschappelijk bestel. Deze ZBO’s worden dan ook actief gevolgd en dienen te rapporteren over plannen van aanpak, voortgang en kwaliteitsbewaking.

• 3. 

  VWS-intern

Binnen het VWS-kerndepartement zijn vier maatschappelijk vitale systemen geïdentificeerd. Deze zijn het financiële systeem IFIS, de geneesmiddelenregistratiesystemen die de basis vormen voor het prijsbeleid, de registratiesystemen voor de orgaandonatie en de Basiswerkplek in de per november 1998 te betrekken nieuwbouw. De eerste drie systemen zullen uiterlijk 1 november 1998 conform de binnen de overheid geldende normplanning millenniumbestendig zijn. VWS stapt voor de Basiswerkplek over op geheel nieuwe (millenniumbestendige) soft- en hardware. De nu bij de medewerkers in gebruik zijnde software moet naar dit nieuwe «platform» worden overgezet. Dit zal voor 1

november 1998 het geval zijn. Volgens de planning zal de basiswerkplek per 1 mei 1999 volledig geïmplementeerd zijn, inclusief de benodigde scholing.

Bij het RIVM zijn vier systemen als «maatschappelijk vitaal» bestempeld: het vergiftigingeninformatiecentrum, het luchtmeetnet, het stralingsmeetnet en de vaccinproductie en -opslag. Bij het stralingsmeetnet is in overleg met BZK (opdrachtgever) een planning vastgesteld, gericht op het bereiken van millenniumbestendigheid op 1 april 1999. De Rijks Gebouwen Dienst (RGD) heeft de panden van het RIVM als vitale panden aangemerkt.

Voor de aanpak van de Millenniumproblematiek bij het Ministerie van VWS is voor het jaar 1999 een extra bedrag van f 7,8 miljoen ter beschikking gesteld (inclusief de projectorganisatie). Via herprioritering zijn overige gelden gevonden.

• 4. 

  Projectaanpak

Voor de aanpak van het millenniumvraagstuk is op 3 november 1997 het Project Millenniumvraagstuk VWS gestart. Het project heeft ten doel om de eerstverantwoordelijken binnen het VWS-veld, de VWS-ZBO’s en VWS-intern te faciliteren en ondersteunen bij hun aanpak, de voortgang te monitoren en de kwaliteit te bewaken. Het project Millenniumvraagstuk verwerkt de rapportages van het Millennium Platform Zorg, de ZBO’s en VWS-intern tot een totaalrapportage, die via het coördinerende Ministerie van BZK periodiek aan de Tweede Kamer wordt aangeboden.

• m. 

  Onderzoeksbeleid

In het afgelopen jaar werden de werkzaamheden van de intermediaire organisatie ZorgOnderzoek Nederland verder uitgebouwd. (Deel)-programma’s kwamen tot stand op het terrein van zorg, preventie, patiënten/consumenten en verslaving. Tevens werd de Wet op de organisatie ZorgOnderzoek Nederland aanvaard, waardoor deze organisatie vanaf 1 juli 1998 een wettelijke basis heeft. De Wet op het Praeventie-fonds is op hetzelfde tijdstip ingetrokken.

Het programma volksgezondheid en zorg kent in 1999 wederom de volgende aandachtsgebieden:

• 1. 

  Staat van de volksgezondheid, de zorg en het zorgstelsel;

• 2. 

  Financiering en structuur van het zorgsysteem;

• 3. 

  Kwaliteit en doelmatigheid;

• 4. 

  Preventie, bescherming en ziektebestrijding;

• 5. 

  Patiënten- en consumentenbeleid;

• 6. 

  Ethische en juridische zaken;

• 7. 

  Internationaal.

Deze aandachtsgebieden vinden voor het overgrote deel hun uitwerking in opdrachten aan de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), de Nationale Commissie Chronisch Zieken, het Aidsfonds, het Landelijk Centrum Verpleging en Verzorging en ZorgOnder-zoek Nederland. Tussen laatstgenoemde organisatie en het gebiedsbestuur Medische Wetenschappen van NWO is in toenemende mate sprake van samenwerking, zo blijkt uit een evaluatie van beide organisaties, die begin 1998 aan de ministeries van OC&W en VWS werd gezonden. Ook met andere intermediairen en onderzoeksinstituten krijgt de samenwerking steeds meer gestalte, onder meer op het gebied van kwaliteitstoetsing en implementatie.

Gezien de gerichtheid van het Gebiedsbestuur Medische Wetenschappen van NWO op het medisch-wetenschappelijk onderzoek zal ontwikkelingsgeneeskunde, zoals reeds eerder was aangekondigd in het standpunt op het advies BAGO 2 van de Raad voor Gezondheidsonderzoek (RGO), worden ondergebracht bij NWO. De Ziekenfondsraad zal, gezien de wettelijke taak ten aanzien van het verzekerdenpakket, zijn deskundigheid in de nieuwe commissie ontwikkelingsgeneeskunde kunnen inbrengen. Over hoofdlijnen van MTA-onderzoeksresultaten zal de RGO mij in de eerste helft van 1999 advies uitbrengen.

Naast een programmatische aanpak blijft er ook in 1999 in de praktijk behoefte bestaan aan een beperkt volume «ad-hoc onderzoek» in de beleidsvoorbereidende en evaluerende sfeer. Dergelijke projecten zullen door het ministerie zelf worden uitgezet. Tenslotte zij opgemerkt dat de complexe besluitvorming over het vijfde Kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling voor de periode 1998–2002 van de Europese Unie in de loop van dit jaar wordt afgerond. Het kaderprogramma is voor meerdere VWS-beleidsvelden interessant te noemen.

Voor het beleidsgerichte onderzoek op het terrein van welzijn vormt de vier-jarige welzijnsnota het kader waarbinnen onderzoek wordt geprogrammeerd. In het recent uitgebrachte eerste deel van de nieuwe welzijnsnota «De terugblik» wordt over die programmering onder meer het volgende gesteld.

De onderzoeksinstellingen waarmee het ministerie subsidierelaties onderhoudt hebben de afgelopen periode een duidelijker wetenschappelijke taakverdeling ontwikkeld. Er is meer afstemming gekomen tussen het theorie-gerichte onderzoek (bijvoorbeeld de NWO stimuleringsprogramma’s Ethiek & Beleid en Sociale Cohesie), het strategische onderzoek (bijvoorbeeld het onderzoeksprogramma van de onderzoekschool Arbeid, Welzijn en Sociaal-economisch Bestuur) en het toegepaste en beleidsondersteunende onderzoek zoals dat wordt uitgevoerd door het Verwey-Jonker Instituut.

De taakverdeling positionering heeft daarnaast te maken met de relatie tussen onderzoekinstellingen en andere instellingen uit de landelijke infrastructuur voor welzijn en zorg. Met name bij het toegepaste en beleidsgerichte onderzoek, zo wordt gesteld, is het moeilijk om de grenzen scherp te trekken met werkontwikkeling, beleidsadvisering of het opzetten van experimenten. Door het bevorderen van samenwerkingsverbanden tussen instituten, met inachtneming van de eigen professionaliteit, moet de benutting van onderzoek voor het werk van andere instellingen verbeterd worden en is overlap te vermijden.

De voorstellen voor versterking van de samenhang, alsmede de centrale thema’s en onderwerpen voor onderzoek voor de komende periode, zullen een plaats krijgen in het tweede deel van de uit te brengen welzijnsnota.

• n. 

  Internationaal beleid

De toenemende internationalisering van de terreinen volksgezondheid, welzijn en sport maakt een herkenbaar en samenhangend internationaal beleid van VWS noodzakelijk. Een centrale eenheid binnen VWS is verantwoordelijk voor de afstemming en regievoering van het internationaal beleid en de ondersteuning van de beleidsdirecties bij hun internationale werkzaamheden. In overleg met de beleidsdirecties wordt getracht de VWS betrokkenheid bij relevante internationale ontwikkelingen en besluiten gestalte te geven binnen de kaders voor multilaterale en bilaterale samenwerking.

De toenemende betrokkenheid van VWS bij internationale aangelegenheden vraagt ook een evenredige presentie en representatie van VWS in het buitenland. Daarom wordt de aanwezigheid van VWS medewerkers in het buitenland bij supra- en internationale organisaties het komend jaar versterkt door detacheringen en stages bij bijvoorbeeld de OESO te Parijs en de VN/WHO te Genève.

Multilaterale Samenwerking

• a. 

  Europese Unie

In multilateraal verband is vooral de Europese Unie voor VWS van belang. De agenda’s van de zittingen van de Raad van de EU (bijvoorbeeld de Interne Markt Raad) bevat ook regelmatig VWS-onderwerpen zoals voedselveiligheid en geneesmiddelen. Zo heeft VWS een sterke betrokkenheid bij de veiligheid en samenstelling van het levensmiddelenaanbod via bijvoorbeeld deelname aan internationaal overleg hierover, dat vooral in EU-verband en in de Codex Alimentarius (WHO/FAO) plaatsvindt. Het ministerie streeft ernaar de consument, via internationale afspraken, een hoog beschermingsniveau te bieden en keuzevrijheid te garanderen op punten waar de consumenten grote zorgen tot uitdrukking brengen, zoals bijvoorbeeld bij genetisch veranderde voedingsmiddelen. Het Groenboek Levensmiddelen van de Europese Commissie zal hopelijk uitmonden in een EG-ontwerprichtlijn waarin de belangrijkste elementen van de levensmiddelenwetgeving worden samengebracht. VWS zal actief bijdragen aan de totstandkoming van een richtlijn. Bovendien vindt elk half jaar de vergadering van de Raad van Ministers van Volksgezondheid plaats waarin de meest uiteenlopende volksgezondheidsonderwerpen aan de orde komen. Voorafgaand aan deze Gezondheid Raad overlegt de Minister van VWS met de Tweede Kamer over de agenda.

Regelmatig vergadert ook de Raad van Ministers voor Jeugdzaken, waaraan de Staatssecretaris van VWS namens Nederland deelneemt. Afgelopen jaar is bijvoorbeeld veel tijd besteed aan het oprichten van een nieuwe Europese Vrijwilligersdienst voor Jongeren. De VWS-onderwerpen binnen het sociaal (welzijns) beleid van de EU komen aan de orde in de Sociale Raad. In overleg met het Ministerie van SZW en de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiger bij de EU probeert VWS zijn belangen, zoals bijvoorbeeld op het terrein van gehandicaptenbeleid en sociale uitsluiting in de Sociale Raad zo goed mogelijk te laten behartigen. Het nieuwe Sociaal Actieprogramma van de Europese Unie vormt hiertoe een belangrijk aanknopingspunt. Vanuit VWS zal de aandacht met name worden gevestigd op de problematiek van «sociale inclusie», vergrijzing en bestrijding van discriminatie.

In het komend jaar zal VWS zich in de EU ook sterk maken voor tijdige gereedkoming van een Kaderprogramma voor Volksgezondheid voor de periode na 2000 – 2005. Dit is nodig omdat de verschillende EU-actieprogramma’s rond het jaar 2000 aflopen. Voor de periode na 2000 dient in de loop van de 1999 duidelijk te worden wat de uitgangspunten, aktiviteiten en prioriteiten zullen zijn voor de volksgezondheid in de Europese Unie. Deze discussie is inmiddels door de Europese Commissie gestart door middel van haar «Mededeling betreffende de ontwikkeling van het beleid op volksgezondheidsgebied in de Europese Gemeenschap» (COM 1998, 230 def. van 14 april 1998). Deze Mededeling schetst een mogelijk nieuw communautair volksgezondheidsbeleid dat is gebaseerd op drie actie-elementen, te weten: verbeteren van de informatie inzake de ontwikkeling van de volksgezondheid, snel reageren op bedreigingen voor de volksgezondheid en aanpakken van gezondheidsdeterminanten door middel van gezondheidsbevordering en ziektepreventie. Onderwerpen in verband met de uitbreiding en de integratie van gezondheidseisen in communautaire beleidsmaatregelen vallen onder elk van deze drie elementen. De Commissie wil, nadat het Verdrag van Amsterdam is geratificeerd, met nieuwe voorstellen komen. VWS zal alert zijn op een effectieve afstemming en waar mogelijk samenwerking tussen de verschillende multilaterale organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Raad van Europa, de OESO, UNESCO en andere relevante organisaties bevorderen. De opstelling van een nieuw EU-kaderprogramma voor volksgezondheid, maar ook initiatieven op het terrein van sociaal (welzijns)beleid zoals «sociale cohesie» en vele activiteiten op het terrein van sport zijn daar voorbeelden van. Dit proces van voortdurende afstemming wordt in internationaal verband vaak «rapprochement» genoemd.

In het komend jaar verdient de betrokkenheid van VWS bij het proces Agenda 2000 (ondermeer de uitbreiding van de Europese Unie met landen uit Midden Europa en Cyprus en de herziening van de financiële perspectieven van de EU voor de periode 2000 2006) bijzondere aandacht. Het gaat daarbij onder meer om het inventariseren en uitwerken van de bijdrage die VWS kan leveren aan het verlenen van steun aan de nieuwe, toetredende landen. Het is belangrijk de veldorganisaties binnen de VWS terreinen goed te informeren over de mogelijke kansen van het uitbreidingsproces voor deze organisaties.

In het kader van Agenda 2000 is door de Europese Commissie ten behoeve van de tien kandidaat-lidstaten uit Midden Europa een beroep gedaan op de Nederlandse overheid om tot een intensieve samenwerking tussen overheidsinstellingen te komen om de toetreding te vergemakkelijken en de aanpassing en toepassing van de EU regelgeving (het zgn. «acquis communautaire») te helpen tot stand te brengen. VWS zal hierop positief reageren onder meer door adequate expertise en menskracht binnen de huidige organisatie ter beschikking te stellen. Teneinde de coördinatie van de EU en de bilaterale inzet in dit pre-accessieproces te verzekeren, vindt door Buitenlandse Zaken aangestuurd interdepartementaal overleg plaats.

Het Barcelonaproces, de samenwerking tussen Noord Europese en Mediterrane landen, zal een belangrijk aandachtspunt blijven. De follow up van de «Health and Social Welfare» conferentie welke in december 1997 in samenwerking met de Europese Commissie werd georganiseerd vormt hiervoor een goed aanknopingspunt.

• b. 

  Verenigde Naties

Het Ministerie van VWS is als vakMinisterie het eerste aanspreekpunt voor WHO-aangelegenheden. Tijdens de afgelopen World Health Assembly (WHA) in mei 1998 is een nieuwe Directeur-Generaal van de WHO gekozen, de voormalig Noorse premier mevrouw Dr. Gro Harlem Brundtland. Zij is op 21 juli 1998 aangetreden. Dr. Brundtland heeft bij haar aantreden een duidelijke aanzet tot veranderingen gegeven binnen de WHO die erop gericht is de organisatie te stroomlijnen en het rendement te verbeteren. De lidstaten van de WHO steunen dit voornemen.

De definitieve opstelling en vaststelling van het nieuwe programma «Health for All» (HFA) voor na het jaar 2000, als vervolg op het oude HFA, is een belangrijke opgave voor de WHO in 1999, zowel mondiaal als voor de regio Europa.

Eind 1998 – begin 1999 zal nadere consultatie plaatsvinden met het veld over de implementatie van de nieuwe HFA voor Europa in ons land. In het kader van de review van de Sociale Top in het jaar 2000 zal VWS in 1999 actief betrokken zijn bij de voorbereiding van deze review door het Ministerie van SZW. Er zal een bijdrage worden geleverd aan de meer algemene discussie over normen en waarden in het sociale en economische beleid.

VWS zal voorts de samenwerking met de UNESCO het komend jaar concreet uitwerken aan de hand van onderwerpen zoals jeugd («early childhood development») en bio-ethiek.

• c. 

  OESO en Wereldbank

Vanuit VWS zijn de afgelopen twee jaar de contacten met de OESO en de Wereldbank geïntensiveerd. Gestreefd wordt naar een programmatische samenwerking met deze organisaties. VWS wil in 1999 met name de samenwerking met de OESO optimaler benutten.

• d. 

  Raad van Europa

De brede betrokkenheid van VWS bij de Raad van Europa op de terreinen volksgezondheid, bio-ethiek, drugspreventiebeleid, sociale cohesie, gezins- en jeugdbeleid, integratiebeleid voor migranten, sportbeleid en revalidatie van gehandicapten komt naar voren bij de implementatie van het Actieprogramma van de Tweede Top van Regeringsleiders (oktober 1997) dat op veel van deze terreinen ingaat. VWS legt bij de implementatie prioriteit bij een multidisciplinaire benadering van ethische kwesties, dat wil zeggen dat er naast de ethisch-juridische deskundigheid ook medische en sociale kennis en ervaring moet worden ingeschakeld. Daarnaast heeft de versterking van het sociaal beleid, met bijzondere aandacht voor (inter)culturele cohesie (tolerantie, vandalisme bij sport en jeugd) en sociale cohesie, voor VWS prioriteit.

In de week van 3–9 mei 1999 viert de Raad van Europa zijn vijftigjarig bestaan. VWS zal dit feit benutten om de wapenfeiten van de organisatie op VWS-terreinen goed in beeld te brengen.

Verwacht wordt dat in 1999 de recent ingezette stroomlijningsoperaties zullen zijn afgerond. Hierbij gaat het om de omvorming van de terreinen sociaal beleid, sociale zekerheid en werkgelegenheidsbeleid tot het terrein sociale cohesie en jeugdbeleid waarbij meer regie en samenhang tussen de gouvernementele en niet-gouvernementele actoren wordt beoogd.

Bilaterale Samenwerking

De internationale aspecten van het VWS-beleid komen ook tot uiting in rechtstreekse relaties met andere landen. Deze bilaterale betrekkingen vormden van oudsher het internationale instrument van het brede welzijnsbeleid en zijn later uitgebreid naar het terrein van de volksgezondheid. VWS terreinen zijn opgenomen in een groot aantal Culturele Verdragen (31), die de voornaamste basis vormen voor specifieke VWS overeenkomsten op deelterreinen, zoals sport-, jeugd-, ouderen-, gehandicaptenbeleid, sociaal beleid en onderdelen van het volksgezondheidsbeleid.

Het grote voordeel van deze internationale bilaterale betrekkingen is dat op basis van gelijkwaardigheid afspraken kunnen worden gemaakt tussen VWS en de buitenlandse counterpart omtrent gezamenlijk uit te voeren activiteiten op prioritaire terreinen.

De specifieke bilaterale relaties staan met name in het teken van de kwaliteitsverbetering van de beleidsontwikkeling en -voering ten behoeve van VWS en de organisaties/instellingen van het particulier initiatief. Dit oogmerk komt met name tot uiting in de relaties met enkele westerse landen.

In dit cluster zijn enkele buurlanden van belang, zowel gelet op de overeenkomsten in ontwikkeling, structuur en beleid en vanwege de relatie die VWS heeft met die landen in multilaterale kaders en de reeds bestaande betrekkingen. Als prioriteiten in dit cluster gelden de Bondsrepubliek Duitsland (jeugdbeleid, volksgezondheid, ouderenbeleid), België-Vlaanderen (sociaal beleid), Frankrijk (verslavingszorg) en het Verenigd Koninkrijk (financiering gezondheidszorg). In dit cluster is van ouds de Verenigde Staten een belangrijke bilaterale partner (ethisch-medische kwesties, verslavingszorg, sociaal beleid). Aan de ambassade te Washington is dan ook een specifieke VWS-attaché verbonden, die overigens ook Canada in zijn pakket heeft.

Een ander oogmerk is het versterken van de onderhandelingspositie in multilateraal overleg. Daarbij wordt name gedoeld op de versterking van de VWS-positie in multilaterale kaders door middel van de inzet van bilaterale activiteiten.

De prioriteit gaat hierbij uit naar de landen van de Europese Unie en de potentiële toetreders in Midden- en Oost-Europa.

Ook in interdepartementaal verband worden afspraken gemaakt over de inzet van specifieke VWS terreinen binnen een breder geopolitiek kader (bijvoorbeeld ontwikkelingssamenwerking) of als begeleiding van specifieke Nederlandse economischeen/of handelsbelangen. Als zodanig zijn de bilaterale relaties van VWS te plaatsen in het herijkte Nederlandse buitenlands beleid.

In dit cluster onderhoudt VWS bilaterale betrekkingen met de Volksrepubliek China en Zuid-Afrika van belang. De Volksrepubliek China vanwege reeds bestaande betrekkingen op het terrein van sociale ontwikkelingen: sociaal beleid, ouderenbeleid, gehandicaptenbeleid en gezondheidszorg-beleid, alsmede gelet op het interdepartementaal vastgestelde regiobeleid. Met verschillende Ministeries van de Republiek Zuid Afrika (welzijn, volksgezondheid en sport) zijn in 1997 specifieke overeenkomsten gesloten die in de komende drie jaar nader zullen worden uitgewerkt.

• o. 

  Arbeidsvoorwaarden en arbeidsmarkt

Inleiding

De intensiveringen in het Regeerakkoord resulteren in een extra groei van de werkgelegenheid in de VWS-sectoren. Een adequaat functionerende arbeidsmarkt is een noodzakelijke randvoorwaarde om deze groei te bewerkstelligen. Het personeels- en arbeidsmarktbeleid dient verder te verbeteren om dreigende knelpunten in de personeelsvoorziening te voorkomen. Dit vraagt om een forse gezamenlijke inspanning van overheid en sociale partners.

De volgende kengetallen duiden het belang van de factor arbeid voor de VWS-sectoren globaal aan. In de zorg- en welzijnssector werken in 1997 circa 740 000 werknemers, met een baan van ten minste 12 uur per week. Daarnaast werken er ruim 50 000 zelfstandigen met een arbeidsduur van minimaal 12 uur per week. Daarmee zorgt deze sector voor circa 13% van de totale Nederlandse werkgelegenheid. Het personeelsbestand van de zorg- en welzijnssector heeft, ten opzichte van dat in de rest van de economie, een aantal opvallende kenmerken: er zijn veel vrouwen werkzaam, er wordt veel in deeltijd gewerkt en het opleidingsniveau is hoog.

Arbeidsmarktsituatie, nu en in de toekomst

De arbeidsmarkt voor verplegend en verzorgend personeel wordt krapper, zo blijkt uit vacaturegegevens. Het aandeel moeilijk vervulbare vacatures is in vergelijking met 1996 enigszins gestegen. Dat aandeel is in de zorgen welzijnssector in 1997 echter nog lager dan dat in de totale economie. De instroom van werknemers vanuit andere sectoren wijst er bovendien op, dat de zorgsector vaker dan gemiddeld erin slaagt mensen uit andere sectoren aan te trekken. Echter, in bepaalde regio’s en voor specifieke beroepen is wel sprake van krapte, zoals bijvoorbeeld in de thuiszorg.

