Memorie van toelichting - Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 1999 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 26200 X - Vaststelling begroting Defensie 1999.

Officiële titel	Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 1999; Memorie van toelichting
Document­datum	15-09-1998
Publicatie­datum	12-03-2009
Nummer	KST29776_2
Kenmerk	26200 X, nr. 2
Van	Defensie
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 1998–1999

26 200 X

Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 1999

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

Blz.

Blz.

INLEIDING

HOOFDSTUK 1: INTERNATIONALE ASPECTEN VAN HET VEILIGHEIDSBELEID

1.1                    Internationale veiligheidssituatie

1.2                    Internationale samenwerking

1.2.1                 Algemeen

1.2.2                 Navo

1.2.3                 Defensiesamenwerking met Midden- en Oost-Europese landen en Rusland

1.2.4                 West-Europese Unie

1.3                    Wapenbeheersing

1.3.1                 CSE-verdrag

1.3.2                 Landmijnen

1.4                    Proliferatie van NBC-wapens en overbrengingsmiddelen

1.5                    Vredesoperaties en humanitaire hulp

1.5.1                 Algemeen

1.5.2                 Nederlandse bijdrage aan vredesoperaties

1.5.3                 Voormalig Joegoslavië

1.5.4                 Albanië

1.5.5                 Cyprus

1.5.6                 Andere vredesoperaties

1.5.7                 Evaluatie vredesoperaties

1.5.8                 Pool van mijnenruiminstructeurs

1.6                    Caribisch gebied

HOOFDSTUK 2: DE KRIJGSMACHT

2.1

2.2

2.2.1

2.2.2

2.2.3

2.2.4

2.3

2.3.1

2.3.2

2.3.3

2.3.4

Algemeen

Koninklijke marine

Algemeen

Internationale samenwerking

Voortgang herstructurering

Materieelprojecten

Koninklijke landmacht

Algemeen

Internationale samenwerking

Voortgang herstructurering

Materieelprojecten

Blz.

Blz.

4.9                    Onroerend goed

4.10                  Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling

4.11                  Luchtvaartcluster

HOOFDSTUK 5: RUIMTELIJKE ORDENING EN MILIEU

5.1                    Ruimtelijke ordening

5.2                    Milieu

5.3                    Geluidszonering

HOOFDSTUK 6: DE DEFENSIE-ORGANISATIE

6.1                    Kerndepartement

6.2                    Militaire Inlichtingendienst

6.2.1                 Reorganisatie

6.2.2                 Voortgang van aanpak MI-archieven

6.3                    Millenniumprobleem

6.4                    Project Herinrichting Informatievoorziening Defensie

6.5                    Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdienst (Vir)

6.6                    Evaluatie-onderzoeken

6.7                    Archivering

HOOFDSTUK 7: FINANCIEN

7.1                    Financieel kader

7.1.1                 Voorjaarsnota

7.1.2                 Regeerakkoord

7.2                    Overzicht reële ontwikkeling defensiebudget

7.3                    Verdeling over de bestedingscategorieën 1997– 1999

7.4                    Financiële aspecten ingebruikgeving/medegebruik

7.5                    Kengetallen

7.5.1                 Stand van zaken ramingskengetallen

7.5.2                 Prestatie-indicatoren

7.5.3                 Doeltreffendheidskengetallen

7.6                    Financiering vredesoperaties 7.6.1.                Financiering vredesoperaties

7.6.2                 Begrotingen 1998 en 1999

7.6.3                 Claims bijdeVN

7.7                    Financieel beleid en beheer

7.8                    Invoering vandeEuro

ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen)

– Inleiding

– Begrotingsindeling

– Nieuwe mutaties

– Personele ramingen

– Loon- en prijspeil

– Loonbijstelling 1998

– Prijsbijstelling 1998

– Actualisering Prioriteitennota

– Verplichtingen-kassystematiek

Beleidsterrein Algemeen

– Algemeen

– Artikel 01.20 Personeel en materieel

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen

– Het ressort Kerndepartement

– Het ressort Militaire Inlichtingendienst

– Artikelonderdeel 0.1.20.09 Wachtgelden

– Artikel 01.21 Subsidies en bijdragen

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid – Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen

41 42 43

44

44 44 45

46

46 46 46 46 47

49 50 50 51

52

52 52 52 53

54 55 55 55 56 56 56 56 57 57 58 58

59

59

59 59 59 59 59 59 60 61 61

63

63

63 63 64 64 71 76

78 78 79

– Artikel 01.22 Geheime uitgaven                                                          80

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         80

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                       81

– Artikel 01.23 Internationale verplichtingen                                        81

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         81

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                       81

– Artikel 01.24 Garanties                                                                         83

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         83

– Artikel 01.25 Milieumaatregelen                                                         83

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         83

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                       84

– Artikel 01.26 Technologie-ontwikkeling                                              84

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         84

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                       85

– Artikel 01.27 Loonbijstelling                                                                88

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         88

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                       88

– Artikel 01.28 Prijsbijstelling                                                                 89

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         89

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                       90

– Artikel 01.29 Overige departementale uitgaven                                 90

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         90

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                       91

Beleidsterrein Pensioenen en uitkeringen                                                95

– Artikel 02.01 Wachtgelden burgerpersoneel en inactiviteits-wedden militair personeel                                                                   95 – Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         95

– Artikel 02.02 Militaire pensioenen en uitkeringen                             95

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                         95

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                       96

Beleidsterrein Koninklijke marine                                                            101

– Algemeen                                                                                            101

– Artikel 03.20 Personeelenmaterieel                                                101

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       101

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     102

– Het ressort Commandant der zeemacht in Nederland                 103

– Activiteitentoelichting                                                                    105

– Toelichting per artikelonderdeel                                                    106 – Het ressort Commandant der zeemacht in het Caribisch gebied                                                                                              108 – Activiteitentoelichting                                                                    111 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    111 – Het ressort Commandant van het Korps Mariniers                     114 – Activiteitentoelichting                                                                    115 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    116 – Het ressort Ondersteunende eenheden                                        118 – Activiteitentoelichting                                                                    121 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    122 – Het ressort Admiraliteit                                                                  125 – Activiteitentoelichting                                                                    127 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    129 – Artikelonderdeel 03.20.21 Wachtgelden en inactiviteits-wedden                                                                                            133

– Artikel 03.21 Subsidiesenbijdragen                                                134

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       134

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     135

Blz.

Blz.

– Artikel 03.22 Investeringen groot materieel en infrastructuur 135

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       135

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     136

– Artikelonderdeel Schepen                                                              137

– Project fregatten van de Zeven Provinciën-klasse                       138

– Project Aanpassing Mijnenbestrijdingscapaciteit                        138

– Artikelonderdeel vliegtuigen                                                         139

– Project NH-90                                                                                  139

– Project Capability Upkeep Program voor de P3-C Orions           140

– Artikelonderdeel elektronisch materieel                                       140 – Project Verbeterd Actief Onderzeeboot Bestrijdingsysteem

ATAS                                                                                                 140

– Project Local Area Missile System (LAMS)                                   141

– Project MILSATCOM                                                                       141

– Artikelonderdeel munitie                                                               141

– Artikelonderdeel overig groot materieel                                       142

– Project vorming één marinebedrijf                                               142

– Project Millennium                                                                         142

– Artikelonderdeel Infrastructuur                                                     142

Beleidsterrein Koninklijke landmacht                                                      144

– Algemeen                                                                                            144

– Artikel 04.20 Personeelenmaterieel                                                144 – Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       144 – Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     145 – Het ressort 1(GE/NL) Legerkorps                                                   146 – Activiteitentoelichting                                                                    147 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    148 – Het ressort Nationaal Commando                                                 152 – Activiteitentoelichting en prestatie-indicatoren                            154 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    156 – Het ressort Commando opleidingen Koninklijke Landmacht 160 – Activiteitentoelichting en prestatie-indicatoren                            161 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    162 – Het ressort Overige eenheden Bevelhebber der Landstrijdkrachten                                                                                           166 – Activiteitentoelichting                                                                    169 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    170 – Het ressort Landmachtstaf                                                             175 – Activiteitentoelichting                                                                    176 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    176 – Artikelonderdeel 04.20.21 Wachtgelden en inactiviteits-wedden                                                                                            179

– Artikel 04.21 Subsidiesenbijdragen                                                182

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       182

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     183

– Artikel 04.22 Investeringen groot materieel en infrastructuur 183

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       183

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     184

– Artikelonderdeel Automatisering                                                  185

– Project Millennium                                                                         186

– Artikelonderdeel Logistiek                                                             186 – Artikelonderdeel Commandovoering, verbindingen en gevechtsinlichtingen                                                                      187

– Project Remotely Piloted Vehicle (RPV)                                         187

– Project Midlife Upgrade Zodiac                                                     188

– Project MILSATCOM                                                                       188

– Artikelonderdeel Elektronisch materieel                                       188

– Project EOV-fase1                                                                          188

– Project EOV-fase2                                                                          189

– Artikelonderdeel NBC materieel                                                    189

– Artikelonderdeel Luchtverdediging                                               189

– Project Gevechtswaarde instandhouding PRTL                           190

– Project SHORAD                                                                             190

– Artikelonderdeel Manoeuvre                                                         190

– Project Verbetering Leopard2                                                       191

– Project Pantservoertuigen vredesoperaties                                  191

– Project Vervanging Pantservoertuigen                                          191

– Project Duelsimulatoreneninstrumentatie                                  192

– Project Medium Range Anti-Tanksystems                                    192

– Artikelonderdeel Vuursteun                                                           193

– Project Vuist fase1                                                                         193

– Artikelonderdeel Gevechtssteun                                                   194

– Artikelonderdeel Infrastructuur                                                     194

– Project Verplaatsing PIROC                                                            195

Beleidsterrein Koninklijke luchtmacht                                                     196

– Algemeen                                                                                            196

– Artikel 05.20 Personeelenmaterieel                                                196 – Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       196 – Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     197 – Het ressort Commando Tactische Luchtmacht                             198 – Activiteitentoelichting                                                                    200 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    200 – Het ressort Decentrale Ondersteunende eenheden                     203 – Activiteitentoelichting                                                                    205 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    207 – Het ressort Hoofdkwartier Koninklijke Luchtmacht (HKKLu) 210 – Activiteitentoelichting                                                                    213 – Toelichting per artikelonderdeel                                                    215 – Artikelonderdeel 5.20.13 Wachtgelden en Inactiviteits-wedden                                                                                            218

– Artikel 05.22 Investeringen groot materieel en infrastructuur 220

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       220

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     221

– Artikelonderdeel Vliegtuigmaterieel                                             222

– Project MLU ontwikkeling, productie en opbouw                        223

– Project MLU Gerelateerde Projecten                                             224

– Project Simulatorcapaciteit transporthelikopters                         224

– Artikelonderdeel Vervoermiddelen                                               224

– Project Motortransportmaterieel (algemeen)                               225 – Project Overig transportmaterieel (brandweermaterieel en vervanging containers)                                                                  225

– Artikelonderdeel Elektrisch en elektronisch materieel                 225 – Project vervanging Luchtverkenningssysteem ten behoeve van F-16’s                                                                                        226

– Project Naderingsappartuur                                                          226

– Project MILSATCOM                                                                       227

– Project Nafin                                                                                   227

– Project Millennium                                                                         228

– Project Kluim                                                                                   228

– Artikelonderdeel Bewapeningsmaterieel                                      228

– Project SHORAD                                                                             229

– Project Patriot PAC III                                                                      229

– Artikelonderdeel Springstoffenenmunitie                                  229

– Project IRLLGW                                                                               230

– Project Radar LLGW AMRAAM                                                      230

– Artikelonderdeel Overig materieel                                                230

– Artikelonderdeel Infrastructuur                                                     231

Beleidsterrein Koninklijke marechaussee                                               232

– Algemeen                                                                                            232

– Artikel 06.20 Personeelenmaterieel                                                232

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       232

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     232

– Activiteitentoelichting                                                                    236

– Toelichting per artikelonderdeel                                                    237

– Artikel 06.22 Investeringen groot materieel en infrastructuur 241

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid                       241

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen                     242

– Artikelonderdeel Vervoermiddelen en vaartuigen                       243

– Artikelonderdeel Elektrisch en Elektronisch materieel                243

– Artikelonderdeel Automatiseringsmiddelen                                244

– Artikelonderdeel Bewapeningsmaterieel                                      244

– Artikelonderdeel Telefooninstallaties – Artikelonderdeel Overig materieel – Artikelonderdeel Infrastructuur

Multi-service projecten en activiteiten

– Artikel 08.01 Luchtmobiele brigade

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid

– Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen

– Artikelonderdeel Bewapende helikopter

– Artikelonderdeel Transporthelikopter

– Artikelonderdeel Luchtmobiel speciaal voertuig

– Artikelonderdeel Persoonsgebonden uitrusting

– Artikelonderdeel Overige, specifieke materieelprojecten

– Artikelonderdeel Infrastructuur grondcomponent

– Artikelonderdeel Infrastructuur luchtcomponent

– Artikel 08.02 Vredesoperaties

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid – Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen

– Artikel 08.04 Overige uitgaven Internationale Samenwerking – Grondslag van het artikel en het te voeren beleid – Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen – Toelichting per artikelonderdeel

Beleidsterrein Defensie Interservice Commando

– Algemeen

– Artikel 09.02 Personeel en materieel

– Grondslag van het artikel en het te voeren beleid – Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen – Het ressort Staf Defensie Interservice Commando – Toelichting per artikelonderdeel

– Het ressort Defensie Verkeers- en Vervoersorganisatie – Activiteitentoelichting en prestatie-indicatoren – Doelmatigheidskengetallen – Toelichting per artikelonderdeel

– Het ressort Defensie Organisatie voor werving en selectie – Activiteitentoelichting – Doelmatigheidskengetallen – Toelichting per artikelonderdeel – Het ressort Instituut Defensie Leergangen – Activiteitentoelichting – Toelichting per artikelonderdeel – Het ressort Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf – Activiteitentoelichting – Doelmatigheidskengetallen – Toelichting per artikelonderdeel – Het ressort Overige Interservice Diensten – Toelichting per artikelonderdeel

– Artikelonderdeel 09.02.25 Wachtgelden en inactiviteits-wedden

– Artikel 09.03 Investeringen groot materieel en infrastructuur – Grondslag van het artikel en het te voeren beleid – Verplichtingen, uitgaven en begrotingswijzigingen – Artikelonderdeel Groot materieel – Project Vervanging voertuigen DVVO – Artikelonderdeel Infrastructuur – Project Marinekazerne Amsterdam – Project militair revalidatiecentrum

Blz.

244 245 245

246

246 246 246 247 248 248 248 248 249 249

249 249 250

251 251 251 251

253

253

255 255 255 256 258 259 261 262 262 265 268 268 269 271 273 273 274 277 278 278 280 285

286

288 288 289 289 289 289 290 290

Wetsartikel 2 (ontvangsten)

Beleidsterrein Algemeen

– Algemeen

– Artikel 01.20 Verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten

– Artikelonderdeel Personele ontvangsten – Artikelonderdeel Materiële en specifieke ontvangsten – Artikelonderdeel Ontvangsten voortvloeiend uit internationale verplichtingen in verband met Navo-infrastructuur

– Artikel 01.21 Niet-verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten

Beleidsterrein Pensioenen en uitkeringen

– Algemeen

– Artikel 02.01 Verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten

– Artikel 02.02 Niet-verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten – Artikelonderdeel AAW-claims, betreffende uitgaven gedaan in vroegere dienstjaren – Artikelonderdeel Restitutie teveel genoten uitkeringen

Beleidsterrein Koninklijke marine

– Algemeen

– Artikel 03.20 Verrekenbare ontvangsten

– Grondslag van het artikel

– Ontvangsten

– Artikelonderdeel Personele ontvangsten

– Artikelonderdeel Materiële en specifieke ontvangsten

– Artikel 03.21 Niet-verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten

Beleidsterrein Koninklijke landmacht

– Algemeen

– Artikel 04.20 Verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten

– Artikelonderdeel Personele ontvangsten – Artikelonderdeel Materiële en specifieke ontvangsten

– Artikel 04.21 Niet-verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten

Beleidsterrein Koninklijke luchtmacht

– Algemeen

– Artikel 05.20 Verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten

– Artikelonderdeel Personele ontvangsten – Artikelonderdeel Materiële en specifieke ontvangsten

Blz.

291

291

291

291 291 291 291 292

292

292 292 293

293

293

293 293 293

294 294 294

294 294

294

294 295 295 295 296 297

299 299 299

299

299

300 300 300 301 301

301 301 302

302

302

302 302 302 303 304

Blz.

Blz.

– Artikel 05.21 Niet-verrekenbare ontvangsten                                   304

– Grondslag van het artikel                                                               304

– Ontvangsten                                                                                    305

Beleidsterrein Koninklijke marechaussee                                               305

– Algemeen                                                                                            305

– Artikel 06.20 Verrekenbare ontvangsten                                           305

– Grondslag van het artikel                                                               305

– Ontvangsten                                                                                    306

– Artikelonderdeel Personele ontvangsten                                      306

– Artikelonderdeel Materiële en specifieke ontvangsten                306

– Artikel 06.21 Niet-verrekenbare ontvangsten                                   307

– Grondslag van het artikel                                                               307

– Ontvangsten                                                                                    307

Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten                            307

– Algemeen                                                                                            307

Beleidsterrein Defensie Interservice Commando

– Algemeen

– Artikel 09.02 Verrekenbare ontvangsten – Grondslag van het artikel – Ontvangsten

– Artikelonderdeel Personele ontvangsten – Artikelonderdeel Materiële en specifieke ontvangsten

Wetsartikel 3 (agentschapsbegrotingen)

– Defensie Telematica Organisatie (DTO)

– Dienst Gebouwen, Werken & Terreinen (DGW&T)

Bijlagen

1     Personeelsoverzicht

2     Overzicht van wetgevingsprojecten

3     Overzicht moties en toezeggingen

4     Circulaires DJZ

5     Overzicht van verslagen van de commissie voor de verzoekschriften en van aanbevelingen van de nationale ombudsman

6     Subsidiebijlage

7     Rapportage evaluatie- en doelmatigheidsonderzoek

8     Economische en functionele classificaties 1998–1999

9     Voorlichtingskosten

10   Overzicht inzake convenanten

11   Activiteiten op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling

12   Realisatiecijfers 1997

13   Meerjarenraming per artikelonderdeel

14   Begrippenlijst

309

309

309 309 309 309 310

311

311 320

INLEIDING

In het regeerakkoord is aangegeven dat in 2000 een nieuwe Defensienota zal worden uitgebracht, die een integrale visie op de defensie-organisatie in het licht van de dan heersende veiligheidssituatie zal bevatten. Het Strategische Concept van de Navo, dat tijdens de Navo-top in april 1999 zal worden vastgesteld, geldt daarbij als richtsnoer. De nota zal tevens maatregelen bevatten die, zoals in het regeerakkoord is overeengekomen, moeten leiden tot de structurele verlaging van de defensiebegroting met f 375 miljoen.

De f 375 miljoen voor het begrotingsjaar 1999 zal worden gevonden door investeringen te vertragen en uit te stellen. Het gaat om incidentele maatregelen die nog geen beleidskeuzen voor de langere termijn inhouden. Bij de keuze van projecten is ervoor gezorgd dat geen afbreuk wordt gedaan aan de dagelijkse bedrijfsvoering en aan de bijdrage van de krijgsmacht aan vredesoperaties. Lopende investeringsprojecten kunnen niet geheel worden ontzien, aangezien Defensie de komende periode ook voor aanvullende uitgaven zal worden geplaatst. Deze uitgaven houden onder meer verband met de stijgende kosten van de exploitatie en het onderhoud van defensiematerieel als gevolg van de deelneming aan vredesoperaties. Ook de aanpak van het millenniumprobleem en de asbestsanering van defensiegebouwen brengen aanvullende kosten met zich mee.

In hoofdstuk 7 wordt nader op de financiële situatie ingegaan. De komende maanden zal worden bezien hoe de bezuiniging voor de periode tot de Defensienota verder moet worden ingevuld. De Kamer zal hierover uiterlijk begin volgend jaar per brief worden ingelicht. Deze brief zal ook de uitgangspunten en richtlijnen voor de opstelling van de nieuwe Defensienota bevatten.

De afgelopen jaren is hard gewerkt aan de herstructurering van de defensie-organisatie. Het personeelsbestand van Defensie is sinds de Prioriteitennota met ruim 25 000 ingekrompen. Het is tot nu toe mogelijk gebleken de sociale gevolgen hiervan tot een minimum te beperken. De reële uitgaven zijn vergeleken met de ramingen uit de Prioriteitennota structureel met ruim f 1 miljard gedaald. Oorspronkelijk was voorzien dat de maatregelen uit de Prioriteitennota in 1998 zouden zijn uitgevoerd. Door de aanvullende maatregelen in verband met het regeerakkoord 1994 (Novemberbrief) en de actualisering van de Prioriteitennota zal de herstructurering nu aan het einde van deze kabinetsperiode zijn voltooid. Dankzij de ingrijpende doelmatigheidsoperatie is de operationele capaciteit van de krijgsmacht tot dusver behouden gebleven. Nieuwe bezuinigingen kunnen echter niet meer zonder nadere prioriteitsstelling worden opgevangen.

De reorganisaties hebben veel van het personeel gevergd. Velen werden en worden geconfronteerd met onzekerheid over de aard, de plaats en soms zelfs het behoud van hun werk. In de komende vier jaar zal de organisatie verder moeten worden aangepast om de al voorziene reductie van het personeelsbestand met ongeveer 3000 te realiseren. Dat de defensie-organisatie zich in betrekkelijk korte tijd heeft weten aan te passen aan de zo sterk veranderde omstandigheden en zich goed van haar taken blijft kwijten, is voor een belangrijk deel te danken aan het personeel. Dit neemt niet weg dat de afsluiting van de herstructurering nog moeilijk zal zijn. Gelet op de vele reorganisaties waarmee het personeel te maken heeft of heeft gehad, zal alles in het werk worden gesteld om de gevolgen van de nieuwe bezuiniging voor het personeel zoveel mogelijk te beperken.

Defensie is een aantrekkelijke werkgever. Zij moet dat ook blijven. De zorg voor het personeel, waaronder een toereikende nazorg voor het uitgezonden personeel, vergt dan ook voortdurend aandacht. De huidige krapte op de arbeidsmarkt bemoeilijkt de personeelsvoorziening. Er zijn verschillende initiatieven genomen om de wervingsresultaten te verbeteren, maar er blijven knelpunten, in het bijzonder voor technische functies, gevechtsfuncties en gevechtsondersteunende functies. Ook wordt bezien of de personeelsstructuur kan worden geflexibiliseerd om beter te kunnen inspelen op de eisen die aan de nieuwe krijgsmacht worden gesteld. In dat verband zal ook, overeenkomstig het regeerakkoord, de diensteinde-regeling voor het militaire personeel worden herijkt. In hoofdstuk 3 wordt op de personele situatie ingegaan.

In hoofdstuk 1 wordt ingegaan op de internationale veiligheidssituatie. De spoedige toetreding van drie Midden-Europese landen tot de Navo maakt ondubbelzinnig duidelijk hoe fundamenteel de veranderingen in Europa zijn. Ook de Navo-consultaties met Rusland, Oekraïne en de andere partnerlanden illustreren dit. Helaas blijven conflicten en spanningen in Europa de (regionale) stabiliteit bedreigen; Kosovo en Cyprus zijn hiervan voorbeelden. De proliferatie van massavernietigingswapens is eveneens zorgwekkend. Het nieuwe Strategische Concept van de Navo zal beschrijven welke rol het bondgenootschap voor zichzelf ziet in de nieuwe veiligheidssituatie. Het document moet het fundament worden voor het, dan vijftigjarige, bondgenootschap in de 21-ste eeuw.

De veranderingen van de afgelopen jaren hebben Defensie tot een organisatie gemaakt die zich niet langer uitsluitend richt op de algemene verdedigingstaak. Zij besteedt veel tijd en aandacht aan deelneming aan vredesoperaties. Het belang dat de regering hieraan hecht blijft onverminderd groot. Dit blijkt onder meer uit de verlenging van de Nederlandse bijdrage aan Sfor in Bosnië-Herzegowina, het zenden van militairen naar Cyprus en de beginselbereidheid deel te nemen aan een VN-operatie in de Westelijke Sahara als aan het toetsingskader wordt voldaan. Ook het regeerakkoord, dat het Nederlandse ambitieniveau met betrekking tot vredesoperaties handhaaft, met inbegrip van de daarvoor benodigde financiële middelen, onderstreept dit. Belangrijke aandachtspunten bij vredesoperaties zijn het verbeteren van de snelle reactiecapaciteit en de intensieve samenwerking tussen militaire en civiele organisaties («Cimic»).

Ook de reguliere samenwerking met bondgenoten is versterkt. Met de partners uit Midden- en Oost-Europa wordt steeds vaker samengewerkt bij oefeningen en opleidingen. In hoofdstuk 2 wordt hieraan aandacht besteed. De investeringen van de afgelopen jaren in onder meer fregatten, helikopters en luchttransport stellen de krijgsmacht in staat haar taken naar behoren uit te voeren. Om in internationaal verband goed te kunnen blijven functioneren, moeten de investeringen op een verantwoord niveau blijven.

De verscheidenheid van de taken van de krijgsmacht is de laatste jaren toegenomen. Het kabinet zet de ontwikkeling van een geïntegreerd veiligheidsbeleid voort. Dit betekent onder meer dat Defensie waar nodig en mogelijk het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid steunt, met inbegrip van humanitaire hulp. Ook de rol van Defensie bij de handhaving van de rechtsorde en de openbare veiligheid is toegenomen. Het gaat onder meer om de politietaken van de Koninklijke marechaussee en de bijdrage aan de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba. Verder verleent Defensie, als het openbaar belang dat vergt, in zeer uiteenlopende situaties personele en materiële steun.

HOOFDSTUK 1: INTERNATIONALE ASPECTEN VAN HET VEILIGHEIDSBELEID

1.1 Internationale veiligheidssituatie

De conclusies van de tweejaarlijkse evaluaties van de internationale veiligheidssituatie bij de begrotingen voor 1996 en 1998 zijn nog steeds geldig. Zij blijven dan ook het uitgangspunt van het defensiebeleid.

Binnenkort zullen Polen, Tsjechië en Hongarije tot de Navo toetreden, vijftig jaar na de oprichting van het bondgenootschap. Ook op andere terreinen verandert de Navo: het strategische concept wordt aangepast, de nieuwe bevelsstructuur ingevoerd en de Europese veiligheids- en defensie-identiteit verder ontwikkeld. De versterking van het operationele vermogen van de Weu hangt met deze ontwikkelingen nauw samen.

Belangrijk is dat de betrekkingen tussen het Westen en Rusland over het algemeen goed zijn. Rusland blijft ondanks zijn bezwaren tegen de voorgenomen uitbreiding van de Navo bereid tot samenwerking. Overeenkomstig de vorig jaar ondertekende «Stichtingsakte betreffende wederzijdse betrekkingen tussen de Navo en de Russische Federatie» overleggen de Navo-partners en Rusland regelmatig in de Permanente Gezamenlijke Raad over tal van onderwerpen. Met Oekraïne wordt in de Navo-Oekraïne Commissie (NUC) gesproken. In de Euro-Atlantische Partnerschapsraad (EAPR) voeren de Navo-lidstaten overleg met andere landen in Europa, met inbegrip van Rusland en Oekraïne. Ook worden in het kader van de EAPR samenwerkingsprojecten uitgevoerd.

Op veel plaatsen in de wereld is sprake van instabiliteit en onzekerheid. Ook Europa is daarvan helaas niet gevrijwaard. De Balkan zal waarschijnlijk nog jaren veel aandacht vragen, zowel op militair als op civiel vlak. De vrede in Bosnië-Herzegowina is nog niet duurzaam, al is vooral het afgelopen jaar wel vooruitgang geboekt. Het mandaat van de door de Navo geleide stabilisatiemacht (Sfor), dat in juni 1998 afliep, is dan ook verlengd; zij is niet langer aan een einddatum verbonden, maar aan een te bereiken eindstadium. In Kosovo is dit voorjaar de gespannen verhouding tussen de Servische overheid en de grote meerderheid van Albanezen tot een gewelddadige uitbarsting gekomen. Vooral door het harde Servische politie-optreden tegen gewapende Albanese separatisten is de situatie geëscaleerd. Het gevaar bestaat dat de buurlanden Macedonië en Albanië bij het conflict betrokken raken. In internationaal verband wordt gestreefd naar een politieke oplossing voor de problemen in Kosovo binnen de Federale Republiek Joegoslavië en wordt geprobeerd de destabiliserende invloed van het conflict op de regio zoveel mogelijk tegen te gaan.

Op Cyprus is een oplossing voor het conflict tussen het Turkse en het Griekse deel van het eiland ondanks pogingen daartoe nog niet in zicht, zodat hiervan een bedreiging voor de regionale stabiliteit blijft uitgaan. De stilstand van het vredesproces in het Midden-Oosten, in het bijzonder tussen Israël en de Palestijnen, is zorgwekkend. Ook de ontwikkelingen in Noord-Afrika, de Golf en Midden-Azië zijn voor de veiligheid van Europa van belang. Elders in Azië bedreigen de economische crises de stabiliteit. De proliferatie van massavernietigingswapens en overbrengingsmiddelen in verschillende delen van de wereld is zorgwekkend.

De onzekere internationale veiligheidssituatie vergt een actief vredes- en veiligheidsbeleid. Daarvoor zijn moderne, goed uitgeruste militaire eenheden onmisbaar. De krijgsmacht dient, naast de verdediging van het eigen en het bondgenootschappelijke grondgebied, in staat te zijn een wezenlijke bijdrage te leveren aan humanitaire en vredesoperaties. Ook op andere manieren kan Nederland de internationale vrede en veiligheid helpen bevorderen. Zo spant het zich in VN-verband in om de reactietijd bij conflicten te bekorten. In dat verband neemt Nederland deel aan het «United Nations Stand-by Arrangement System» (Unsas) en de multinationale «United Nations Stand-by Forces High Readiness Brigade» (Shirbrig). Ook heeft het, samen met enkele gelijkgezinde landen, voorgesteld een oproepbare VN-politiemacht op te richten.

De verwevenheid tussen interne en externe veiligheid is toegenomen onder invloed van de voltooiing van de interne Europese markt, de groei van de internationale georganiseerde misdaad en de liberalisering van het internationale handels- en betalingsverkeer. Drugshandel, mensenhandel en illegale immigratie, illegale wapenhandel en witwaspraktijken vormen een groeiende bedreiging voor de Nederlandse samenleving. Dit heeft ook gevolgen voor Defensie, dat een ondersteunende taak heeft bij de handhaving van de rechtsorde en de openbare veiligheid. Politie en justitie doen immers steeds vaker een beroep op de krijgsmacht.

1.2 Internationale samenwerking

1.2.1 Algemeen

Internationale samenwerking is niet meer weg te denken uit de Nederlandse krijgsmacht. Er is intensieve operationele samenwerking met Navo-bondgenoten, in het bijzonder met onze buurlanden. Bekende voorbeelden zijn het Duits-Nederlandse legerkorps, de Nederlands-Belgische marine- en luchtmachtsamenwerking en de nauwe samenwerking tussen Nederlandse en Britse mariniers. Ook de samenwerking met landen in Midden- en Oost-Europa krijgt veel aandacht (zie 1.2.3).

Operationeel zal ook meer met de Verenigde Staten worden samengewerkt. In mei 1998 is een «memorandum of understanding» ondertekend over intensievere samenwerking tussen de Koninklijke marine en de Amerikaanse marine. Hierin zijn de voorwaarden vastgelegd voor de integratie van een taakgroep van de Koninklijke marine in het Navocommando «Striking Fleet Atlantic» (STRKFLTLANT). Dit Navo-commando krijgt zeer waarschijnlijk een kern voor een maritiem hoofdkwartier van een «Combined Joint Task Force» (CJTF).

De al overeengekomen intensivering van de samenwerking tussen de landmachten van het Verenigd Koninkrijk en Nederland, vooral ter voorbereiding op crisisbeheersingsoperaties, is op 26 januari 1998 vastgelegd in een ministeriële samenwerkingsovereenkomst («exchange of letters»). In het bijzonder op het terrein van doctrine, operatiën, training, logistiek en materieel zal nauwer worden samengewerkt.

Nederland heeft de uitnodiging aanvaard «Correspondent Member» van de European Air Group (EAG) te worden. Ook België en Spanje zijn hiervoor uitgenodigd. De EAG is per 1 januari 1998 ontstaan uit de Franco-British European Air Group (FBEAG). Duitsland en Italië zijn sinds 1 januari 1997 «Correspondent Member» met het doel volwaardig lid te worden. Italië is inmiddels volwaardig lid. Het doel van de EAG is de procedures tussen de betrokken luchtmachten te verbeteren met het oog op de voorbereiding van en het optreden bij niet-artikel 5 operaties.

De militaire samenwerking met Frankrijk is versterkt, zowel op stafniveau als op operationeel niveau. Zo werken het Korps mariniers en het Korps commandotroepen nu samen met hun Franse tegenhangers en wordt tussen Nederlandse en Franse krijgsmachtdelen personeel uitgewisseld. Ook op materieelgebied wordt samengewerkt.

1.2.2 Navo

De Navo bestaat in april 1999 vijftig jaar. De Navo-top die dan in Washington wordt gehouden, zal enkele van de belangrijkste externe en interne aanpassingen van het bondgenootschap van de afgelopen jaren bezegelen. Polen, Tsjechië en Hongarije zullen formeel zijn toegetreden tot de Navo. Het streven is dit jaar de ratificatieprocedure af te sluiten. Om de stap van partner naar bondgenoot kleiner te maken, worden de drie kandidaatleden vóór de formele toetreding al zoveel mogelijk betrokken bij de activiteiten van het bondgenootschap. Het gaat onder meer om briefings, waarnemerschap in commissies en deelneming aan planningsprocessen. Vanzelfsprekend hebben de kandidaatleden nu nog geen stem in de besluitvorming.

Het Strategische Concept van de Navo moet worden aangepast. Sinds 1991 hebben zich op veiligheidsgebied immers belangrijke veranderingen voltrokken: de Sovjet-Unie is uiteengevallen, de Navo heeft de leiding op zich genomen van een grote vredesoperatie buiten het verdragsgebied, er is intensief contact met de landen van Midden- en Oost-Europa, het bondgenootschap heeft nieuwe leden uitgenodigd toe te treden en de bevelsstructuur is ingrijpend gewijzigd. Al deze veranderingen moeten hun neerslag vinden in het Strategische Concept. Het nieuwe document moet voor iedereen duidelijk maken dat de Navo zich rekenschap heeft gegeven van deze veranderingen. Voor Defensie is met name het deel van het Strategische Concept van belang dat betrekking heeft op de defensieplanning en de structuur van de strijdkrachten.

In december 1997 is overeenstemming bereikt over een nieuwe bevelsstructuur voor de Navo. De nieuwe structuur zal twintig in plaats van 65 hoofdkwartieren omvatten. Op dit ogenblik wordt een implementatieplan voor de nieuwe structuur ontwikkeld. Ook wordt onderzocht hoeveel internationale functies er in de nieuwe structuur verdeeld moeten worden en welke landen voor die functies in aanmerking komen. Nederland heeft in dat verband steeds het belang van multinationaliteit onderstreept. Tijdens de top van Madrid (juli 1997) is de uitwerking van het concept van «Combined Joint Task Forces» (CJTF) goedgekeurd. Inmiddels zijn twee oefeningen uitgevoerd door de hoofdkwartieren Afcent in Brunssum en STRKFLTLANT in Norfolk (VS) om het CJTF-concept in de praktijk te toetsen. De keuze voor een landhoofdkwartier en een maritiem hoofdkwartier maakte het mogelijk verschillende aspecten te oefenen die samenhangen met de inzet van een CJTF. Beide oefeningen hebben waardevolle informatie opgeleverd, onder meer over de omvang die een CJTF-kern moet hebben, het aantal hoofdkwartieren dat met een CJTF-kern moet worden uitgerust, de specialismen die vertegenwoordigd moeten zijn, het voortzettings-vermogen van een uit te zenden CJTF en de aansturing.

Het vormgeven van de Europese Veiligheids- en Defensie-identiteit binnen de Navo vordert gestaag. De Weu, met inbegrip van niet-geallieerde Weu-waarnemers, wordt betrokken bij het Navo Defensie Plannings Proces. De opvattingen van de Navo en van de Weu over het consultatieproces naderen elkaar. De gesprekken over een raamwerk voor de overdracht van Navo-middelen voor een door de Weu geleide operatie gaan voort. De verschillende elementen van het raamwerk worden thans onderzocht.

De Navo-ministers van Defensie hebben inmiddels enkele malen met hun collega’s uit de partnerlanden vergaderd in het kader van de Euro-Atlantische Partnerschapsraad (EAPR). Zij spraken over onderwerpen als rampenbestrijding, de proliferatie van massavernietigingswapens en gezamenlijke oefeningen. Ook hebben de Navo-ministers van Defensie hun eerste bijeenkomsten met de Russische Federatie gehouden in het kader van de Permanente Gezamenlijke Raad. De meningsverschillen tussen de Navo en de Russische Federatie zijn openhartig besproken, zonder dat dit ten koste ging van de goede wederzijdse betrekkingen. In het kader van de Navo-Oekraïne Commissie is tevens de eerste bijeenkomst van de Navo-ministers van Defensie met Oekraïne gehouden.

1.2.3 Defensiesamenwerking met Midden- en Oost-Europese landen en Rusland

Sinds 1990 heeft Defensie geleidelijk een steeds dichter netwerk van bilaterale samenwerkings-programma’s opgebouwd met de landen van Midden- en Oost-Europa. De beslissing van de Navo om Polen, Hongarije en Tsjechië het lidmaatschap aan te bieden en de wenselijkheid de samenwerking met niet door de Navo uitgenodigde landen te intensiveren, was voor Defensie eind 1997 reden de samenwerking aan te passen. De ontwikkeling van de samenwerking met Polen, Hongarije en Tsjechië zal zich vooral afspelen tegen de achtergrond van hun integratie in de Navo. Voor de overige landen zal het instrumentarium dat is ontwikkeld voor de samenwerking met de partnerlanden de basis zijn: samenwerkingsovereenkomsten, samenwerkingsprogramma’s en stafbesprekingen. De Tweede Kamer is hierover uitvoerig geïnformeerd op 30 juni jl. (Kamerstuk 25 267 X, nr. 12).

Het is belangrijk dat de reorganisatie van de krijgsmachten van Polen, Tsjechië en Hongarije wordt voortgezet en dat de interoperabiliteit met de strijdkrachten van de Navo-landen wordt vergroot. De samenwerking is vooral praktisch en operationeel. In aanvulling op de bestaande samenwerking verzorgen de krijgsmachtdelen voor deze landen operationele cursussen. Ook zijn er uitwisselingsprogramma’s voor officieren en stageplaatsen en wordt regelmatig in deze landen geoefend. Gelet op hun toetreding is hun deelneming aan de (algemene) «International Staff Officers Orientation Course» (Isooc) midden 1998 beëindigd.

In maart 1997 is met de Russische Federatie een overeenkomst ondertekend ter bevordering van de bilaterale samenwerking. In het samenwerkingsprogramma voor 1998 zijn acht activiteiten opgenomen. Het bilaterale verdrag tussen Rusland en Nederland over samenwerking bij de vernietiging van 6500 ton lewisiet bij het plaatsje Kambarka zal waarschijnlijk binnenkort worden ondertekend. Thans wordt de uitvoering voorbereid van de eerste fase van het samenwerkingsproject (de zuivering van verontreinigde grond rondom de opslagplaats). Ook Finland is hierbij betrokken. Defensie en Buitenlandse Zaken hebben samen tien miljoen gulden voor de grondzuivering beschikbaar gesteld. Nederland streeft, onder meer in nauwe samenwerking met Noorwegen, ook naar steun bij de ontmanteling van nucleaire militaire installaties. Op dit ogenblik worden enkele projectvoorstellen bestudeerd. Voorts is er samenwerking op humanitair gebied. Er zijn medische goederen geleverd aan vier ziekenhuizen in St. Petersburg en Kaliningrad. Dit wordt ondersteund door samenwerking tussen de medische diensten van de beide krijgsmachten. Het Partnerschap voor de Vrede (PvV) is de inspiratiebron voor de bilaterale defensiesamenwerking en dient als kader voor multilaterale samenwerking, zoals gemeenschappelijke oefeningen. Het PvV beoogt onder meer op het terrein van de voorbereiding op vredesoperaties de samenwerking tussen de Navo en de partnerlanden te bevorderen. De eerste resultaten hiervan zijn zichtbaar in de samenwerking met de partners in Sfor in Bosnië-Herzegowina. Nederland heeft in 1997 met eenheden of waarnemers aan zeventien PvV-oefeningen deelgenomen. Voor 1998 is deelneming aan vijftien oefeningen voorzien.

1.2.4 West-Europese Unie

De West-Europese Unie (Weu) geeft geleidelijk inhoud aan haar relatie met de Europese Unie (EU) en met de Navo. In een protocol bij het Verdrag van Amsterdam is bepaald dat de EU en de Weu binnen één jaar na de inwerkingtreding van het Verdrag voorstellen doen voor nauwere samenwerking. Het gaat om praktische regelingen tussen beide organisaties binnen de in het Verdrag van Amsterdam vastgelegde institutionele verhouding. Op dit vlak is bescheiden vooruitgang geboekt. Zo is besloten de voorzitterschappen van de Weu en van de EU beter op elkaar af te stemmen. In dat verband is een nieuw tijdschema opgesteld, op grond waarvan Nederland in de eerste helft van het jaar 2001 het voorzitterschap van de Weu zal bekleden in plaats van in de tweede helft van het jaar 1999.

De samenwerking tussen de Weu en de Navo staat in het teken van de voorbereiding van operaties waarbij de Weu gebruik maakt van middelen van de Navo en van de planningscapaciteit van het bondgenootschap. Deze werkzaamheden stoelen op de afspraken die de bondgenoten hebben gemaakt tijdens de ministeriële Navo-vergadering van Berlijn (juni 1996) en de Navo-top van Madrid (juli 1997).

De West-Europese Unie beschikt sinds kort over een Militair Comité dat bestaat uit de chefs van de defensiestaven van de Weu-lidstaten. Dit comité, dat in permanente zitting wordt gevormd door de permanente militaire vertegenwoordigers in Brussel, kan de Weu-raad militair advies geven, wat het operationele vermogen van de Weu ten goede komt. De eerste directeur van de nieuwe Militaire Staf van de Weu komt uit Frankrijk. Nederland stelt binnen deze staf een belangrijke functionaris ter beschikking: de directeur van de «Planning Cell».