Op de middellange termijn dreigen bij ongewijzigd beleid tekorten te ontstaan aan verplegend en verzorgend personeel, aldus de prognoses van het Instituut voor sociaal-wetenschappelijk beleidsonderzoek en advies (IVA). Afhankelijk van de gekozen veronderstellingen in een drietal scenario’s bedraagt het tekort (in 2007) 3 tot 17% voor het verplegend personeel en 0 tot 13% voor het verzorgend personeel. Als gevolg van de afgesproken beleidsintensiveringen in het Regeerakkoord, waarbij de nadruk ligt op volumegroei in de care-sectoren, neemt de behoefte aan verplegend en verzorgend personeel extra toe. Hierdoor komt het zogenaamde «care-scenario», met relatief grote tekorten, dichterbij. Andere modellen, zoals het RegioMarge-model, wijzen eveneens op dreigende krapte. In het JOZ-1999 wordt op de arbeidsmarktsituatie in de zorgsector uitvoeriger ingegaan.

Beleidsdoelstellingen en de rol van sociale partners en VWS

Het arbeidsmarkt- en arbeidskostenbeleid van VWS kent een aantal algemene doelstellingen: een beheerste ontwikkeling van de arbeidskosten, een adequaat functionerende arbeidsmarkt in de sectoren zorg- en welzijn, de implementatie van het algemene arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsbeleid van het kabinet en een heldere informatievoorziening. Daarbij geldt dat de verantwoordelijkheid van het veld voor de arbeidsmarkt en de arbeidsvoorwaarden steeds sterker is geworden.

De belangrijkste ontwikkelingen op het terrein van arbeidsmarkten arbeidskostenbeleid worden hierna kort weergegeven.

Arbeidskosten

Sinds 1995 komt de overheidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling (ova) tot stand volgens het zogenaamde post-WAGGS-model. Dit model beoogt drie gelijkwaardige doelstellingen tegelijkertijd te realiseren: normale arbeidsverhoudingen, kostenbeheersing en handhaving van het (door het kabinet) beoogde voorzieningenniveau. In een situatie van normale arbeidsverhoudingen kunnen werkgevers voldoende personeel aantrekken en behouden. Een marktconforme CAO helpt hen daarbij. Het post-WAGGS-model streeft er daarom naar om een marktconforme CAO mogelijk te maken met inachtneming van de drie doelstellingen.

Het kabinet heeft een bod gedaan voor een (tweejarige) ova-98 en -99. Over dit kabinetsbod voor de ova-98 en -99 is de commissie-Van Voorden om advies gevraagd. Op 8 juli heeft de commissie geadviseerd om het overleg over de ova-99 te heropenen. Begin 1999 zal nu, volgens het reguliere tijdschema, het post-WAGGS-overleg over de concrete ova-99 beginnen. Tevens heeft de commissie geadviseerd om de ova-1998 met f 200 miljoen te verhogen. In reactie op deze advisering heeft het kabinet besloten om in overleg tussen de betrokken departementen nader te onderzoeken in hoeverre het oorspronkelijke kabinetsbod voor de ova-1998 een marktconforme verbetering van de arbeidsvoorwaarden mogelijk maakt.

Overheid en werkgevers ervaren de huidige vorm van het post-WAGGS-model als onbevredigend. Om de werking van het post-WAGGS-model in de volgende kabinetsperiode te verbeteren, is in 1997 het project «een frisse blik op het post-WAGGS-model» gestart. Dit project wordt uitgevoerd door prof. dr. W. Albeda in overleg met werkgevers en overheid. Het streven om de discussie vóór eind 1997 af te ronden, kon echter niet worden gerealiseerd. Als gevolg van rimpelingen in het overleg over de ova-98 was de gespreksbasis hiervoor gedurende een aanzienlijke periode niet aanwezig. Bovendien bleek het noodzakelijk om ook die rimpelingen zelf te gaan betrekken bij ideeën over de hantering van het post-WAGGS-model in de volgende kabinetsperiode. Het project zal nu, in samenhang met de meerjarenafspraken die in het Regeerakkoord worden aangekondigd, worden afgerond.

Overleg met sociale partners over arbeidsmarktproblematiek

Met het oog op voorziene knelpunten op de arbeidsmarkt hebben VWS en SZW het initiatief genomen om met sociale partners in het VWS-veld te overleggen over arbeidsmarktmaatregelen. In december 1997 heeft het eerste overleg hierover plaatsgevonden. Er is toen afgesproken dat sociale partners met sectorbrede, meerjarige plannen zouden komen en dat de overheid mede op basis van deze plannen zou bezien wat zij kon doen.

Inmiddels hebben sociale partners in de diverse cao-overleggen in het voorjaar plannen gemaakt en heeft het kabinet toegezegd een bijdrage te zullen leveren aan een brede aanpak van de verschillende problemen op de arbeidsmarkt in de VWS-sectoren. Deze bijdrage geeft een aanvulling op algemene arbeidsmarktmaatregelen uit het Regeerakkoord die eveneens ten goede komen aan de VWS-sectoren, zoals de stimulans van kinderopvang en investeringen in onderwijs en scholing. Voor vermindering van de werkdruk is er in de komende jaren een substantieel bedrag beschikbaar. Daarnaast zijn er middelen voor de financiering van door de instellingen aan te bieden initiële opleidingsfaciliteiten ter grootte van 0,2% van de loonsom. Tot slot is er ruimte voor benutting en intensivering van de activiteiten van arbeidsvoorziening en voor enkele fiscale en andere maatregelen.

Over twee van deze maatregelen heeft het kabinet inmiddels een beslissing genomen. Een fiscale stimulans voor de scholing van werknemers in de collectieve sector is vastgelegd in het Regeerakkoord. In het kader van de arbeidsmarktaanpak zijn eveneens maatregelen afgesproken op het punt van de fysieke en psychische belasting. Het gaat om een veelheid van per sector verschillende maatregelen om de fysieke en psychische belasting te verminderen, onderzoek, werklastmeting, betere registratie, roosters, voorlichting en preventie. VWS zal hiervoor f 10 miljoen structureel toekennen. Ten aanzien van de tilproblematiek zal op de begroting van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uit de middelen in het Regeerakkoord vanaf 1999 f 10 miljoen op jaarbasis worden ingezet ten behoeve van de facilitering van de aanschaf van tilhulpmiddelen in de VWS-sectoren. De effecten hiervan zullen worden gemonitored. Op basis hiervan zal worden bezien of aanvullende financiering nodig is.

In het kader van de arbeidsmarktaanpak zijn eveneens maatregelen afgesproken. Het gaat om een veelheid van per sector verschillende maatregelen om de fysieke en psychische belasting te verminderen, onderzoek, werklastmeting, betere registratie, roosters, voorlichting en preventie. VWS zal hiervoor f 10 miljoen structureel toekennen. In het najaarsoverleg, dat mede dient ter voorbereiding van de meerjarenaanpak van de VWS-sectoren, zal worden nagegaan welke aanvullende maatregelen op dit punt mogelijk en wenselijk zijn.

In het Regeerakkoord is bovendien vastgelegd, dat de toekenning van intensiveringsmiddelen voor de zorgsector wordt gekoppeld aan meerjarenafspraken met de sector over arbeidsmarktbeleid. Als voorbeeld zal VWS in de overleggen over de meerjarenafspraken voorstellen het kwalificatieniveau 1 (assisterenden) toe te voegen aan het opleidingsstelsel voor verpleging en verzorging. De aandacht voor de arbeidsmarkt in de meerjarenafspraken betekent dat het pakket aan maatregelen waarover nu met sociale partners is gesproken een eerste stap is op weg naar een beter functionerende arbeidsmarkt.

De afgelopen maanden hebben de overheid en sociale partners, betrokken bij de grotere VWS-sectoren, intensief overlegd over de vraag hoe de facilitering van overheidszijde vorm zou moeten krijgen. Naar verwachting kan de afronding van dat overleg in het najaar van 1998 plaatsvinden. In het Regeerakkoord is bovendien vastgelegd, dat de toekenning van intensiveringsmiddelen voor de zorgsector wordt gekoppeld aan meerjarenafspraken over arbeidsmarktbeleid. Dit betekent dat het pakket aan maatregelen waarover nu met sociale partners is gesproken, een eerste stap is op weg naar een beter functionerende arbeidsmarkt.

Sectorfondsen

De zes sectorfondsen, organen van sociale partners in verschillende VWS-sectoren, voeren vernieuwende activiteiten uit op het brede terrein van de arbeidsmarkt. VWS subsidieert de sectorfondsen op basis van hun jaarlijkse activiteitenplannen. Deze worden (op hoofdlijnen) beoordeeld aan de hand van de zogeheten VISIE-criteria. Voor 1999 is maximaal f 93 miljoen beschikbaar voor vernieuwend arbeidsmarktbeleid (exclusief indexering 1998 en 1999).

Bij de brede aanpak van de verschillende problemen met betrekking tot de arbeidsmarktsituatie in de VWS-sectoren zullen de sectorfondsen voor de komende jaren een belangrijke rol dienen te vervullen. In de VISIE-criteria voor 1999 is daarvoor dan ook veel plaats ingeruimd.

Uit een evaluatie van de sectorfondsen blijkt dat het arbeidsmarktbeleid effectiever en doelmatiger kan worden aangestuurd. Bij brief van 2 september 1997 is de Tweede Kamer geïnformeerd over de uitkomsten van het evaluatieonderzoek sectorfondsen (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 600 XVI, nr. 75). De conclusie was toen dat een herziening van de organisatie van het arbeidsmarktbeleid gewenst is teneinde verkokering tegen te gaan en een adequate regionale infrastructuur te bewerkstelligen. Over dit onderwerp hebben VWS en de betrokken sociale partners inmiddels een aantal keren gesproken. Daarbij hebben sociale partners te kennen gegeven nut en noodzaak te onderschrijven van structurele samenwerking (tussen VWS, Arbeidsvoorziening en sociale partners). Deze samenwerking kan plaatsvinden via meerjarige afspraken op landelijk niveau – in de vorm van een convenant –, gericht op een integrale aanpak van de arbeidsmarktproblematiek in de zorgsector. Verder zijn sociale partners het eens over de noodzaak om de bestaande samenwerking op regionaal niveau te optimaliseren. Mocht uit een nadere analyse de noodzaak blijken van een aanpassing van de regionale structuur, dan zijn de sociale partners bereid daaraan hun medewerking te verlenen. Volgens de sociale partners kunnen najaar 1998 besluiten over de nieuwe structuur worden genomen, op basis van door hen uit te werken voorstellen.

Allochtonen

Het allochtonenbeleid in de zorgsector is succesvol. In de periode 1993–1997 hebben ruim 8000 allochtonen een baan in de zorgsector gevonden. Deze groei is mede mogelijk gemaakt door het gezamenlijke optreden van de sectorfondsen, VWS en Arbeidsvoorziening, met ondersteuning van het Tijdelijk Ondersteuningspunt Allochtonen in de Zorgsector (TOPAZ). Hiermee is de taakstelling om in vier jaar 3 800 allochtonen te laten instromen in de intramurale sector en verzorgingshuizen, zoals was afgesproken in de Stichting van de Arbeid (STAR), ruim gehaald.

Met dit resultaat is het ondersteuningspunt TOPAZ begin 1998 officieel gesloten. Inmiddels zijn twee vervolgactiviteiten gestart in de zorg- en welzijnssector. Het tweejarige Project Implementatie van TOPAZ in

Nederland (PIT.NL) heeft als doel om expertise en instrumenten over te dragen aan instellingen. Centraal in dit project staat de ondersteuning van regionale netwerken. Het succes van de TOPAZ aanpak heeft bovendien tot navolging geleid in de sectoren Welzijn en Jeugdhulpverlening. Hier is op initiatief van sociale partners, VWS en Arbeidsvoorziening het vierjarige project «Jeugdzorg en Welzijn» (JEWEL) van start gegaan. JEWEL wil het allochtonenbeleid tot een integraal onderdeel van het personeelsbeleid maken. Aan zowel PIT.NL als JEWEL levert VWS een financiële bijdrage.

Extra zorgbanen (ofwel Instroom/Doorstroombanen)

Langdurig werklozen kunnen zogenaamde «extra zorgbanen», dat wil zeggen bovenop de bestaande werkgelegenheid, in de zorgen welzijnssector vervullen. Deze regeling stimuleert werkgevers, via subsidie en een fiscale tegemoetkoming, om langdurig werklozen in dienst te nemen. Bovendien helpen de extra zorgbanen de hoge werkdruk in de VWS-sectoren te verminderen en taken uit te voeren waarvoor eerder geen tijd was.

Tot en met 1998 zijn in de zorg- en welzijnssector 13 830 structurele extra zorgbanen toegewezen aan instellingen, omgerekend naar banen van 32 uur per week. Per 1 juli 1998 zijn 10 040 van de 13 830 banen feitelijk bezet. Het project Kangoeroe, onder leiding van een Taskforce bestaande uit sociale partners, Arbeidsvoorziening, VWS en SZW, is in 1997 van start gegaan om de bezetting van extra zorgbanen te versnellen, omdat op dat moment nog circa 6000 banen niet bezet waren. Onderdeel van dit project is de oprichting van 19 regionale regiepunten in het land. Hierin werken instellingen, arbeidsvoorziening en gemeenten samen om de afstemming tussen vraag en aanbod te verbeteren. Een ander onderdeel is de voorlichtingscampagne «6 000 nieuwe kansen». Deze campagne heeft de bekendheid van extra zorgbanen onder langdurig werklozen vergroot.

Daarnaast heeft Bureau Bartels in 1998 de knelpunten bij het uitvoeren van de regeling geïnventariseerd. Hieruit blijkt dat meerdere knelpunten een snelle realisatie van arbeidsplaatsen in de weg staan. Knelpunten betreffen bijvoorbeeld de beschikbaarheid van kandidaten met geschikte vaardigheden voor met name patiëntgebonden taken, en belemmerende aspecten van de regelgeving zoals de eis van een 32-urige werkweek, de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd en het maximale beloningsniveau van 120% van het wettelijk minimumloon (WMuL). Het rapport biedt diverse concrete aangrijpingspunten voor deregulering. Deze zullen in de Taskforce extra zorgbanen verder worden uitgewerkt.

In het Regeerakkoord 1998 zijn afspraken gemaakt over de voortzetting en uitbreiding van de extra banen voor langdurig werklozen. Behalve om uitbreiding van het aantal banen (die in het Regeerakkoord Instroom-banen worden genoemd), gaat het om nieuwe hoger gekwalificeerde banen in de collectieve sector (Doorstroombanen). De Instroombanen (I-banen) blijven volledig gefinancierd. De Doorstroombanen (D-banen) zullen voor een beperkt deel mede dienen te worden gefinancierd door de lokale overheid en betrokken instellingen. De loonschaal van de I-banen vangt aan op het niveau van het WMuL, en mag niet hoger zijn dan 130% WMuL. De loonschalen van de D-banen komen uit op maximaal 150% WMuL.

Arbeidsmarktonderzoek, monitoring en informatievoorziening

VWS financiert meerjarige onderzoekprogramma’s op het terrein van de arbeidsmarkt, maar laat als de beleidsactualiteit dit vereist ook incidenteel onderzoek doen, bijvoorbeeld naar dreigende knelpunten op de arbeidsmarkt.

Het meerjarige programma bestaat uit drie onderdelen. Samen met andere Ministeries (SZW, Economische Zaken, OC&W en BZK) bekostigt VWS een meerjarig, algemeen onderzoeksprogramma. De bijdrage van VWS bedraagt f 275 000,- per jaar. Daarnaast financiert VWS het meerjarige Onderzoekprogramma Arbeidsmarkt Zorgsector (OAZ). De jaarlijkse bijdrage bedraagt in 1997 en in 1998 ca. f 1 miljoen. Het OAZ bestaat vooral uit sector-brede onderzoeken. Uit een evaluatie van het OAZ is geconcludeerd, dat het programma zal worden voortgezet en dat sociale partners er in sterkere mate bij zullen worden betrokken. Beide programma’s worden opgesteld en uitgevoerd door de Stichting Organisatie voor Strategisch Arbeidsmarktonderzoek (OSA). Ten slotte bekostigt VWS ook de Rapportage Arbeidsmarkt Zorgsector (RAZ), een jaarlijkse, statistische terugblik op de zorgsector. De jaarlijkse bijdrage van VWS is maximaal f 200 000,-. De RAZ wordt opgesteld door de OSA, het NZi en het NIVEL.

• 3. 

  RIJKSINSTITUUT VOOR VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU

TakenRIVM

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is een beleidsondersteunend onderzoeksinstituut op het gebied van volksgezondheid, milieu en natuur. Het RIVM fungeert als kenniscentrum ten dienste van de overheid met een planfunctie op het terrein van milieu en natuur. Het instituut kent de volgende kerntaken:

– onderzoek verrichten dat is gericht op de ondersteuning van de beleidsontwikkeling en de uitoefening van toezicht op de terreinen volksgezondheid en milieu; – periodiek rapporteren over de toestand en de toekomstige ontwikkeling van de volksgezondheid, het milieu en de natuur; – andere werkzaamheden uitvoeren in opdracht van bewindslieden.

De nadruk ligt op het integreren van kennis tot samenhangende beschrijvingen van de actuele toestand en toekomstige ontwikkelingen. Met onder meer Milieuverkenningen en -balansen, alsmede de Volksgezondheid Toekomst Verkenningen, verschaft het RIVM wetenschappelijk onderbouwde informatie ten behoeve van de beleidsontwikkeling.

De primaire opdrachtgevers voor het RIVM zijn de Ministers van VWS, VROM en LNV.

Naast de genoemde taken kan het RIVM uit een oogpunt van algemeen belang andere werkzaamheden verrichten. Deze werkzaamheden moeten wel opgenomen zijn in een meerjaren activiteiten programma (MAP).

Door de uitvoering van het MAP-Strategisch Onderzoek RIVM geeft het instituut invulling aan zijn strategische taakontwikkeling op de langere termijn. Dit onderzoek is gericht op toekomstige onderzoeksbehoeften van de opdrachtgevende Ministeries.

Instandhouding van de verschillende expertisevelden die nodig zijn om aan de kerntaken te kunnen voldoen, is voor een instituut als het RIVM van wezenlijk belang. Het onderzoek op deze vitale expertisevelden is de basis voor de kenniscentrum- en planbureaufunctie. Daarnaast blijft het RIVM – ten behoeve van integrale producten – streven naar verbreding van de kennisbasis door samenwerking met andere kennisinstituten, ook in internationaal verband.

Actuele ontwikkelingen in de positionering van het instituut

In 1996 is de Wet op het RIVM van kracht geworden. Daarin is de positie van het Instituut vastgelegd. Het RIVM ressorteert beheersmatig (organisatorisch, personeel en budgettair) onder de Minister van VWS. De Minister van VWS stelt het MAP Volksgezondheidsonderzoek vast. De Directie RIVM stelt het MAP Strategisch Onderzoek RIVM vast. Het Ministerie van VROM stelt samen met de Minister van VWS het MAP Milieuonderzoek vast. De goedgekeurde meerjaren-activiteitenprogramma’s worden aangeboden aan de Staten-Generaal. Voorts is in de Wet op het RIVM de professionele autonomie en een actualisering van de taakomschrijving van het RIVM vastgelegd. De naam van het instituut is via deze wet gewijzigd in het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

Ook is op basis van de wet een commissie van toezicht ingesteld, die het wetenschappelijk niveau van het instituut moet waarborgen. In de Wet Milieubeheer is de planbureaufunctie van het RIVM voor het milieu vastgelegd. In het verlengde van de milieu-planbureaufunctie vervult vanaf 1998 het RIVM ten behoeve van LNV de natuurplanbureau- functie. Een en ander vindt in opdracht van de Minister van LNV en in samenwerking met de betreffende LNV-instituten plaats.

Volksgezondheid

In 1997 is de tweede Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) uitgebracht. Door de tijdige oplevering van het samenvattend document kon een aantal beleidsmaatregelen uit het JOZ 1998 met informatie uit VTV 1997 onderbouwd worden.

De beleidsondersteuning door het RIVM wordt verder vorm gegeven door intensivering van het zorgonderzoek en beleidsverkennend, integrerend onderzoek op het gebied van volksgezondheid en zorg. Naast een versterking van de integratie en analyse van gegevens uit eigen onderzoek en onderzoek van derden, wordt de expertise verbreed tot het zorgsysteem teneinde de aandachtgebieden te kunnen bestrijken waar VWS prioriteit aan geeft. Deze activiteiten liggen in het verlengde van het project Dienst Informatie en Analyse, dat in 1997 bij het Ministerie is gestart.

De aandacht voor de relatie tussen milieu en gezondheid zal verder versterkt worden, met name voor de relatie tussen verstoring, gezondheid en lokale gezondheidsproblematiek, waarvoor vaak geen duidelijke oorzaak aan te wijzen is.

Milieu en Natuur

In het milieuonderzoek worden momenteel drie categorieën onderzoek onderscheiden, nl. onderzoek in het kader van de milieuplanbureau-functie, doorlopend onderzoek en eenmalig onderzoek. In het verlengde van de vaststelling van de Wet op het RIVM, waarin de professionele autonomie van het RIVM is vastgelegd, vindt verdere invulling van de planbureaufunctie plaats. De missie is hierbij gedefinieerd als het milieubeleid tijdig voorzien van een wetenschappelijke informatiebasis voor het nemen van strategische beslissingen, zodanig dat daarbij alle relevante aspecten en belangen voldoende in de politiek-maatschappelijke afweging worden betrokken. Het milieuplanbureau wordt verondersteld: – via verkenningen het anticiperende karakter van het milieubeleid te versterken; – via beleidsevaluaties en verkenningen eventuele (her-)afwegingen tussen milieubeleidsinstrumenten mogelijk te maken en via samenwerking met andere planbureau’s de inpassing van het milieubeleid in een breder beleidskader mogelijk te maken; – via het verstrekken van onafhankelijke kwantitatieve informatie te bevorderen dat milieubelangen in de politieke besluitvorming evenwichtig kunnen worden meegewogen.

Bij de uitvoering van het milieuplanbureauonderzoek is en blijft de wetenschappelijke onafhankelijkheid van het RIVM gewaarborgd. De Commissie van Toezicht heeft hierbij tot taak het wetenschappelijk niveau van het RIVM te bewaken. Het RIVM streeft naar zo veel mogelijk wetenschappelijke consensusvorming. Over eventuele blijvende wetenschappelijke verschillen van inzicht wordt expliciet gerapporteerd. Om optimaal op de verschuivende beleidsvragen te kunnen inspelen is op termijn verschuiving van expertise noodzakelijk. De Commissie van Toezicht is betrokken bij de ontwikkeling van het gewenste expertiseprofiel van het RIVM.