1.3 Wapenbeheersing

1.3.1 CSE-verdrag

Sinds begin 1997 onderhandelen de dertig verdragsstaten in Wenen over de aanpassing van het verdrag inzake de Conventionele Strijdkrachten in Europa (CSE) aan de ingrijpend veranderde Europese veiligheidssituatie. Aanpassing van het CSE-verdrag komt de stabiliteit in het nieuwe Europa ten goede en kan de Navo-uitbreiding vergemakkelijken. Het belang van een tijdig aangepast CSE-verdrag is onderstreept in de «Stichtingsakte betreffende wederzijdse betrekkingen tussen de Navo en de Russische Federatie».

De verdragsstaten zijn het erover eens dat de oude verdragsstructuur, die berustte op twee tegenover elkaar staande allianties, is achterhaald. Een nieuw verdrag zal uitgaan van nationale en territoriale plafonds, zo mogelijk op een lager niveau. De nationale plafonds hebben betrekking op de aantallen zware wapens (tanks, pantservoertuigen, artillerie, bewapende helikopters en gevechtsvliegtuigen) die landen binnen het verdragsgebied mogen bezitten. De territoriale plafonds betreffen de som van de toegestane eigen grondgebonden zware wapens (de nationale limiet) en de door derden in een land te stationeren grondgebonden zware wapens.

De Navo-landen hebben voorstellen ingediend over de gewenste flexibiliteit van de nationale en territoriale plafonds. Hierbij is een afweging gemaakt tussen de bevordering van de stabiliteit in Europa en de handhaving van de mogelijkheid, in het bijzonder voor de Navo, om in bepaalde situaties, zoals bij vredesoperaties, voldoende wapensystemen te kunnen inzetten. Ook is geprobeerd tegemoet te komen aan de Russische bezorgdheid over de militaire gevolgen van de uitbreiding van de Navo. Een en ander is overigens niet los te zien van de herziening van het Strategische Concept.

De CSE-onderhandelingen zijn gecompliceerd en technisch van aard en vergen dus veel tijd. Nederland hoopt op overeenstemming vóór de Navo-top van Washington in april 1999, tijdens welke de uitbreiding van het bondgenootschap met Polen, Tjechië en Hongarije wordt bezegeld.

1.3.2 Landmijnen

Het «Verdrag inzake het verbod van het gebruik, de aanleg van voorraden, de productie en de overdracht van antipersoneelmijnen en inzake de vernietiging van deze wapens», dat op 3 december 1997 in Ottawa is opengesteld voor ondertekening, was op 17 augustus jl. door 128 landen ondertekend en door 31 landen geratificeerd. Het verdrag treedt in werking zes maanden nadat 40 landen het hebben bekrachtigd. Vier jaar nadat het verdrag voor een land in werking treedt, moet het zijn voorraden antipersoneelmijnen hebben vernietigd. Slechts een beperkt aantal – in ons land gaat het om 5 000 – mag worden aangehouden voor onderzoek en opleiding op het gebied van de mijnenruiming. Tien jaar na inwerkingtreding moeten alle antipersoneelmijnen in mijnenvelden zijn vernietigd. Deze termijn kan, na goedkeuring door een meerderheid van de verdragspartijen, tweemaal worden verlengd. Landen die met een ernstig mijnenprobleem kampen, moeten wellicht van deze mogelijkheid gebruikmaken. In ons land is de vernietiging van de voorraden antipersoneelmijnen al voltooid. Hiermee was begonnen nadat in maart 1996 was besloten dat de krijgsmacht het gebruik van antipersoneelmijnen onvoorwaardelijk zou staken.

Belangrijke landen, China en Rusland voorop, maar ook India, Israël en Pakistan, zijn nog geen partij bij het verdrag. Op Finland na hebben alle EU-lidstaten het verdrag ondertekend. In de Finse afweging blijven overwegingen van veiligheid, in het bijzonder de lange oostgrens, de doorslag geven. Van de Navo-partners houden Turkije en de Verenigde Staten zich nog afzijdig. De aanstaande leden Hongarije, Polen en Tsjechië hebben het verdrag wel ondertekend. Het Amerikaanse beleid is thans gericht op toetreding in 2006, als er dan bruikbare alternatieven voor antipersoneelmijnen beschikbaar zijn. De Verenigde Staten streven niet langer naar een uitzondering in het verdrag voor «gecombineerde systemen»: wapensystemen die zowel antitank- als antipersoneelmijnen bevatten. Het behoud van dergelijke wapens was voor de Verenigde Staten een belangrijke reden zich uit de formele onderhandelingen over het verdrag, in september 1997 in Oslo, terug te trekken. De Navo-bondgenoten hebben de operationele gevolgen geïnventariseerd van het feit dat veertien (binnenkort zeventien) van hen het verdrag hebben ondertekend. In Navo-operaties is niet langer een rol weggelegd voor antipersoneelmijnen. Slechts Amerikaanse en Turkse eenheden kunnen deze wapens nog gebruiken, uitsluitend voor de eigen verdediging.

Het project Hom-2000 voor de ontwikkeling van betere middelen voor de opsporing en de ruiming van landmijnen is de tweede en laatste fase ingegaan. In de eerste fase zijn verschillende typen sensoren aangeschaft en met speciaal daarvoor ontwikkelde testfaciliteiten beproefd door het Fysisch en Electronisch Laboratorium (FEL) van TNO. In de resterende tijd worden de sensoren, onder meer in overleg met mijnenruimdeskundigen, verbeterd en geïntegreerd in praktische prototypen, die voor specifieke toepassingen kunnen worden gereedgemaakt. In verschillende landen zijn inmiddels onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten gaande. Resultaten daarvan zijn pas na 2000 voorzien. Niettemin houden de projectleiding van Hom-2000 en TNO de mogelijkheden van internationale samenwerking nauwlettend in het oog. De Tweede Kamer wordt nog dit jaar op de hoogte gebracht van de resultaten van de eerste fase en de vooruitzichten voor de tweede fase.

1.4 Proliferatie van NBC-wapens en overbrengingsmiddelen

De kernproeven van India en Pakistan dit voorjaar, respectievelijk op 11 en 13 mei en op 28 en 30 mei, hebben geleid tot oplopende spanningen tussen beide landen en in de regio. Hoewel de ontwikkelingen in Zuid-Azië Europa niet rechtstreeks bedreigen en vooral in een regionale context moeten worden geplaatst, onderstrepen zij eens te meer hoe moeilijk het is de proliferatie van nbc-wapens en hun overbrengingsmiddelen te voorkomen. Internationaal wordt nu geprobeerd met diplomatieke druk en economische sancties beide landen te bewegen af te zien van het streven naar nucleaire bewapening. Het zou een wezenlijke stap voorwaarts zijn als zij zich zouden binden aan het Non-proliferatieverdrag (NPV) en het Kernstopverdrag (CTBT).

De notitie «De proliferatie van nucleaire, biologische en chemische (nbc-)wapens en de Nederlandse krijgsmacht» (Kamerstuk 26 051 X, nr. 1) biedt een overzicht van de activiteiten die verschillende landen op deze terreinen hebben ontplooid en een uiteenzetting van de gevolgen voor de krijgsmacht. Aanvullende inspanningen, in het bijzonder op het gebied van de passieve en actieve verdediging tegen nbc-wapens en hun overbrengingsmiddelen, zijn onontbeerlijk. Vooral de detectie van biologische wapens en de behandeling van slachtoffers vergen meer aandacht.

De Navo-bondgenoten werken samen om de dreiging van massavernietigingswapens het hoofd te bieden. De verdediging hiertegen is inmiddels een integraal onderdeel van het gezamenlijke planningsproces. De Nederlandse krijgsmacht is in staat waardevolle bijdragen te leveren aan de bondgenootschappelijke capaciteit op dit gebied. Een belangrijk voorbeeld is de verbetering van de antiraketcapaciteit van het Patriotsysteem. De Tweede Kamer heeft met de behoeftestelling hiervoor in december 1997 ingestemd. Het betreft in het bijzonder de verwerving van «Patriot Advanced Capability 3» (Pac3)-raketten voor de bestrijding van ballistische raketten in de laatste fase van hun vlucht. Bezien wordt of, en zo ja hoe, ook het voorziene luchtverdedigingssysteem van de luchtverdedigings- en commando (LCF)-fregatten hiertoe kan worden aangepast. Tijdens de oefening «Optic Windmill», die ons land dit voorjaar voor de derde keer samen met Duitsland en de Verenigde Staten heeft georganiseerd, werden de mogelijkheden beproefd om in internationaal verband ballistische raketten te bestrijden. De resultaten van deze oefeningen zijn van belang voor het operationele concept dat de Navo op dit terrein ontwikkelt.

1.5  Vredesoperaties en humanitaire hulp

1.5.1 Algemeen

De inzet van militairen bij humanitaire en vredesoperaties blijft, naast de verdediging van het eigen en het bondgenootschappelijke grondgebied, een hoofdtaak van de Nederlandse krijgsmacht. Nederland blijft bereid daaraan een wezenlijke bijdrage te leveren. Het toetsingskader vormt daarbij een goed instrument voor de beoordeling van politieke en militair-operationele aspecten.

Bij vredesoperaties in het kader van intrastatelijke conflicten is eens te meer het belang van civiel-militaire samenwerking gebleken. De door de Navo geleide vredesoperatie in Bosnië is een goed voorbeeld. Militairen spelen daar een belangrijke ondersteunende rol bij de wederopbouw, in het bijzonder wat betreft de terugkeer van vluchtelingen, de organisatie van verkiezingen, het herstel van infrastructuur en de begeleiding van mijnenruimactiviteiten. De verwevenheid van militaire en civiele doeleinden vereist dan ook nauwe afstemming met civiele organisaties, zo mogelijk nog voor een operatie begint. Defensie besteedt aan deze aspecten in toenemende mate aandacht, bijvoorbeeld bij de opleiding van militairen. Ook in internationaal verband heeft civiel-militaire samenwerking de aandacht. Zo wordt in Navo-verband een studie verricht naar het opnemen van een «Civil-Military Cooperation Framework Group» in de Navo-structuur. Nederland onderzoekt thans welke bijdrage het hieraan kan leveren.

De bevordering van de internationale rechtsorde en de internationale vrede en veiligheid vergen soms de snelle en doeltreffende inzet van militaire middelen. De regering blijft zich samen met gelijkgezinde landen inspannen voor de verdere ontwikkeling van instrumenten die de internationale reactietijd bij conflicten kunnen bekorten. Een te late reactie – of geen reactie – van de internationale gemeenschap kan immers rampzalige gevolgen hebben, zoals de volkerenmoord in Rwanda in 1994 heeft aangetoond.

De VN maken bij de planning van nieuwe vredesoperaties gebruik van het «United Nations Stand-by Arrangements System» (Unsas). Dit systeem bevat informatie over de militaire middelen die VN-lidstaten in beginsel bereid zijn voor VN-vredesoperaties beschikbaar te stellen. Nederland heeft dit jaar de bijdrage aan het Unsas aangepast en in een «Memorandum of Understanding» (MoU) met de VN vastgelegd. Een bij het MoU gevoegd «data planning sheet» bevat gedetailleerde informatie over de eenheden en de reactietijd. De Nederlandse bijdrage is vooral uitgebreid met transportcapaciteit en luchtverdedigingsmiddelen.

Nederland neemt ook deel aan de multinationale «United Nations Stand-by Forces High Readiness Brigade» (Shirbrig). De andere deelnemers zijn Argentinië, Canada, Denemarken, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Spanje, Roemenië en Zweden. Ierland, Italië en Portugal zijn waarnemers. De kernbrigadestaf is bezig operationele standaardprocedures en een operationeel en logistiek concept op te stellen. De gewenste duplicering van Shirbrig-eenheden in de brigadepool lijkt op termijn bereikbaar, al is er nog steeds een tekort aan ondersteunende eenheden. Nederland heeft in juni 1998 het jaarlijks roulerende voorzitterschap van de Stuurgroep overgenomen.

De Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties heeft vastgesteld dat er binnen het Unsas een tekort is aan goed opgeleid politiepersoneel voor vredesoperaties. Hierdoor komen deze missies soms maar moeizaam op gang. Nederland heeft daarom voorgesteld samen met een aantal gelijkgezinde landen een oproepbare VN-politiemacht op te richten. Volgens dit plan stellen landen, op grond van hun aanbod aan het Unsas, personeel ter beschikking van een «pool» van politiemensen, die in beginsel kunnen worden ingezet voor crisisbeheersingsoperaties. Ook wordt gedacht aan de oprichting, mogelijk in Nederland, van een kleine «Planning Cell», die tijdens een operatie als kern van een politiehoofdkwartier kan dienen. Het plan voor een oproepbare VN-politiemacht moet breed worden gedragen en zal de komende maanden met andere landen worden besproken.

Het nut van snelle-reactiemechanismen als Unsas, Shirbrig en de nog op te richten oproepbare VN-politiemacht blijft, naast de beschikbaarheid van voor de taken berekend personeel en materieel, vanzelfsprekend afhankelijk van tijdige internationale en nationale besluitvorming. Ook moet snel kunnen worden beschikt over strategische transportcapaciteit en logistieke ondersteuning in het operatiegebied.

Defensie levert ook een bijdrage in het kader van humanitaire operaties, zoals voedselhulp, transportsteun en hulp bij overstromingen. Ieder ogenblik kunnen militaire noodhulpeenheden worden uitgestuurd als gouvernementele en niet-gouvernementele hulporganisaties een noodsituatie niet aankunnen. Het noodhulpverkenningsteam kan in het rampgebied in overleg met verantwoordelijke instanties snel de behoefte aan steun inventariseren en zo nodig de komst van noodhulpeenheden voorbereiden. Deze eenheden zijn inmiddels geoefend en kunnen worden ingezet.

1.5.2 Nederlandse bijdrage aan vredesoperaties

Voor humanitaire en vredesoperaties zijn nu in totaal ongeveer 1 616 Nederlandse militairen uitgezonden. De tabel bevat een overzicht van de huidige Nederlandse bijdragen.

Overzicht Nederlandse bijdrage

Situatie per 26 augustus 1998

OPERATIE                                                                                                                           PERSONEEL

• 1. 

  Voormalig Joegoslavië:

• a. 

  Stabilisatiemacht (Sfor) –grondcomponent                                                                    1208

– luchtcomponent                                                                          152

• b. 

  UNInternational Police Task Force (UNIPTF)                                                                           55

• c. 

  European Community Monitoring Mission (ECMM)                                                               18

• d. 

  Bosnia-Herzegowina Mine Action Centre (BHMAC)                                                                 3

• e. 

  Contingentscommando                                                                                                                53

SUBTOTAAL                                                                                                                                   1489

• 2. 

  UNPeacekeeping ForceinCyprus (Unficyp)                                                                         100

• 3. 

  UNTruce Supervision Organisation (Untso)                                                                            12

• 4. 

  Weu Multinational Police Advisory Element (Mape)                                                                5

• 5. 

  UNDP/Cambodia Mine Action Centre (CMAC)                                                                           3

• 6. 

  OVSE-missieinAlbanië                                                                                                                  3

• 7. 

  UNOPS/CMATSinAngola                                                                                                              2

• 8. 

  OVSE-missieinMoldavië                                                                                                               1

• 9. 

  UNSpecial Commission (Unscom)                                                                                              1

TOTAAL                                                                                                                                           1616

1.5.3 Voormalig Joegoslavië

Het mandaat van de door de Navo geleide stabilisatiemacht (Sfor), die in Bosnië-Herzegowina toeziet op de naleving van de militaire bepalingen van het Dayton-akkoord, is in juni 1998 verlengd. De vredesmacht zal, naast de afschrikkingstaak, vooralsnog brede steun blijven leveren aan de implementatie van de civiele aspecten van het Dayton-akkoord. De

omvang van de vredesmacht ligt daarom op dit ogenblik niet ver beneden het oorspronkelijke niveau van Sfor. Dankzij de opneming van een speciale multinationale eenheid kan zij bovendien beter optreden bij ordeverstoringen, bijvoorbeeld bij de terugkeer van vluchtelingen en de installatie van gekozen functionarissen.

De duur van de missie is niet langer aan een einddatum verbonden, maar aan een te bereiken eindstadium. Stapsgewijze reducties vormen een belangrijk element van de overgangsstrategie, waardoor Sfor zich geleidelijk minder met civiele ondersteuning zal bezighouden en zich meer op de afschrikkingstaak zal richten. De Navo zal regelmatig de voortgang van het vredesproces bespreken en beoordelen of tussentijdse aanpassingen of beëindiging van de missie mogelijk zijn. Waarschijnlijk wordt de vredesmacht dit jaar, na de algemene verkiezingen in Bosnië-Herzegowina in september, voor het eerst gereduceerd.

De Koninklijke landmacht levert, met een gemechaniseerd bataljon en enkele kleinere eenheden, waaronder een peloton dat is opgeleid voor rellenbestrijding («crowd-and-riot control») en een eenheid voor elektronische oorlogvoering (eov), een belangrijke bijdrage aan de landcomponent van Sfor. Een mortieropsporingsradarbatterij van de Koninklijke landmacht wordt op afroep beschikbaar gehouden in Nederland. In de geniecompagnie van het bataljon is een peloton Bulgaarse genisten opgenomen. De Nederlandse landeenheden maken deel uit van de door het Verenigd Koninkrijk geleide multinationale divisie Zuidwest en zijn in Midden-Bosnië gelegerd.

De Navo kan in noodgevallen een beroep doen op enkele Nederlandse reserve-eenheden. Een mortiercompagnie van het Korps mariniers maakt deel uit van de tactische reserve en zal in beginsel alleen in de Britse sector Zuidwest worden ingezet. Een mariniersbataljon en een transportpeloton van de Koninklijke landmacht maken deel uit van de strategische reserve van Sfor. Deze reserve-eenheden bieden de Navo de mogelijkheid tijdig en krachtig te reageren op een onverhoopte verslechtering van de situatie in Bosnië-Herzegowina. Aan de inzet van deze eenheden moet overigens een apart regeringsbesluit voorafgegaan, waarvan de Tweede Kamer terstond op de hoogte wordt gesteld.

Samen met België levert Nederland een detachement F-16 jachtvliegtuigen aan de luchtcomponent van Sfor. Deze samenwerking vloeit voort uit de in 1996 met België gesloten samenwerkingsovereenkomst «Deployable Air Task Force» (DATF). De toestellen zijn gestationeerd op de vliegbasis Villafranca in Italië. Ter ondersteuning van Sfor worden ook regelmatig vliegtuigen van de Koninklijke luchtmacht ingezet voor luchttransport, medische vluchten en bijtanken in de lucht. Voorts heeft Nederland, op verzoek van de commandant van Sfor, een maritiem patrouille-vliegtuig beschikbaar gesteld, dat in Italië op de vliegbasis Sigonella is gestationeerd. De commandant kan tevens een beroep doen op het permanente Navo-vlootverband in de Middellandse Zee (Stanavformed), waarvan een Nederlands fregat deel uitmaakt.

Hieronder volgt een overzicht van de Nederlandse personele en materiële bijdrage aan Sfor en de in Sfor-verband uitgevoerde activiteiten in de eerste helft van dit jaar.

Nederlandse personele en materiële bijdrage aan Sfor, 1 januari tot 1 juli 1998

Eenheid

Personeel Inzet Groot Materieel gemechaniseerd bataljon (incl. logistiek, genie, contingentscommando en «crow-and-riot-control»)

mortieropsporingsradareenheid (tot 22 mei) verbindingseenheid (EOV) (tot 1 feb ’98) peloton mariniers (tot 29 mei)

F-16 detachement Villafranca

Apache-detachement (vanaf 16 juni)

luchttransportcapaciteit /AAR

EOD/OGRV-teams

Personeel SFOR-hoofdkwartieren maritiem patrouillevliegtuig Sigonella

OGRV bewakingspeloton

1 066 12 Leopard tanks, 60 YPR-rupsvoertuigen, 327 overige voertuigen 31 5vtgn , 3 x MOR 15 5 vtgn, 4 x FUCHS 44 5 BV; 5 YPR-rupsvoertuigen; 10 overige voertuigen 140; 120 vanaf 20 juni jl. 8 F-16’s 7 2 AH 64 Apache-helicopters 14 1 Fokker 60, 1 KDC 10, 1 C-130 12 165 20 1 Orion P3-C 35

In Sfor-verband uitgevoerde activiteiten

Eenheid

Activiteiten gemechaniseerd bataljon (incl. logistiek, genie en contingentscommando)

«crowd-and-riot-control»-detachement (als onderdeel van het mechbat; vanaf 29 mei)

mortieropsporingsradareenheid (tot 22 mei) verbindingseenheid (tot 1 februari) peloton mariniers (tot 29 mei) detachement jachtvliegtuigen Villafranca

Apache detachement (vanaf 16 juni)

luchttransportcapaciteit maritiem patrouillevliegtuig Sigonella

Augmentees/liaison EOD/OGRV-teams OGRV bewakingspeloton

2 x per week patrouilles in gebieden met militaire «sites» 1 x per week patrouilles in gebieden zonder militaire «sites» 1 x per dag patrouilles in gebieden met spanningshaarden

83 inspecties («weaponsites» en cantonnementen)

23 x vernietiging van munitie

62 civiel-militaire samenwerkingsprojekten

«crowd-and-riot control»

op continue basis detecteren van artillerie- en mortiervuur interceptie en plaatsbepaling berichtenverkeer op continu basis «crowd and riot control»

671 operationele F-16 vluchten, waarvan 174 fotoverkenningsvluchten

20 familiarisatie/oefenvluchten

6 operationele vluchten ondersteuning SFOR-operaties 27 AAR-vluchten, 3 patiëntenevacuaties, 2 vracht-transportvluchten

17,3 vlieguren operationele vluchten; 133,6 uren t.b.v. overige operaties (o.a. oefeningen) ondersteuning hoofdkwartieren EOD-werkzaamheden ter ondersteuning mechbat Bewaken materiaal tijdens rotatie

Nederland heeft 55 militairen van de Koninklijke marechaussee ter beschikking gesteld van de UNIPTF. Deze politiewaarnemersmissie ziet op grond van annex 11 van het Dayton-akkoord toe op het functioneren van de civiele politie en op de rechtshandhaving in Bosnië. De UNIPTF voert zelf geen politietaken uit. Wel zal zij zich meer op training en opleiding richten; Nederland levert hieraan ook een financiële bijdrage.