Het doorlopend onderzoek heeft als doel de beleidsdirecties en de inspectie te ondersteunen bij het door hen voor te bereiden specifiek beleid, uitvoering of handhaving van het beleid en het uitvoeren van taken in het kader van wetgeving. Het betreft in het algemeen concreet afgesproken producten, waarvoor meerjarenafspraken worden gemaakt ten behoeve van het in stand houden van noodzakelijke expertise.

Eenmalige onderzoeksactiviteiten betreffen onderzoek dat wordt uitgevoerd ter beantwoording van door de beleidsdirecties geformuleerde eenduidige kennisvragen. Er wordt naar gestreefd hierbij zoveel mogelijk aan te sluiten op de expertise en instrumentarium van het planbureau-onderzoek.

Eind 1997 is ook de natuurplanbureaufunctie van het RIVM wettelijk geregeld. Het natuurplanbureau zorgt ervoor dat het (natuur)beleid kan beschikken over alle beschikbare relevante wetenschappelijke informatie voor het nemen van strategische beslissingen, waarbij de aspecten van natuur en landschap in de afweging kunnen worden betrokken. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de meest actuele inzichten en gegevens uit een omvangrijk netwerk van onderzoeksinstellingen.

• 4. 

  STAATSTOEZICHT OP DE VOLKSGEZONDHEID

• a. 

  Inspectie voor de gezondheidszorg

Voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) is het komende begrotingsjaar een belangrijk jaar. In 1999 krijgt namelijk een aantal van belang zijnde onderwerpen, die in de loop van 1996 zijn opgepakt, hun definitieve beslag. Het gaat veelal om onderwerpen die ten behoeve van de kerntaak van de IGZ, het houden van toezicht op de gezondheidszorg en de volksgezondheid, moeten worden verricht.

In de eerste plaats moet worden genoemd de beleidscyclus. Deze cyclus bestaat uit de volgende onderdelen: beleidsplan, meerjarenwerkplan, jaarwerkplan, jaarrapportage en de vierjaarlijks uit te brengen Staat van de Gezondheidszorg. Het komende jaar zijn de inspanningen er op gericht deze afzonderlijke documenten in een inhoudelijke en logistieke volgorde te plaatsen waardoor een cyclisch proces ontstaat. Pas dan krijgen de doelstellingen en de activiteiten van de inspectie de noodzakelijke inbedding en wordt duidelijk op welke wijze deze activiteiten zich tot elkaar verhouden. Parallel hieraan zullen de projecten die op het terrein van de informatie-technologie en planningssystematiek waren ingezet, hun vruchten moeten gaan afwerpen voor de ondersteuning van het primair proces en voor het verzamelen, ordenen en verwerken van de uitkomsten daarvan.

De IGZ is een professionele organisatie die moet weten hoe haar omgeving er uit ziet, wat er om haar heen speelt en welke eisen de klanten aan haar stellen. Dit uitgangspunt vereist continue aandacht voor allerlei processen die zich richten op het vergroten van de mate van professionalisering en het kwaliteitsrijk en bedrijfsmatig werken. In dat kader zal in 1999 het interne kwaliteitsbeleid van de inspectie zijn eerste afrondingsfase krijgen (KING-project: Kwaliteit Inspectie Gezondheidszorg). De IGZ als organisatie doorloopt een aantal fasen om te komen tot het niveau van certificering. Dit is belangrijk omdat de IGZ als toetsende instantie niet alleen kwaliteitseisen moet stellen aan degene die wordt getoetst (instellingen, beroepsbeoefenaren en bedrijven), maar deze eisen ook aan zichzelf moet stellen. In het interne kwaliteitsbeleid wordt aan uiteenlopende thema’s aandacht besteed. Enkele voorbeelden:

• a. 

  per te handhaven wet wordt gewerkt aan de ontwikkeling en uitwerking van inspectiemethodieken, opdat eenduidige toezichtsuitoefening wordt gefaciliteerd;

• b. 

  alle inspectieobjecten worden geregistreerd en elektronisch toegankelijk gemaakt, waarmee voor de inspecteurs per inspectieobject een kwaliteitsprofiel beschikbaar komt. Vanwege de toename van zorg die buiten de muren van de instelling wordt aangeboden en de toenemende ontschotting, zijn veel inspectiepunten overigens moeilijker traceerbaar geworden;

• c. 

  nagegaan zal worden hoe de omgeving de inspectie waarneemt en waardeert en hoe effectief de adviezen van de inspectie zijn. Met de effectuering van de hiervoor genoemde onderwerpen, is de inspectie in staat om zowel in nationaal als in internationaal verband haar wettelijke taken op het juiste kwalitatieve niveau te kunnen uitvoeren.

• b. 

  Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren & Veterinaire Zaken

Algemeen

De Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren & Veterinaire Zaken

(Inspectie W & V) kwam tot stand via een fusie van de Inspectie

Gezondheidsbescherming en de Veterinaire Inspectie.

De twee belangrijkste taken, namelijk handhaving en signalering/

advisering, liggen in elkaars verlengde.

Handhaving is het nagaan of een individueel bedrijf zich aan de wet houdt en het eventueel maatregelen nemen om dit te bevorderen of af te dwingen.

Signalering/advisering omvat het stellen van diagnoses (op grond van handhaving, surveillance en monitoring) en het aangeven van therapieën.

Daaruit komen adviezen aan het beleid voort over de doelmatigheid van

(nieuwe) wetgeving, zonodig met voorstellen tot wijziging van bestaande wetgeving.

Op verzoek van lagere overheden als provincies en gemeenten vindt ook advisering plaats over de aandachtsvelden vleeskeuring, destructie,

zoönosen en milieu. Over deze onderwerpen worden eveneens adviezen aan instellingen als GGD’s en particulieren gegeven. Een bijzondere vorm van advisering is het zogenoemde nader oordeel in verband met geschillen betreffende de keuring bij invoer.

Een belangrijk deel van de activiteiten van de Inspectie W & V betreft het verrichten van inspecties bij bedrijven en het verrichten van chemisch, fysisch-mechanisch en microbiologisch onderzoek. De aantallen uit te voeren inspecties en monsteronderzoeken in 1999 geven derhalve een indicatie van de door de Inspectie W & V te leveren prestaties. Hierbij zullen in 1999, mede op basis van marktonderzoek, de volgende accenten worden gelegd.

Handhaving

Het aantal bedrijven groeit en daarmee het aantal uit te voeren inspecties. De groei is echter ongelijk verdeeld: de sectoren horeca en detailhandel groeien sterk, terwijl de ambachtelijke sector krimpt. Binnen de handhaving zal de aandacht ook gericht zijn op een stijging van nieuwe verkoop-vormen.

Door deze ontwikkelingen kan er geen uniforme werkwijze in de handhaving meer zijn. De inspectie ontwikkelt daarom handhavingsmethodieken die zijn toegesneden op de situatie. Zo zijn in de afgelopen jaren bij producenten zogenaamde voedselveiligheidsplannen sterk in opkomst. Deze zijn beschreven in door branche-organisaties opgestelde hygiëne-codes (vooral in de ambachtelijke en horeca-sector) of in een HACCP-plan van de ondernemer. In 1997 is een start gemaakt met het toezicht op deze plannen. Dit toezicht is in 1998 verder uitgebouwd en zal in 1999 een belangrijk onderdeel van de inspecties uitmaken.

Hierbij zal ook aandacht zijn voor het snel en effectief afhandelen van maatregelen conform het systeem van bestuurlijke boetes. In 1999 wordt hiertoe, afhankelijk van de politieke besluitvorming, binnen de Inspectie W & V een bureau voor het afhandelen van deze boetes opgezet.

Binnen de handhaving heeft productveiligheid inmiddels meer aandacht gekregen. Uit efficiency-overwegingen zullen hiertoe twee centrale laboratoria ingericht worden: een voor gebruiksartikelen (toekomstige vestiging Dordrecht) en een voor verbruiksartikelen (vestiging Groningen).

Signalering/advisering

De signalerings- en adviseringstaak kreeg in 1998 verdere invulling. In 1999 zal meer capaciteit worden vrijgemaakt voor monitoring, surveillance en retrospectief onderzoek. Vanaf 1997 is al op projectmatige wijze meer expertise ingezet voor risico-inschatting. Het belang van het microbiologisch onderzoek ten opzichte van het chemisch onderzoek zal binnen de signaleringsafdelingen toenemen. De signalering zal zich ook richten op de import en de productieketen. Kennis over productiemethoden zal worden uitgebreid.

In 1999 worden keuzes gemaakt en prioriteiten gesteld op basis van kennis van en ervaring met het totale pakket aan activiteiten. Signalering/ advisering en handhaving zijn hierbij niet los van elkaar te zien; beide ondersteunen elkaar.

• 5. 

  INSPECTIE JEUGDHULPVERLENING EN JEUGDBESCHERMING

De aanpassing van de Wet op de jeugdhulpverlening aan de verbrede taakstelling van de inspectie en de toegang van de provinciale en grootstedelijke overheden tot de inspectie zal komend begrotingsjaar gerealiseerd kunnen zijn.

In overleg met de provinciale en landelijke overheden zal de inspectie komend begrotingsjaar instellingsspecifiek rapporteren aan de financierende overheden over de naleving van wet- en regelgeving inzake het primaire proces van jeugdhulpverlening en jeugdbescherming bij de semi-residentiële en residentiële voorzieningen. Dit zal het geval zijn in elf provinciale/grootstedelijke gebieden. De overige provincies zullen later aansluiten, omdat thans eerst wordt gewerkt aan verbeteracties uit eerder toezicht. In het primair proces zijn de eisen gesteld aan het hulpverleningsplan uitgangspunt. In samenspraak met de diverse overheden worden meer elementen van het primair proces en de positie van de cliënt meegenomen. In het komend begrotingsjaar zal de inspectie instrumenten voorbereiden om in de toekomst analoog de voorzieningen voor pleegzorg, ambulante jeugdhulpverlening en de toegang, dan wel plaatsende instanties te toetsen. Eventuele verdere specifieke wensen van financierende overheden voor 1999 zullen zoveel mogelijk in het kader van instellingsspecifiek rapporteren worden meegenomen. Verschillende activiteiten voor het leveren van beleidsinformatie, onder andere over de thema’s klachtrecht/medezeggenschap, alleenstaande minderjarige asielzoekers, worden het komende jaar voortgezet. De inspectie kreeg een nieuwe taak in het kader van het toezicht op de vergunningenhouders inzake de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen. Het komend begrotingsjaar gaat de inspectie zich inwerken. Met het Ministerie van Justitie zal nader worden overlegd hoe introductie en fasegewijze aanpak van het toezicht wordt gerealiseerd.

• 6. 

  FINANCIEEL BELEID EN BEHEER

• a. 

  Beleidsevaluatie

Beleidsevaluatie vormt het logische sluitstuk van een beleidscyclus en dient om na te gaan of de gestelde doelen effectief en efficiënt zijn gerealiseerd. De uitkomsten van evaluaties dienen ter legitimatie van het gevoerde beleid en het daarvoor gebruikte instrumentarium. Daarnaast leveren evaluaties basismateriaal voor eventuele noodzakelijk gebleken bijstellingen. Beleidsevaluatie vindt plaats op verschillende niveaus en kent wisselende verschijningsvormen. Daarbij valt onder andere te denken aan de interdepartementale begrotingsonderzoeken (IBO’s) en heroverwegingsonderzoeken in het kader van de begrotingsvoorbereiding, de projectmatig opgezette evaluaties van beleid, wet- en regelgeving en subsidies en het gebruik van monitorfuncties en organisatiedoorlichtingen. Maar ook uitvoeringstoetsen door bijvoorbeeld de Ziekenfondsraad zijn aan te duiden als een vorm van (ex ante) evaluatie.

Met name op het gebied van PEO (projecten, experimenten, onderzoek en ontwikkeling) zijn beleidsevaluatie en beleidsontwikkeling zeer nauw met elkaar verweven. Programmering van activiteiten op het gebied van volksgezondheid vindt grotendeels plaats bij de zelfstandige (bestuurs)-organen Zorgonderzoek Nederland en NWO/Gebiedsbestuur Medische Wetenschappen. Ook meer toegepast wetenschappelijk onderzoek en beleidsadvisering zijn van betekenis voor de (her)formulering van beleidsdoelen. Voor dergelijk onderzoek en advisering beschikt het Ministerie over de kennisinstituten SCP en RIVM en adviesraden. Om ervoor te zorgen dat al deze informatie optimaal gebruikt kan worden in de desbetreffende besluitvormingstrajecten, zijn tal van verbeter-operaties in gang gezet. Op het gebied van de ex-ante beleidsevaluatie wordt de laatste hand gelegd aan de organisatorische inbedding van een zogenaamde E(land)-proef, waarmee de uitvoerbaarheid van nieuw beleid kan worden beoordeeld. Er is gestart met een stappenplan «vroege monitoring», om zowel vooraf als in een vroegtijdig stadium van de uitvoering, zo goed mogelijk zicht te hebben op het realiseren van de bedoelde effecten. En meer organisatorisch is het management van beleidsprocessen onder de loep genomen. Het komende jaar zal worden bezien of met deze instrumenten en organisatorische waarborgen de aandacht voor beleidsevaluatie en het gebruik van de resultaten in voldoende mate verankerd is.

• b. 

  Kengetallen

In 1997 is voor het beleidsinstrument kengetallen een lange-termijn-aanpak opgesteld om te komen tot een betere inbedding van het gebruik van kengetallen in de dagelijkse praktijk van beleidsvoorbereiding, -uitvoering en -evaluatie. Om het gebruik van kengetallen te stimuleren staat 1998 mede in het licht van enkele pilotstudies. In 1998 en 1999 staan onder andere de ontwikkeling en het gebruik van doelbereikingskengetal-len op de agenda.

De Minister van Financiën presenteert in de Miljoenennota de dekkingspercentages outputgegevens en/of doelmatigheidskengetallen voor alle Ministeries (voor de jaren 1998 en 1999). Het betreft het percentage van de zinvol toe te lichten begrotingsuitgaven die ook daadwerkelijk met outputgegevens en/of doelmatigheidskengetallen worden gelardeerd. Voor VWS specifiek wordt de ontwikkeling in het dekkingspercentage in onderstaande grafieken weergegeven.

Grafiek 1: Ontwikkeling in het dekkingspercentage doelmatigheidskengetallen voor de jaren 1997–1999

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

1997

1998

1999

In de afgelopen jaren is het aandeel doelmatigheidskengetallen in de begroting aanzienlijk toegenomen van 26% in 1997 naar 62% in 1998 en uiteindelijk 84% in 1999. Daar waar mogelijk zal VWS ook in de komende jaren verder werken aan deze in gang gezette verbetering.

Grafiek 2: Ontwikkeling in het dekkingspercentage doelmatigheidskengetallen die aan alle kwaliteitscriteria voldoen

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

1998

1999

Interdepartementaal zijn kwaliteitscriteria voor doelmatigheidskengetallen afgesproken. Een van die criteria is dat kengetallen goed moeten worden toegelicht. De toelichting moet ingaan op de belangrijkste ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan. In de begroting 1999 wordt 73% van de zinvol toe te lichten begrotingsuitgaven gelardeerd met doelmatigheidskengetallen die voldoen aan alle kwaliteitscriteria. Dit is een stijging ten opzichte van de begroting 1998. Een aantal doelmatigheidskengetallen voldoet (nog) niet aan alle kwaliteitscriteria, omdat bijvoorbeeld nog geen meerjarige reeks (minimaal 3 jaar) kan worden gepresenteerd. Zo wordt voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg in de begroting 1999 voor het eerst een uitgebreid overzicht gepresenteerd van de inzet van de capaciteit, onderverdeeld naar inhoudelijke aandachtsgebieden. In de komende jaren kan dit overzicht worden uitgebreid waardoor een meerjarige doorkijk mogelijk is.

Alhoewel de ontwikkeling in de presentatie van kengetallen in de begroting positief is, is daarmee niet gezegd dat het beleidsinstrument kengetallen ook volkomen in de praktijk van het beleid wordt gebruikt. In 1998 heeft VWS een ontwikkeling in gang gezet waarin het accent ligt op het daadwerkelijk gebruik van kengetallen in het proces van voorberei- ding, uitvoering, evaluatie en verantwoording van beleid. Hieraan wordt de komende jaren verder uitwerking gegeven.

• c. 

  Administratieve lasten

In vervolg op het kabinetsbeleid over reductie van administratieve lasten bij specifieke uitkeringen, ook wel aangehaald «gedachtengoed Griffioen», (Kamerstukken II, 1996–1997, 24 036, nr. 35) heeft in 1997 een departementale toetsing van de specifieke uitkeringen plaatsgevonden. Het aangrijpingspunt voor vermindering van de administratieve lasten is de bestuurlijk inrichting van de regelingen en niet zozeer de organisatie van de controle. Op basis van de toets is beoordeeld of de informatiestromen passen bij de in de regelgeving vastgelegde verantwoordelijkheidsverdeling. Over de geconstateerde mogelijkheden voor verbetering is de Tweede Kamer vanuit het MDW-traject bij brief geïnformeerd. Inzake de financiële verantwoording en de bijbehorende accountantscontrole streeft het Ministerie van VWS naar een nadrukkelijke aansluiting op het lokale controle- en verantwoordingsproces. Dit kan zich in sommige gevallen beperken tot het vragen van een provinciale en/of gemeentelijke rekening, als financieel verantwoordingsdocument. Indien de financiële verantwoording niet nodig is om de uitkering vast te stellen, kan het opvragen ook achterwege blijven. Daarmee wordt nog duidelijker aangegeven dat in deze gevallen de verantwoordelijkheid voor de rechtmatigheid van de besteding en beheer van de specifieke middelen -en dus ook het afrekenen- een zaak is van het lokale bestuur en haar democratisch gekozen controleorgaan. Zoals de Tweede Kamer is toegezegd, zal zij vóór het einde van 1998 een voorstel tot wetswijziging ontvangen, waarin voor de financiële verantwoording doeluitkering jeugdhulpverlening de aansluiting op de lokale rechtmatigheidstoets in de Wet op de Jeugdhulpverlening wordt verduidelijkt. Overigens laat het steunen op de lokale financiële verantwoording onverlet dat er beleidsmatige verantwoording over de besteding van middelen wordt overlegd. Met inachtneming van de verantwoordelijkheidsverdeling zal de organisatie van deze informatiestromen worden aangescherpt.

Ook op het gebied van andere regelgeving wordt gewerkt aan een reductie van administratieve lasten.

De integrale modernisering van de Wet op de Geneesmiddelenvoorziening zal zowel voor de overheid als voor het betrokken bedrijfsleven een vermindering van administratieve lasten met zich mee brengen. De wijziging van het Besluit bereiding en aflevering van farmaceutische producten heeft de vermindering van administratieve lasten tot doel. In beide wettelijke regelingen zal het gaan om lastenvermindering als gevolg van vereenvoudiging van vergunningenstelsels.

• d. 

  Financieel beheer

Organisatie financiële functie

Per 1 januari 1998 zijn twee nieuwe financiële stafdirecties operationeel geworden: een directie Financieel-Economische Zaken (FEZ) en een directie Macro-Economische Vraagstukken en Arbeidsvoorwaardenbeleid (MEVA). Met deze reorganisatie is een control-directie geformeerd (FEZ) die zowel de begrotings- als de premie-aangelegenheden behartigt, waarmee wordt beoogd de budgettaire functie binnen het Ministerie te versterken. Daarnaast is met de oprichting van de directie MEVA de macro-economische adviesfunctie ook voor de buitenwereld herkenbaar gepositioneerd.

Na afronding van deze reorganisatie is een versterking van de financiële functie bij de beleidsdirecties ter hand genomen. Deze versterking behelst een steviger inbedding van de financiële adviesfunctie binnen de beleidsdirecties enerzijds, en een formatieve uitbreiding van het aantal financieel adviseurs anderzijds. De versteviging van de adviesfunctie krijgt gestalte in het vastleggen van spelregels, bevoegdheden en verantwoordelijkheden binnen de financiële functie, met name op het premieterrein. Ten behoeve van de uitbreiding van het aantal financieel adviseurs is een wervingscampagne opgezet. Met dit project wordt beoogd verdere organisatorische waarborgen te creëren voor de integrale verantwoordelijkheid van de directies voor beleid én beheer op hun werkterrein.

Administratieve organisatie

De beschrijving van de administratieve organisatie (AO) is de basis voor een ordelijk en controleerbaar financieel beheer. 1999 zal in het teken staan van «klein onderhoud» van de AO, nadat in 1998 de actualisatie ervan is afgerond. De AO-systematiek van VWS kent drie lagen: directiehandboeken, departementsbrede processen en bovensectorale regelgeving. De directiehandboeken kennen een voorgeschreven opzet op hoofdlijnen, die binnen de directies verder vorm krijgt. In 1998 worden door vergelijking van de directiehandboeken lacunes getraceerd en vervolgens opgevuld. De departementsbrede processen zijn voor iedere directie nagenoeg gelijk, worden (daarom) centraal beschreven en maken integraal onderdeel uit van elk directiehandboek. Deze beschrijving van processen is actueel. Datzelfde kan in de loop van 1998 gezegd worden van de beschrijving van de bovensectorale financiële regelgeving binnen het Ministerie in een algemeen geldend handboek.

Misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O)

VWS voert sinds jaar en dag een beleid dat er op is gericht zo min mogelijk regelingen te creëren die zijn gebaseerd op door belanghebbenden zelf te verstrekken, moeilijk controleerbare gegevens. Bij regelingen die noodgedwongen wel zijn gebaseerd op dergelijke gegevens (bijv. inkomensafhankelijke) bestaat permanent aandacht voor het treffen van maatregelen om op een juiste en eenduidige manier voldoende zekerheid over de betrouwbaarheid van de gegevens te verkrijgen. De departementale Accountantsdienst en de Algemene Rekenkamer vervullen daarbij een signalerende rol.

De uitgangspunten van dit tot tevredenheid stemmende M&O-beleid zijn in 1998 opnieuw vastgesteld naar aanleiding van de verschijning van de «Handleiding ter voorkoming en bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik» van de Minister van Financiën. Ze zijn verankerd in de administratieve organisatie van het ministerie en vormen de basis voor continuering van de departementale inspanningen op dit gebied in de komende jaren.

Accountantscontrole

De departementale accountantsdienst voert een volkomen controle uit die uitmondt in een verklaring bij de financiële verantwoording van het Ministerie. Het departementale controleberaad (Audit Committee) bewaakt de voortgang van de genomen maatregelen die de door de accountantsdienst geconstateerde tekortkomingen moeten opheffen.

Versnelling en kwaliteitsverbetering financiële verantwoording

De financiële verantwoording 1997 is medio mei 1998 aan de Tweede Kamer aangeboden. Daarmee is de door de Tweede Kamer gewenste versnelling door VWS gerealiseerd. De verantwoording 1997 is bovendien beleidsinhoudelijk toegankelijker gemaakt en voorzien van toelichtende diagrammen.

Voor de verantwoording 1998 zal het accent worden gelegd op een verdere kwaliteitsverbetering en het compacter presenteren van de artikelsgewijze financiële gegevens. Daarbij zal het rapport «Financiële verantwoording in de politieke arena» van de ambtelijke werkgroep die door de commissie voor de Rijksuitgaven is geïnitieerd, als inspiratiebron gebruikt worden.

Euro

In mei 1998 is definitief besloten dat ook Nederland meedoet met de derde fase van de Europese Monetaire Unie. Reeds in 1996 heeft VWS een intradepartementale Regiegroep euro opgericht met als taak werkzaamheden te coördineren die samenhangen met de invoering van de euro. In 1998 heeft de ambtelijke top van VWS een gedetailleerd Euro-draaiboek geaccordeerd. In dit draaiboek wordt aangegeven «wie, waarvoor, wanneer» verantwoordelijk is. Om beter zicht te krijgen op zowel de inhoudelijke consequenties als de daaraan ten grondslag liggende veranderingsprocessen, heeft VWS in 1998 een pilot laten uitvoeren naar de invoering van de euro bij één van haar beleidsdirecties. Hierbij zijn alle euro-relevante aspecten (geautomatiseerde systemen, regelgeving, communicatie, ZBO’s, budgettaire effecten) betrokken. De uitkomsten van de pilot worden departementsbreed gebruikt voor de euro-activiteiten. In de tweede helft van 1998 zullen de directies en diensten detailplanningen opstellen waarbij zowel de euro-activiteiten als de daarvoor benodigde capaciteit in beeld worden gebracht. Op grond hiervan kan ondermeer een reële inschatting van de kosten van de invoering van de euro worden gemaakt.

Financiële en personele informatiesystemen

Zowel voor het Millennium als de euro is gekozen voor een departements-brede aanpak. Als onderdeel van deze aanpak worden ook de financiële en personele systemen gecontroleerd en beoordeeld. Het departementale financiële systeem IFIS (Interactief Financieel Informatiesysteem) is als millenniumbestendig systeem ontwikkeld. Dit is contractueel met de exploitant geregeld. Er wordt echter momenteel een millennium-scan op IFIS uitgevoerd om elk risico in het kader van de millenniumproblematiek uit te sluiten.

Er worden voorbereidingen getroffen voor de invoering van de euro in IFIS, zodat het bij de jaarovergang 2001/2002 mogelijk wordt de administratie in euro’s te voeren.

Europese aanbestedingsregels

Binnen het departement zijn maatregelen getroffen om de correcte naleving van de Europese richtlijnen voor de aanbesteding van overheidsopdrachten te waarborgen. Zo moeten directies aanschaffingen boven de geldende drempelwaarden afstemmen met de coördinerend directeur aanschaffingsbeleid. Deze voert periodiek gesprekken met directies over hun inkoopvoornemens. Ook anderszins wordt geen gelegenheid onbenut gelaten om directies te attenderen op het belang van naleving van de Europese aanbestedingsregels. Ten slotte worden deze regels ook betrokken bij de toets op rechtmatigheid die wordt uitgevoerd bij het aangaan van verplichtingen. Dit alles laat onverlet dat in formele zin de definitieve procedures rond de Europese aanbesteding nog in de administratieve organisatie van het Ministerie moeten worden verankerd. Vooruitlopend op de implementatie van de besluitvorming daarover vormen de reeds getroffen maatregelen niettemin een waarborg voor zorgvuldige toepassing van de aanbestedingsvoorschriften.

Subsidiebeheer

De verbeteringen in het subsidiebeheer, die zijn ingezet naar aanleiding van de resultaten uit het rechtmatigheidsonderzoek 1996 van de Algemen-ene rekenkamer, zullen naar verwachting in 1998 worden afgerond. In de afgelopen jaren heeft het subsidiebeheer van VWS zowel intern als extern een positieve impuls gekregen. Zo werden in 1997 de «Beleidsregels Handhaving Subsidiebepalingen» geïntroduceerd, met als doel een stringentere naleving van subsidievoorwaarden te bewerkstelligen. Dit zal naar verwachting in 1998 en 1999 optimaal effect sorteren. Daarnaast is in 1998 met de introductie van de Kaderwet Volksgezondheid voldaan aan de vereisten van de derde tranche Algemene wet bestuursrecht. De grondslag van de subsidies voor activiteiten op het terrein van de gezondheids-bevordering, -bescherming en -zorg is in deze wet vastgelegd. De wet treedt op een nader bij Koninklijk Besluit te bepalen datum in werking.

Intermediaire organisaties

In de toelichting bij de financiële verantwoording 1996 heeft de Minister toegezegd de beheers- en controlestructuren van de bestaande intermediaire organisaties te verbeteren. In 1997 zijn de intermediaire organisaties geïnventariseerd en de leemtes in de informatie-, verantwoordings-en controlestructuur in beeld gebracht. Eveneens is vanuit bestuurlijk en juridisch oogpunt een algemeen kader voor de relatie met intermediaire organisaties beschreven. Momenteel wordt vanuit dat algemene kader een interne VWS-beleidslijn geformuleerd. Nadat deze beleidslijn intern is vastgesteld zullen ook de bestaande organisaties aan de beleidslijn worden getoetst.

• 7. 

  BESTUURLIJKE ORGANISATIE

• a. 

  Algemeen

In januari 1998 is de decentralisatietoets VWS met de Tweede Kamer besproken. In de brief over de decentralisatietoets (Kamerstukken II, 1997–1998, 22 236, nr. 48) staan de ontwikkelingen ten aanzien van de bestuurlijke organisatie vermeld, waarbij is ingegaan op de territoriale decentralisatie, functionele decentralisatie, verzelfstandiging en privatisering. Voorts is ingegaan op de positionering van de inspecties op VWS-terrein. Belangrijke conclusie hierbij is dat bestuurlijke organisatie een permanent aandachtspunt is, dat voortdurend aanpassing en bijstelling en nadere explicitering behoeft. De decentralisatietoets vormde een goed moment om de tussenstand op te nemen. Het Kabinetsstandpunt inspecties, de Commissie Griffioen en de commissie Penne-kamp, maar ook de rapportage over «besturen op de tast» van de Raad voor het Binnenlands Bestuur verdiepen het inzicht.

Bij de behandeling van de parlementaire decentralisatietoets in de Tweede Kamer (januari 1998) is een overzicht toegezegd van de beschikbare gegevens over het personeelsverloop van VWS in de periode waarover de decentralisatietoets (1992–1996) zich uitstrekt.

Een winst- en verliesrekening van de personeelsformatie is beschikbaar op het niveau van departementsonderdelen. De relevante processen spelen zich af simultaan met andere mutaties en bovendien strekken zij zich soms over meerdere jaren uit. Daardoor is het niet mogelijk een winst- en verliesrekening op te stellen waarin het verloop van de personeelsformatie exclusief wordt toegerekend aan decentralisatieprocessen.

Een totaaloverzicht van de VWS-formatie, gespecificeerd naar de onderdelen van het Ministerie van VWS is echter wel te geven. Uit dit overzicht blijkt dat in de periode 1992–1999 de totale personeelsformatie is afgenomen met 562 fte (ruim 11%), tegen het kerndepartemant met 913 fte (ruim 43%). Enerzijds is dit het gevolg van afslanking in verband met reorganisaties (zoals de GEO). Anderzijds is ook een verschuiving opgetreden naar de meer decentrale onderdelen van het Ministerie. Zo werd door de oprichting van het agentschap College ter beoordeling van Geneesmiddelen 71 fte op afstand van het kerndepartement geplaatst. Een gedetailleerd overzicht is weergegeven in onderstaande tabel.

PERSONEELSINFORMATIE

¹  exclusief het directoraat-generaal Culturele Zaken

²  tot 1 september 1998: Inspectie Gezondheidsbescherming en Veterinaire Inspectie

³  inclusief Rijksinstituut voor Geneesmiddelenonderzoek

⁴  betreft Gezondheidsraad, Raad voor Gezondheidsonderzoek (vanaf 1997), Raad voor Maatschappelijke ontwikkeling (vanaf 1997), Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (vanaf 1997)

• b. 

  Centralisatie/decentralisatie

De ambulante verslavingszorg, de maatschappelijke opvang en de vrouwenopvang zijn ondergebracht in drie specifieke uitkeringen, die hun basis vinden in de Welzijnswet 1994. Met de betrokken gemeenten worden afspraken gemaakt over de wijze waarop de middelen uit de doeluitkeringen zullen worden ingezet.

Over de mogelijke decentralisatie van het zittend ziekenvervoer zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de VNG, het Koninklijk Nederlands Vervoer Taxi en het Ministerie van BZK. Uit deze gesprekken bleek onvoldoende duidelijk te worden op welke wijze een verantwoorde decentralisatie van het zittend vervoer naar de gemeenten vorm gegeven zou kunnen worden. Daarom is afgezien van decentralisatie van het zittend vervoer per 1 januari 1999, zoals het voornemen was.

• c. 

  Zelfstandige bestuursorganen

Bij de doorlichting ZBO’s die op 10 maart 1997 door de Minister van BZK aan de Tweede Kamer is gestuurd (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 268, nr. 1), is aangegeven welke verbeteringen zouden worden aangebracht in de vormgeving en inrichting van zelfstandige bestuursorganen op het terrein van VWS. De verwerking van de verbeteringen in wet- en regelgeving is in volle gang. Over de voortgang van de verbeteringen zal per separate brief worden gerapporteerd door de Minister van BZK.

Een belangrijk cluster van zelfstandige bestuursorganen wordt gevormd door de Ziekenfondsraad, Centraal Orgaan Tarieven Gezondheidszorg, College voor Ziekenhuisvoorzieningen en de Commissie Sanering Ziekenhuisvoorzieningen waarvan de aanpassing en nadere positionering noodzakelijk was geworden op grond van de doorgevoerde scheiding van advies, overleg en uitvoering. Deze scheiding vloeide voort uit de herziening van het adviesstelsel («raad op maat»). De positie en vormgeving van deze organen is inmiddels beschreven in een wetsvoorstel dat op 23 april 1998 aan de Tweede Kamer is gezonden (Kamerstukken II, 1997–1998, 26 011, nr. 1). In het wetsvoorstel zijn de Aanwijzingen voor Zelfstandige Bestuursorganen verwerkt. Op dit moment vindt de uitwerking en implementatie van de aanpassingen bij de organen plaats.

• d. 

  Gestructureerde entree

Op basis van de brief over de VWS-overlegstructuur, de «gestructureerde entree» (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 600, nr. 13), zijn met de maatschappelijke organisaties afspraken gemaakt over de invulling van het overleg en zijn binnen het Ministerie contactambtenaren voor de betrokken organisaties aangewezen. Zij dragen zorg voor de voorbereiding van overleg, de informatieuitwisseling en de communicatie over voor de organisaties relevante beleidsthema’s.

Inmiddels heeft de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg een advies aan mij uitgebracht over de overlegstructuur («Besturen in overleg», juni 1998). Bekeken wordt of dit advies aanleiding dient te vormen om nog nadere aanpassingen in de overlegstructuur aan te brengen.

• 8. 

  DEPARTEMENTALE ORGANISATIE

• a. 

  Verbeteringsoperatie

Eind vorig jaar is een veranderingsoperatie gestart die is gericht op het verbeteren van het functioneren van de departementale organisatie. De basis daarvoor was gelegd in het plan van aanpak «Op Koers» dat op 10 oktober 1997 aan de Tweede Kamer is aangeboden (Kamerstukken II, 1997–1998, 25 473, nr. 4).

Onder leiding van de op 1 januari 1998 aangetreden Secretaris-Generaal is de verbeteringsoperatie voortvarend ter hand genomen. Een drietal deelprojecten is onderscheiden, te weten: – versterking strategische oriëntatie; – verbetering bedrijfsvoering; – personeel en organisatie.

Het traject strategische oriëntatie beoogt het versterken van de «gevoeligheid» voor de politieke, bestuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen. Het traject bedrijfsvoering richt zich op het ontwikkelen van werkwijzen en instrumenten om het primaire proces van het Ministerie beter te laten verlopen. Het beoogde eindresultaat van het traject Personeel en Organisatie is effectief beleid, dat lijnmanagers permanent ondersteunt bij het realiseren van de missie «de juiste persoon op de juiste plaats».

In het najaar van 1998 wordt het project in de staande organisatie geïntegreerd, zodat «Op Koers» wordt verankerd in de organisatie. Deze verankering betekent niet dat de in gang gezette veranderingsoperatie is afgerond. Het beklijven en optimaliseren van de in gang gezette veranderingsoperatie vergt eerder een intensivering dan een stabilisering van de activiteiten. Een intensivering die extra accent krijgt door de prominente plaats van de zorg op de politieke en maatschappelijke agenda en door de verhuizing naar de Resident. In termen van beleid en bedrijfsvoering vergen deze ontwikkelingen in de komende jaren een forse inspanning van het ambtelijk apparaat.

• b. 

  Personeelsbeleid

Op concernniveau stelt de departementsleiding inhoudelijke en budgettaire kaders voor het personeelsbeleid vast. Directeuren en hoofdinspecteurs kunnen hierbinnen een eigen beleid voeren. De departementsleiding wordt periodiek geïnformeerd, zodat zij kan sturen op hoofdlijnen. Een groot deel van de beleidskaders vloeit voort uit kabinetsbesluiten of uit afspraken in het georganiseerd overleg tussen de Minister van BZK en de vakcentrales.

De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het personeelsbeleid en de beslissingsbevoegdheid over personele aangelegenheden ligt bij het lijnmanagement. Kernthema’s in het personeelsbeleid voor 1999 zijn niet alleen gericht op mobiliteit en professionele ontwikkeling, maar ook op flexibiliteit en employability. Met name zal aandacht worden besteed aan de personeelsbeleidsmissie van VWS: «de juiste persoon op de juiste plaats (op het juiste moment)».

Over de volgende onderwerpen zijn in 1998 een aantal afspraken gemaakt:

Gehandicapten(WAGW)

Op grond van de Wet Arbeid Gehandicapte Werknemers (WAGW) hebben werkgevers een inspanningsverplichting om drie tot zeven procent van de arbeidsplaatsen te laten bezetten door gehandicapte werknemers. Voor de rijksoverheid heeft het kabinet een vaste taakstelling geformuleerd van 5%. Voor het realiseren van de taakstelling WAGW is binnen VWS een project gestart om een versnelde instroom van allochtonen en WAGW-ers op HBO/Academisch niveau mogelijk te maken. De verwachting is dat in de loop van 1998 de eerste resultaten hiervan bekend zullen zijn.

Wet Stimulering Arbeidsdeelname Minderheden (Wet SAMEN)/Wet Bevordering Evenredige Arbeidsdeelname Allochtonen (WBEAA)

De Wet Bevordering Evenredige Arbeidsdeelname Allochtonen (WBEAA) is met ingang van 1 januari 1998 gewijzigd in de Wet stimulering arbeidsdeelname minderheden (SAMEN). De Wet SAMEN is ten opzichte van de WBEAA administratief gemakkelijker uit te voeren. Gelijk gebleven in de wet is dat op basis van de evenredigheidspercentages van de Regionale Besturen voor de Arbeidsvoorziening (RBA’s) het aandeel personen uit doelgroeplanden wordt bepaald. Deze evenredigheids-percentages worden door VWS ruimschoots gerealiseerd. Met het Departementaal Georganiseerd Overleg (DGO) is afgesproken, naast instroom, aandacht te hebben voor behoud van het aantal personen uit de doelgroeplanden.

Ziekteverzuim

Het VWS-ziekteverzuimpercentage over 1997 bedraagt 5,8%. VWS kan hiermee een vergelijking met het ziekteverzuimpercentage binnen de sector Rijk (6,1%) goed doorstaan. In vergelijking met 1996 (5,8%) is het ziekteverzuimpercentage gestabiliseerd. In 1998 worden acties ondernomen om te voorkomen dat het ziekteverzuim binnen VWS verder stijgt en eventueel te verminderen. Het terugdringen van het ziekteverzuim op directieniveau vergt gerichte en specifieke aandacht. In samenwerking met het AMG (Arbo Management Groep), wordt onderzocht hoe de per dienst toegesneden aanpak zou moeten zijn om het ziekteverzuim te verminderen/stabiliseren.

Loopbaanontwikkeling en mobiliteit

De interne mobiliteit moet groter worden, zodat een optimale matching kan plaatsvinden tussen de «nieuwe» organisatie en de kwaliteiten van de medewerkers. In de komende jaren wordt omgeschakeld naar een hoogwaardige, relatief kleine organisatie met generalistisch geörienteerde «algemene bestuursambtenaren». Zittende medewerkers met voldoende potentieel moeten de daarvoor gewenste professionele kwaliteit ontwikkelen. De intentie is dat het opleidingsaanbod bij dit alles primair gericht is op het ondersteunen van het management bij de veranderingsprocessen, heroriëntaties en strategie-ontwikkeling enerzijds en op professionalisering van beleidsontwikkeling anderzijds.

De departementsleiding heeft zich uitgesproken voor versterking van loopbaanontwikkeling en mobiliteit. Naast overleg hierover met de medezeggenschapsorganen is de departementsleiding in gesprek met VWS-medewerkers. Hun inbreng zal mede in beschouwing worden genomen bij het opstellen van het uiteindelijke beleidsvoornemen.

Instroom jonge academici

In de CAO voor de rijksoverheid is een aantal werkgelegenheidsprojecten opgenomen. Een van deze projecten betreft de bevordering van instroom van jonge academici en HBO-ers in de rijksdienst. In 1998 is dit project ook binnen VWS gestart. De verwachting is dat in de loop van 1998 de eerste resultaten hiervan bekend zullen zijn.

Kinderopvang

De nieuwe kaderregeling Kinderopvang VWS voorziet in een landelijke opvang met een zo breed mogelijk kader van mogelijkheden, uiteraard afgestemd op de wensen en eisen van de organisatie (onderdelen) en het personeel. In deze kaderregeling is voorzien in een uitbesteding van de administratieve ondersteuning en aanbieding/onderhandeling met landelijk gespreide centra. Dit mede naar aanleiding van de verhuizing van het kerndepartement naar ’s-Gravenhage, organisatieveranderingen bij de Inspecties en de hedendaagse vraag naar en het aanbod van kinderopvang.

• c. 

  Voorlichting

Organisatie

Herbezinning op de taken en verantwoordelijkheden van de Directie Voorlichting & Communicatie (DVC) heeft geleid tot het herbevestigen van de positie als concerndirectie. Dat wil zeggen dat DVC bij de ontwikkeling van het communicatiebeleid niet alleen de directies van het kerndepartement betrekt, maar ook de onderdelen en diensten daarbuiten. Naast de uitvoering van een aantal gecentraliseerde taken, zoals persvoorlichting, geeft DVC expertise-ondersteuning aan directies en andere onderdelen van de VWS-organisatie.

Beeldvorming

Er is een aanwijsbare relatie tussen het beeld van de zorg en het beeld van het Ministerie. Voor beide geldt een noodzaak tot transparantie. Voorlichting is daarbij een belangrijk hulpmiddel, door inzicht te geven in de menings- en besluitvormingstrajecten die in het Ministerie in samenspraak met het veld plaatsvinden.

Verdere professionalisering van voorlichting en communicatie is noodzakelijk om de juiste doelgroepen in de diverse complexe beleidsvelden te bereiken. In het intensieve informatieverkeer tussen alle actoren in het veld vraagt het steeds meer inspanning om gehoor te krijgen voor de boodschap van het Ministerie.

In dit kader is er vernieuwde aandacht voor de externe presentatie van het beleid en de profilering van het Ministerie. Met de verhuizing naar het nieuwe kantoorpand in Den Haag dient zicht hiervoor een logisch moment aan.

Het betrekken van de nieuwe behuizing in Den Haag zal niet ongemerkt voorbijgaan. Dit geldt voor de eigen organisatie en voor de vele relaties waarmee het Ministerie contacten onderhoudt.

Nieuwe media

De primaire taak van overheidsvoorlichting is openbaarmaking. Deze vormt in dit kader de basis voor de opzet van de Internetsite van VWS, die verder is uitgewerkt om de toegankelijkheid van overheidsinformatie te vergroten. DVC streeft ernaar om de stukken die openbaar worden gemaakt, zoals brieven aan de Tweede Kamer, persberichten en overige publikaties, zo spoedig mogelijk op de Internetsite te hebben staan. In overleg met de Wereldbank wordt gewerkt aan een web-site voor internationaal gebruik. Documenten over onderwerpen waarvoor internationaal belangstelling is worden daarop geplaatst in het Engels en, indien aanwezig, ook in andere talen. Ook documenten die van belang zijn voor internationaal overleg, bijvoorbeeld in het kader van de Europese Unie en de World Health Organization (WHO), zullen hierop geplaatst worden.

Publieksvoorlichting

Massamediale campagnes op het terrein van volksgezondheid en welzijn worden voor een groot deel uitgevoerd door daarin gespecialiseerde instellingen. In de meeste gevallen blijft het een gedelegeerde verantwoordelijkheid, zoals dit ook is aangegeven in de daarvoor geldende wetgeving. Afstemming en overleg blijft een voorwaarde tot welslagen.

Interne communicatie

Indien interne communicatie wordt gezien als een bruikbaar managementinstrument kan het niet beperkt blijven tot het uitgeven van personeelsbladen en nieuwsbrieven.

Dit instrument vraagt om een gestructureerde aanpak waarbij de vele verschillende informatiestromen binnen het Ministerie moeten worden betrokken. Inmiddels is gestart met een intern traject om specifieke kennis over de inzet van interne communicatie te verbreden en om te komen tot een effectieve inzet van diverse middelen. De aandacht zal allereerst uitgaan naar de concernbrede en departementale interne communicatie, maar de communicatie-adviseurs zullen hun specifieke kennis ook kunnen inzetten bij de advisering van directies.

• d. 

  Nieuwbouw

De bouw van de nieuwe huisvesting van VWS in het centrum van Den Haag is voltooid. Op 15 juli 1998 heeft de Rijksgebouwendienst (RGD) de sleutels aan het Ministerie van VWS overhandigd. Sindsdien is VWS met huisbaas RGD aan de nazorg bezig. De gebouwen Castalia en Helicon markeren de sky-line en zijn van verre zichtbaar. Het zijn de eerste gebouwen welke in gebruik worden genomen van een nieuwe wijk voor werken, winkelen en wonen op de voormalige LaVi-kavel. Na voltooiing ontstaat een nieuwe aantrekkelijke looproute vanaf het Centraal Station tot de nieuwe kern die onder het gebouw van het Ministerie van VROM doorvoert en over de Turfmarkt.