Achttien Nederlandse militairen maken deel uit van de «European Community Monitor Mission in Former Yugoslavia» (ECMM). De ECMM volgt de politieke, humanitaire en economische ontwikkelingen in het voormalige Joegoslavië, Albanië en Macedonië en rapporteert daarover aan de EU-lidstaten.

1.5.4  Albanië

Het «Multinational Advisory Police Element» (Mape) van de Weu bevordert door middel van training en advies de wederopbouw van een goed functionerend, betrouwbaar en geloofwaardig politieapparaat in Albanië. Het mandaat voor deze missie loopt af op 12 april 1999. In verband met de uitbreiding van de advies- en opleidingstaken wordt het Mape geleidelijk versterkt van 65 tot ongeveer 105 functionarissen. Nederland neemt sinds mei 1997 deel aan het Mape en heeft hiervoor in totaal acht marechaussees aan de Weu aangeboden. Op dit ogenblik levert Nederland, naast de «Chief of Operations» (een hoofdofficier van de Koninklijke marechaussee, die tevens als «Senior National Representa-tive» (SNR) optreedt) een deskundige op het gebied van mensenrechten en drie waarnemers voor de «evaluation branche». De overige drie aangeboden militairen van de Koninklijke marechaussee staan gereed voor uitzending. Naast Nederland stellen onder andere Italië, Frankrijk en Duitsland functionarissen ter beschikking van deze missie.

Defensie levert twee officieren aan de OVSE-missie in Albanië om te rapporteren over de situatie in de grensstreek van Albanië met Kosovo. Ook is een officier toegevoegd aan het hoofd van de OVSE-missie.

1.5.5  Cyprus

Het mandaat van de «United Nations Peacekeeping Force in Cyprus» (Unficyp) berust op Resolutie-186 van de Veiligheidsraad (maart 1964). Sinds 1974 houdt Unficyp toezicht op de naleving van het bestand in de bufferzone tussen de Cypriotische Nationale Garde en Turks-Cypriotische strijdkrachten. De vredesmacht bestaat uit ongeveer 1200 militairen. Sinds juni 1998 neemt Nederland hieraan deel met ongeveer 100 militairen van de Koninklijke landmacht, die zijn geïntegreerd in het Britse contingent. Enkele militairen van de Koninklijke marechaussee zijn opgenomen in de multinationale militaire politie-eenheid van Unficyp. Nederland zal deelnemen voor een periode van drie jaar.

1.5.6  Andere vredesoperaties

In het Midden-Oosten draagt Nederland twaalf waarnemers bij aan de «United Nations Truce Supervision Organisation» (Untso), die toeziet op het handhaven van de bestandslijnen tussen Israël en zijn buurstaten.

Een officier neemt deel aan de OVSE-missie in Moldavië. Deze missie heeft als belangrijkste taak de bij het conflict betrokken partijen tot een oplossing van hun geschillen te helpen komen.

Nederland levert één militair voor de «United Nations Special Commission (Unscom), die toeziet op de productie, het beheer en de vernietiging van chemische wapens en installaties in Irak. De militair, die gespecialiseerd is in nucleaire, biologische en chemische oorlogvoering, is geplaatst bij de VN te New York en neemt regelmatig deel aan inspecties in Irak.

Defensie helpt ook bij het ruimen van mijnen in verschillende landen. Twee supervisors en een stafofficier nemen deel aan het «Mine Action Centre» in Bosnië-Herzegowina (BHMAC), dat verantwoordelijk is voor de coördinatie van de mijnenruimactiviteiten in dat land. In verband met de voltooiing van het opleidingsprogramma zullen de mijnenruim-instructeurs in juli 1998 terugkeren. In Cambodja werken twee mijnen-ruiminstructeurs van de explosievenopruimingsdienst (EOD) en een verbindingsspecialist bij het «Cambodian Mine Action Centre» (CMAC). Het EOD-personeel verzorgt opleidingen en geeft leiding aan de afdeling die Cambodjanen opleidt tot EOD-er en EOD-teams in het veld begeleidt. De Nederlandse hulp aan het CMAC, die aanvankelijk in april 1998 zou worden beëindigd, is met één jaar verlengd tot april 1999. In Angola werken bij de «Central Mine Action Training School» eveneens twee Nederlanders als mijnenruiminstructeur.

Sinds 1991 houdt de «Mission Nations Unies pour l’organisation d’un Référendum au Sahara Occidental» (Minurso) met waarnemers toezicht op het bestand in de Westelijke Sahara. De VN bereidt een referendum voor over de toekomstige status van het gebied: aansluiting bij Marokko of onafhankelijkheid. In de aanloop naar de verkiezingen is in het kader van Minurso een VN-troepenmacht voorzien die moet toezien op de rust in het gebied. Op verzoek van de VN heeft Nederland zich in beginsel bereid verklaard ongeveer 230 Nederlandse militairen te sturen als onderdeel van een Nederlands-Deense infanterie-eenheid. Ook stelt Nederland tien waarnemers beschikbaar. Mede als gevolg van de moeizaam verlopende registratie van kiezers heeft de voorbereiding van het referendum echter vertraging opgelopen. De Tweede Kamer is hierover op 28 juli jl. uitvoerig ingelicht (Kamerstuk 25 957 X, nr. 4).

1.5.7 Evaluatie vredesoperaties

Om lering te trekken uit ervaringen worden de Nederlandse militaire bijdragen aan vredesmissies geëvalueerd. Wat betreft de Nederlandse bijdrage aan Sfor, is de voorbereiding van de gemechaniseerde bataljons van de Koninklijke landmacht in het algemeen goed gebleken. Wel was het tweede Sfor-bataljon een betrekkelijk jonge eenheid, waardoor het zich veel inspanning moest getroosten om op het vereiste niveau te komen. Voor het contingentscommando is het voorts van belang gebleken al bij de eindoefening van een uit te zenden bataljon te worden betrokken.

De Nederlandse Sfor-eenheden zijn zoveel mogelijk met eigen materieel uitgezonden. Bij uitzondering was ook materieel uit een mobilisatiecomplex nodig. Onderhoud van dat materieel bleek een aanvullende inspanning te vergen. Bij gebruik van mobilisabel materieel moet daarom zo vroeg mogelijk worden ingespeeld op mogelijke inzetbaarheids-problemen. Het beheer van aanvullend en niet-organiek materieel dat in het operatiegebied bij de aflossing van de eenheden wordt overgedragen, vergde eveneens extra zorg. Voor het onderhoud van dit materieel was echter voldoende capaciteit in het operatiegebied aanwezig. In vergelijking tot andere landen was de inzetbaarheid van het Nederlandse materieel hoog.

De bevelsverhoudingen waren voor de verschillende Nederlandse eenheden helder. De verantwoordelijkheden en bevoegdheden van het laagste commandantenniveau bleken bij de taakuitvoering van groot belang. Dat aspect krijgt daarom in de opleiding en bij oefeningen veel aandacht. De samenwerking met militaire eenheden van andere landen was goed, ook de samenwerking met de ongeveer dertig Bulgaarse genisten die in het Nederlandse Sfor-bataljon zijn opgenomen.

De verkeerssituatie in Bosnië-Herzegowina levert belangrijke risico’s op. Dit is vooral het gevolg van de slechte kwaliteit van de wegen, de moeilijke weers-omstandigheden en het rijgedrag van de bevolking. Nederlandse Sfor-militairen zijn daardoor bij verschillende verkeersongevallen betrokken geweest. Daarbij waren helaas ook enkele dodelijke slachtoffers te betreuren. Het aantal ongevallen bleef desondanks beperkt dankzij het gedisciplineerde rijgedrag van de militairen (en het toezicht daarop).

De ervaringen met Sfor hebben opnieuw het belang van speciale operaties aangetoond. Hierbij valt niet alleen te denken aan arrestatie van door het VN-tribunaal aangeklaagde verdachten van oorlogsmisdaden, maar ook aan de bescherming van de eigen eenheden en het volgen van ontwikkelingen in het operatiegebied. Speciale operaties behoeven ook bij toekomstige vredesoperaties de nodige aandacht. Naar aanleiding van de ervaringen in Bosnië-Herzegowina zal Defensie een studie verrichten naar mogelijkheden om op het gebied van «information operations» deskundigheid en capaciteit te ontwikkelen. Het gaat daarbij onder meer om het inlichten van de plaatselijke media en bevolking over verschillende aspecten van een militaire operatie. Dit bevordert de aanvaarding van de internationale troepenmacht en de medewerking door de plaatselijke bevolking. Dankzij de toevoeging van een eenheid die is opgeleid voor het bestrijden van rellen («crowd and riot-control»), beschikt het bataljon over een grotere verscheidenheid aan middelen om te kunnen reageren op een verslechtering van de veiligheidssituatie.

De evaluatie van de Nederlandse bijdrage aan Untso in het MiddenOosten heeft aangetoond dat het enkele weken durende gevarieerde opleidingsprogramma in Nederland toereikend is om de Untso-waarnemer op zijn taken voor te bereiden. Bij het opleidingsprogramma wordt gebruik gemaakt van ervaringen van waarnemers die uit het gebied terugkeren. De meeste Nederlandse waarnemers worden ingezet bij de «Observer Group Golan» (OGG), en de «Observer Group Lebanon» (OGL) en staan onder operationele controle van respectievelijk Undof en Unifil. Om haar onpartijdigheid te beklemtonen, streeft Untso ernaar waarnemers gedurende hun uitzendtermijn bij verschillende Israëlische en Arabische buitenstations te plaatsen. De samenwerking met de verschillende partijen is over het algemeen goed. Mijnen, de verkeersonveiligheid en de slechte hygiënische omstandigheden leveren de meeste risico’s op. Acties van gewapende elementen en van het Israëlische leger leveren voor bij de OGL geplaatste waarnemers soms gevaren op. De medische verzorging in het operatiegebied en het vanuit Nederland verstrekte materieel voor de waarnemers waren toereikend.

Eenheden van de Koninklijke marine hebben sinds 1996 elk jaar steeds voor een beperkte periode deelgenomen aan de «Multinational Interception Force» (Mif), die in de Perzische Golf toeziet op de naleving van het in 1990 ingestelde handelsembargo tegen Irak. Het vlootverband staat onder bevel van de «Commander United States Naval Forces Central Command» en bestaat uit voornamelijk Amerikaanse en Britse schepen. Canada, Australië, België, Italië, Nieuw-Zeeland en, zoals gezegd, Nederland nemen steeds voor een beperkte periode deel. Het optreden van de Nederlandse schepen onder operationeel bevel van de Amerikaanse marine is goed verlopen. De schepen waren toereikend uitgerust.

1.5.8 Pool van mijnenruiminstructeurs

De opleiding van de pool van mijnenruiminstructeurs verloopt voorspoedig. Inmiddels zijn ongeveer 50 mijnenruiminstructeurs opgeleid. Door het zware opleidingsprogramma en personeelsverloop is het niet mogelijk gebleken nu al de pool met alle 80 instructeurs te vullen. De resterende 30 instructeurs zullen nog dit jaar met hun opleiding beginnen. Militairen uit de pool zijn voor de eerste maal vanaf januari 1998 ten behoeve van een UNHCR-ontmijningsprogramma ingezet bij het «Bosnia-Herzegowina Mine Action Centre» (BHMAC).

1.6 Caribisch gebied

In het kader van de drugsbestrijding werken eenheden van de Koninklijke marine en de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba vooral samen met de Verenigde Staten. Er wordt gestreefd naar uitbreiding van de maritieme samenwerking in de regio met onder meer het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Colombia, Venezuela, St. Kitts en Nevis en Antigua. In dat verband wordt gewerkt aan een multilateraal verdrag voor de uitvoering van het Verdrag van Wenen van 1988 inzake de bestrijding van de drugshandel. Defensie heeft vorig jaar het initiatief genomen voor een verkennende conferentie met de belangrijkste landen en organisaties in het Caribische gebied. De beoogde multinationale samenwerking kan de effectiviteit van de Kustwacht belangrijk ten goede komen.

De regering heeft kennisgenomen van de evaluatie van de Kustwacht door de Antilliaanse regering en de regeringen van de Nederlandse Antillen en Aruba erop gewezen dat zij met betrekking tot de Kustwacht nog niet hebben voldaan aan hun financiële verplichtingen.

HOOFDSTUK 2: DE KRIJGSMACHT

2.1  Algemeen

In 1999 wordt voortgegaan op de met de actualisering van de Prioriteitennota ingeslagen weg. De herstructurering van de krijgsmacht, die loopt tot eind 2002, zal eveneens verder zijn beslag krijgen. Tegelijkertijd blijft de krijgsmacht in internationaal verband actief betrokken bij vredesoperaties. Dankzij de opheffing van knelpunten in het kader van de actualisering van de Prioriteitennota is het voortzettingsvermogen van de Nederlandse bijdragen beter gewaarborgd. Veel aandacht gaat verder uit naar de versterking van bi- en multinationale samenwerkingsverbanden.

2.2 Koninklijke marine

2.2.1  Algemeen

De herstructurering van de Koninklijke marine verloopt volgens plan. Met de overdracht op 29 juni jl. van de Hr.Ms. «Piet Heyn» aan de Verenigde Arabische Emiraten is het aantal fregatten van de Koninklijke marine overeenkomstig de Prioriteitennota verminderd. Het amfibische transportschip of «Landing Platform Dock» Hr.Ms. «Rotterdam» is in 1998 in de vaart gekomen en zal waarschijnlijk in 1999 volledig operationeel zijn. Dit betekent een versterking van de amfibische component van de Koninklijke marine.

De Koninklijke marine is ook belast met de operationele leiding van de Nederlandse kustwacht. In 2000 zullen het Kustwachtcentrum en het Maritiem Hoofdkwartier in Den Helder worden samengevoegd.

2.2.2  Internationale samenwerking

De Koninklijke marine werkt op operationeel, materieel-logistiek en personeelsgebied nauw samen met verschillende Navo-partners. De geïntegreerde Belgisch-Nederlandse staf coördineert de inzet van de Belgische en Nederlandse marine vanuit het Maritieme Hoofdkwartier in Den Helder. Met het Verenigd Koninkrijk wordt nauw samengewerkt in het kader van de «UK/NL Amphibious Force».

In het kader van het Partnerschap voor de Vrede (PvV) werkt de Koninklijke marine samen met Midden- en Oost-Europese landen, in het bijzonder met Polen, Tjechië, Roemenië en Rusland. Samen met het Verenigd Koninkrijk ondersteunt de Koninklijke marine de opleiding en de training van het Baltische Bataljon. Met verschillende andere landen zijn overeenkomsten gesloten over materieel-logistieke samenwerking, uitwisseling van personeel, havenbezoeken en wederzijdse gebruik van faciliteiten. Het gaat onder meer om Australië, Brazilië en de Verenigde Arabische Emiraten.

2.2.3  Voortgang herstructurering

De uitbreiding van het Korps mariniers zal in twee jaar haar beslag krijgen. De wervingsbehoefte voor 1998 en 1999 is met in totaal 150 man verhoogd. Midden 1998 was al 52 procent van de behoefte voor dit jaar gerealiseerd. Verwacht wordt dat volledig in de wervingsbehoefte kan worden voorzien.

De personele reductie verliep de afgelopen jaren naar tevredenheid, maar blijft aan het einde van het reductietraject mogelijk enigszins achter bij de in de plannen voorziene reductie. De reductiedoelstellingen van de

Prioriteitennota en de Novemberbrief zullen niettemin worden gehaald. Wat betreft de militairen zal de resterende reductieverplichting door natuurlijk verloop en een verdere beperking van de instroom worden gerealiseerd. Voor burgers zullen personeelsplafonds worden gehandhaafd en zal door reorganisaties het functiebestand worden verminderd tot het toegestane niveau.

De als gevolg van de reorganisaties bij de Koninklijke marine afgenomen loopbaanmogelijkheden en verminderde plaatsingsmogelijkheden aan wal, hebben veel van het personeel gevergd.

2.2.4 Materieelprojecten

In het kader van de vervanging van de twee geleidewapenfregatten van de Tromp-klasse en twee van de vier resterende standaardfregatten door vier luchtverdedigings- en commandofregatten (het LCF-project), is de Koninklijke Scheldegroep op 2 maart 1998 begonnen met de bouw van het eerste fregat. De Koninklijke marine zorgt voor de verwerving en de integratie van de sensor-, wapen-, en commandosystemen. De proeftocht van het eerste fregat is voorzien voor 2001 en de overdracht aan de Koninklijke marine voor 2002. De andere drie fregatten volgen telkens een jaar later. In het kader van het project wordt samengewerkt met Duitsland en Spanje. Op 18 maart jl. is de Tweede Kamer ingelicht over de voortgang van het project (Kamerstuk 25 800 X, nr. 3).

Wat betreft de modernisering van de sensor-, wapen- en commandosystemen van de maritieme patrouille-vliegtuigen Orion van de Koninklijke marine (het «Capability Upkeep Programme») zijn de mogelijkheden bezien om bij soortgelijke programma’s van bondgenoten aan te sluiten. Gebleken is dat de projectdefinitie van belangrijke overeenkomstige programma’s van de Amerikaanse marine pas in de tweede helft van 1998 zal worden vastgesteld. De Tweede Kamer zal hierover nader worden ingelicht.

Nederland neemt samen met Frankrijk, Duitsland en Italië deel aan het project NH-90. Voor Nederland gaat het om de vervanging van de Lynx-helikopters van de Koninklijke marine door twintig NH-90 helikopters in de maritieme versie. Eind 1997 is de offerte van de industrie voor de preproductie- en de productiefase ontvangen. De onderhandelingen met de industrie hierover zijn nog gaande. De Tweede Kamer is op 10 maart jl. (Kamerstuk 25 928X, nr. 1) ingelicht over de voortgang van het project. Op verzoek van de Tweede Kamer zal in het najaar van 1998 een vervolgrapportage verschijnen, waarin onder meer wordt ingegaan op mogelijke alternatieven.

Wat betreft het project aanpassing mijnenbestrijdingscapaciteit (PAM) zijn de projecten «vervanging mijnenbestrijdingscapaciteit Dokkum-klasse» en «Capability Upkeep Programme Alkmaar-klasse» samengevoegd. De Tweede Kamer zal worden ingelicht over de voltooiing van de verwervingsvoorbereiding voor het onderdeel mijnenbestrijdings-capaciteit en over de van dit project deel uitmakende levensduurverlenging van de hydrografische capaciteit.

2.3 Koninklijke landmacht

2.3.1 Algemeen

De komende jaren staan voor de Koninklijke landmacht in het teken van de herstructurering en van de herschikking van de gevechtskracht,

waartoe in het kader van de actualisering van de Prioriteitennota is besloten. Voorts zal de internationale inbedding van de Koninklijke landmacht worden verdiept.

In april 1998 heeft de Koninklijke landmacht in Ede een Coördinatiecentrum opgericht. Dit centrum zal bij calamiteiten waarbij personeel van de Koninklijke landmacht is betrokken, zorgen voor de opvang van familieleden van slachtoffers. Er is voor Ede gekozen vanwege de centrale ligging en de aanwezigheid van militaire infrastructuur.

2.3.2  Internationale samenwerking

De internationale samenwerking richt zich vooral op het Duits-Nederlandse legerkorps en de Multinational Division (Central). De samenwerking met Groot-Brittannië wordt verder verdiept, in het bijzonder op het gebied van vredesoperaties. Het gaat om samenwerking op het gebied van doctrine, operaties, opleidingen, logistiek en materieel. Voornaamste doel is het verbeteren van de interoperabiliteit bij crisisbeheersingsoperaties.

Verdere samenwerking met de Benelux-partners wordt eveneens nagestreefd, vooral op het gebied van opleidingen en het gebruik van oefen- en schietfaciliteiten. Ook de samenwerking met de Verenigde Staten, Frankrijk en Spanje zal worden voortgezet; de samenwerking met de nieuwe Navo-lidstaten Polen, Tsjechië en Hongarije zal worden geïntensiveerd. Het is de bedoeling in de komende jaren oefeningen in deze landen te houden.

2.3.3  Voortgang herstructurering

De herschikking van de gevechtskracht heeft tot gevolg dat de herstructurering van de Koninklijke landmacht zal duren tot eind 2002. De aanpassing heeft vooral betrekking op de eenheden van het Duits-Nederlandse legerkorps en zal hun operationele inzetbaarheid verbeteren. De inzetbaarheid en de bedrijfsvoering van de Koninklijke landmacht komen hierdoor niet in gevaar.

In 1998 is een begin gemaakt met de herschikking van de gevechtskracht, vooral door het paraat stellen van de 43ste gemechaniseerde brigade. Tevens wordt het Korps commandotroepen gereorganiseerd en de genie-capaciteit uitgebreid. In 1999 en 2000 zullen de overige brigades worden gereorganiseerd en de restanten van de mobilisabele 52ste gemechaniseerde brigade worden opgeheven.

De laatste grote reorganisaties bij het Nationaal Commando betreffen de oprichting van het Landelijk Bevoorradingsbedrijf KL, het Hoger Echelons Onderhoudsbedrijf en het National Support Command. Deze eenheden worden eind 1998 operationeel. Ook zal de actualisering van de Prioriteitennota de komende jaren nog gevolgen hebben voor het Nationaal Commando; het betreft vooral een verdere verkleining van het personeelsbestand en de verwerking van de resultaten van evaluaties.

Als gevolg van enkele projecten verschuift de komende jaren het zwaartepunt van de personeelsreductie naar het burgerpersoneel. Het zal zoveel mogelijk worden omgeschoold en herplaatst.

Door het grote aantal reorganisaties zijn enkele met elkaar samenhangende infrastructuurprojecten vertraagd. Dat geldt onder meer voor de ontruiming en de afstoting van kazernes, waaronder de Generaal

Winkelmankazerne in Nunspeet, de Saksen Weimarkazerne in Arnhem en de Johan van de Korputkazerne in Steenwijk.

In 1998 is bij het Commando Opleidingen Koninklijke Landmacht het Opleidingscentrum Initiële Opleidingen opgericht. In dit opleidingscentrum zijn de schoolbataljons van het legerkorps opgegaan.

De reorganisatie van de top van de Koninklijke landmacht wordt in 1998 voltooid met enkele kleine veranderingen bij de Landmachtstaf en de Operationale Staf BLS. De Centrale Dienst Personeel en Organisatie zal, op grond van een evualatie van de huidige organisatie, een plan voor de reorganisatie van de dienst opstellen. De reorganisatie van de Directie Materieel van de Koninklijke landmacht in 1998 zal leiden tot de overdracht van taken en bevoegdheden op het gebied van bevoorrading aan het op te richten Landelijk Bevoorradingsbedrijf van het Nationaal Commando.

2.3.4 Materieelprojecten

Voor de ondersteuning van operationele eenheden op bataljonsniveau en lager bestaat behoefte aan «Battlefield Management Systems» (BMS) ten behoeve van de «command & control» en «situational awareness» van het personeel. Het kan dan onmiddellijk beschikken over informatie over de gevechtsomgeving, bijvoorbeeld over de positie van de eigen troepen en die van de tegenstander en over de locatie van hindernissen. Om het project beheersbaar te houden, zullen de systemen stapsgewijs worden ingevoerd. Waarschijnlijk kan de Tweede Kamer in 1999 worden ingelicht over de (voor)studieresultaten.

Ook is er behoefte aan nieuwe (technische) uitrustingstukken voor de soldaat. De rol van te voet optredende eenheden die niet direct worden ondersteund door (gepantserde) voertuigen heeft aan belang gewonnen. De gevechtssoldaat te voet moet flexibeler en effectiever kunnen optreden. Nederland heeft in dat verband, in navolging van andere NAVO-landen, een «Soldier Modernization Programme» (SMP) opgesteld. Doel is de gevechtsveldfuncties (letaliteit, mobiliteit, bescherming, voortzettingsvermogen en «command & control») van de soldaat te verbeteren en zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. Het onderzoek wordt gedeeltelijk in samenwerking met TNO uitgevoerd.

Het «Licht Verkennings- en Bewakingsvoertuig» (LVB), een gepantserd wielvoertuig, zal de verkenningsvoertuigen van het type Landrover (verkenningsversie) en de M113 C&V vervangen. De LVB-voertuigen krijgen een waarnemingsmodule met moderne warmtebeeldapparatuur. Nederland en Duitsland zijn een samenwerkingsverband aangegaan voor de ontwikkeling van dit voertuig.

De gepantserde rupsvoertuigen M577 en YPR zullen in de periode 2005–2025 stapsgewijs worden vervangen. In de eerste fase zullen 210 gepantserde wielvoertuigen worden aangeschaft ter vervanging van de 110 YPR-rupsvoertuigen met ondersteunende taken bij de verkennings-eenheden en van de 100 gepantserde commando-voertuigen M577, die vooral zijn ingedeeld bij brigade- en divisiestaven. Ook de overige YPR-rupsvoertuigen van parate eenheden zullen worden vervangen. In de tweede fase volgt de vervanging van de YPR-rupsvoertuigen bij mobilisabele eenheden.

Voor de ontwikkeling en de verwerving van de eerste 210 gepantserde wielvoertuigen is gekozen voor aansluiting bij het Duits-Frans-Britse samenwerkingsproject «Gepantzertes Transport Kraftfahrzeug» (GTK). Het

Eurokonsortium, onder leiding van de firma Wegmann/Krauss-Maffei, is nu tot «preferred bidder» gekozen. Het ligt in de bedoeling dat Nederland eind 1998 of begin 1999 het desbetreffende «memorandum of understan-ding» en het contract over de gezamenlijke ontwikkeling en de productie van prototypes en een eerste serie ondertekent. Het project zal worden ondergebracht bij het materieelagentschap «Organisme Conjoint de Coopération en Matière d’Armament» (Occar). Nederland zal in beginsel dit jaar tot Occar toetreden.

De gevechtswaardeverbetering van 180 Leopard-2 tanks leidt tot grotere bescherming en betere commandovoering, met inbegrip van de vuurleiding. Dit (deel)-project verloopt volgens plan. Voor de verbetering van de vuurkracht van de Leopard-2 tanks worden samen met Duitsland een langere schietbuis en verbeterde kinetische-energiemunitie ontwikkeld.

Voor de pantserbestrijding op de middellange afstand zijn nieuwe wapens nodig. Het project «Medium Range Anti-Tank» voorziet in de ontwikkeling, verwerving en invoering van deze wapens. Nederland werkt hiertoe samen met Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en België aan het antitank-geleide-wapen derde generatie. De samenwerking richt zich op de ontwikkeling van een lasergeleid systeem en lijkt te kunnen voldoen aan de behoefte van pantserinfanterie-eenheden. Voor een deel van de behoefte (Korps mariniers, Luchtmobiele brigade en verkennings-eenheden) zal worden gekozen voor een lichter, «fire-and-forget»-systeem. De verwervingsvoorbereidingsfase van dit systeem zal in 1999 worden afgesloten.

2.4 Koninklijke luchtmacht

2.4.1  Algemeen

De Koninklijke luchtmacht gaat de komende jaren door met de voorgenomen reorganisaties. De personele reductie zal volgens plan worden verwezenlijkt. De hiermee verbonden daling van de personele exploitatiekosten wordt gedeeltelijk teniet gedaan door de huur van extern personeel en de door de hoge dollarkoers duurder geworden vlieger-opleidingen. Bovendien heeft de vermindering van het burgerpersoneelsbestand enige vertraging opgelopen; deze zal in 2000 zijn ingelopen.

2.4.2  Internationale samenwerking

De Koninklijke luchtmacht neemt, vooral in Navo-verband, deel aan verschillende bi- en multilaterale programma’s, waardoor de standaardisatie en interoperabiliteit van procedures en middelen worden bevorderd. Op het gebied van luchtruimbewaking is met België een overeenkomst ondertekend die het van elkaar overnemen regelt van de diensten van het Belgische en Nederlandse «Control and Reporting»-centrum tijdens weekeinden en feestdagen; met Duitsland wordt overleg gevoerd over deelneming. Ook streeft de Koninklijke luchtmacht naar nauwere samenwerking met Duitsland op het gebied van grond-lucht geleide wapens. In dat verband wordt gestreefd naar een «Deployable Air Defence Task Force» (DADTF). De Verenigde Staten hebben hiervoor eveneens belangstelling getoond.

2.4.3  Voortgang herstructurering

De in de actualisering van de Prioriteitennota opgenomen uitbreiding van het functiebestand van de tactische helikoptergroep en de luchttransportvloot met in totaal 250 functies wordt op dit ogenblik uitgevoerd.

De samenvoeging van het Depot Mechanisch Vliegtuigmaterieel en Straalmotoren en het Depot Elektronisch Materieel in één Logistiek Centrum wordt voortgezet. De Luchtmacht Elektronische en Technische School wordt in het Opleidingscentrum Koninklijke luchtmacht (OCKlu) op de vliegbasis Woensdrecht opgenomen. Ook het hoofdkwartier van de Koninklijke luchtmacht wordt gereorganiseerd. Deze reorganisaties zullen waarschijnlijk in 2000 zijn voltooid.

De tot 2000 voorziene tijdelijk verhoogde jaarlijkse instroom van leerling-vliegers kan waarschijnlijk niet worden gerealiseerd. Ondanks de verhoogde wervingsinspanningen zullen jaarlijks waarschijnlijk niet meer dan 45 leerlingvliegers worden aangenomen. Er zullen aanvullende maatregelen worden getroffen om vliegers te behouden.

2.4.4 Materieelprojecten

Het «mid-life update»-programma (MLU) van het F-16 jachtvliegtuig verloopt goed, al is enige vertraging opgelopen. Het eerste squadron gemoderniseerde F-16 jachtvliegtuigen is eind 1998 operationeel. Waarschijnlijk zal het project in 2001 zijn voltooid. Dankzij de verwerving van nachtzichtapparatuur zal ook ’s nachts kunnen worden geopereerd. Vanaf 2001 zal de Koninklijke luchtmacht door de invoering van laserdoel-aanstralingsapparatuur (Kamerstuk 24 400 X, nr. 66) precisieaanvallen kunnen uitvoeren met lasergeleide wapens.

Voor de vervanging van de F-16 is begonnen met het Defensie Materieelkeuze Proces. Sinds 16 april 1997 neemt Nederland samen met Denemarken en Noorwegen deel aan het ’requirement validation project’ van het Amerikaanse «Joint Strike Fighter» (JSF)-programma (Kamerstuk 25 000 X, nr. 44). Hiermee wordt niet vooruitgelopen op de uiteindelijke keuze voor de opvolging van de F-16. In 2000 zullen besluiten moeten worden genomen over de deelneming aan de «Engineering, Manufacturing and Development»-fase.

De capaciteit van de Patriot-systemen van de Koninklijke luchtmacht zal in de komende jaren worden verbeterd. Het gaat vooral om het modificeren van deze systemen overeenkomstig de PAC-III standaard (Kamerstuk 25 000 X, nr. 99).

Inmiddels zijn alle zeventien lichte transporthelikopters van het type AS-532-U2 Cougar beschikbaar. De aanpassing en de invoering van zeven CH-47D Chinook middelzware helikopters is voltooid. De overige zes Chinook-helikopters worden waarschijnlijk in 1998 aan de Koninklijke luchtmacht overgedragen.

De eerste van de dertig AH-64D Apache-helikopters is in mei 1998 overgedragen. De eerste vijf helikopters worden in de Verenigde Staten gebruikt voor opleiding van helikoptervliegers van de Koninklijke luchtmacht. In maart 1999 zullen de eerste helikopters in Nederland aankomen. Eind 2002 zullen waarschijnlijk alle dertig AH-64D Apachehelikopters zijn overgedragen. De Tactische Helikopter Groep zal per 1 juli 2003 volledig operationeel zijn.

2.5 Koninklijke marechaussee

2.5.1 Algemeen

De capaciteit van de Koninklijke marechaussee zal de komende jaren groeien als gevolg van de toegenomen behoefte aan militaire en civiele politie. Naast de uitbreiding van de politiedienst ten behoeve van de krijgsmacht wordt het personeelsbestand van de Koninklijke marechaussee belangrijk uitgebreid met het oog op de intensivering van de handhaving van het vreemdelingenbeleid. De bijstand van de Koninklijke marechaussee aan het korps politie van de Nederlandse Antillen op Sint-Maarten is op 1 april 1998 beëindigd.

2.5.2  Voortgang herstructurering

In 1997 is de sterkte van de militaire politiedienst van de Koninklijke marechaussee vastgesteld op 966 functies. De reorganisatie van de dienst zal tot en met 2000 duren.

2.5.3  Intensivering vreemdelingentoezicht en grensbewaking

In verband met de vele asielzoekers in Nederland zonder documenten en de bestrijding van illegale immigratie en mensensmokkel, is in januari 1998 besloten het mobiele toezicht op vreemdelingen te intensiveren. Hiervoor is jaarlijks f 50 miljoen gereserveerd. Ook wordt aan de zuidgrens een Schengeninformatiepunt opgericht. Dit zal de samenwerking en de informatieuitwisseling met België op het gebied van de bestrijding van de illegale immigratie versterken. Bij de controle van vrachtauto’s op de smokkel van mensen zal de Koninklijke marechaussee nauw met de douane samenwerken. Deze samenwerking neemt bij beide diensten 200 volle-tijds-equivalenten (vte’n) in beslag. De hiermee gepaard gaande uitbreiding van de Koninklijke marechaussee is begin 1999 voltooid.

De recherchecapaciteit van de Koninklijke marechaussee voor de bestrijding van de grensoverschrijdende criminaliteit wordt uitgebreid. Zij wordt in de drie grote steden ook ingezet tegen de mensensmokkel. In januari 1998 is voorts besloten tot de intensivering van de bewaking van het Nederlandse deel van de buitengrens van het Schengengebied, waarvoor jaarlijks f 25 miljoen beschikbaar is gesteld. Hiervan is f 18 miljoen gereserveerd voor de Koninklijke marechaussee.

2.5.4  Interdepartementaal beleidsonderzoek

In 1998 is in het kader van het interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) onder regie van het ministerie van Financiën studie verricht naar de mogelijkheden voor een meer resultaatgerichte sturing en bedrijfsvoering bij de Koninklijke marechaussee. Een projectgroep zal zich bezighouden met het uitvoeren van de aanbevelingen. Midden 2000 zal de bedrijfsvoering zijn verbeterd.

2.6 Defensie Interservice Commando

2.6.1  Algemeen

Het Defensie interservice commando (Dico) is in 1996 opgericht door de ondersteunende diensten van de krijgsmachtdelen samen te voegen in «interservice»-organisaties. Het bestaat uit agentschappen, diensten en bedrijven die tal van ondersteunende diensten voor heel Defensie verrichten, zoals de Directie Gebouwen, Werken en Terreinen (DGW&T), de Defensie Telematica-organisatie (DTO) en het Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf.

2.6.2  Voortgang herstructurering

In 1998 is de Maatschappelijke Dienst Defensie (MDD) overgeheveld van de Koninklijke luchtmacht naar het Dico. In 1999 zal het Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum Bronbeek door de Koninklijke landmacht aan het Dico worden overgedragen. Verder is het de bedoeling enkele kleinere eenheden aan het Dico over te dragen.

In 1998 zijn voorbereidingen getroffen voor de reorganisatie van de Dienst Militaire Pensioenen (DMP) in Kerkrade. Het doel van de reorganisatie is een moderne administratie van verzekerden voor de militaire pensioenen.

In het kader van de doelmatigheidsoperatie zijn verschillende «interservice»-eenheden, zoals de Defensie Verkeers- en Vervoersorganisatie (DVVO), de Defensie-organisatie voor Werving en Selectie (DWS), de Diensten voor Geestelijke Verzorging (DGV) en het Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf (MGFB), ingrijpend gereorganiseerd. De reorganisaties hadden tot doel de dienstverlening te bevorderen door verbetering van de bedrijfsvoering en stroomlijning en samenvoeging van de door de krijgsmachtdelen overgedragen organisatiedelen. De personele reductieoperaties verlopen volgens plan.

HOOFDSTUK 3: HET PERSONEELSBELEID

3.1 Personeelsreductie

De personeelsreductie als gevolg van de herstructurering van de krijgsmacht verloopt vrijwel volgens plan. Vóór 2003 moet het bestand beroepsmilitairen-onbepaalde-tijd (BOT) met 1 844 volle-tijds equivalenten (5,6 procent) en het burger-personeelsbestand met 1 003 (5,6 procent) worden verminderd. Tot 2003 moeten dus in totaal nog 2 847 vte’n worden gereduceerd. Het reductiebeleid voor BOT- en burgerpersoneel zal worden voortgezet om gedwongen ontslagen aan het einde van het traject zoveel mogelijk te voorkomen. Wat betreft het burgerpersoneelsbestand verloopt de reductie in de praktijk steeds moeizamer. Het wordt al vanaf 1987 afgeslankt. Bovendien zijn instrumenten als ouderenregelingen vrijwel volledig benut, waardoor het natuurlijke verloop stagneert.

Het bestand beroepsmilitairen-bepaalde-tijd (BBT) kan tot 2003 nog met 2 864 vte’n (12,8 procent) groeien. Deze groei biedt geen verlichting voor de BOT- en burgerpersoneelproblematiek.

Onderstaand overzicht geeft een meer gedetailleerd beeld van de situatie per beleidsterrein en per personeelscategorie. Anders dan in voorgaande jaren is de begrotingssterkte 1999 niet vergeleken met de situatie in 1990, het ijkpunt van de Prioriteitennota, maar zijn de cijfers gerelateerd aan het in de Prioriteitennota beoogde einddoel: de gewenste sterkte per 2003. De reductie-operatie bevindt zich nu in de tweede helft, zodat het belangrijker wordt te kijken naar het nog af te leggen traject. Bovendien is door de vele reorganisaties en overhevelingen sinds 1990 de waarde van een vergelijking met de beginsituatie afgenomen.

Vergelijking Begroting 1999 versus de Prioriteitennota in 2003

Begroting 1999

Geactualiseerde Prioriteitennota

Verschil 2003–1999

aantallen volgens de gewenste sterkte voor

Begroting 1999¹                                  2003²

absolute aantallen procentueel

Koninklijke marine

Beroepsmilitairen OT Beroepsmilitairen BT Totaal militair personeel Burgerpersoneel Totaal personeel

Koninklijke landmacht

Beroepsmilitairen OT Beroepsmilitairen BT Totaal militair personeel Burgerpersoneel Totaal personeel

Koninklijke luchtmacht

Beroepsmilitairen OT Beroepsmilitairen BT Totaal militair personeel Burgerpersoneel Totaal personeel

Vergelijking Begroting 1999 versus de Prioriteitennota in 2003

Begroting 1999

Geactualiseerde Prioriteitennota

Verschil 2003–1999

Koninklijke marechaussee

Beroepsmilitairen OT Beroepsmilitairen BT Totaal militair personeel Burgerpersoneel Totaal personeel

3 209 1 865 5 074 251 5 325

3 232 2 004 5 236 254 5 490

23 139

162 3

165

0,7% 7,5% 3,2% 1,2% 3,1%

Centrale Organisatie

Beroepsmilitairen OT Beroepsmilitairen BT Totaal militair personeel Burgerpersoneel Totaal personeel

624 38

662 1 001 1 663

608

38

646

902

1 548

16 0

16 99

115

2,6% 0,0% 2,4% 9,9% 6,9%

DICO

Beroepsmilitairen OT Beroepsmilitairen BT Totaal militair personeel Burgerpersoneel Totaal personeel

1 100

327

1 427

1 279

2 706

971

421

1 392

1 180

2 572

129 94

-35 -99 134

11,7% 28,7%

• - 

  2,5%

• - 

  7,7%

• - 

  5,0%

Homogene groep

Beroepsmilitairen OT Beroepsmilitairen BT Totaal militair personeel Burgerpersoneel Totaal personeel

159 1

160 19

179

159 1

160 19

179

0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

Totaal overzicht Defensie

Beroepsmilitairen OT Beroepsmilitairen BT Totaal militair personeel

32 957 22 294 55 251

31 114 25 158 56 272

1 843

64

1021

• - 

  5,6%

12,8%

1,8%

Burgerpersoneel

Subtotaal

17 850

73 101

16 847

73 119

1 003

5,6%

Agentschappen

Defensie Telematica Organisatie

Beroepsmilitairen Burgerpersoneel Totaal personeel

148 1 013 1 161

Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen

Beroepsmilitairen Burgerpersoneel Totaal personeel

70 1 047 1117

Subtotaal

2 278

Totaal-generaal

75 335

Sterktes uitgedrukt in volle-tijds equivalenten (vte’n) en:

burgerpersoneel: incl. A&O, SAJO en niet-Nederlands hulppersoneel; excl. uitzendkrachten en niet-actief personeel;

militair personeel: incl. BV-LOM, A&O en SAJO; excl. herhalingsoefeningen.

De gewenste sterkte 2003 is afgeleid van de Prioriteitennota en geactualiseerd voor overhevelingen en andere aanpassingen.

0

2

3.2  Personeelsvoorziening

De krapte op de arbeidsmarkt zal in 1999 waarschijnlijk aanhouden. Daardoor blijft een relatief grote inspanning nodig om personeel voor de krijgsmacht te werven. Dit geldt in het bijzonder voor technische, gevechts(ondersteunende) en medische functies. De in 1998 genomen wervingsmaatregelen zijn in dit verband belangrijk. De Tweede Kamer is hierover uitvoerig ingelicht (Kamerstuk 25 600 X, nr. 46). Voor een deel zullen de maatregelen pas in 1999 effect sorteren. Dit geldt onder meer voor de invoering van miniloopbanen voor categorieën militairen met een aanstelling voor bepaalde tijd bij de Koninklijke landmacht, waardoor de gemiddelde aanstellingsduur langer wordt en moeilijk te vullen functies aantrekkelijker worden. Ook zullen aan het einde van het schooljaar 1998–1999 de eerste resultaten van de uitbreiding van het aantal op de krijgsmacht gerichte voorschakeltrajecten zichtbaar worden. De goede verwachtingen ten aanzien van de effecten van deze maatregelen laten onverlet dat in de komende jaren de personeelsvoorziening voortdurend zal moeten worden bewaakt. Waar nodig zullen nieuwe maatregelen de arbeidsmarktpositie van Defensie moeten versterken.