Een wens uit de periode kabinet Lubbers III om alle Ministeries te situeren op onderlinge loopafstand en nabij het parlement wordt hiermee nagenoeg vervuld. Het nieuwe complex zal impulsen kunnen geven aan de prestatie van het «Ministerie voor de mensen» vanaf de periode Paars II.

De locatie is optimaal bereikbaar via het openbaar vervoer en bij de verhuizing zal een aantrekkelijk vervoersplan voor de ambtenaren in werking treden. De nabijheid van andere Ministeries zal hopelijk leiden tot vruchtbare kruisbestuiving en produktieve samenwerking. Het Ministerie van VWS beoogt met een aantal technische en ruimtelijke voorzieningen aantrekkelijke accommodatie te bieden in interdepartementale acties. Als laatste valt te melden dat het nieuwe datanetwerk en de elektronische basiswerkplek het intensiever en effectiever gebruik van telematica zullen stimuleren.

In het derde kwartaal heeft het Ministerie het complex geheel gereed gemaakt voor gebruik door het treffen van de volgens de «Regeling taakverdeling Rijkshuisvesting 1991» voor verantwoordelijkheid van de gebruiker komende voorzieningen.

De ongeveer 2000 ambtenaren van het VWS-kernMinisterie, de hoofdinspecties, de RMO, de GR/RGO en het SCP zullen in oktober 1998 hun intrek nemen.

De officiële opening is voorzien in eind februari 1999.

• 9. 

  MARKTWERKING, DEREGULERING EN WETGEVINGSKWALITEIT

In het kader van het traject marktwerking, deregulering en wetgevingskwaliteit (MDW) spelen diverse onderwerpen op de beleidsterreinen van VWS. Het gaat dan met name om de kinderopvang, de ziekenhuiszorg, de concurrentie en prijsvorming in de zorgsector, de risicodragendheid bij verzekeraars alsmede de regelgeving op levensmiddelengebied. Deze zaken worden hieronder kort beschreven.

Kinderopvang

De MDW-werkgroep heeft het huidige stelsel van de kinderopvang bezien en alternatieven geschetst voor de toekomst. Onderzocht is hoe de vraag naar kinderopvang zich zal ontwikkelen en op welke wijze het aanbod daarop kan aansluiten. De MDW-werkgroep acht aanpassing van het huidige stelsel noodzakelijk, omdat er knelpunten zijn op het terrein van onder andere de capaciteit en de beschikbaarheid alsmede de overzichtelijkheid en uniformiteit van de regelgeving.

Ziekenhuiszorg

In het MDW-traject ziekenhuiszorg is geïnventariseerd welke belemmeringen er zijn voor marktprikkels in de ziekenhuissector en hoe deze kunnen worden weggenomen. De werkgroep heeft de regelgeving op het terrein van de ziekenhuiszorg in kaart gebracht en getoetst. Inmiddels heeft een projectgroep zich gebogen over de uitwerking van de aanbevelingen uit het MDW-rapport over de ziekenhuiszorg «Het ziekenhuis ontketend». Het RVZ-advies inzake de sturing van de ziekenhuissector is «Het ziekenhuis als maatschappelijke onderneming» is hier nauw bij betrokken. In het op 28-1-1998 verschenen rapport van de projectgroep «Het ziekenhuis: a human enterprise» wordt onder andere aandacht besteed aan de modernisering van het bekostigingssysteem van de ziekenhuizen waardoor er meer vrijheid ontstaat voor ziekenhuizen en verzekeraars om in hun onderhandelingen rekening te houden met de prijs/kwaliteitverhouding. Voorts wordt thans gewerkt aan de in het Regeerakkoord aangekondigde opheffing van het verbod op eigen instellingen van verzekeraars. Op deze wijze wordt verder vorm gegeven aan de deregulering en de verschuiving van verantwoordelijkheden naar het veld.

Concurrentie en prijsvorming in de zorgsector

In het kader van MDW-fase III is een project uitgevoerd dat zich richt op de concurrentie en de prijsvorming in de zorgsector, in casu de mondzorg en de fysiotherapeutische hulp. Een deel van de aanbevelingen van de werkgroep heeft een specifiek karakter (bijvoorbeeld de uitbreiding van de taak van de mondhygiënist). Een ander deel heeft in beginsel een bredere reikwijdte (bijvoorbeeld de herziening van het overeenkomstenstelsel en de invoering van een basistarief naast het maximumtarief). Het kabinet heeft positief geoordeeld over een aantal specifieke zaken zoals de voorstellen omtrent de mondhygiënist. Over de – breder toepasbare – instelling van basistarieven naast de bestaande maximumtarieven is inmiddels een uitvoeringstoets gevraagd aan het COTG. Net als de implementatie bij de ziekenhuiszorg dient ook hier de flexibilisering van de bekostiging nadrukkelijk in samenhang met de aanscherping van de verzekeraarsbudgettering te worden gezien.

Risicodragendheid vanverzekeraars

In het kader van de vierde tranche MDW heeft de werkgroep-WTZ een aantal mogelijkheden voor de invoering van risicodragendheid in de WTZ

geanalyseerd. Bij de uitvoering van de WTZ ontbreken thans immers financiële prikkels. Gezien de taakopdracht is de analyse beperkt tot ingrepen in de WTZ zelf en zijn andere mogelijkheden zoals overheveling van verzekerden naar het ziekenfonds of sluiting van de WTZ niet bezien. De werkgroep stelt vast dat het invoeren van een kostenvergoedingensysteem met een vergoeding vooraf op basis van het gezondheidsrisico van verzekerden in combinatie met een vergoeding achteraf van de schade boven een bepaald grensbedrag mogelijk is. In het Regeerakkoord is gekozen voor sluiting van de WTZ voor nieuwe 65-plussers onder gelijktijdige ophoging van de inkomensgrens van de ziekenfondsverzekering voor deze categorie verzekerden. Voorts is in het Regeerakkoord opgenomen dat voor thans reeds WTZ-verzekerde 65-plussers een systematiek wordt ingevoerd met een vergoeding achteraf van de schade boven een bepaald grensbedrag.

Regelgeving oplevensmiddelengebied

In het rapport MDW-levensmiddelen is ingegaan op de mogelijkheden om de bestaande gedetailleerde en versnipperde wetgeving te dereguleren. Een bijzonder aspect is overigens dat vele levensmiddelenvoorschriften zijn neergelegd in Europese richtlijnen. Het behoud van een hoog niveau van gezondheidsbescherming voor de consument blijft bij de deregulering overigens voorop staan. Inmiddels is de doorlichting van de bestaande regelgeving nagenoeg voltooid. Zowel de Warenwet als de Landbouwkwaliteitswet zijn aanzienlijk opgeschoond. De voltooiing vond in 1998 plaats. Voorts zal worden bezien of het voordelen biedt om de regelgeving op het terrein van de levensmiddelen samen te brengen onder één levensmiddelenwet.

Overig

Als uitvloeisel van het MDW-traject is een wijziging van het niet-levensmiddelendeel van de Warenwet in voorbereiding. Het betreft de integratie van de productwetgeving van de Ministeries van SZW en VWS.

ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING 1. Inleiding

1.1  Leeswijzer bij de Artikelsgewijze Toelichting (AGT) 1999

De opzet van de AGT 1999 verschilt op hoofdlijnen niet van de AGT 1998. Bij de toelichting per artikel is aan het begin een tabel opgenomen met daarin opgenomen de meerjarencijfers per onderdeel. Daaronder treft u vervolgens de toelichting bij die onderdelen aan. De economische en functionele coderingen zijn per onderdeel terug te vinden in de bijlagen 11 en 12.

In de toelichting per artikel en/of artikelonderdeel wordt consequent onderscheid gemaakt tussen a)-, b)- en c)-teksten. Onderstaand wordt kort aangegeven welke inhoud of strekking de desbetreffende teksten hebben:

a)-tekst: In deze tekst wordt aangegeven welk beleid er wordt gevoerd respectievelijk gaat worden met de beschikbare middelen (beleidsuitgaven).

b)-tekst: In deze tekst wordt aangegeven welke (juridische) basis ten grondslag ligt aan de uitgaven en de ontvangsten (bijvoorbeeld de Welzijnswet 1994 of de Begrotingswet).

c)-tekst: In deze tekst worden eventuele begrotingsmutaties ten opzichte van de Begrotingswet 1998, inclusief 1e Suppletore wet 1998, nader toegelicht. Aan het begin van de c)-teksten is, als er mutaties zijn, een tabel opgenomen met daarin aangegeven welke kasmutaties worden toegelicht. De som van de subtotalen per artikelonderdeel vormt de regel «Nieuwe wijzigingen» in het model «Opbouw uitgaven (of ontvangsten) vanaf de vorige ontwerp-begroting».

1.2  De geïntegreerde verplichtingen-kas-administratie

Het Ministerie van VWS kent geen grote meerjarige projecten. Dit impliceert dat financiële sturing bij VWS plaatsvindt via de uitgaven en dat de verplichtingenraming slechts een technisch karakter heeft. Deze AGT bevat daarom, overeenkomstig de Rijksbegrotingsvoorschriften, geen verplichtingen-kasmatrices.

Uiteraard worden in de begrotingsadministratie van VWS ook verplichtingen vastgelegd, die leiden tot kasuitgaven in een later jaar. Het betreft enerzijds incidentele verplichtingen met meerjarige kaseffecten en anderzijds zogenaamde «structurele verplichtingen». Voor subsidies of bijdragen die in principe jaarlijks voor een periode van één jaar (structureel) worden toegekend zal, mede gelet op uitspraken van de rechter, reeds in het jaar voorafgaande aan het subsidiejaar een – uit het oogpunt van behoorlijk bestuur – juridisch onontkoombare verplichting ontstaan. Daarbij speelt geen rol of het ministerie een beschikking heeft afgegeven. In de ontwerp-begroting en de begrotingsadministratie wordt met dit gegeven rekening gehouden. Administratief-technisch houdt dit in dat bij structurele subsidies op een vaste datum (15 september) een verplichting voor het volgende jaar wordt vastgelegd. Bovenstaande kan er toe leiden dat de verplichtingenraming afwijkt van de kasraming. Vandaar dat op veel uitgavenartikelen naast een cijfermatige tabel met betrekking tot de «Opbouw uitgaven vanaf de vorige begroting» tevens een cijfermatige tabel met betrekking tot de «Opbouw verplichtingen vanaf de vorige begroting» is opgenomen.

In onderstaande Tabel 1.1 is een overzicht opgenomen van die artikelen waarbij de verplichtingenraming in beginsel gelijk is aan de kasraming. Dit laat onverlet dat ten tijde van het opstellen van de Financiële verantwoording kan blijken dat op onderdelen, met name bij materiële uitgaven, de normale verplichtingen-kasbenadering had moeten gelden. Hiervoor wordt alsdan gecorrigeerd.

In onderstaande tabel wordt onderscheid gemaakt naar een tweetal categorieën. Per categorie wordt aangegeven wat voor soort artikelen het betreft en op welke regel of regeling het betrekking heeft.

Categorie 1: Artikelen met personeelsgebonden uitgaven en materiële uitgaven. Hiervoor geldt de uitzonderingsbepaling in artikel 4, lid 6, onder a van de Comptabiliteitswet en de «Aanwijzingsregeling verplichtingen=kas 1991» (zie Categorie 5 van deze regeling).

Categorie 2: Speciale artikelen zoals «Loonbijstelling», «Prijsbijstelling» en «Onvoorzien». Hiervoor geldt de «Aanwijzingsregeling verplichtingen=kas 1991» (zie Artikel 1, Categorie 2a. en 2c. van deze regeling).

Tabel 1.1 Artikelen waarbij Verplichtingenraming = Kasraming

Categorie1:                                     Categorie 2:

U22.06                                              U22.03

U22.07                                              U22.04

U22.09                                              U22.05 U26.01

In deze ontwerp-begroting 1999 zijn realisatiecijfers 1997 opgenomen, zoals ook gepresenteerd in de Financiële verantwoording 1997. Deze realisatiecijfers zijn zowel op artikelonderdeelniveau als op artikelniveau apart naar boven afgerond voor de uitgaven en normaal afgerond voor de ontvangsten. Hierdoor sluit de som van de componenten niet in alle gevallen aan op de totalen van de Financiële verantwoording 1997. Het betreft hier dus slechts afrondingsverschillen.

1.3 Toelichting kengetallen

In 1998 is gewerkt aan een uitbouw van de doelmatigheidskengetallen (waar onder ook de verbetering van de presentatie inclusief toelichting) en is een voorzichtige start gemaakt met de ontwikkeling van doelbereikings-kengetallen. Voor vier beleidsterreinen: griepvaccinatie (zie JOZ), voedselconsumptie (zie uitgavenartikel 25.02, onderdeel 10), bestrijding van letsels als gevolg van ongevallen in de privé-sfeer (zie uitgavenartikel 25.02, onderdeel 10) en PEO-beleid (zie uitgavenartikel 25.02, onderdeel 13) worden nieuwe doelbereikingskengetallen gepresenteerd. Daarnaast worden in deze AGT (evenals reeds in de begroting 1998 het geval was) cijfers gepresenteerd over de mate waarin vluchtelingen worden opgevangen (ook een vorm van doelbereiking).

Niet alle begrotingsuitgaven zijn zinvol toe te lichten met kengetallen. Zo is met het Ministerie van Financiën ten aanzien van de volgende uitgavenartikelen vastgesteld dat deze niet zinvol zijn toe te lichten: Loonbijstelling (artikel 22.03); Prijsbijstelling (artikel 22.04) en Rijksbijdragen ziektekosten (artikel 25.03, onderdeel 01, 04 en 05).

Voorts geldt ten aanzien van de uitgaven op de hoofdbeleidsterreinen 24 en 25 dat de uitgaven gemoeid met de subsidiëring van het uitvoerend werk zinvol zijn toe te lichten; maar dat de subsidiëring van instellingen die van belang zijn voor het behoud van de (kennis-)infrastructuur over het algemeen niet zinvol met kengetallen zijn toe te lichten. Het betreft namelijk activiteiten die niet of nauwelijks in homogene en vergelijkbare grootheden/producten zijn uit te drukken. Dit geldt ook voor subsidies ten behoeve van projecten en experimenten.

Eén en ander impliceert dat ook op artikelonderdelen veelal niet een volledige toelichting met kengetallen kan plaatsvinden.

1.4 Budgettaire kaders

Zoals reeds in paragraaf 1b van het Algemeen deel is gememoreerd, maakt de begroting van VWS onderdeel uit van twee budgettaire kaders: het budgettair kader zorg (BKZ) en het kader voor de Rijksbegroting in enge zin (niet-BKZ). De rijksbijdragen (uitgavenartikel 25.03, onderdelen 01, 04 en 05) worden in dit kader als niet-relevant beschouwd, omdat het een financieringsbron betreft.

Bij de start van de regeerperiode van dit nieuwe kabinet is nog eens in overleg met het Ministerie van Financien kritisch naar de tot nu toe gehanteerde verdeling tussen BKZ en niet-BKZ gekeken. Besloten is om uitgavenartikel 24.10, betreffende de maatschappelijke opvang (incl. vrouwenopvang) en verslavingsbeleid bij Voorjaarsnota 1999 onder het BKZ te rangschikken. Het gaat hier om begrotingsgelden, die bij de begrotingsvoorbereiding voor 1998 vanuit het fonds sociale vernieuwing weer in beheer van VWS zijn gekomen. Onderbrenging onder het BKZ is gerechtvaardigd, aangezien het om uitkeringen gaat die bestemd zijn voor «zorg»voorzieningen voor een specifieke doelgroep, waarbij de sociaal-psychische problematiek en gezondheidsproblemen belangrijk indicerende factoren zijn. De «nieuwe»geldstroom met betrekking tot verslavingsbeleid sluit aan bij de bestaande geldstroom op dat gebied vanuit VWS, welke reeds tot het BKZ wordt gerekend. Ook de uitgaven voor het AWO-sectorfonds (grofweg 1/3 deel van uitgavenartikel 25.03, onderdeel 02) zijn vanaf de begroting 1999 onder het BKZ gebracht (evenals de overige sectorfondsen), zodat dit gehele artikelonderdeel tot het BKZ wordt gerekend. Via dit sectorfonds wordt bijgedragen aan een samenhangend en actief arbeidsmarktbeleid, met name daar waar veel mensen in de zorg werkzaam zijn.

Onderstaand is op hoofdlijnen de verdeling tussen het BKZ-deel en het niet BKZ-deel weergegeven:

Tabel 1.3: Begrotingsartikelen niet-BKZ

Artikel                            Omschrijving

U22.01                            Personeelenmaterieel

U22.02                            Niet-BKZ deel van de wachtgelden

U22.03                            Niet-BKZ deel van de loonbijstelling

U22.04                            Niet-BKZ deel van de prijsbijstelling

U22.05                            Onvoorzien

U22.06                            Sociaal Cultureel Planbureau

U22.07                            Inspectie Jeugdhulpverlening en jeugdbescherming

U22.08                            Internationale samenwerking

U22.09–01                     Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling

U24.04                            Jeugdbeleid

U24.05                            Verzetsdeelnemers, vervolgden en burgeroorlogsgetroffenen

U24.07                            Sportbeleid

U24.09                            Sociaal Beleid en alle bijbehorende (delen van) ontvangstenartikelen

Tabel 1.4: Begrotingsartikelen BKZ

artikel omschrijving

U22.02                            BKZ deel vandewachtgelden

U22.03                            BKZ deel van de loonbijstelling

U22.04                            BKZ deel van de prijsbijstelling

U22.09–02/03/04           Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, Gezondheidsraad en Raad voor Gezondheidsonderzoek

U23.01                            Inspectie Gezondheidszorg

U24.10                            Maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en verslavingsbeleid

U25.01                            Volksgezondheid algemeen

U25.02                            Volksgezondheidsbeleid

U25.03–02/03                Arbeidsmarktbeleid en extra banen zorgsector

U26.01                            Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren & Veterinaire zaken

U27.01                            Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en alle bijbehorende (delen van) ontvangstenartikelen

1.5 Aansluiting met de Begrotingswet 1998

Voor de ontwerp-begroting als geheel ziet de aansluiting tussen de Begrotingswet 1998 en de daarbij behorende meerjarencijfers en de ontwerp-begroting 1999 er als volgt uit.

Tabel 1.5 Aansluitingstabel Begrotingswet 1998 en Ontwerp-begroting 1999 (bedragen x f 1 miljoen)

UITGAVEN

Artikel

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Begrotingswet 1998

Mutaties Nota van Wijziging

Buitenschoolse activiteiten

Sportnota «Wat sport beweegt»

Verzorgingshuizen

Geestelijke gezondheidszorg

Mutaties Voorjaarsnota

Eindejaarsmarge 1997

Van Financiën: compensatie wet Pemba

Kasschuif BIG-register

Kasschuif buitenschoolse opvang

Joodse en Indische tegoeden

Millenniumvraagstuk in de zorgsector

Naar BZK: overheveling 4000 «extra arbeidsplaatsen zorgsector»

Naar SZW: regeling woningaanpassingen boven

f 45 000

Kasschuif reorganisatie IGB/VI

Diverse mutaties < f 5 miljoen

Stand Voorjaarsnota 1998

Van Financiën: Loonbijstelling 1998

Van Financiën: Prijsbijstelling 1998

RA 1998: Parkeren taakstellingen

Extrapolatie uitkeringen VVB

RA 1998: Intensivering sport

Van Financiën: OVA-bijstelling 1998 (Rijksbijdragen)

Van Financiën: Prijsbijstelling 1998 (Rijksbijdragen)

Compensatie ecotax door verlaging werkgeverspremie

ZFW

Van GF: uitstel decentralisatie zittend ziekenvervoer

RA 1998: taakstelling productiviteitskorting

Van RGD: Huisvestingsbudgetten

Taakstelling subsidies VGZ

Diverse mutaties < f 5 miljoen

10 836,3 10 466,7 10 336,7 10 308,1 10 271,1 10 271,1

Stand ontwerp-begroting 1999

11268,4 11200,7 11027,7 10 983,7 10 957,4 10 931,2

ONTVANGSTEN

Artikel

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Begrotingswet 1998

Mutaties Voorjaarsnota Diverse mutaties < f 5 miljoen

Stand Voorjaarsnota 1998

Taakstelling ontvangsten afrekening oude jaren

Afrekening extra banen zorgsector Afrekening sectorfondsen

Diverse mutaties < f 5 miljoen

Stand ontwerp-begroting 1999

389,3

313,3

223,5

223,0

223,0

222,7

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen) HOOFDBELEIDSTERREIN 22 ALGEMEEN

Algemeen

Op dit hoofdbeleidsterrein treft men de personele en materiële uitgaven van het ministerie aan. Het betreft in hoofdzaak uitgaven ten behoeve van het kernministerie.

Artikel 22.01 Personeel en materieel algemeen

Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Art.ond. Omschrijving

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

01             Actief regulier personeel

02             Overige personele uitgaven

03             Post-actieven

04             Personeel ten laste van derden

05             Materieel

06             Huisvesting;

verrekening met de Rijksgebouwendienst

118 776        132 229        134 370        134 101        134 101        134101        134 101

17 856          14189          11424          11401          11401          11401           11401

14 986          11500          13 152          14 093          14 093          14 093          14 093

168                   0                   0                   0                   0                   0                   0

50 837          98 169          58 893          52 809          51 609          51 609          51 609

0

0          30 217          30 217          30 217          30 217          30 217

Totaal artikel

202 621 256 087 248 056 242 621 241421 241421 241421

22.01 Onderdeel 01 Regulier personeel

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast worden de uitgaven voor ouderschapsverlof, overwerk en dergelijke, ten laste van dit onderdeel gebracht.

• b) 

  De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies.

c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

1999

2000

2001

2002

Opbouw/inrichting departement Personele uitgaven donorregister Herinspectie IGZ in Derde landen Overgang 1,5 fte naar IGZ

Totaal onderdeel

8 734

8 734

8 734

8 734

In het kader van de verbetering van de opbouw en inrichting van het departement van VWS wordt een aantal knelpunten opgelost door middel van formatieve uitbreidingen. Het gaat hierbij onder andere om de directies Voorlichting & Communicatie (V&C) en Bestuursondersteuning (DBO). Met het oog hierop wordt dit onderdeel ten laste van de uitgavenartikelen 22.02 en 22.03 structureel verhoogd met f 8 miljoen. Dit onderdeel wordt ten laste van uitgavenartikel 25.02, onderdeel 01,

structureel verhoogd met f 1,1 miljoen ten behoeve van personele uitgaven met betrekking tot het aanleggen van het donorregister. Voor de uitvoering van noodzakelijke herinspecties bij vergunninghouders in landen buiten de Europese Unie, van wie een farmaceutisch produkt via de centrale procedure is toegelaten tot de Europese markt, zijn bij de Inspectie Gezondheidszorg (IGZ) 1,5 formatieplaatsen extra nodig. In verband hiermee wordt dit onderdeel ten gunste van uitgavenartikel 23.01, onderdeel 01, structureel verlaagd met f 0,2 miljoen. Voorts wordt dit onderdeel ten gunste van uitgavenartikel 23.01, onderdeel 01, structureel verlaagd met f 0,166 miljoen in verband met de overheveling van 1,5 formatieplaats van de directie Ouderenbeleid naar de IGZ.