Tot de knelpunten in de werving behoren, zoals gezegd, direct beschikbare medische specialisten, specialistische en algemene verpleegkundigen en medisch ondersteunend personeel. Om te kunnen voldoen aan de operationele behoefte aan medisch gespecialiseerd personeel voor crisisbeheersingsoperaties, zijn in 1998 plannen ontwikkeld voor een intensieve samenwerking van Defensie met civiele ziekenhuizen. Doel van de samenwerking is dat Defensie, in ruil voor de financiering van bovenformatieve plaatsen bij ziekenhuizen, voor uitzendingen een beroep kan doen op medisch specialistisch personeel (Kamerstuk 25 600 X, nr. 52).

3.3 Flexibilisering personeelsstructuur

Defensie voert een studie uit naar flexibilisering van het personeelssysteem. Deze is nodig om gelijke tred te kunnen houden met de veranderende eisen die aan de krijgsmacht worden gesteld. De huidige personeelsstructuur vormt bovendien een aanzienlijke financiële belasting voor de defensie-organisatie. Ook moet ieder jaar een groot aantal werknemers worden geworven en opgeleid als gevolg van de betrekkelijk korte duur van de BBT-contracten.

Vooruitlopend op de uitkomsten van de studie zijn al enkele maatregelen genomen. Zo zullen de krijgsmachtdelen het percentage BBT-ers in het functiebestand verhogen en wordt gestreefd naar een zo flexibel mogelijke contractduur, verlenging van contracten en invoering van miniloopbanen. Bovendien zal het BOT-bestand zoveel mogelijk uit het BBT-bestand worden geworven.

3.4  Arbeidsvoorwaarden

Het arbeidsvoorwaardenakkoord loopt af per 1 juni 1999. Dit najaar zullen de nieuwe arbeidsvoorwaardenonderhandelingen worden voorbereid. Defensie zal zich, ook tegen de achtergrond van het wervingsvraagstuk, een aantrekkelijke werkgever moeten tonen. In verband hiermee zal de plaats van het personeel op de arbeidsmarkt («employability») moeten worden versterkt. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer. In het arbeidsvoorwaardenakkoord-1997 zijn daarover afspraken gemaakt, die in het komende akkoord zullen worden uitgewerkt.

3.5 Beleid voor postactieven

3.5.1  Pensioenen en sociale zekerheid

Het militaire pensioenstelsel wordt herzien. Het voornemen is de militaire pensioenen, evenals die van het overige overheidspersoneel, onder te brengen bij het ABP. Een wetsvoorstel is in voorbereiding. Het militaire pensioenstelsel zal worden teruggebracht tot een Kaderwet militaire pensioenen met een privaatrechtelijk pensioenreglement voor de reguliere ouderdoms- en nabestaandenpensioenen en twee algemene maatregelen van bestuur voor de bijzondere pensioenrechten bij overlijden, arbeidsongeschiktheid en invaliditeit. Het privaatrechtelijke reglement zal, behoudens enkele uitzonderingen, overeenkomen met het ABP-reglement. Over de inhoud van deze vereenvoudiging en de conversie van de opgebouwde rechten bestaat overeenstemming met de centrales van overheids-personeel. Opgebouwde rechten en ingegane pensioenen staan overigens niet ter discussie.

Voor de financiering zal, aanvullend op de kapitaaldekking voor de militaire nabestaandenpensioenen, geleidelijk worden overgegaan op kapitaal-dekking voor de militaire ouderdomspensioenen. Overeenkomstig de arbeidsvoorwaardenovereenkomst-1997 zijn hiervoor middelen gereserveerd. De opgebouwde rechten zullen via het begrotingsstelsel worden gedekt.

Er wordt een verzekerden-administratie opgericht, waarin de door de actieve en postactieve deelgerech-tigden opgebouwde aanspraken worden geregistreerd. Dit gebeurt in samenwerking met het ABP, aangezien militairen aan het ABP-ouderdomspensioen zullen deelnemen en de militaire nabestaandenpensioenen op kapitaaldekkingsbasis bij het ABP zijn ondergebracht. Dankzij deze verzekerden-administratie kan de dienstverlening aan deelgerechtigden belangrijk worden verbeterd. Zij helpt ook bij het opstellen van een verantwoorde begroting.

Nu het kabinet de besluitvorming over de ziektewet en de werkloosheidswet heeft opgeschort, gaat in eerste aanleg alle aandacht uit naar het tijdig verstrekken van de juiste uitkeringen aan alle belanghebbenden. Zowel de uitvoeringsinstelling voor de sociale zekerheid (USZO) als de uitvoering bij Defensie worden regelmatig geëvalueerd. Daarbij wordt tevens aandacht geschonken aan de voorlichting aan de betrokkenen. Knelpunten zullen in overleg met het Landelijk Instituut voor Sociale Verzekeringen (LISV) en de USZO worden opgelost.

De Vaste Commissie voor Defensie van de Tweede Kamer is op 5 februari 1998 ingelicht over de knelpunten bij de geneeskundige verstrekkingen voor militaire oorlogs- en dienstslachtoffers. Oplossingen voor deze knelpunten zijn inmiddels in het Sectoroverleg Defensie (SOD) geaccordeerd en worden vastgelegd in de desbetreffende rechtspositievoorschriften.

3.5.2  Veteranenbeleid

Op 17 april jl. is de Tweede Kamer de veteranenbrief (Kamerstuk 21 490, nr. 21) aangeboden, waarin is uiteengezet hoe ook in de toekomst een goede begeleiding van veteranen kan worden gewaarborgd. Het in de brief aangekondigde convenant om te komen tot het Instituut voor Veteranenzorg, is inmiddels door de betrokken partijen (onder andere Defensie, de Stichting Dienstverlening Veteranen, de Bond van Nederlandse Militaire Oorlogs- en Dienstslachtoffers en de Stichting Veteranen Platform) ondertekend. Werkgroepen onderzoeken hoe de samenwerking tussen deze organisaties kan worden versterkt. Beoogd wordt midden 1999 nadere afspraken tussen de partijen vast te leggen in een «uitwerkingsconvenant».

Op grond van de eind 1997 van kracht geworden «Uitkeringswet tegemoetkoming twee tot vijfjarige diensttijd veteranen» is inmiddels meer dan 50 000 veteranen een uitkering van f 1000,– toegekend. De verzoeken van veteranen worden sneller ingediend dan was verwacht. Om toch zoveel mogelijk veteranen zo snel mogelijk antwoord te geven op hun verzoek, is de Dienst Veteranenuitkering tot het einde van dit jaar met 25 personen uitgebreid tot 50. Het streven is voorts in 1998 80 procent (80 000) van het totaal aantal verwachte uitkeringen te verstrekken.

Er lopen twee onderzoeken naar gezondheidsklachten van militairen die uitgezonden zijn geweest. Het gaat om personeel dat heeft gediend in Cambodja en in Lukavac in het voormalige Joegoslavië. Het Cambodja-onderzoek wordt uitgevoerd door het Academisch Ziekenhuis Nijmegen, in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam. Zoals al is vermeld in de eerder genoemde Veteranenbrief, is het onderzoek naar de «post-Cambodja-klachten» zó ingewikkeld dat het niet op korte termijn kan worden afgesloten. Wel zal de Kamer nog dit jaar een tussenrapportage over de eerste fase van het onderzoek ontvangen. Het Lukavac-onderzoek wordt uitgevoerd door «TNO Preventie en Gezondheid», in samenwerking met de Arbo-dienst van de Koninklijke landmacht. Het eindrapport zal de Kamer waarschijnlijk eind 1998 worden aangeboden.

3.6  Reservepersoneel

Het reservistenbeleid, verwoord in de nota reservistenbeleid (Kamerstuk 24 400 X, nr 104, vergaderjaar 1995–1996), wordt thans ten uitvoer gelegd en nader uitgewerkt. In november 1997 (Stb 1997, 669) zijn de in de nota aangekondigde beschikbaarheidstoelage en de opkomsttoeslag ingevoerd. Bij de Koninklijke landmacht, het krijgsmachtdeel met het grootste mobilisabele bestand, wordt ernaar gestreefd de voorziene 2400 functies voor actieve reservisten dit najaar te hebben aangewezen en vervuld. Op 20 november 1997 is het College van Advies Employer Support Krijgsmacht geïnstalleerd. Dit is een platform voor en met werkgevers, waar niet alleen gesproken kan worden over de plaats van reservisten binnen de bedrijven, maar ook over de arbeidsmarktpositie van BBT-ers.

3.7  Emancipatiebeleid

Het emancipatiebeleid van Defensie berust op drie pijlers: verhoging van het aantal vrouwen dat in dienst treedt, beperking van het aantal vrouwen dat Defensie verlaat en bevordering van een vrouwvriendelijke cultuur bij de krijgsmacht. De nieuwe regelingen met betrekking tot deeltijdverlof en herintreding, aangekondigd in de beleidsbrief Emancipatie (Kamerstuk 1996–1997, 25 436, nr 1), zijn inmiddels getroffen. De Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht zal extra aandacht besteden aan knelpunten die hij bij de uitvoering van het emancipatiebeleid constateert.

Per 1 juli 1998 maakten de volgende aantallen vrouwen deel uit van de defensie-organisatie:

3.8  Homosexualiteit

In 1993 is de Tweede Kamer op de hoogte gesteld van de resultaten van een onderzoek naar homoseksualiteit en de krijgsmacht (Kamerstuk 22 800 X, nr. 51.). Het onderzoek stelde vast dat van openlijke discriminatie van homosexuelen in de krijgsmacht nauwelijks sprake was. Wel werd een gebrek aan acceptatie geconstateerd. Om deze situatie te verbeteren richtte het beleid zich op opleidingen, hulpverlening en voorlichting. In 1993 is aangekondigd na vijf jaar een vervolgonderzoek te houden.

Begin 1998 is het instituut voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek IVA Tilburg gevraagd dit vervolgonderzoek te verrichten. Het richt zich op de integratie en de emancipatie van homoseksueel defensiepersoneel, zowel burgers als militairen. Ook is een begeleidingscommissie opgericht, die tevens beleidsaanbevelingen zal formuleren. Het onderzoek en de aanbevelingen zullen begin 1999 gereed zijn.

3.9  Minderheden

De instroom van allochtonen vertoont een stijgende lijn. De integratie van allochtone werknemers in de krijgsmacht verloopt zonder noemenswaardige problemen. Er is dan ook geen aanleiding de hoofdlijnen van het huidige beleid aan te passen.

Wat betreft de instroom van allochtonen, is Defensie goed op weg te voldoen aan de normen van de per 1 januari 1998 van kracht geworden Wet stimulering arbeidsdeelname minderheden (Wet SAMEN). Een aantal voorzieningen heeft hieraan bijgedragen. Zo kunnen allochtone jongeren die nog niet geheel aan de gestelde instroomeisen voldoen, evenals jongeren uit andere doelgroepen (zoals langdurig werklozen), via korte voorschakeltrajecten (looptijd: twee tot vijf maanden) in de gelegenheid worden gesteld alsnog aan de normen voldoen. In enkele gevallen gebeurt dit in samenwerking met Arbeidsvoorziening Nederland. Ook heeft Defensie ongeveer 200 werkervaringsplaatsen voor allochtonen aangeboden.

3.10 Arbeidsomstandigheden

De huidige arbeidsomstandighedenwet is niet van toepassing op arbeid verricht in militaire dienst, tenzij bij of krachtens algemene maatregel van bestuur (amvb) anders is bepaald. In het voorstel voor de arbeidsomstandighedenwet-1998 wordt Defensie niet meer uitgezonderd, al kunnen bij amvb elementen van arbeid die zijn verricht in militaire dienst worden uitgezonderd. De onderwerpen waarover afwijkende of aanvullende regels zijn vastgesteld of waarop de arbeidsomstandighedenwet slechts gedeeltelijk van toepassing is, zijn nader omschreven in het arbeidsomstandighedenbesluit. Met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is overeengekomen dat voorgenomen wijzigingen van de regelgeving over de arbeidsomstandigheden altijd aan de minister van Defensie zullen worden voorgelegd. De minister van Defensie kan samen met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid besluiten dat de wijziging leidt tot uitzonderingen, aanvullingen of afwijkingen voor Defensie.

Het overleg met personeel over de arbeidsomstandigheden zal, na invoering van het Besluit medezeggenschap defensie, worden gevoerd in de bijzondere commissies en de medezeggenschapsorganen bij de diensteenheden. Het personeel heeft zo rechtstreeks invloed op het arbobeleid van de diensteenheid. De werkgever moet zich met ingang van 1 januari 1998 laten bijstaan door een gecertificeerde arbodienst, die beschikt over deskundigheid op het gebied van arbeidshygiëne, veiligheid, arbeid en organisatie en (bedrijfs)gezondheid. De beleidsterreinen binnen Defensie kunnen kiezen tussen inschakeling van een externe arbodienst of de vorming van een interne dienst. De Koninklijke marine, de Koninklijke landmacht en de Koninklijke luchtmacht hebben elk een eigen arbodienst opgericht; de Koninklijke marechaussee maakt gebruik van de Arbodienst KL en de Centrale organisatie heeft de Arbo Managementgroep (AMG) in de arm genomen. Het Dico maakt ook gebruik van de diensten van de AMG.

3.11 Geestelijke verzorging

De besprekingen over de evaluatie van de verdeling van geestelijke verzorgers over de rooms-katholieke, de protestantse en humanistische genootschappen zijn onlangs afgerond (zie Kamerstuk 25 600 X, nr. 44). Met de zendende instanties en de diensten geestelijke verzorging is overeenstemming bereikt over een nieuwe verdeelsleutel. Deze gaat uit van een basisformatie bij elke dienst. De verdeling van formatieplaatsen bovenop deze basisformatie berust onder meer op de voorkeur van het actief dienende personeel en de levensbeschouwelijke kaart van Nederland. Ook is een aantal plaatsen gerelateerd aan het militaire personeel dat geen voorkeur uitspreekt voor een denominatie.

HOOFDSTUK 4: HET MATERIEELBELEID

4.1  Inleiding

In het materieelbeleid is een koers ingeslagen om de Nederlandse industrie en onderzoeksinstellingen meer te betrekken bij investeringen in defensiematerieel. Mede gelet op de clustervorming in de internationale defensie-industrie, zal de Nederlandse defensie-industrie zo goed mogelijk in staat moeten worden gesteld om te kunnen deelnemen aan grote internationale materieelvervangingsprojecten. De afstemming tussen Defensie, Economische Zaken en de Nederlandse defensie-industrie en -onderzoeksinstellingen zal in dat verband moeten worden gestimuleerd. Dit vergt van Defensie een goede planning van toekomstige investeringen en van de Nederlandse defensie-industrie en onderzoeksinstellingen een bedrijfsstrategie die is afgestemd op het ontwikkelen en het produceren van onderdelen voor defensiematerieel waaraan vooral in Europa voldoende behoefte bestaat. Daarbij wordt in het kader van de compensatie zo veel mogelijk gestreefd naar participatie, waardoor de defensie-technologische en -industriële basis wordt versterkt.

4.2  Defensie Materieelkeuze Proces

De afgelopen kabinetsperiode zijn over enkele grote materieelprojecten besluiten genomen. Het gaat om luchttransport, helikopters, het amfibisch transportschip, de vervanging van de geleidewapenfregatten en twee standaardfregatten, en de vervanging van pantservoertuigen. Een aantal grote projecten is aangewezen voor een meer gedetailleerde rapportage in het kader van de regeling «grote projecten». Het betreft de projecten commando- en luchtverdedigingsfregatten en vervanging pantservoertuigen.

Sinds 1996 volgen ook infrastructuurprojecten, exploitatieprojecten met een technisch hoogwaardig karakter en automatiseringsprojecten de regels van het Defensie Materieelkeuze Proces (DMP). De verbetering van de Mechanische Centrale Werkplaats is hiervan een voorbeeld.

4.3  Verwervingsbeleid

Een belangrijk selectiecriterium bij de aanschaf van materieel zijn de levenscycluskosten: alle kosten die worden gemaakt om het materieel te verwerven en te exploiteren tegen de gewenste prestatie-eisen. Mede op grond van een berekening van de verwachte levenscycluskosten kan tevens een afweging worden gemaakt tussen de aanschaf van nieuw materieel en de verbetering van bestaand materieel. Er wordt onderzocht hoe de analyse van de levenscycluskosten bij de aanschaf van materieel in de afgelopen jaren is toegepast. Aan de hand van de resultaten van dit onderzoek zal worden bezien of aanpassingen nodig zijn.

De eerste stappen op weg naar invoering van «Continuous Acquisition and Life-cycle Support» (Cals) worden gezet op het gebied van het elektronisch zaken doen. Cals brengt informatiestromen bij elkaar vanaf het ontwerp van een nieuw wapensysteem tot en met de gebruikersfase. Zo worden doublures in de informatiestromen beperkt en wordt het inzicht bevorderd in de prestaties en de kosten van een wapensysteem. Er wordt naar gestreefd omstreeks 2000 bij de grootste raam- en afroep-contracten elektronisch zaken te doen. Ook bij investeringsprojecten zal Defensie de industrie deze mogelijkheid bieden. Deze initiatieven passen binnen het actieprogramma Elektronische Snelwegen.

Defensie neemt deel aan een project onder leiding van Economische Zaken waarin wordt nagegaan hoe innovatief aanbesteden bij de overheid kan worden bevorderd. In dat verband wordt ook bezien hoe de Nederlandse industrie beter kan worden ingeschakeld.

4.4 Internationale materieelbetrekkingen

De stijgende kosten van de ontwikkeling van modern materieel en de toenemende stuksprijs van nieuwe wapensystemen maken verdergaande bi- en multinationale samenwerking noodzakelijk. Er wordt zowel gekeken naar de mogelijkheden van transatlantische samenwerking als naar defensiematerieelsamenwerking in Europees verband. De Europese landen zijn voor de aanschaf van defensiematerieel gebaat bij een sterke Europese defensietechnologische en -industriële basis als gelijkwaardige tegenhanger van de Amerikaanse defensie-industrie. Dit is van belang voor de geleidelijke bepaling van een gemeenschappelijk Europees defensiebeleid, dat volgens het Verdrag van Amsterdam door de samenwerking van de lidstaten op bewapeningsgebied kan worden ondersteund.

In de Conference of National Armaments Directors (CNAD) van de Navo ligt de nadruk op multinationale samenwerkingsprojecten, zoals het «Alliance Ground Surveillance»-programma en «Theatre Ballistic Missile Defence». De CNAD bezint zich voorts op verbetering van de bondgenootschappelijke defensiematerieelsamenwerking via het «NATO Armaments Review», in het bijzonder met betrekking tot het «Conventional Armaments Planning System». De NAMSA speelt een belangrijke rol bij de logistieke ondersteuning en het opwaarderen van systemen (zoals de «Multiple-Launched Rocket Systems»).

Naast de samenwerking met de Verenigde Staten blijft die met de andere bondgenoten belangrijk. De bilaterale contacten met de Midden- en Oost-Europese landen worden verder ontwikkeld, in het bijzonder met de drie toetreders tot het bondgenootschap: Hongarije, Polen en de Tsjechië. Ook de samenwerking met Roemenië wordt verdiept.

In het kader van de Western European Armaments Group (Weag) streeft Nederland voor de lange termijn naar een volwaardig internationaal materieelagentschap voor samenwerking tussen de Europese bondgenoten. Duitsland, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk hebben vooruitlopend hierop in 1996 het initiatief genomen tot de oprichting van het materieelagentschap Occar. Nederland zal in beginsel in de tweede helft van 1998 als vijfde land tot Occar toetreden.

In aanvulling op het in 1996 verschenen rapport van de Europese commissarissen Bangemann en Van den Broek over de toekomst van de Europese defensie-industrie, heeft de Europese Commissie in november 1997 een vervolgrapport uitgebracht. De rapporten geven richting aan de discussie over een Europese defensietechnologische en -industriële basis. In het vervolgrapport staan voorstellen om de markt voor defensiematerieel in EU doorzichtiger te maken en bij de aanbesteding van defensie-opdrachten meer «value-for-money» te krijgen.

Op 6 juli 1998 hebben de ministers van Defensie van zes Europese landen – Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk – een intentieverklaring ondertekend over het scheppen van een kader voor samenwerking ter ondersteuning van de herstructurering van de Europese defensie-industrie. De verklaring richt zich op de ondersteunende rol van de betrokken overheden hierbij, in het bijzonder wat betreft de luchtvaart, de ruimtevaart en de defensie-electronica. De zes landen beschikken, anders dan Nederland, over een zelfscheppend militair luchtvaartprogramma. Eerder hadden de Europese lucht- en ruimtevaartindustrieën (de deelnemers in het Airbus-consortium en het Italiaanse Alenia) de betrokken regeringsleiders opgeroepen de juridische barrières voor nauwere Europese defensiematerieelsamenwerking te slechten. Als de zes landen erin slagen concrete afspraken te maken, krijgt hun initiatief mogelijk een vervolg in de Weag.

4.5  Overheidssteun aan exportactiviteiten

Het ministerie van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het Nederlandse exportbeleid samen met dat van Buitenlandse Zaken op het gebied van defensiematerieel. Samen met Economische Zaken steunt Defensie het Nederlandse bedrijfsleven om zich op verschillende internationale defensievakbeurzen te presenteren. Deze steun is vooral belangrijk in voor het bedrijfsleven minder toegankelijke landen, waar de overheid vaak nog sterk gericht is op het zaken doen van overheid tot overheid.

Om de exportactiviteiten van het Nederlandse bedrijfsleven zo goed mogelijk te steunen, is informatie-uitwisseling tussen de betrokken ministeries (Economische Zaken, Defensie en Buitenlandse Zaken) en tussen ministeries en de industrie belangrijk. Onder voorzitterschap van Economische Zaken wordt daarom regelmatig overleg gevoerd met enkele, vaak grote bedrijven. Gezien het specifieke karakter van de defensiesector zullen overheidsdelegaties die een bezoek brengen aan defensievakbeurzen, overeenkomstig afspraken tussen Economische Zaken en Defensie, door Defensie worden geleid.

4.6  Defensie en de Nederlandse industrie

Het materieelbeleid is er mede op gericht een bijdrage te leveren aan de instandhouding en de versterking van de nationale defensie-technologische en -industriële basis, mede in het licht van de aanbevelingen van het tweede rapport van Europees commissaris Bangemann over de Europese defensie-industrie. De Nederlandse industrie wordt zoveel mogelijk ingeschakeld bij defensieopdrachten. Ongeveer tweederde van de in 1997 geplaatste opdrachten is bij Nederlandse leveranciers terechtgekomen; hierbij zijn internationale samenwerking en compensatie niet inbegrepen. In het kader van grote materieelprojecten, zoals het LCF-project, de vervanging van het F-16 jachtvliegtuig en de vervanging van gepantserde voertuigen, streeft Nederland naar actieve betrokkenheid van de Nederlandse industrie. Aangezien bij dergelijke grote projecten de gebruikelijke compensatie niet leidt tot het best haalbare resultaat, geniet rechtstreekse participatie van Nederlandse bedrijven en onderzoeksinstellingen de voorkeur.

Om de Nederlandse industrie zoveel mogelijk bij de materieelverwerving te betrekken, besteedt Defensie veel aandacht aan de informatievoorziening. Zo wordt gewerkt aan het actualiseren van de brochure «Zaken doen met Defensie». Ook worden de mogelijkheden onderzocht om informatie op digitale wijze beschikbaar stellen en wordt periodiek met het NIID overlegd.

4.7  Verbetering materiële functiegebied

In het kader van het verbeteren van het materiële functiegebied wordt onderzocht of procedures moeten worden aangepast. Het gaat om het identificeren van «best practices», het voorkomen van doublures, de concentratie van kennis en kunde en het gebruik van «lessons learned».

Recente voorbeelden hiervan zijn decentrale verwerving, eenvormige leverancierscartotheken en een onderzoek naar de aansturing van infrastructuurprojecten.

4.8 Afstoting

Het merendeel van het door de herstructurering en de verkleining van de krijgsmacht overtollig geworden materieel is afgestoten. Voor de M-113 C&V, de PRTL en het F-16 jachtvliegtuig is tot dusver geen geschikte afnemer gevonden. De onverkoopbare strategische roerende zaken zullen waar mogelijk worden ontmanteld; zo is met de ontmanteling van de af te stoten F-16’s begonnen. Onderdelen die niet kunnen worden verkocht of gebruikt, zullen worden verschroot. Hoewel minder materieel wordt afgestoten, blijven de opbrengsten de komende jaren hoog door de uitstaande termijnbetalingen van verkocht groot materieel, zoals de S-fregatten en de Leopard-tanks. Het voorspoedige verloop van afstotingen geldt vooralsnog niet voor onroerende zaken, mede omdat bestemmings-plannen moeten worden gewijzigd en de bodem moet worden gesaneerd.

In de ontwerpbegroting voor 1999, hoofdstuk IXB (Financiën), zijn de ontvangsten uit de verkoop van overtollige roerende en onroerende defensiegoederen geraamd. De ramingen voor 1999 en 2000 berusten voor het strategisch materieel op termijnbetalingen van al gesloten contracten en op principeovereenstemmingen. Voor niet-strategische roerende en voor onroerende zaken worden posten van respectievelijk f 20 miljoen en f 10 miljoen gehanteerd.

Op grond van de met Financiën gemaakte middelenafspraak wordt de defensiebegroting verhoogd met de geraamde verkoopopbrengsten minus een bedrag van f 30 miljoen dat ten gunste komt van de algemene middelen. De ramingen, met inbegrip van de f 30 miljoen, zijn als volgt (in miljoenen afgerond):

Ten opzichte van de ontwerpbegroting 1998 is de geraamde opbrengst voor 1999 verhoogd met f 103 miljoen, waarmee de verkoopkosten volledig kunnen worden gedekt. Naast de genoemde franchise van f 30 miljoen geldt voor 1999 een extra inspanningsverplichting van f 20 miljoen. De extra opbrengst tot het maximum van deze inspanningsverplichting komt ten gunste van de algemene middelen.

4.9 Onroerend goed

Uit milieu- en energie-overwegingen worden in toenemende mate andere eisen gesteld aan het vastgoed van Defensie. Duurzaam bouwen wordt steeds belangrijker. Maatregelen worden getroffen om het gebruik van eindige stoffen te verminderen. Het gebruik van «secundaire» stoffen en vernieuwbare materialen en het gescheiden inzamelen van bouw- en sloopafval wordt bevorderd.

4.10 Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling

Het wetenschappelijk (defensie-)onderzoek wordt steeds internationaler. Uitwisseling van kennis en kunde, gezamenlijke onderzoeksprojecten en -programma’s en internationale afstemming van de onderzoeksprogrammering zijn belangrijk om duplicatie van onderzoek zoveel mogelijk te voorkomen. Al geruime tijd wordt in Navo-verband op onderzoeksgebied samengewerkt. Daarnaast is de laatste jaren in het bijzonder aandacht besteed aan de intensivering van de brede Europese samenwerking, waaronder die met Zweden en Midden- en Oost-Europese landen.

Nederlandse onderzoeksinstellingen, zoals de Hoofdgroep Defensieonderzoek van de Nederlandse organisatie voor natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO/DO), het Nationaal luchten ruimtevaartlaboratorium (NLR) en het Maritiem researchinstituut Nederland (MARIN), spelen bij de internationale samenwerking een belangrijke rol. Deze instellingen geven Defensie toegang tot de nationale en internationale onderzoekswereld en tot belangrijke technologische ontwikkelingen, die overigens steeds meer door civiele markten worden bepaald. Internationaal worden per gezamenlijk project complementaire onderzoeksactiviteiten gedefinieerd en uitgevoerd. Dit geldt onder meer voor het «soldier modernization»-programma, humanitair mijnruimen en de vervanging van het F-16 jachtvliegtuig.

De geconstateerde tekortkomingen op het gebied van de passieve verdediging tegen massavernietigingswapens (zie paragraaf 1.4) vergen in nationaal en internationaal verband een intensivering van het onderzoek. Binnen de Navo is op dit terrein vooral het «Human Factors and Medicine Panel», dat deel uitmaakt van de «Research and Technology Organization», actief. TNO-defensieonderzoek is hierbij betrokken. Binnen Defensie is een werkgroep gevormd die de inspanningen op het gebied van de passieve verdediging coördineert en stimuleert.

De «Science and Technology Study» (SCITEC), die door de overheid en de industrie van de Weag-landen is verricht, heeft geleid tot een «WEAG science & technology strategy». Deze strategie vormt een nuttige aanvulling op het defensiebeleid voor wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling. Uitgangspunt is dat er een technologie-afhankelijkheid bestaat tussen de Weag-landen.

De deelneming aan het «European Cooperation for the long term in Defence»-programma (Euclid) beoogt de internationale concurrentiepositie van het Nederlandse defensiegerelateerde bedrijfsleven te versterken. Het gaat om internationale samenwerkingsprojecten voor het ontwikkelen van nieuwe technologieën en «technology demonstrators». Op verzoek van de industrie nemen ook onderzoeksinstellingen aan de projecten deel. Voor de nationale bijdrage in de totale projectkosten wordt in beginsel uitgegaan van «equal cost sharing» tussen de deelnemende landen. Inmiddels heeft de praktijk uitgewezen dat het centraal plaatsen van contracten door de WEAO Research Cell aanmerkelijk sneller gaat dan door een «lead nation» afzonderlijk. In het belang van het opbouwen en instandhouden van een brede kennisbasis heeft Nederland in alle Europese prioriteitsgebieden aan projecten deelgenomen. Ook bereidt ons land het nieuwe Europese prioriteitsgebied «electrical engineering» voor. Bij de industrie en onderzoeksinstellingen in de deelnemende landen bestaat hiervoor veel belangstelling.

Voor de Eurofinderronde in 1997 hebben industrieën van de deelnemende landen een groot aantal technologievoorstellen ingediend bij de WEAO

Research Cell. De Nederlandse industrie doet vooral mee aan voorstellen ter ontwikkeling van geavanceerde materialen en constructies, geavanceerde informatieverwerking en modelling- en simulatietechnieken. Voor een van de voorstellen treedt Nederland als «lead nation» op.

Het «Technology arrangement for laboratories for defence European science» (Thales) stelt overheidsonderzoeksinstel-lingen van de WEAG-landen in staat samen te werken in gezamenlijke onderzoeksprogramma’s en onderling kennis over te dragen. De resultaten ondersteunen de mogelijkheden tot technologieontwikkeling in het kader van Euclid. Hierdoor wordt bijgedragen aan het vergroten van de Europese defensie-technologische basis en aan de harmonisatie van eisen en standaardisatie van defensiematerieel. Nederland neemt binnen dit programma deel aan onderzoeksprojecten op het gebied van moderne radartechnologie en energetische materialen.

4.11 Luchtvaartcluster

Het luchtvaartcluster bestaat uit vliegtuiggebruikers, industrie, onderhoudsbedrijven en kennisinfrastructuur. Bij het luchtvaartcluster zijn vijf departementen betrokken: Economische Zaken, Verkeer en Waterstaat, Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Financiën en Defensie. Het belang van Defensie is vooral gelegen in de beschikbaarheid van deskundige ondersteuning bij de aanschaf, het operationele gebruik en de instandhouding van met de luchtvaart verbonden systemen. Het regeringsbeleid inzake de herstructurering en de stimulering van het Nederlandse luchtvaartcluster is erop gericht de betrokken partijen de kans te bieden aan te sluiten bij internationale vliegtuigprogramma’s. Alleen zó is het mogelijk een voldoende omvang te handhaven en te concurreren.

Bij twee programma’s doen zich thans concrete mogelijkheden voor: het Europese civiele Airbus en het Amerikaanse militaire «Joint Strike Fighter» (JSF)-programma. Ten aanzien van participatie in JSF is besloten de Nederlandse industrie en kennisinstituten te positioneren voor de «Engineering and Manufacturing Development» (EMD)-fase, die in 2001 begint. Hieraan dragen Economische Zaken (f 100 miljoen) en Defensie (f 50 miljoen) bij. De deelneming aan de EMD-fase vergt een afzonderlijk besluit, dat na de formele behoeftestelling in het kader van het DMP aan het parlement zal worden voorgelegd.

HOOFDSTUK 5: RUIMTELIJKE ORDENING EN MILIEU

5.1  Ruimtelijke ordening

Overeenkomstig de motie Middel-Van den Doel (Kamerstuk 25 600 X, nr. 33) heeft het kabinet de uitplaatsing van de Luchtmobiele brigade naar Oost-Groningen opnieuw overwogen. Omdat de voordelen van uitplaatsing niet in verhouding blijken te staan tot de nadelen (zoals de hoge kosten), wordt hiervan afgezien. Met dit besluit is de weg vrij voor de opstelling van het Structuurschema Militaire Terreinen 2 (SMT2). Waarschijnlijk wordt in 1999 een ontwerp-PKB voor het SMT2 voorgelegd.

De rijschool in Venlo zal op termijn worden verplaatst naar de Strijpse Kampen bij Oirschot. De Frederik Hendrikkazerne zal dan worden ontruimd en kan vermoedelijk worden afgestoten.

5.2  Milieu

Op grond van de begin 1998 voltooide evaluatie van het Defensie Meerjarenplan Milieu (DMPM) en het verschijnen van het NMP3, zal een nieuw defensiemilieubeleidsplan worden voorbereid en waarschijnlijk in 1999 worden vastgesteld.

In samenspraak met het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) is een lijst opgesteld van milieubelastende («prioritaire») stoffen die risico’s voor de gezondheid opleveren. Door middel van registratie zal worden nagegaan of er een verband bestaat tussen de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen op de werkplek en de medische toestand van medewerkers die met deze stoffen mogelijk in aanraking zijn gekomen.

Het milieu krijgt ook in het materieelbeleid steeds meer aandacht, zowel bij grote investeringen als bij de aanschaf van klein materieel. Er worden strenge milieu-eisen gesteld aan de te verwerven producten. Ook wordt de aanwezigheid van «prioritaire» stoffen in al in gebruik genomen materieel zoveel mogelijk teruggedrongen.

De inventarisatie van de aanwezigheid van asbest in onroerende defensiegoederen zal vóór 1 oktober 1999 zijn voltooid. De resultaten van de inventarisatie zullen de Tweede Kamer worden aangeboden. Er zal dan beter inzicht bestaan in de gezondheidsrisico’s als gevolg van de aanwezigheid van asbest op de betrokken locaties. Vanzelfsprekend worden onmiddellijk maatregelen getroffen als asbest wordt aangetroffen in losgebonden vorm (ontruiming en sanering). Asbest in hechtgebonden vorm wordt gemarkeerd, geregistreerd en tijdens reguliere onderhoudsbeurten in een later stadium verwijderd.

In veel landen waar Nederlandse eenheden actief zijn, komt asbest nog op grote schaal voor. Als bij oefeningen vooraf asbest wordt aangetroffen op plaatsen waar dat gezondheidsrisico’s kan opleveren, wordt de oefening elders gehouden. Wordt asbest tijdens de oefening aangetroffen, dan wordt zij gestaakt of zo aangepast dat geen gevaar voor de gezondheid meer bestaat. In het kader van vredesoperaties kan het welzijn van het personeel niet altijd worden gewaarborgd. Niettemin wordt er op toegezien dat het personeel niet onnodig aan asbest wordt blootgesteld.

5.3 Geluidszonering

In het kader van de luchtvaartwet is op dit ogenblik voor acht van de elf militaire luchtvaartterreinen de geluidszone wettelijk vastgesteld. Het betreft de zones bij de luchtvaartterreinen Leeuwarden, Twenthe, Deelen, Soesterberg, De Kooy, Valkenburg, Gilze-Rijen en Volkel. In 1999 zullen de geluidszones voor de overige drie luchtvaartterreinen (Woensdrecht, Eindhoven en De Peel) worden vastgesteld. De geluidsisolatieprojecten rondom de militaire luchtvaartterreinen worden voortgezet. Het totale programma zal waarschijnlijk in 2000 zijn voltooid.

HOOFDSTUK 6: DE DEFENSIE-ORGANISATIE

6.1  Kerndepartement

Overeenkomstig de Novemberbrief (Kamerstukken II 1994/95, 23 900 X, nr 8) worden de beleids- en de beleidsondersteunende capaciteit van de Centrale organisatie (CO) met 25 procent verminderd. De CO heeft inmiddels de eerste taakstelling gerealiseerd. De reductie-operatie moet in 2000 zijn voltooid; in 2002 moet het overtollig personeel zijn herplaatst. Tot en met het jaar 2000 bestaat er tijdelijk een aanvullende behoefte van 25 formatieplaatsen als gevolg van de administratieve werklast in het kader van de uitvoering van de «Uitkeringswet tegemoetkoming twee- tot vijfjarige diensttijd veteranen». Overeenkomstig deze moties wordt een uitkering van f 1 000,- netto verstrekt aan gewezen dienstplichtigen die in de periode 1938–1962 tussen de twee en vijf jaar werkelijke dienst hebben verricht (vooral Indië-veteranen).

6.2  Militaire Inlichtingendienst

6.2.1  Reorganisatie

De afslanking van de Militaire Inlichtingendienst (MID) verloopt naar wens. Voor 1999 wordt een sterkte van 759 vte’n geraamd. In 1998 wordt de reorganisatie en afslanking van de MID door de Directie Organisatie en Informatie van de DGEF worden geëvalueerd. Op basis van deze evaluatie zal in 1999 worden vastgesteld welke aanpassingen nog noodzakelijk zijn. Vervolgens zal worden begonnen met de uitvoering daarvan. Eind 1999 zullen de stafcomponenten van de dienst op het Van Alkemadecomplex in Den Haag zijn geconcentreerd. Wegens de huisvestingsproblemen van de MID zijn delen van de MID tijdelijk gehuisvest in het TNO-FEL-gebouw.

6.2.2  Voortgang plan van aanpak MID-archieven

De Algemene Rijksarchivaris (ARA) heeft in 1997, ter uitvoering van het in artikel 25 van de Archiefwet 1995 aan hem opgedragen toezicht op het beheer van de archiefbescheiden van de rijksorganen, een inspectie uitgevoerd bij de MID. Eind juli 1997 heeft de ARA het inspectieverslag aan de minister van Defensie aangeboden. Het algemene beeld was dat binnen de MID in een aantal gevallen archiefbescheiden oneigenlijk waren vernietigd en dat het archief niet goed toegankelijk was.

De minister heeft dit verslag op 9 december 1997 aangeboden aan de voorzitter van de Tweede Kamer (Kamerstuk 25 809, nr. 1). Tijdens het mondelinge overleg met de vaste commissies voor Binnenlandse Zaken, Defensie, Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen van de Tweede Kamer op 17 december 1997 heeft de minister een plan van aanpak gepresenteerd voor de verbetering van het archiefbeheer.

De Tweede Kamer heeft naar aanleiding van de behandeling van het inspectierapport besloten zelf een onderzoek uit te voeren naar het beheer van de archieven van onder andere de MID. De werkgroep Onderzoek Archieven Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten heeft haar rapport op 13 mei 1998 aan de voorzitters van de vaste commissies voor Binnenlandse Zaken, Defensie en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen aangeboden (Kamerstukken 1997/1998, 25 809, nrs 4 en 5). Op 17 juni 1998 heeft de minister-president, ook namens de minister van Defensie, de reactie van de regering op dit rapport aangeboden (Kamerstuk 25 809, nr. 8).

Op basis van het plan van aanpak wordt gewerkt aan het ordenen van het archief. De omvang van het alleen het papier bedraagt ongeveer 1500

meter. De ordening daarvan zal geruime tijd in beslag nemen. In overleg met de ARA zullen nadere maatregelen worden getroffen voor de elektronische en filmarchieven. De verdere opleiding van het MID-personeel op het terrein van archieven is ter hand genomen. Eind dit jaar zal een plan gereed zijn voor de inrichting van een gezamenlijke archiefruimte van een aantal afdelingen van de MID, dat op de Frederikkazerne zal worden gehuisvest. Begin 1999 zal één nieuw postregistratiesysteem worden ingevoerd. Begin volgend jaar zal opnieuw verslag worden gedaan van de voortgang bij het beheer van de archieven van de MID.

6.3 Millenniumprobleem

Defensie streeft er naar dat de geautomatiseerde systemen die van belang zijn voor de inzet van de krijgsmacht en voor een doeltreffende bedrijfsvoering, tijdig, dus voor 2000, millenniumbestendig te maken. Het millenniumprobleem is inmiddels voortvarend ter hand genomen. Het aantal objecten met een mogelijk millenniumprobleem is in 1998 vastgesteld op 214 881. Dit aantal is zo hoog omdat in de gehele organisatie alle objecten zijn geïnventariseerd. Voor de inzet van de krijgsmacht en voor de bedrijfsvoering van het ministerie en van de krijgsmachtdelen, wordt immers zeer intensief gebruik gemaakt van geautomatiseerde systemen.

Deze grondige aanpak is noodzakelijk om een juist en volledig inzicht te verkrijgen in de capaciteit die nodig is om alle afzonderlijke problemen op te lossen. Dit betekent niet dat alle geïdentificeerde objecten een millenniumprobleem hebben. Dit moet nader worden onderzocht. Is de uitkomst bevestigend, dan moet worden besloten tot aanpassing of vervanging van het systeem.

Er is nog sprake van onvergelijkbaarheid van opgaven tussen Defensie en andere departementen door verschillende definities van het begrip object. Daarom wordt nu gewerkt aan de samenstelling van meer geaggregeerde data. De millenniumgevoelige objecten worden in zogenaamde clusters samengebracht. Hierbij nemen de diensten van Defensie die van vitaal maatschappelijk belang zijn een centrale plaats in. Op deze wijze kan voorrang worden gegeven aan de aanpak van de meest vitale diensten en systemen en wordt de vergelijkbaarheid met de gegevens van andere departementen bevorderd. Daarmee wordt tevens tegemoetgekomen aan de wensen van de Algemene Rekenkamer.