22.01 Onderdeel 02 Overige personele uitgaven

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen: vergoedingen aan personeel van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, verhuiskosten, vorming en opleiding, werving en selectie, kinderopvang en dergelijke.

• b) 

  De Ambtenarenwet en de Begrotingswet dienen als basis voor de uitgaven.

c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Dit onderdeel wordt ten laste van uitgavenartikel 25.02, onderdeel 01, structureel verhoogd met f 0,057 miljoen ten behoeve van overige personele uitgaven met betrekking tot het aanleggen van het donor-register.

Daarnaast wordt dit onderdeel ten gunste van uitgavenartikel 23.01, onderdeel 02, structureel verlaagd met f 0,006 miljoen in verband met de overheveling van 1,5 formatieplaats van de directie Ouderenbeleid naar de Inspectie Gezondheidszorg.

22.01 Onderdeel 03 Post-actieven

• a) 

  Op dit onderdeel worden de uitgaven geraamd bestemd voor de betaling van wachtgeld aan post-actieven (bijvoorbeeld Rijkswacht-geldregeling, korte en lange uitkering 1966).

• b) 

  De Ambtenarenwet dient als basis voor de uitgaven.

22.01 Onderdeel 04 Personeel ten laste van derden

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen betalingen van salarissen (inclusief sociale lasten) van ambtenaren die werkzaamheden verrichten voor derden. Tegenover deze uitgaven staan ontvangsten die verantwoord worden op ontvangstenartikel 22.01, onderdeel 05.

• b) 

  De Ambtenarenwet dient als basis voor de uitgaven.

22.01 Onderdeel 05 Materieel

• a) 

  Op dit onderdeel worden materiële uitgaven geraamd ten behoeve van het (kern)ministerie en het Bureau Nederlandse Filmkeuring. Het betreft enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van: de bedrijfsvoering zoals gebouwgebonden uitgaven, informatiesystemen en informatie-infrastructuur en uitbesteding.

Op dit onderdeel worden tevens uitgaven geraamd ten behoeve van de verhuizing naar de Resident.

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. De uitgaven ten behoeve van de bedrijfshulpverlening (facilitaire uitgaven) zijn gebaseerd op het Besluit bedrijfshulpverlening Arbeidsomstandighedenwet (Stb. 783, 1993).

c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Dit onderdeel wordt ten laste van uitgavenartikel 25.02, onderdeel 01, structureel verhoogd met f 0,2 miljoen ten behoeve van materiële uitgaven met betrekking tot het aanleggen van het donorregister. Daarnaast wordt dit onderdeel in 1999 verhoogd met f 7,8 miljoen via een overboeking vanuit de Aanvullende post in de Miljoenennota. Het betreft hier de extra middelen die exogeen ter beschikking zijn gesteld voor de oplossing van het millenniumvraagstuk bij het departement van VWS. De dekking voor de overige kosten is gevonden via herprioritering. Ten behoeve van de werkzaamheden van de commissie «Veiligheid nieuwe voedingsmiddelen» en activiteiten in het kader van de Wet Bevolkingsonderzoek wordt dit onderdeel structureel verlaagd met f 0,5 miljoen ten gunste van uitgavenartikel 22.09, onderdeel 03. Voorheen werd het materiële budget van de regio-inspecties van de Inspectie Jeugdhulpverlening en Jeugdbescherming op dit onderdeel geraamd en verantwoord. Nu wordt dit budget (f 0,150 miljoen) structureel overgeheveld naar uitgavenartikel 22.07.

Tenslotte wordt dit onderdeel ten gunste van uitgavenartikel 23.01, onderdeel 05, structureel verlaagd met f 0,01 miljoen in verband met de overheveling van 1,5 formatieplaats van de directie Ouderenbeleid naar de Inspectie Gezondheidszorg.

Kengetallen Ramingskengetallen

Tabel I: Personeel kerndepartement (bedragen x f 1 000)

Realisatie 1997

Raming 1998

1999

2000

2001

2002

2003

Personeel

Gemiddelde bezetting in fte’s Gemiddelde prijs per fte Toegelicht begrotingsbedrag

1 180,14 1 210,51 1 227,20 1 227,20 1 227,20 1 227,20 1 227,20

101                108               108               108               108               108            108

118 776 131025 133 148 132 880 132 880 132 880 132 880

De in tabel I opgenomen kengetallen dienen ter onderbouwing van de raming, alsmede ter illustratie van de gemiddelde kosten per fte. Het betreft de personele uitgaven ten behoeve van het kerndepartement (excl. Bureau Nederlandse Filmkeuring en Donorregister). De totale begrotingssterkte is gebaseerd op de bezetting van het kerndepartement exclusief tijdelijke, c.q. projectplaatsen. De buitendiensten zijn eveneens niet in dit overzicht opgenomen.

Voor de overige personeelskosten en de personeelsgebonden materiële kosten zijn normbedragen vastgesteld. De norm ten behoeve van de overige personeelskosten bedraagt f 3 250,–. Voor de personeelsgebonden materiële kosten wordt voor de beleidsdirecties f 7 500,– per fte gehanteerd. Voor de stafdirecties en de facilitaire diensten wordt uitgegaan van een normbedrag van f 5 000,– per fte.

22.01 Onderdeel 06 Huisvesting; verrekening met de Rijksgebouwendienst

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven zijn bestemd voor de verrekening van de huisvestingsuitgaven van het Ministerie van VWS (en eventuele «inwonende» diensten) met de Rijksgebouwendienst (RGD), voor zover deze direct of indirect samenhangen met de huurcontracten, zoals die met de RGD zijn gesloten.

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Als gevolg van de stelselherziening rijkshuisvesting worden de departementen zelf verantwoordelijk voor hun huisvesting en de daarbij behorende budgetten. In verband hiermee worden de voorheen op de RGD-begroting geraamde huisvestingsbudgetten overgeheveld naar de desbetreffende begrotingshoofdstukken. In dit kader wordt dit onderdeel structureel verhoogd met f 30,217 miljoen.

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 22.02 VUT-uitkeringen en suppletie wachtgelden trendvolgers

Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

• a) 

  De op dit artikel geraamde uitgaven zijn bestemd voor VUT-uitkeringen en wachtgeldsuppletievergoedingen aan werknemers in de gesubsidieerde sector.

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. De hoogte van de uitkeringen is in de diverse CAO’s vastgelegd.

c)

Mutaties op dit artikel (bedragen x f 1 000)

Dit artikel wordt in 1999 incidenteel verlaagd met f 3,2 miljoen ten gunste van uitgavenartikel 22.01, onderdeel 01, in verband met de verbetering van de opbouw en inrichting van het departement van VWS.

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 22.03 Loonbijstelling Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

• a) 

  Op dit artikel wordt de van het Ministerie van Financiën te ontvangen loonbijstelling ondergebracht. Vervolgens vindt tijdens de uitvoering van de begroting bij Suppletore wet de toedeling plaats naar de daarvoor bestemde artikelen.

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. c)

Mutaties op dit artikel (bedragen x f 1 000)

1999

2000

2001

2002

Van Financiën: loon- en OVA-bijstelling 1998

Mitigering tekort (agv begrotingsvoorbereiding 1998) Opbouw/inrichting departement

73 566          73 834

200            1211

4 800 - 8 000

74 095

8 000

75 201

8 000

Totaal artikel

68 966         67 045

66 095

67 201

Dit artikel wordt verhoogd via een overboeking vanuit de Aanvullende post Loonbijstelling in de Miljoenennota 1998 ten behoeve van de loonbijstelling voor rijksambtenaren, de Overheidsbijdrage in de Arbeidskostenontwikkeling 1998 voor de VWS-sectoren en de loonbijstelling voor de extra banen in de zorgsector.

Bij begrotingsvoorbereiding 1998 is een tekort ontstaan op het niet-BKZ-deel van dit artikel. Teneinde dit tekort te mitigeren, wordt dit artikel ten laste van uitgavenartikel 22.04 verhoogd in 1999 met f 0,2 miljoen en in 2000 met f 1,211 miljoen.

Daarnaast wordt het BKZ-deel van dit artikel verlaagd met f 4,8 miljoen in 1999 en met structureel f 8,0 miljoen vanaf 2000 ten gunste van uitgavenartikel 22.01, onderdeel 01, in verband met de verbetering van de opbouw en inrichting van het departement van VWS.

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 22.04 Prijsbijstelling Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

• a) 

  Op dit artikel wordt de van het Ministerie van Financiën te ontvangen prijsbijstelling ondergebracht. Vervolgens vindt in beginsel tijdens de uitvoering van de begroting bij Suppletore wet de toedeling plaats naar de daarvoor bestemde artikelen.

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. c)

Mutaties op dit artikel (bedragen x f 1 000)

1999

2000

2001

2002

Van Financiën: Prijsbijstelling 1998                            1994           1993 1989 1982 Naar Justitie: bijdrage t.b.v. Wet bescherming persoonsgegevens                                              –336            –336 –336 –336 Mitigering tekort loonbijstelling                                  –200         –1211 RA 1998: Parkeren taakstellingen                           –11490      –22950 –34420 –44970

Totaal artikel

10 032

22 504

32 767

43 324

Dit artikel wordt structureel verhoogd met circa f 2,0 miljoen via een overboeking vanuit de Aanvullende post Prijsbijstelling in de Miljoenennota 1998. Dit betreft een kwart van de vastgestelde prijsbijstelling voor de begrotingsuitgaven. Het andere deel is door het kabinet ingezet voor het oplossen van generale knelpunten en niet toegedeeld. Binnen VWS is besloten het ontvangen deel van de prijscompensatie 1998 in het desbetreffende jaar voor interne knelpunten in te zetten. De meerjarige uitdeling van de prijsbijstelling 1998 naar de overige prijsgevoelige budgetten blijft achterwege met het oog op knelpunten en taakstellingen die nog op de VWS-begroting rusten. Voor de rijksbijdragen AFBZ en ZFW is, gelet op de aard van deze financieringsbijdrage, hierop een uitzondering gemaakt (zie de toelichting bij uitgavenartikel 25.03). Voorts wordt dit artikel structureel verlaagd met f 0,336 miljoen als gevolg van een overboeking naar het Ministerie van Justitie in verband met de gezamenlijke financiering door een aantal departementen van de financiële consequenties van de invoering van de Wet bescherming Persoonsgegevens. De financiële consequenties betreffen enerzijds een werklastverzwaring van de Registratiekamer, anderzijds wordt via extra investeringen voldaan aan de EU-richtlijn op dit gebied. Bij begrotingsvoorbereiding 1998 is een tekort ontstaan op het niet-BKZ-deel van het uitgavenartikel 22.03. Teneinde dit tekort te mitigeren, wordt dit artikel ten gunste van uitgavenartikel 22.03 verlaagd met f 0,2 miljoen in 1999 en met f 1,211 miljoen in 2000.

Voorts wordt op dit artikel de taakstelling geparkeerd die in het Regeerakkoord is overeengekomen omtrent de bevordering van een doelmatig en doeltreffend handelen van de rijksdienst. Deze taakstelling zal moeten worden gerealiseerd door een verhoging van de arbeidsproduktiviteit, door vermindering van het personeelsvolume, door een lager beroep op de inhuur van externen en door een doelmatiger inkoopbeleid. De

specifieke invulling van de taakstelling en de vertaling naar de desbetreffende begrotingsartikelen zal uiterlijk bij Voorjaarsnota/1e Suppletore wet 1999 plaatsvinden.

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 22.05 Onvoorzien Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

• a) 

  Op dit artikel is een budget geraamd voor uitgaven die naar hun aard vooraf niet expliciet aanwijsbaar zijn. Indien nodig vindt tijdens de uitvoering van de begroting bij Suppletore wet de overboeking plaats naar het betreffende uitgavenartikel.

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. Dit artikel vindt zijn grondslag in artikel 5, lid 6 van de Comptabiliteitswet.

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 22.06 Sociaal en cultureel planbureau

Algemeen

Het Sociaal en cultureel planbureau (SCP) heeft tot taak de sociale en culturele ontwikkelingen in de samenleving te beschrijven en bij te dragen aan de beleidsvorming en beleidsevaluatie.

Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

• a) 

  De op dit artikel geraamde uitgaven hebben betrekking op de personele en materiële uitgaven van het SCP.

De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting evenals ambtenaren die werkzaamheden verrichten voor derden. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals vergoeding van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. Tegenover de uitgaven voor ambtenaren die werkzaamheden verrichten voor derden uit de collectieve en niet-collectieve sector staan ontvangsten die verantwoord worden op ontvangstenartikel 22.01, onderdeel 05.

De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van: de bedrijfsvoering zoals gebouwgebonden uitgaven, informatiesystemen en informatie-infrastructuur en uitgaven voor onderzoeken (zoals facilitering eigen onderzoek, uitbesteden deelonderzoek en produktie onderzoeksrapporten).

• b) 

  De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies.

Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis. De uitgaven ten behoeve van de bedrijfshulpverlening (facilitaire uitgaven) zijn gebaseerd op het Besluit bedrijfshulpverlening Arbeidsomstandighedenwet (Stb. 783, 1993).

Kengetallen

Ramingskengetallen

Ten behoeve van inzicht in de raming is vermeld het aantal wetenschappelijk onderzoekers en de gemiddelde materiële uitgaven per fte onderzoeker. Voor de raming van 1999 is uitgegaan van een gemiddeld aantal fte wetenschappelijk onderzoekers van 47 fte, bestaande uit 40 fte vaste onderzoekers en 7 fte tijdelijke onderzoekers. Deze tijdelijke onderzoekers worden gefinancierd uit aan derden in rekening gebrachte kosten, op basis van kostendekkende tarieven. De ontvangsten hiervoor worden verantwoord op het ontvangstenartikel 22.01, onderdeel 04 en 05. Voor 1999 worden de gemiddelde materiële kosten per fte onderzoeker geschat op f 83 978. De hoogte van deze kosten kan worden beïnvloed door het aannemen van ad hoc-opdrachten. Zoals eerder vermeld moeten hier tegenover ontvangsten worden gerealiseerd. Een deel van deze ontvangsten (f 0,635 miljoen) is reeds in het materiële begrotingsbedrag van f 3,947 miljoen opgenomen.

Om de uitgaven zo volledig mogelijk in verband te brengen met de producten is hier uitgegaan van het aantal onderzoekers in plaats van het totaal aantal medewerkers.

Tabel I: Personeel en materiaal SCP (bedragen x f 1 000)

Realisatie 1997

Raming 1998

1999

2000

2001

2002

2003

Personeel

Gemiddelde bezetting in fte’s Gemiddelde prijs per fte Toegelicht begrotingsbedrag

Materieel

Gemiddelde bezetting in fte’s Gemiddelde prijs per fte Toegelicht begrotingsbedrag

59,37            59,37            59,37

109               105               105

6 470            6 255            6 250

59,37            59,37            59,37         59,37

105               105               105            105

6 220            6 220            6 220         6 220

• * 

  De vermelde gemiddelde bezetting is exclusief plaatsen betaald door derden.

Doelmatigheidskengetallen

Onderstaande tabel II geeft inzicht in de kostprijs per uur wetenschappelijk onderzoek. Deze kostprijs is gebaseerd op de directe kosten (wetenschappelijk personeel- en onderzoekskosten) en de indirecte kosten (ondersteunend personeel en bureaukosten).

In deze kosten zijn tevens de integrale kosten van het SCP opgenomen. Hiervan maken ook kosten voor data deel uit. Jaarlijks geeft het SCP hieraan ongeveer f 1,5 miljoen uit. De databestanden worden na gemiddeld 2 jaar beschikbaar gesteld aan het Steinmetz archief en toegankelijk gemaakt voor verder wetenschappelijk onderzoek.

Tabel II: Opbouw integrale kostprijs per onderzoeksuur (bedragen x f 1 000)

Kosten wetenschappelijk onderzoek

1997

1998

1999

In tabel III wordt op basis van de geplande capaciteit en de integrale kostprijs (zoals bepaald in tabel II) een indicatie gegeven van de totale kosten per hoofdproductgroep. De geplande capaciteit (47 fte) is gebaseerd op het aantal fte wetenschappelijk onderzoekers, inclusief 7 fte projectmedewerkers die door derden collectieve sector worden gefinancierd. De ontvangsten hiervoor (tegen kostendekkende tarieven) worden geraamd op het ontvangstenartikel 22.01, de onderdelen 04 en 05.

Tabel III: Aantal onderzoeksuren en de prijs per onderzoeksuur

Realisatie 1997

Raming 1998

Raming 1999

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

U2206

1997             1998             1999             2000

2001              2002             2003

Stand ontwerpbegroting 1998

10 680          10 740          10 710

10710          10710

Toedeling loon- en OVA-bijstellingen

168               166               165

165               165

Stand ontwerpbegroting 1999

12 293          10 848          10 906          10 875

10 875          10 875          10 875

Artikel 22.07 Inspectie jeugdhulpverlening en jeugdbescherming

Algemeen

De Inspectie jeugdhulpverlening en jeugdbescherming (IJHV/JB) ontleent haar taken aan de Wet op de jeugdhulpverlening. Hoofdtaak is «het uitoefenen van toezicht op de kwaliteit van de jeugdhulpverlening en jeugdbescherming op grond van de Wet op de jeugdhulpverlening en de daaruit voortvloeiende regelgeving en gericht op de toetsing van kwaliteitsbeleid en de werking van kwaliteitssystemen». De aanpassing van deze wet aan de verbrede taakstelling van de inspectie en de toegang van de provinciale en grootstedelijke overheden tot de inspectie zal in het komende begrotingsjaar gerealiseerd kunnen zijn. Aan de inspectie is een nieuwe taak gegeven in het kader van het toezicht op de vergunninghouders inzake de Wet opneming buitenlandse pleegkinderen. Het begrotingsjaar 1999 wordt het eerste jaar dat de inspectie zich zal inwerken en toezicht zal uitoefenen op deze vergunninghouders.

Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

• a) 

  De op dit artikel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materiële uitgaven van de IJHV/JB.

De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals vergoeding van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering, toezicht, onderzoeken en rapportages.

• b) 

  De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. De Begrotingswet dient als basis voor de materiële uitgaven. De uitgaven ten behoeve van de bedrijfshulpverlening (facilitaire uitgaven) zijn gebaseerd op het Besluit bedrijfshulpverlening Arbeidsomstandighedenwet (Stb. 783, 1993).

c)

Mutaties op dit artikel (bedragen x f 1 000)

Voorheen werd het materiële budget van de regio-inspecties van de IJHV/JB geraamd en verantwoord op het uitgavenartikel 22.01, onderdeel 05. Nu wordt dit budget (f 0,15 miljoen) structureel overgeheveld naar dit uitgavenartikel.

Kengetallen

In onderstaande tabel zijn voor 1997 weergegeven de gemiddelde gerealiseerde bezetting en de gerealiseerde gemiddelde prijs per fte. Voor 1998 betreft het de geraamde gemiddelde bezetting en de geraamde gemiddelde prijs per fte. Voor de jaren vanaf 1999 is op basis van het beschikbare begrotingsbedrag en de geraamde begrotingssterkte de gemiddelde prijs per fte vermeld.

Ramingskengetallen

In de jaren 1997 en 1998 is een deel van het personele budget aangewend voor automatiseringsuitgaven en overige personele uitgaven. Dit verklaart de stijging in de raming van de gemiddelde prijs per fte voor de jaren na

1998.

Tabel II geeft een onderbouwing van de materiële uitgaven van de

IJHV/JB.

Tabel II: Opbouw materiële uitgaven (bedragen x f 1 000)

Opleidingen

Realisatie 1997

Raming Raming 1998          1999

Totaal

468

906

618

Doelmatigheidskengetallen

Tabel III: Werkzaamheden IJHV/JB in 1998 (bedragen x f 1 000)

Soort activiteit

Aantal fte Kosten

Toezichtsactiviteiten Jaarverslagen Voorwaardenscheppend Totaal

De inspectiewerkzaamheden van de IJHV/JB zijn heterogeen van aard en kennen geen homogene eindprodukten. De inzet van inspectiecapaciteit is als indicator op te vatten. In de begroting 1999 is voor het eerst een overzicht van capaciteitsinzet opgenomen, onderverdeeld naar toezichts-activiteiten, jaarverslagwerkzaamheden en voorwaardenscheppende activiteiten. Afhankelijk van de voortgang van de inmiddels gestarte P&C-trajecten zullen in toekomstige begrotingen ook realisatiecijfers worden opgenomen. Voor de concrete output van de inspectie-activiteiten wordt verwezen naar de werkprogramma’s en jaarverslagen van de inspectie.

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 22.08 Internationale samenwerking en infrastructuur Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

• a) 

  De uitgaven op dit artikel zijn bestemd voor: – culturele verdragen, memoranda of understanding en overige internationale akkoorden; – projecten als gevolg van contracten met de ministeries van

Buitenlandse Zaken en van Economische Zaken; – multilaterale samenwerking; – internationale samenwerking en infrastructuur; – internationale congresverplichtingen; – ondersteuning attachés/ambassademedewerkers bij de permanente vertegenwoordiging van de Europese Unie in Brussel en de ambassade in Washington in de VS. Het betreft met name departementsbrede onderwerpen, afstemming en regie van het departementale internationale beleid

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 22.09 Adviesraden

Algemeen

Met ingang van 1997 is de kaderwet Adviescolleges van kracht geworden. In het verlengde hiervan worden de uitgaven voor de adviesraden van VWS op een apart begrotingsartikel geraamd.

De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) ontleent haar taak aan de Wet op de Raad voor maatschappelijke ontwikkeling. De RMO heeft tot taak de regering en de beide kamers der Staten-Generaal te adviseren over de hoofdlijnen van beleid inzake de gevolgen van maatschappelijke ontwikkelingen, voor zover deze van invloed zijn op de participatie van burgers in en de stabiliteit van de samenleving.

De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) ontleent haar taak aan de Wet op de Raad voor de volksgezondheid en zorg. De RVZ heeft tot taak de regering en de beide kamers der Staten-Generaal te adviseren over de hoofdlijnen van het te voeren beleid op het gebied van de volksgezondheid en de zorggerelateerde dienstverlening alsmede op andere gebieden voor zover deze raakvlakken hebben met de volksgezondheid en de zorggerelateerde dienstverlening.

De Gezondheidsraad (GR) ontleent haar taken aan de Gezondheidswet. De GR heeft tot taak de regering en de beide kamers der Staten-Generaal voor te lichten over de stand der wetenschap ten aanzien van vraagstukken op het gebied van de volksgezondheid door middel van het uitbrengen van rapporten.

De taken van de Raad voor Gezondheidsonderzoek (RGO) staan omschreven in het Besluit Raad voor gezondheidsonderzoek. Het aandachtsgebied van de RGO betreft:

– het medisch-wetenschappelijk onderzoek naar vóórkomen, ontstaan, herkennen en preventie van ziekten, behandeling van zieken of verlichting van ziektelast alsmede de hiermee verband houdende ontwikkelingen op het gebied van de technologie; – het gezondheidsonderzoek omvattende het wetenschappelijk onderzoek naar alle aspecten van het systeem van de gezondheidszorg.

Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Art.ond. Omschrijving

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

01             Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling

02             Raad voor de Volksgezondheid en Zorg

03             Gezondheidsraad

04             Raad voor Gezondheidsonderzoek

Totaal artikel

17 624

18 711

19 107

18 315

18 015

18 015

18 015

22.09 Onderdeel 01 Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materile uitgaven van de Raad voor Maatschappelijke ontwikkeling.

De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals vergoeding van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering en onderzoeken.

• b) 

  De Ambtenarenwet, de Begrotingswet en de kaderwet Adviescolleges, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de personele uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis.

Kengetallen

Ramingskengetallen

Tabel I: Personeel en materieel RMO (bedragen x f 1 000)

Personeel

Gemiddelde bezetting in fte’s Gemiddelde prijs per fte Toegelicht begrotingsbedrag

Materieel

Gemiddelde bezetting in fte’s Gemiddelde prijs per fte Toegelicht begrotingsbedrag

In bovenstaande tabel zijn de kosten van raadslieden (f 0,455 miljoen, inclusief materiële uitgaven), buiten beschouwing gelaten.

Doelmatigheidskengetallen

Tabel II: Overzicht kosten en prestaties in 1999 (bedragen x f 1 000)

Capaciteit in fte’s Kosten

Personeel

Beleids- en faciliterende capaciteit

Flexibele formatie

10 1 103 5            500

Het adviesprogramma van de RMO voor 1999 wordt op de 3e dinsdag van september aangeboden aan de Eerste en de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Gemiddeld bedraagt het programma 6 adviesaanvragen per jaar.

De RMO bestaat uit 9 onafhankelijke kroonleden. De voorzitter is 4 dagdelen per week werkzaam voor de RMO en de vice-voorzitter en de raadslieden 1,5 dagdelen per week. De raad wordt ondersteund door een secretariaat van 10 formatieplaatsen. Bij de samenstelling van het secretariaat is er nadrukkelijk voor gekozen de omvang beperkt te houden en generalistische medewerkers van hoge kwaliteit aan te stellen. De RMO heeft ruimte in zijn budget om per advies externe specialisten in te huren.

Van het vermelden van de gemiddelde kosten per advies is afgezien omdat het geen homogene prestaties betreft.

22.09 Onderdeel 02 Raad voor de Volksgezondheid en Zorg

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materile uitgaven van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ).

De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals vergoeding van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering en onderzoeken.

• b) 

  De Ambtenarenwet, de Begrotingswet en de kaderwet Adviescolleges, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de personele uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis.

c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Bij begrotingsvoorbereiding 1998 zijn de budgetten van de RVZ overgeheveld naar dit onderdeel. Daarbij is echter geen rekening gehouden met verrekenbare uitgaven, zoals uitgaven ten behoeve van adviezen en publicaties, waar ontvangsten tegenover staan. Teneinde deze omissie te herstellen, worden zowel dit onderdeel als het ontvangstenartikel 22.01, onderdeel 04, structureel verhoogd met f 0,461 miljoen.

Kengetallen

Ramingskengetallen

Tabel I: Personeel en materieel RVZ (bedragen x f 1 000)

Personeel

Gemiddelde bezetting in fte’s Gemiddelde prijs per fte Toegelicht begrotingsbedrag

Materieel

Gemiddelde bezetting in fte’s Gemiddelde prijs per fte Toegelicht begrotingsbedrag

In bovenstaande tabel wordt uitgegaan van bruto-bedragen. In de tabel zijn de kosten raadsleden, geraamd op f 0,495 miljoen, buiten beschouwing gelaten.

Doelmatigheidskengetallen

Tabel II: Overzicht kosten en prestaties in 1999 (bedragen x f 1 000)

Capaciteit in fte’s Kosten

Personeel

Directe adviescapaciteit                                                                                          17,5 2321

Ondersteunende capaciteit                                                                                    15,0 1991

Subtotaal                                                                                                                   32,5 4312

Materieel                                                                                                                         –            646

Raadsleden                                                                                                                 2,1            495

Totaal (P,Menraadsleden)                                                                                    34,6 5453

Aantal studies                                                                                                      10–12

Aantal adviezen                                                                                                       5–7

De post «Materieel» in tabel II betreft netto-bedragen. Deze bedragen zijn ontstaan na aftrek van de ontvangsten door verkoop van publicaties (4 500 stuks á f 20,–) en bijdragen van derden door onderhuur, in totaal f 0,461 miljoen, en exclusief de incidentele uitgaven in 1998 en 1999 ten behoeve van het Landelijk Oncologisch Beraad (f 0,75 miljoen). Vermeld is het aantal studies en adviezen van de RVZ. Van het vermelden van de gemiddelde kosten per studie of advies is afgezien omdat het geen homogene prestaties betreft.

22.09 Onderdeel 03 Gezondheidsraad

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materiële uitgaven van de Gezondheidsraad.

De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals vergoeding van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering en onderzoeken.

• b) 

  De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, de Gezondheidswet en de kaderwet Adviescolleges, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de personele uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies.

Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis. c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

De komende Wet medisch-wetenschappelijk Onderzoek bij mensen (WMO) voorziet in de instelling van een Centrale Commissie (CeCo) voor beoordeling van medisch-wetenschappelijk onderzoek. Deze commissie zal de taken van de Kerncommissie Ethiek Medisch Onderzoek (KEMO) overnemen en krijgt door middel van het verlenen van erkenningen een belangrijke taak bij de organisatie van het veld van medisch-ethische toetsingscommissies en bij de kwaliteit van de toetsing van medisch-wetenschappelijk onderzoek. Het secretariaat van de CeCo zal worden gehuisvest bij de Gezondheidsraad. Het ligt in de bedoeling dat, met volledige scheiding van taken en bevoegdheden, functionele relaties bestaan tussen de CeCo en de Gezondheidsraad en tussen de secretariaten van beide organen. In verband met bovenstaande wordt dit onderdeel ten laste van uitgavenartikel 25.02, onderdeel 01, structureel verhoogd met f 0,743 miljoen.

Ten behoeve van de werkzaamheden van de Commissie «Veiligheid nieuwe voedingsmiddelen» en activiteiten in het kader van de Wet Bevolkingsonderzoek wordt dit onderdeel structureel verhoogd met f 0,5 miljoen ten laste van uitgavenartikel 22.01, onderdeel 05. Deze commissie is belast met de veiligheidsbeoordeling van nieuwe voedingsmiddelen in het kader van de EU-verordening. Hiernaast zal deze commissie tot taak krijgen te adviseren over de bij deze beoordeling toe te passen nieuw ontwikkelde onderzoektechnieken en veiligheidstesten. Op 1 juli 1996 trad de Wet op het bevolkingsonderzoek (WBO) in werking. De WBO, bedoeld om mensen te beschermen tegen bevolkingsonderzoeken die een gevaar kunnen vormen voor de gezondheid, voorziet in een vergunningenstelsel. Vergunningplichting bevolkingsonderzoek is verboden zonder vergunning van de Minister van VWS. Ten behoeve van deskundige advisering is de Commissie WBO ingesteld. Ten behoeve van systematisch literatuuronderzoek en beoordeling van de door de Ziekenfondsraad aangegeven lijst van behandelwijzen (de zogenoemde «126-lijst») wordt dit onderdeel in de jaren 1998 t/m 2000 ten laste van uitgavenartikel 25.02, onderdeel 03, verhoogd met f 0,3 miljoen. Een en ander vindt plaats in het kader van het MTA-traject (Medical Technology Assessment).

Kengetallen

Ramingskengetallen

In onderstaande tabel zijn voor 1997 en latere jaren de geraamde gemiddelde bezetting en de gemiddelde prijs per fte weergegeven. De vermelde begrotingssterkte is exclusief plaatsen betaald door derden.

Doelmatigheidskengetallen

Tabel II: Overzicht kosten en prestaties in 1999 (bedragen x f 1 000)

Capaciteit in fte’s Kosten

Personeel

Directe adviescapaciteit

Ondersteunende capaciteit

Subtotaal

Materieel Raadsleden

Totaal (P, M en raadsleden)

29,5         3 007

23,95         2 441

53,45

5 448

3 048 210

8 706

Aantal adviezen/rapporten

40

22.09 Onderdeel 04 Raad voor Gezondheidsonderzoek

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven hebben betrekking op personele en materile uitgaven van de Raad voor Gezondheidsonderzoek.

De personele uitgaven betreffen voornamelijk salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast betreft het overige personele uitgaven zoals vergoeding van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding en dergelijke. De materiële uitgaven betreffen enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van de bedrijfsvoering en onderzoeken.

• b) 

  De Ambtenarenwet, de Begrotingswet en de kaderwet Adviescolleges, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de personele uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies. Voor de materiële uitgaven dient de Begrotingswet als basis.

Kengetallen Ramingskengetallen

Gemiddelde bezetting in fte’s Gemiddelde prijs per fte Toegelicht begrotingsbedrag

Doelmatigheidskengetallen

Tabel II: Overzicht kosten en prestaties in 1999 (bedragen x f 1 000)

Capaciteit in fte’s Kosten

Personeel

Directe adviescapaciteit

Ondersteunende capaciteit

Subtotaal Materieel

Totaal

Aantal adviezen/rapporten

5 1,78

6,78

596 212

808 246

1 054

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

5

HOOFDBELEIDSTERREIN 23 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG

Algemeen

De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft tot taak het handhaven van de wet- en regelgeving, het bewaken van de gezondheidszorg en het bevorderen van de kwaliteit (primair proces). Op grond hiervan heeft en geeft de inspectie inzicht in de staat van de gezondheidszorg. Het bovenstaande is verwoord in onderstaande missie: «Het op basis van de onderscheiden wetten toezien op de volksgezondheid, op zorgsystemen, de geleverde zorg en producten en de veiligheid en toepassing daarvan, op collectief en individueel niveau en daarover (aan overheden en betrokkenen) te rapporteren en adviseren, teneinde de volksgezondheid en de gezondheid van de burger te bevorderen en te beschermen.»

De inspectie, als onafhankelijke overheidsinstelling onder verantwoordelijkheid van de Minister, functioneert ten behoeve van de burger, in diens hoedanigheid van consument van zorg en producten. Reden voor deze opdracht is, dat de consument in de zorg in een zekere afhankelijkheidsrelatie verkeert, waardoor zijn keuzevrijheid toch beperkt is. Gezien het belang van de volksgezondheid voor de samenleving en gezondheid als kernwaarde in de samenleving wil de overheid deze bevorderen en beschermen. In dit kader heeft de missie een algemene strekking, waardoor door specifieke wetten meer expliciet inhoud en richting wordt gegeven.

Binnen haar missie houdt de IGZ toezicht op de zorg en op de volksgezondheid, waarbij is inbegrepen het toezicht op de openbare en preventieve gezondheidszorg. De IGZ rapporteert hierover in de Jaarrapportage en in de Staat van de Gezondheidszorg (SGZ), een om de vier jaar uit te brengen document mede op basis van die Jaarrapportages.

Artikel 23.01 Personeel en materieel Inspectie gezondheidszorg

Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

23.01 Onderdeel 01 Regulier personeel

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen salarissen (inclusief sociale lasten) van personeel zoals vermeld in Bijlage 1A van deze begroting. Daarnaast worden de uitgaven voor ouderschapsverlof, overwerk en dergelijke ten laste van dit onderdeel gebracht.

• b) 

  De Ambtenarenwet, de Begrotingswet, alsmede de sociale werknemersverzekeringen, de Wet op de loonbelasting 1964 en de Wet brutering overhevelingstoeslag lonen dienen als basis voor de uitgaven. De Wet Privatisering ABP en het daarop gebaseerde

c)

pensioenreglement dienen als basis voor de uitgaven met betrekking tot het werkgeversaandeel in de pensioenpremies.

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

1999

2000

2001

2002

Herinspecties vergunninghouders in landen buiten de EU Aanpak Millenniumvraagstuk Inspectie bejaardenoorden met een bijzondere functie

200 600

166

200

166

200

166

200

166

Totaal onderdeel

966

366

366

366

Voor de uitvoering van noodzakelijke herinspecties bij vergunninghouders in landen buiten de Europese Unie, van wie een farmaceutisch produkt via de centrale procedure is toegelaten tot de Europese markt, is bij de IGZ 1,5 formatieplaats extra nodig. In verband hiermee wordt dit onderdeel ten laste van uitgavenartikel 22.01, onderdeel 01, structureel verhoogd met f 0,2 miljoen.

Daarnaast wordt dit onderdeel verhoogd in 1999 verhoogd met f 0,6 miljoen via een overboeking vanuit de Aanvullende post in de Miljoenennota in verband met de departementale uitgaven samenhangend met de aanpak van het Millenniumvraagstuk. Deze middelen worden ingezet ten behoeve van extra personeel met als taak de scholing en ondersteuning van de organisatie bij het toezicht op de aanpak van het millenniumvraagstuk in de risicosectoren binnen het VWS-veld. Dit onderdeel wordt ten laste van uitgavenartikel 22.01, onderdeel 01, structureel verhoogd met f 0,166 miljoen in verband met de overgang van 1,5 formatieplaats van de directie Ouderenbeleid naar de IGZ in het kader van de overheveling van de inspectie bejaardenoorden met een bijzondere functie.

Kengetallen

In onderstaande tabel zijn voor 1997 de gemiddelde gerealiseerde bezetting en de gerealiseerde gemiddelde prijs per fte weergegeven. Voor 1998 en latere jaren betreft het een raming. De vermelde begrotingssterkte is exclusief plaatsen betaald door derden.

Ramingskengetallen

Doelmatigheidskengetallen

Tabel II: Capaciteitsverdeling inspecteurs en vakgerichte ondersteuning per cluster en de (directe) personele kosten (werkplan 1998; peildatum: 1 augustus 1996)

In bovenstaande tabel is voor 1998 de geplande capaciteitsinzet in fte’s van het Werkplan 1998 gegeven (exclusief BIG en Landelijk Cöordinatie-centrum Infectieziekten). De kosten (de laatste kolom) zijn berekend door het aantal fte’s te vermenigvuldigen met de gemiddelde verwachte prijs over 1998. Het verschil tussen het aantal fte’s uit het werkplan en de totale fte’s (zie tabel I) wordt verklaard door de aanwezigheid van personeel dat niet werkplan gerelateerde activiteiten (m.n. algemene bedrijfsvoering) verricht.

Aangezien de inspectiewerkzaamheden van IGZ heterogeen van aard zijn en geen concrete/vast omlijnde en homogene eindprodukten kennen, is de inzet van de inspectie-capaciteit als indicator van de output van IGZ opgevat. In de begroting 1999 is voor het eerst een overzicht van de capaciteitsinzet opgenomen, onderverdeeld naar de onderscheiden (inhoudelijke) aandachtsgebieden. In de volgende begrotingen zal het overzicht van de inzet van capaciteit worden uitgebreid met realisatiecijfers waardoor een meerjarig perspectief ontstaat en ontwikkelingen en trends kunnen worden toegelicht.

23.01 Onderdeel 02 Overige personele uitgaven

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen: vergoedingen aan personeel van de kosten woon-werkverkeer, differentiatie in beloning, vorming en opleiding, werving en selectie, kinderopvang en dergelijke.

• b) 

  De Ambtenarenwet en de Begrotingswet dienen als juridische basis voor de uitgaven.

c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

1999              2000              2001              2002

Inspectie bejaardenoorden met een bijzondere functie                                                                6                    6                    6                    6

Totaal onderdeel                                                                  6                    6                    6                    6

Dit onderdeel wordt ten laste van uitgavenartikel 22.01, onderdeel 02, structureel verhoogd met f 0,006 miljoen in verband met de overgang van 1,5 formatieplaats van de directie Ouderenbeleid naar de IGZ in het kader van de de overgang van 1,5 formatieplaats van de directie Ouderenbeleid naar de IGZ in het kader van de overheveling van de inspectie bejaardenoorden met een bijzondere functie.

23.01 Onderdeel 03 Post-actieven

• a) 

  Op dit onderdeel worden de uitgaven geraamd bestemd voor de betaling van wachtgeld aan post-actieven (bijvoorbeeld Rijkswacht-geldregeling, korte en lange uitkering 1966).

• b) 

  De Ambtenarenwet dient als basis voor de uitgaven.

23.01 Onderdeel 04 Personeel ten laste van derden

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen betalingen van salarissen (inclusief sociale lasten) van ambtenaren die werkzaamheden verrichten voor derden. Tegenover deze uitgaven staan ontvangsten die verantwoord worden op de ontvangstenartikelen 23.01, onderdeel 03, en 25.01, onderdeel 06.

• b) 

  De Ambtenarenwet dient als juridische basis voor de uitgaven.

Kengetallen

In onderstaande tabel zijn voor 1997 de gemiddelde gerealiseerde bezetting en de gerealiseerde gemiddelde prijs per fte weergegeven. Voor 1998 en 1999 betreft het de geraamde gemiddelde bezetting en geraamde gemiddelde prijs per fte.

De raming is gebaseerd op de thans beschikbare fte’s en de daarvoor geraamde bedragen. De in te zetten fte’s zijn gerelateerd aan de inkomsten.

De hieronder genoemde formatieplaatsen zijn exclusief de plaatsen ten behoeve van de registratie in het kader van de Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG). Voorts zijn in tabel I de gerelateerde ontvangstenartikelen opgenomen.

Ramingskengetallen

Tabel I: Personeel ten laste van derden in relatie tot ontvangsten (bedragen x f 1 000)

Uit de tabel blijkt dat er in 1997 meer ontvangsten zijn gerealiseerd dan was verwacht. Dit wordt veroorzaakt door een groter aantal im- en exportverklaringen, verloven, sera en vaccins dat is afgegeven. De Inspectie geneesmiddelen van het IGZ ontvangt per vrijgifte van sera en vaccins een bedrag van f 500,= van het RIVM voor de daarmee verband houdende werkzaamheden.

23.01 Onderdeel 05 Materieel

• a) 

  Op dit onderdeel zijn de materiële uitgaven geraamd ten behoeve van de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Het betreft enerzijds personeelsgebonden uitgaven zoals reis- en verblijfskosten en werkplekautomatisering. Anderzijds betreft het materiële uitgaven ten behoeve van: de bedrijfsvoering zoals gebouwgebonden uitgaven, informatiesystemen en informatie-infrastructuur en uitbesteding. Op dit onderdeel worden tevens uitgaven geraamd ten behoeve van juridische bijstand.

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. De uitgaven ten behoeve van de bedrijfshulpverlening (facilitaire uitgaven) zijn gebaseerd op het Besluit bedrijfshulpverlening Arbeidsomstandighedenwet (Stb. 783, 1993).

c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

1999

2000

2001

2002

Onderzoek Bijlmerramp Project vaccinatie hepatitis-B Inspectie bejaardenoorden met een bijzondere functie

314 1 225

10

10

10

10

Totaal onderdeel

1 549

10

10

10

Ten behoeve van een inventariserend onderzoek naar gezondheidsklachten na het neerstorten van het El Al-vliegtuig in de Bijlmermeer (oktober 1992) wordt dit onderdeel ten laste van uitgavenartikel 25.02, onderdeel 05, in 1999 verhoogd met f 0,314 miljoen. Daarnaast wordt dit onderdeel ten laste van uitgavenartikel 25.02, onderdeel 03, verhoogd met f 1,225 miljoen in 1999 teneinde de uitvoering van het proefproject Hepatitis-B mogelijk te maken. Tenslotte wordt dit onderdeel ten laste van uitgavenartikel 22.01, onderdeel 05, structureel verhoogd met f 0,01 miljoen in verband met de overgang van 1,5 formatieplaats van de directie Ouderenbeleid naar de IGZ in het kader van de overheveling van de inspectie bejaardenoorden met een bijzondere functie.

Opbouwmaterieel budget

Onderstaande tabel bevat een overzicht van de opbouw van het materieel budget naar «hoofdcomponenten».

Tabel I: Opbouw materieel budget (bedragen x f 1 000)

Realisatie 1997

Raming Raming 1998          1999

Materiële kosten algemeen

Automatiseringskosten

Proefproject vaccinatie

Hepatitis-B

Staat van de gezondheidszorg

Inspectieapparaat Ned. Antillen

Onderzoekingen

Registratie psychotherapeuten

Bulletins

Juridische bijstand

Totaal

9 380

8 439

7 645

23.01 Onderdeel 06 Registratie Wet BIG

• a) 

  Op dit onderdeel zijn de personele en materiële uitgaven geraamd ten behoeve van de werkzaamheden voortvloeiend uit de wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (wet BIG).

In het kader van de wet BIG is aan de Minister van VWS de taak opgelegd om voor de beroepsbeoefenaren een register in te stellen. Het gaat daarbij om de beroepen die in artikel 3 van de wet worden genoemd: arts, tandarts, apotheker, gezondheidszorgpsycholoog, psychotherapeut, verloskundige en verpleegkundige. De BIG-registraties betreffen een kostendekkende activiteit (zie het ontvangstenartikel 23.01, onderdeel 05).

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven.

Kengetallen

Voor kengetallen met betrekking tot het aantal registraties wordt verwezen naar de toelichting bij het ontvangstenartikel 23.01, onderdeel 05. Voor de financiering wordt een kostendekkend tarief gehanteerd. Dit tarief bedraagt thans f 130,= per registratie. Gezien de spreiding van het aantal registraties gedurende de eerste periode van tien jaar, lopen de uitgaven en ontvangsten niet parallel. Over de gehele periode heen zijn de ontvangsten en uitgaven gelijk.

23.01 Onderdeel 07 Huisvesting

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven zijn bestemd voor de verrekening van de huisvestingsuitgaven van de IGZ (en eventuele «inwonende» diensten) met de Rijksgebouwendienst (RGD), voor zover deze direct of indirect samenhangen met de huurcontracten, zoals die met de RGD zijn gesloten.

• b) 

  De Begrotingswet dient als basis voor de uitgaven. c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Als gevolg van de stelselherziening rijkshuisvesting worden de departementen zelf verantwoordelijk voor hun huisvesting en de daarbij behorende budgetten. In verband hiermee worden de voorheen op de RGD-begroting geraamde huisvestingsbudgetten overgeheveld naar de desbetreffende begrotingshoofdstukken. In dit kader wordt dit onderdeel structureel verhoogd met f 3,271 miljoen.

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

HOOFDBELEIDSTERREIN 24 WELZIJN

Algemeen

Het welzijnsbeleid heeft als doel het op individueel niveau bevorderen van zelfstandigheid, onafhankelijkheid en sociale participatie en het op het niveau van de samenleving bevorderen van een evenwichtige ontwikkeling, sociale cohesie en solidariteit, oftewel het voorkomen en oplossen van maatschappelijke problemen.

Artikel 24.02 Ouderenbeleid

Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Art. ond. Omschrijving                                                                         1997             1998             1999             2000           2001             2002             2003

01             Doeluitkering Wetopdebejaardenoorden                            0                   0                   0                   0                   0                   0                   0

02             Verzorgingshuizen met een bijzondere functie             2764                   0                   0                   0                   0                   0                   0

03             Overige uitgaven bejaardenoorden                                        0                   0                   0                   0                   0                   0                   0

04             Algemeen ouderenbeleid                                                22133         31802         28184         28182         27466         27465         29022

05             Algemeen ouderenbeleid, niet Welzijnsbeleid              2600                   0                   0                   0                   0                   0                   0

Totaal artikel                                                                                        27496         31802         28184         28182         27466         27465         29022

Algemeen

Het ouderenbeleid heeft betrekking op voorzieningen en activiteiten ten behoeve van ouderen. Doelstelling van beleid is de integratie en participatie van ouderen in de samenleving. In de per 1 januari 1997 inwerking getreden Overgangswet verzorgingshuizen is bepaald dat in 1999 tot eindafrekening zal worden gekomen van de aan de provincies en grote steden verleende subsidies op basis van de Wet op de bejaardenoorden. Dit betekent dat ook nog in 1999 de betreffende artikelonderdelen 01, 02 en 03 als onderdeel van de begroting worden gehandhaafd. Daarnaast worden op dit artikel de uitgaven geraamd voor ondersteunende activiteiten op het terrein van het ouderenbeleid in de vorm van projecten en onderzoeken.

24.02 Onderdeel 01 Doeluitkering Wet op de bejaardenoorden

• a) 

  Er zal sprake zijn van de afhandeling van declaraties van de specifieke uitkering aan de provincies en de vier grote steden van de jaren vóór 1997.

• b) 

  De Overgangswet verzorgingshuizen, alsmede de Begrotingswet, dient als basis voor de afhandeling.

24.02 Onderdeel 02 Verzorgingshuizen met een bijzondere functie

• a) 

  Op dit onderdeel wordt een p.m. bedrag geraamd. Er zal sprake zijn van de afhandeling van nabetalingen en afrekeningen betreffende de subsidiëring van de verzorgingshuizen met een bijzondere functie (de zogeheten landelijke verzorgingshuizen) als bijdrage in de kosten van de jaren vóór 1997.

• b) 

  De op de Overgangswet verzorgingshuizen gebaseerde Regeling Ziekenfondsraad subsidiëring verzorgingshuizen, alsmede de Begrotingswet, dient als basis voor de afhandeling.

24.02 Onderdeel 03 Overige uitgaven bejaardenoorden

• a) 

  Op dit onderdeel zal sprake zijn van de eindafrekening van de compensatiemiddelen aan de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg, ten behoeve van respectievelijk de projecten ADL-huis Goes, 1-oktober bedden en Perspectievennota Limburg (PNL).

• b) 

  De Overgangswet verzorgingshuizen, alsmede de Begrotingswet, dient als basis van de afhandeling.

24.02 Onderdeel 04 Algemeen ouderenbeleid

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen subsidies op basis van genormeerde bedragen ten behoeve van de verzorging van in bejaardenpensions woonachtige ouderen, innovatief ouderenbeleid door middel van projecten en onderzoek, subsidies ten behoeve van deskundigheidsbevordering, landelijke organisaties van en voor ouderen, voorlichtingsprojecten, landelijk flankerend beleid en internationaal beleid, en overige uitgaven (als gevolg van opdrachten, c.q. privaatrechtelijke overeenkomsten). Met name op het gebied van onderzoek worden deze gelden zoveel mogelijk besteed door middel van langer lopende programma’s. In dit verband moeten genoemd worden de tienjarige longitudinale studie LASA, het NWO-programma Succesvol Ouder Worden, en verschillende door Zorgonderzoek Nederland (ZON) uitgevoerde programma’s. Ook de doorlopende ondersteuning van de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting voor verschillende innovatieve vormen van wonen met zorg van ouderen past in dit kader.

Versterking van de welzijnscomponent in de ouderenzorg (waarvoor meer aandacht mede noodzakelijk wordt naarmate het langer zelfstandig wonen van zorgbehoevende ouderen een grotere plaats inneemt), intensivering van ondersteuning van gemeenten bij het voeren van een integraal ouderenbeleid, en meer aandacht voor de bijdrage die vitale ouderen aan de samenleving kunnen leveren («human capital») zijn voor 1999 belangrijke aspecten van het innovatiebeleid. In lijn hiermee zal in vergelijking met het algemene ouderenbeleid het beleid gericht op specifieke risicogroepen (bijvoorbeeld alleenstaande oudere vrouwen, allochtone ouderen) meer aandacht krijgen.

• b) 

  De Welzijnswet 1994 dient als basis voor de uitgaven. De wijze van bekostiging vindt plaats op grond van het Bekostigingsbesluit welzijnsbeleid en de subsidieregeling welzijnsbeleid. Daarnaast dient de Begrotingswet als basis voor de overige uitgaven, die niet gebaseerd zijn op de Welzijnswet 1994.

Kengetallen

Dit onderdeel heeft betrekking op een drietal uitgavencategorieën, waarvan het leeuwendeel betrekking heeft op infrastructurele subsidies en subsidies ten behoeve van projecten en onderzoek. Daarnaast heeft een deel van de uitgaven (f 0,3 miljoen) betrekking op uitvoerend werk. Het gaat bij de laatste categorie om subsidies bestemd voor negen bejaardenpensions. Vanaf 1988 wordt deze subsidieregeling afgebouwd. De subsidiëring vindt plaats op basis van een normbedrag per verzorgde. Het normbedrag voor een volledig verzorgingsjaar bedraagt in 1998 f 30 600 (excl. OVA-bijstelling 1998). Voorts wordt ten behoeve van de raming rekening gehouden met een gemiddelde eigen bijdrage van f 12 400 (realisatie 1997). Thans verblijven er nog 17 personen in de hier bedoelde bejaardenpensions.

Ramings- en doelmatigheidskengetallen

Tabel I: Bejaardenpensions

Realisatie Raming Raming 1997               1998            1999

Aantal personen

Gemiddeld bedrag per verzorgingsjaar

18                   17                17

f 18 200* f 18 200* f 18 200*

• * 

  Normbedrag, minus geraamde eigen bijdrage circa f 12 400.

24.02 Onderdeel 05 Algemeen ouderenbeleid, niet Welzijnsbeleid

Op dit onderdeel werden in het jaar 1997 verantwoord de uitgaven aan (commerciële) organisaties voor het verrichten van onderzoek, het geven van advies en het leveren van diensten in het kader van het project indicatiestelling en de modernisering ouderenzorg.

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 24.03 Gehandicaptenbeleid Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Algemeen

Het gehandicaptenbeleid heeft als algemene doelstelling het ontwikkelen, (doen) uitvoeren en evalueren van beleid gericht op gehandicapte personen. Vanuit deze algemene doelstelling wordt bevorderd, dat gehandicapte personen zoveel mogelijk in alle levensverbanden en op alle levensterreinen overeenkomstig hun levensfase in relatie tot hun sociaal en culturele context kunnen functioneren. De gehandicapte personen moeten zich daarnaast binnen hun mogelijkheden ten volle kunnen ontplooien. Met het oog op realisatie van deze doelstelling kunnen activiteiten van particulier initiatief worden ondersteund, die direct of indirect zijn gericht op de bevordering van het maatschappelijk functioneren, de begeleiding, de verzorging en de behartiging van de belangen van gehandicapten.

• a) 

  De op dit artikel geraamde uitgaven zijn bestemd voor subsidies aan diverse instellingen op het terrein van verstandelijk, lichamelijk en/of zintuiglijk gehandicapten, wachtgeldverplichtingen, alsmede uitgaven in het kader van onderstaande beleidsonderwerpen.

De uitgaven op grond van de Welzijnswet dan wel de Kaderwet

Volksgezondheid zijn:

– subsidies aan 13 verenigingen van gehandicapte kinderen, danwel van ouders van gehandicapten (f 3,4 miljoen);

– subsidies aan overige organisaties voor gehandicaptenwerk. Het betreft 26 instellingen in het kader van de belangenbehartiging, de pleitbezorging en het uitvoerend werk (f 11,5 miljoen);

– subsidie ten behoeve van het zorgregistratiesysteem voor verstandelijk gehandicapten (f 2,5 miljoen);

– subsidies voor diverse projecten inzake niet aangeboren hersenletsel, beeldvorming van gehandicapten, Vernieuwing en Implementatie Gehandicaptenbeleid (VIG), emancipatie van vrouwen met een handicap, internationale aangelegenheden, Centraal CoördinatiePunt voor de Toegankelijkheid van gehandicapten en ouderen (CCPT), Nederlandse gebarentaal, community care, Hersenletsel Teams, «Samen naar werk» ten behoeve van lichamelijk gehandicapte MBO-schoolverlaters, woonintegratie zorgbehoevende gehandicapten in samenwerking met de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV), alternatieve communicatie ernstig verstandelijk gehandicapten en autisten, arbeidsintegratie verstandelijk gehandicapten, onderzoek welzijnsbeleid gehandicapten, informatie en advies met betrekking tot het PersoonsGebonden Budget en Families First (f 7,7 miljoen);

– subsidies voor diverse kleinere projecten, wachtgeldverplichtingen en nabetalingen voor oude jaren (f 0,8 miljoen).

Onderstaand worden enkele nieuwe en/of van belang zijnde beleidsonderwerpen toegelicht.

– Woonintegratie zorgbehoevende gehandicapten in samenwerking met de SEV De SEV krijgt het subsidie voor kleinschalige woonprojecten voor mensen met een verstandelijke handicap. Het gaat dan om genormaliseerd wonen met meer of minder intensieve vormen van begeleiding. Bij deze projecten zijn steeds de woningcorporaties en instellingen uit de sector gehandicaptenzorg betrokken. De SEV zal zich met name richten op het ontwikkelen van woonprogramma’s projecten in de bestaande bouw, het bevorderen van flexibiliteit tussen de diverse doelgroepen van begeleid/beschermd wonen en de interactie tussen kleinschalig bouwen en het creëren van een vriendschappelijke buurt-omgeving.

«Samen naar werk», gericht op lichamelijk gehandicapte MBO-schoolverlaters

In het plan «samen naar werk» (beroepsopleidingen gehandicapten; scholing en samenwerking door middel van pilots), dat is ingediend door de Vereniging Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie en het Instituut Werkenrode (namens de vijf in het kader van de Wet Arbeid Gehandicapte Werknemers (WAGW) erkende centra voor beroepsopleidingen voor gehandicapten), wordt voorgesteld om vijf regionale pilots in te richten waarin een school voor secundair beroepsonderwijs samenwerkt met een erkend centrum voor beroepsopleidingen voor gehandicapten. Alternatieve communicatie ernstig verstandelijk gehandicapten en autisten

Mensen met communicatie-beperkingen zijn aangewezen op alternatieve vormen van communicatie. Voor mensen met een taal-spraak probleem zijn er verschillende alternatieven beschikbaar: te denken valt aan symbooltalen, waarbij het spreken wordt vervangen door het aanwijzen van (getekende) symbolen. Deze symbooltalen zijn ontwikkeld ten behoeve van het werk van logopedisten met individuele gebruikers. Door de toenemende automatisering wordt het steeds beter mogelijk ook deze symbooltalen te gebruiken als in- en uitvoer van computers. Arbeidsintegratie verstandelijk gehandicapten Arbeidsintegratie is één van de belangrijkste onderdelen in het integratieproces van mensen met een verstandelijke handicap. Een baan biedt de mogelijkheden tot ontwikkeling, zelfontplooiing en het onderhouden van sociale contacten. De toeleiding naar de arbeidsmarkt voor verstandelijk gehandicapten is echter een moeizame weg. Diverse organisaties starten projecten om met behulp van de methode supported employment verstandelijk gehandicapten naar een reguliere baan te begeleiden. Deze ontwikkeling wordt vanuit het Ministerie van VWS zoveel mogelijk gestimuleerd. Community care

Community care is een vorm van georganiseerde, niet-institutionele zorg en dienstverlening, waarmee in diverse Europese landen al de nodige ervaring is opgedaan. De Staatssecretaris van VWS heeft besloten een beraadsgroep in te stellen met de opdracht de toepasbaarheid van een vorm van community care voor wat betreft functionaliteiten van (delen van) de zorg- en dienstverlening aan mensen met een verstandelijke handicap te onderzoeken en daarbij na te gaan in hoeverre de huidige taken van de SPD-en daarin inpasbaar zijn. Nederlandse Gebarentaal

Op 14 maart 1996 hebben de Staatssecretarissen van OC&W en VWS de Commissie Nederlandse Gebarentaal geïnstalleerd. Deze commissie had tot taak de beide staatssecretarissen voorstellen te doen over de wijze waarop optimaal uitvoering kan worden gegeven aan de officiële erkenning van de Nederlandse Gebarentaal. De commissie heeft geïnventariseerd welke effecten deze erkenning kan hebben ten aanzien van de integratie van doven. De

Tabel I: Maatschappelijk werk doven

commissie heeft aangegeven welke (financiële) consequenties erkenning heeft voor de onderscheiden beleidsterreinen en zij heeft voorstellen gepresenteerd in de vorm van een stappenplan. In dit kader is in hoofdzaak de financiering van het gebarencentrum meegenomen. – Hersenletsel Teams

In 1997 is aanvullend f 0,8 miljoen beschikbaar gesteld ten behoeve van 20 regionale hersenletsel teams. Deze teams hebben tot taak te bevorderen dat de zorg voor iedere individuele NAH-getroffene (NAH is niet-aangeboren hersenletsel) zo goed mogelijk is en wordt afgestemd op de specifieke individuele kenmerken van betrokkenen. Inmiddels zijn in alle regio’s hersenletsel teams van start gegaan. b) De Welzijnswet 1994 en de Kaderwet Volksgezondheidssubsidies dienen als basis voor de uitgaven. De wijze van bekostiging vindt plaats op grond van het Bekostigingsbesluit welzijnsbeleid, het Besluit Volksgezondheidssubsidies, de Subsidieregeling welzijnsbeleid en de Subsidieregeling volksgezondheid. Daarnaast dient de Begrotingswet als basis voor de overige uitgaven, zoals de uitgaven in het kader van de Regeling tegemoetkoming onderhoudskosten thuiswonende meervoudig en ernstig lichamelijk gehandicapte kinderen (TOG-regeling), die niet gebaseerd zijn op de Welzijnswet 1994 en de Kaderwet Volksgezondheidssubsidies.

Kengetallen/Volume- en prestatiegegevens

De volgende kengetallen zijn van instellingen in het kader van het uitvoerend werk ten behoeve van gehandicapten, die subsidie ontvangen.

Maatschappelijk werk voor doven

De doelstelling en de omschrijving van de werkzaamheden van de organisaties voor maatschappelijk werk voor doven zijn het leveren van maatschappelijk werk aan dove kinderen en volwassenen. Het maatschappelijk werk voor doven is een eerste lijns-hulpverlening. Onder cliëntsysteem wordt één of meer personen verstaan, die met een bepaalde hulpvraag contact opneemt/opnemen met een hulpverlenende instelling en die vervolgens als eenheid hulp ontvangt/ontvangen van een maatschappelijk werker van deze instelling. Onder cliëntcontacten worden alle persoonlijke (op het spreekuur, bij de cliënt thuis of elders), schriftelijk en telefonische (ook visicom en teksttelefoon) contacten met en over cliëntsystemen verstaan. In 1997 heeft een vergelijk plaatsgevonden naar de wijze van registreren van kengetallen. Het maatschappelijk werk voor doven wordt structureel gesubsidieerd met f 2,2 miljoen per jaar.

Realisatie Realisatie Realisatie Raming 1995             1996             1997          1998

Cliëntsystemen Cliëntcontacten met cliënt Cliëntcontacten over cliënt Cliëntcontacten totaal

Intensieve pleegzorg

Intensieve pleegzorg heeft als doelstelling verstandelijk gehandicapte kinderen met psychische en/of gedragsproblemen de mogelijkheid te bieden in een pleeggezin te wonen als alternatief voor langdurige internaatsopvoeding. De pleegouders worden gedurende de eerste twee jaren van de plaatsing intensief begeleid door een gespecialiseerde pleeggezinbegeleider die werkt vanuit een multidisciplinair samengesteld begeleidingsteam. De intensieve pleegzorg wordt jaarlijks gesubsidieerd met f 0,3 miljoen.

Tabel II: Intensieve pleegzorg

Realisatie Realisatie Realisatie Raming 1995             1996             1997          1998

Aantal behandelingen                                                     20                 20                 20              20

Begeleiding inzake maatschappelijk werk voor doven

Tussen de beleidsvelden onderwijs en zorg ligt er een taakveld dat te omschrijven valt als ouder- en kinderondersteuning. Op grond hiervan wordt het gezinsmilieu en het dove kind zelf ondersteunings- en begeleidingsactiviteiten aangeboden, die niet direct aan de onderwijs- of zorgdoelstelling gerelateerd behoeven te zijn. De begeleiding inzake maatschappelijk werk voor doven wordt jaarlijks gesubsidieerd met f 0,5 miljoen.

Welfare-werk

Met dit werk wordt beoogd vanuit een landelijke situatie ondersteuning te geven aan het plaatselijk welfare-werk. Deze ondersteuning betreft met name de opleiding, bijscholing en de ondersteuning van de vele vrijwilligers, die in de plaatselijke afdelingen werkzaam zijn. Het welfare-werk wordt jaarlijks gesubsidieerd met f 1,1 miljoen.

Zorgregistratiesysteem

Het Zorgregistratiesysteem (ZRS) is de wachtlijstregistratie voor de verstandelijke gehandicaptensector. ZRS houdt in 38 regio’s de regionale wachtlijsten bij. In 1997 zijn in totaal 14 000 indicaties geregistreerd. In opdracht van dit ministerie is in 1997 een evaluatieonderzoek naar ZRS uitgevoerd. Uit dit onderzoek bleek, dat het ZRS verbetering behoeft. Om de betrouwbaarheid van de registratie te verbeteren loopt thans een technisch en bestuurlijk verbetertraject. In de loop van 1998 zal een technisch vernieuwd ZRS worden ingevoerd. Daarnaast wordt gewerkt aan de introductie van een landelijk nummer, onder andere met het doel dubbeltellingen te voorkomen. ZRS wordt jaarlijks gesubsidieerd met f 2,5 miljoen.

Voor overige volume- en prestatiegegevens wordt verwezen naar hoofdstuk 6, met bijbehorende bijlage B 6, van het JOZ 1999, waarin gedetailleerd wordt ingegaan op gebruik en capaciteit op dit beleidsterrein.

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerp-begroting (x f 1 000)

Artikel 24.04 Jeugdbeleid Overzicht uitgavenrealisaties en -ramingen op artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)

Art. ond. Omschrijving

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

01             Doeluitkering Wet op de jeugdhulpverlening

02             Overige uitgaven jeugdhulpverlening

03             Overige uitgaven jeugdbeleid

991 232 1 029 854 1 039 250 1 037 425 1 035 631 1 035 633 1 035 633

76 171          88 750          91036          86 943          85 882          85 381          85 381

148536 205 699 189224 128329 131492 131742 131442

Totaal artikel

1 215 938 1 324 303 1 319 510 1 252 697 1 253 005 1 252 756 1 252 456

Algemeen

Het jeugdbeleid heeft als algemene doelstelling de kansen van jeugdigen te bevorderen en uitval tegen te gaan. Het versterken van de maatschappelijke positie van jeugdigen en het bevorderen van participatie in de samenleving zijn belangrijke elementen in dit beleidsperspectief. De kerntaken van het jeugdbeleid zijn:

– Het signaleren, analyseren en politiek bespreekbaar maken van ontwikkelingen in de maatschappij in hun effecten voor het jeugdbeleid en van de effecten van het jeugdbeleid op ontwikkelingen in de maatschappij;

– Zorg dragen voor de instandhouding en innovatie van het jeugdstelsel en de bijbehorende structuren, instanties en functies; – Afstemming van het jeugdbeleid door het creëren en in stand houden van netwerken met andere overheden, maatschappelijke organisaties en internationale circuits. Deze kerntaken zijn gericht op: – Versterking van de maatschappelijke positie en participatie van jeugdigen; – Verbetering van de structuur en de kwaliteit van het jeugdstelsel in het bijzonder kinderopvang en de preventieve en curatieve jeugdzorg; – Versterking van de positie van gebruikers van het jeugdstelsel; – Versteviging van de bestuurlijke samenhang in het jeugdstelsel. Jaarlijks wordt de Kamer over deze kerntaken en de samenhang in het jeugdstelsel geïnformeerd met de voortgangsrapportage/Beleidskader Jeugdzorg 1999–2002. Voor nadere informatie wordt verwezen naar dit document.

24.04 Onderdeel 01 Doeluitkering Wet op de jeugdhulpverlening

• a) 

  De op dit onderdeel geraamde uitgaven betreffen de aan de provincies en de als provincie aangemerkte grootstedelijke regio’s verstrekte doeluitkeringen ter bestrijding van de kosten van de regionale jeugdhulpverleningsvoorzieningen en samenwerkingsverbanden. Tegenover de uitgaven in het kader van de doeluitkering staan ontvangsten inzake ouderbijdragen die zijn gebaseerd op de Wet op de jeugdhulpverlening (ontvangstenartikel 24.03, onderdeel 02), desinvesteringen (ontvangstenartikel 24.03, onderdeel 03) en bijdragen van het Ministerie van Justitie aan de samenwerkingsverbanden jeugdhulpverlening (ontvangstenartikel 24.02, onderdeel 02). Tegenover de uitgaven staan tevens ontvangsten voortvloeiend uit het afrekenen van in voorgaande jaren verstrekte voorschotten (ontvangstenartikel 24.01, onderdeel 01).

• b) 

  De basis voor de doeluitkering wordt gevormd door de Wet op de jeugdhulpverlening.

c)

Mutaties op dit artikelonderdeel (bedragen x f 1 000)