Planning

De achterstand van Defensie ten opzichte van de normplanning van het ministerie van Binnenlandse Zaken voor analyse en reparatie van als «vitaal» aangemerkte objecten wordt ingelopen. De achterstand bij de analyse van objecten heeft twee oorzaken: de omvang van het probleem, is groot en de benodigde gegevens worden soms niet tijdig geleverd door Nederlandse of buitenlandse leveranciers of producenten van de desbetreffende systemen. Het is zorgwekkend dat zij soms niet reageren of niet volledige informatie verstrekken. Vaak leidt dit tot extra analyse-werk, wat vertragend werkt.

De achterstand bij de reparatie van de geconstateerde problemen bij vitale systemen kan onder meer worden verklaard uit het feit dat het niet mogelijk is bepaalde objecten tegelijkertijd aan te pakken, omdat dit wegens de onderlinge afhankelijkheid volgtijdelijk moet gebeuren. Bepaalde projecten vragen meer tijd omdat rekening moet worden gehouden met aanbestedingsregels van de Europese Unie.

Prioriteit

De Ministerraad heeft de krijgsmacht aangemerkt als een maatschappelijk vitale sector, die gedurende de millenniumovergang ongestoord moet blijven functioneren. In tegenstelling tot de reguliere taken van de defensieorganisatie heeft Defensie een bijzondere prioriteitsstelling als het gaat om de beheersing van het millenniumprobleem:

• 1. 

  het leveren van cruciale (maatschappelijke) diensten en de deelneming aan crisisbeheersingsoperaties;

• 2. 

  het verlenen van bijstand en hulp bij nationale calamiteiten;

• 3. 

  het leveren van gevechtskracht ten behoeve van de verdediging van het Nederlandse grondgebied, de Koninkrijksdelen en van het bondgenootschappelijk grondgebied.

De objecten zijn op grond van deze taken tot clusters samengevoegd, waarbij de clusters die tot prioriteit één behoren de meeste aandacht krijgen. Dit betekent dat objecten met op zichzelf een lage prioriteit toch met voorrang kunnen worden behandeld; zij vormen dan een schakel in een keten van objecten die de hoogste prioriteit heeft. Een keten is immers zo sterk als zijn zwakste schakel. De aandacht dient zich ook te richten op de energievoorziening, beveiliging, alarmering, communicatiemiddelen en ICT-infrastructuur.

Een aantal diensten van Defensie is van groot maatschappelijke belang:

– de kustwacht;

– de grensbewaking;

– de «Search-and-Rescue»-taken;

– de luchtverkeersbeveiliging;

– de Defensiepijpleidingorganisatie;

– de aanwezige systemen voor calamiteitenhulp.

Bij de oplossing van het millenniumprobleem in deze sectoren wordt samengewerkt met andere departementen (o.a. Binnenlandse Zaken,

Justitie en Verkeer en Waterstaat). Veel van de gehanteerde systemen beschikken over noodprocedures; deze zullen nader worden bezien en zo nodig worden aangepast.

De sensor-, wapen- en commandosystemen (sewaco-systemen) en de inlichtingen- en communicatiesystemen van de krijgsmachtdelen zijn noodzakelijk voor de instandhouding van de gevechtskracht. In bepaalde gevallen is al bekend dat leveranciers hun millenniumbestendigheidsver-klaringen pas in het voorjaar van 1999 kunnen leveren. De belangrijkste zorg betreft de inzetbaarheid van bij vredesoperaties betrokken eenheden, inclusief het materieel en de wapensystemen.

Organisatie

De onderdelen van Defensie (Koninklijke landmacht, Koninklijke marine, Koninklijke luchtmacht, Koninklijke marechaussee, het Dico en de Centrale Organisatie) zijn zelf verantwoordelijk voor het oplossen van het probleem. De problemen zullen in hoofdzaak worden opgelost door: – de Defensie Telematica Organisatie voor de bestuurlijke informatiesystemen en statische communicatie-infrastructuur; – de Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen van Defensie voor de gebouw- en terreingebonden installaties; – externe leveranciers voor de sensor-, wapen- en commandosystemen. De Defensie Accountantsdienst toetst de aanpak, de opzet en de werking van de millenniumprojectorganisatie.

De directeur-generaal Economie en Financiën is verantwoordelijk voor de coördinatie van het beleid. Hij is daartoe voorzitter van een stuurgroep waarin de eerstverantwoordelijken van de beleidsterreinen zitting hebben. De projectgroep millennium Defensie, die ondergeschikt is aan de stuurgroep, zorgt voor de begeleiding en de coördinatie. Per beleidsterrein is een coördinator benoemd, die wordt gesteund door een eigen projectorganisatie en lid is van de projectgroep. Ten behoeve van het defensiepersoneel is een informatiecentrum ingericht.

Financieel beslag

Met het oplossen van de millenniumproblematiek is naar verwachting een bedrag van f 635 miljoen gemoeid. In dit bedrag zijn opgenomen alle uitgaven voor detectie, analyse, reparatie en testen van de aanwezige objecten. Het gaat om hardware en software voor de bestuurlijke informatiesystemen en de sewaco-systemen. Ook gaat het om de uitgaven voor de reparatie en de vervanging van de «embedded software» in gebouwen, installaties en wapensystemen. Rekening houdend met de gebruikelijke termijnen voor levering, facturering en betaling zijn in de begroting voor de periode 1998–2000 de volgende bedragen geraamd:

Overzicht millenniumuitgaven 1998–2000 per beleidsterrein (in mln.)

Deze bedragen zijn in de begroting en de meerjarenraming van het ministerie en de agentschappen verwerkt. Een deel wordt gedekt door de bijdrage uit de algemene middelen ten behoeve van de millennium-problematiek van f 231,6 miljoen. Dit bedrag is beschikbaar gesteld voor 1998 (f 102,4 mln.) en 1999 (f 129,2 mln.). De uitgaven voor het defensieprojectbureau worden verantwoord op beleidsterrein 01 Kerndepartement. Ook zijn de verwachte uitgaven voor aanpassingen aan de defensie-infrastructuur en -installaties voorlopig op beleidsterrein 01 geraamd.

6.4 Project Herinrichting Informatievoorziening Defensie

Het twee jaar durende Project Herinrichting Informatievoorziening Defensie is in maart 1998 voltooid. Het eindrapport van de projectgroep bevat een toetsingskader, een blauwdruk voor de informatie- en beveiligingsarchitectuur en de opzet voor een beheersorganisatie voor de informatievoorziening bij Defensie. De voorstellen van de projectgroep zullen de komende jaren worden uitgevoerd. Het gaat om een samenhangende stelselherziening, waarbij in het bijzonder aandacht wordt besteed aan kwaliteit en kostenbeheersing. Zij berust op de uitgangspunten: – gezamenlijk, tenzij...; – gemeenschappelijk, tenzij...; – bestaande (markt-)producten, tenzij... .

Dankzij de stelselherziening zal de doelmatigheid waarschijnlijk belangrijk verbeteren. Hierdoor kan worden voorkomen dat de kosten van de informatievoorziening in de komende jaren sterk toenemen.

Het doel van de voorgestelde maatregelen is de bestuurbaarheid en de beheersbaarheid van de informatievoorziening te verbeteren. De prijs die hiervoor moet worden betaald is een beperking van de individuele vrijheid en de variatie. Er zal een evenwicht moeten worden gevonden tussen de behoefte van de afzonderlijke delen van de organisatie en het belang van de gehele organisatie. Ten behoeve van de uitvoering van het nu geformuleerde beleid zal het zoveel mogelijk worden opgenomen in de binnen Defensie gebruikelijke planning-, control- en behoeftestellings-mechanismen.

De invoering bij Defensie van de vernieuwde bedrijfsvoering heeft geleid tot een groeiende behoefte aan integrale informatievoorziening. Bij de Koninklijke marine, de Koninklijke landmacht en de Koninklijke marechaussee zijn of worden daarom gestandaardiseerde lokale computernetwerken ingevoerd, die worden gekoppeld aan het «Netherlands Armed Forces Integrated Network» (Nafin). De Koninklijke luchtmacht heeft een begin gemaakt met het projekt «Klu Implementatie Middenlaag» (Kluim) om een integrale bedrijfsvoering mogelijk te maken. Op elk van de twaalf onderdelen van de Koninklijke luchtmacht zal een beveiligd netwerk worden aangelegd. Deze netwerken zullen ook worden aangesloten op het Nafin.

6.5  Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdienst (Vir)

Informatiebeveiliging is van groot belang voor een goede en betrouwbare informatievoorziening. Defensie heeft met departementale regelgeving nader inhoud gegeven aan het Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdienst (Vir) van de rijksoverheid. De invoering van het Vir en de departementale regelgeving is voor 2000 voltooid.

Het interdepartementale Informatiebeveiligingsberaad heeft enkele initiatieven genomen om technische middelen ter beveiliging van informatie beschikbaar te stellen. Defensie speelt een belangrijke rol bij de financiering en de uitvoering van deze initiatieven. Het gaat in het bijzonder om de ontwikkeling en de productie van beveiligingsmiddelen voor werkstations en netwerken en van een management- en distributiesysteem voor cryptografische sleutels en certificaten.

In 1998 zal een beveiligingsplan voor het Nafin gereed zijn. De beveiligingsmaatregelen zullen stapgewijs worden uitgevoerd. Via het Nafin kunnen dan op een betrouwbare manier (gevoelige) gegevens worden uitgewisseld tussen verschillende defensielokaties binnen Nederland.

6.6  Evaluatie-onderzoeken

Midden 1997 is een begin gemaakt met het structureren van de evaluatiefunctie («auditfunctie») bij Defensie door deze functie te koppelen aan de jaarlijkse plannings- en begrotingscyclus. Naast evaluatie- en doelmatigheidsonderzoeken zal meer aandacht uitgaan naar bedrijfsvoe-ringsaudits. Deze onderzoeken richten zich op een betere beheersing en besturing van de organisatie. Er zal een gezamenlijk defensiebeleid op het gebied van «auditing», met inbegrip van beleidsevaluaties en doelmatigheidsonderzoeken, worden opgesteld. Alle beleidsterreinen hebben een bijdrage geleverd aan het Auditjaarplan Defensie 1999.

De afgelopen jaren is aandacht besteed aan de verplichte evaluaties van subsidies die door het Ministerie van Defensie verleend worden. Alle bestaande subsidies dienen ingevolge van interne regelgeving eens in de drie jaar te worden doorgelicht op actualiteit, effectiviteit en doelmatigheid. In de evaluatiebijlage zijn de geplande evaluatiedata van de subsidies opgenomen. In de subsidiebijlage is per subsidie de datum van laatste evaluatie opgenomen.

6.7 Archivering

Op het gebied van de digitale archivering zijn de functionele specificaties voor een documentair informatiesysteem (Dis) voor defensie ontwikkeld. Het Dis, dat bestaat uit de modulen postregistratie en archivering, documentmanagement, e-mail, «imaging» en «workflow»-management, zal in de hele organisatie worden toegepast en deel uitmaken van de totale bedrijfsvoering. Hierdoor zullen onder meer de processen met andere geautomatiseerde informatiesystemen inzichtelijk worden gemaakt en doelmatiger kunnen worden beheerd. Dit gebeurt in het kader van het project Herinrichting informatievoorziening Defensie (zie paragraaf 6.4). De richtlijnen met betrekking tot de digitale archivering zijn vrijwel gereed en voor toetsing aangeboden bij het Programmabureau Digitale Duurzaamheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Met de implementatie van de basismodule postregistratie en archivering van het Dis is een aanvang gemaakt. Bij de diverse beleidsterreinen van defensie wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheden van e-mail. In afwachting van de daarop betrekking hebbende regelgeving wordt een afdruk van de desbetreffende berichten in de dossiers opgenomen.

De concentratie van de uitvoering van gelijksoortige taken met betrekking tot de documentaire informatievoorziening wordt voortgezet, wat zal leiden tot een doelmatiger en efficiënt archiefbeheer. Op dit ogenblik wordt onderzocht hoe fysieke archieven kunnen worden geconverteerd naar andere gegevensdragers. Daarbij wordt vooral bezien of van mikrofilm en digitale opslag gebruik kan worden gemaakt.

De institutionele onderzoeken binnen drie functiegebieden van Defensie – militair materieel, militair personeel en operatiën zijn in het kader van het Project Invoering Verkorting Overbrengings Termijn (Pivot) afgerond. Van het functiegebied militair materieel is een goedgekeurd basisselectie-document beschikbaar. Er is een begin gemaakt met een selectie «op handelingen» in het semi-statische archief van Defensie. De Pivot-selectiemethodiek zal bij de mogelijke conversie naar andere gegevens-drager(s) worden toegepast.

De omvang van het totale defensie-archief is per 1 april 1998 ruim 64 strekkende kilometer lang. In 1997 is 3046 meter vernietigd. De verwachte groei voor 1999 is 2990 meter.

HOOFDSTUK 7: FINANCIËN 7.1 Financieel kader

7.1.1  Voorjaarsnota

In de voorjaarsnota 1998 heeft het kabinet besloten een kwart van de totale prijsbijstelling aan de verschillende begrotingen uit te delen. Defensie heeft ervoor gekozen de prijsbijstelling volledig aan de beleidsterreinen uit te delen en de vanaf 1998 hieruit voortvloeiende problematiek van structureel ongeveer f 68 miljoen als een financiële taakstelling uit te voeren. In het kader van de begroting 1999 is deze taakstelling gedeeltelijk ingevuld met al geïdentificeerde «meevallers», waardoor maatregelen met een structureel karakter voor dat jaar gedeeltelijk zijn vermeden.

De opbrengst uit verkopen roerende en onroerende zaken is voorts met f 103 miljoen verhoogd. De verkoopkosten kunnen hieruit volledig worden gedekt.

7.1.2  Regeerakkoord

Volgens het regeerakkoord wordt het uitgavenniveau voor Defensie per 1999 structureel verlaagd met f 375 miljoen. Verder dient Defensie in het kader van enkele rijksbrede maatregelen vorm te geven aan meer marktconformiteit in de ziektekostentegemoetkomingen en wordt de jaarlijkse vergoeding voor incidentele loonontwikkeling, evenals voor 1997 en 1998, op een percentage van 0,6 gebudgetteerd. De verwerking van de taakstelling uit hoofde van de ziektekosten (ingaande 2000) zal worden meegenomen in de arbeidsvoorwaardenonderhandelingen 1999. De budgettering van de incidentele loonontwikkeling zal worden verrekend met de uitdeling van de loonbijstelling 1999. Naast deze maatregelen dient Defensie binnen de eigen sector ook, overeenkomstig het regeerakkoord, de diensteinderegelingen voor het militaire personeel, waaronder de regeling Uitkeringswet gewezen Militairen (UKW), te herijken.

Zoals in de inleiding is aangegeven, zal in 2000 een Defensienota worden uitgegeven. Hierbij zal de invulling met structurele maatregelen van de bovenstaande taakstellingen duidelijk zijn en kunnen de taakstellingen verwerkt worden in de ramingen voor de desbetreffende beleidsterreinen. In afwachting van de nadere structurele verwerking zijn de bovenstaande bedragen in mindering gebracht op de defensiemeerjarenramingen voor de jaren 2000 en volgende (via artikel 01.28 Prijsbijstelling).

Voor 1999 is de taakstelling van f 375 miljoen ingevuld door een aantal investeringsprogramma’s te vertragen of uit te stellen en door gebruik te maken van een incidentele herfasering binnen het project Midlife Update F-16. Het onderstaande overzicht geeft aan om welke projecten het gaat. In de artikelsgewijze toelichting bij de investeringsartikelen van de krijgsmachtdelen wordt toegelicht welke gevolgen de maatregelen voor de genoemde projecten hebben. In algemene zin leidt het uitstellen van investeringsprojecten tot een navenante verzwaring van de problematiek in de jaren na 1999 (een «boeggolf»). Deze wordt opgevangen binnen het volgens de meerjarenramingen beschikbare budget voor investeringen. Dat leidt er overigens toe dat in die jaren andere projecten moeten worden vertraagd. De in het regeerakkoord opgenomen bezuiniging zal dan ook niet kunnen worden uitgevoerd zonder het nemen van structurele maatregelen.

Maatregelen voor 1999 ter verwerking regeerakkoord (miljoenen guldens)

Maatregelen Koninklijke landmacht

uitstel simulatiemiddelen                                                                                                               36,0

uitstel gevechtsveld controleradar                                                                                               24,0

uitstel vervanging Meteo-station                                                                                                    4,0

uitstel MILSATCOM                                                                                                                         17,0

uitstel warmtebeeld handkijker                                                                                                       7,5

uitstel verbrandingscapaciteit munitie                                                                                          1,0

uitstel explosieveilige machine Veenhuizen                                                                                 9,0

uitstel EOV                                                                                                                                        14,8

Totaal Koninklijke landmacht                                                                                                      113,3

Maatregelen Koninklijke luchtmacht

uitstel inbouw MLU-modificaties                                                                                                 14,4

uitstel multifunctional bombloading                                                                                             2,3

uitstel scheidingswand KDC-10                                                                                                      5,0

uitstel ATM-NAFIN                                                                                                                           35,0

uitstel MILSATCOM                                                                                                                         12,2

Totaal Koninklijke luchtmacht                                                                                                       68,9

Eenmalige kasschuif MLU F-16 door vervroeging leveringen en betalingen                    116,3

Totaal invulling taakstelling regeerakkoord                                                                              375,0

De eenmalige kasschuif van f 116,3 miljoen vindt zijn oorsprong in een versnelling van de leveringen van de modificatiekits voor het MLU-programma F-16. Deze versnelling heeft ertoe geleid dat uitgaven die voorzien waren voor 1999 al in 1998 moesten worden verricht. Door een tragere realisatie in 1998 van andere investeringsprojecten bij de Koninklijke landmacht, de Koninklijke marine en bij het Defensie Interservice Commando (Dico) is hiervoor de ruimte gevonden. Vanwege de eerdere betaling is er sprake van een eenmalige vrijval van f 145 miljoen in 1999, die voor een bedrag van f 116,3 miljoen is aangewend voor de taakstelling uit het regeerakkoord. Het restant is nodig voor de opvang in 1999 van de in 1998 vertraagde projecten bij de marine (f 25 miljoen) en het Dico (f 3,7 miljoen).

7.2 Overzicht reële ontwikkeling defensiebudget

De onderstaande overzichten laten de gevolgen zien van de bezuinigingen in de afgelopen jaren voor de reële ontwikkeling van het defensiebudget sinds de Prioriteitennota. Op dit ogenblik zal de begroting voor 1999 in reële termen (dat wil zeggen exclusief loon- en prijsstijgingen en incidentele effecten) 12,2 procent lager zijn dan voorzien in de Prioriteitennota.

Overzicht financiële kortingen op Defensie sinds de Prioriteitennota (in miljoenen guldens)

De ontwikkeling van het defensiebudget sinds de Prioriteitennota geeft reëel het volgende beeld te zien (in percentages):

7.3 Verdeling over de bestedingscategorieën 1997–1999

De afgelopen jaren is, mede dankzij de voortgang van de herstructurering, het inzicht toegenomen in de verdeling van financiële middelen tussen enerzijds personeels- en materieeluitgaven en anderzijds investeringen. In het algemeen is sprake van een stijging van de exploitatieuitgaven ten opzichte van de investeringsuitgaven. Dit is onder meer het gevolg van de toegenomen inzet van de krijgsmacht, vooral in het kader van vredesoperaties. De professionalisering van de krijgsmacht heeft bovendien geleid tot meer en intensiever oefenen en tot het gebruik van verschillende vliegende wapensystemen. De stijging van de materiële exploitatie is ook te wijten aan de gestegen dollarkoers en aan begrotingstechnische overhevelingen. Zo heeft de oprichting van het Dico op verschillende beleidsterreinen geleid tot de overheveling van fondsen van de post investeringen naar de post materiële exploitatie.

Hieronder is de verdeling van het totale defensiebudget over de bestedingscategorieën weergegeven:

1997 (in miljoenen guldens)

7.4  Financiële aspecten ingebruikgeving/medegebruik

Voor de ontvangsten uit ingebruikgeving en/of medegebruik van zaken waarvan het materieelbeheer bij Defensie berust, geldt sinds de begroting-1997 een met het ministerie van Financiën gemaakte middelenafspraak. Een ontvangstenbedrag van f 5 miljoen komt ten gunste van de algemene middelen. Hogere of lagere ontvangsten komen ten gunste of gaan ten laste van de defensiebegroting.

7.5  Kengetallen

7.5.1 Stand van zaken ramingskengetallen

In de begroting voor het jaar 1999 zijn ramings-kengetallen opgenomen die goed aansluiten op de gewijzigde begrotingsindeling en voldoen aan de kwaliteitseisen ten aanzien van bruikbaarheid voor sturing, verantwoording en presentatie in begrotingsstukken. De ramingsbedragen van de uitgavenartikelen «Personeel en materieel» en het uitgavenartikel 02.02 «Militaire pensioenen en uitkeringen» worden met meerjarige ramingskengetallen toegelicht. De zoveel mogelijk geüniformeerde ramingskengetallen zijn als volgt samen te vatten:

– de bezoldigingsuitgaven worden volledig op basis van het gemiddelde salaris per volle-tijdsequivalent (vte) met vier uniforme ramingskengetallen toegelicht: voor actief burgerpersoneel, niet-actief burgerpersoneel, militairen beroeps onbepaalde tijd en militairen beroeps bepaalde tijd;

– voor zover de uitgaven zinvol met ramingskengetallen zijn te onderbouwen, zijn bij de personele en materiële uitgaven uniforme ramingskengetallen opgenomen voor huur van personeel (uitzendkrachten op basis van mensjaren/uren en uitbesteding O,I&A-deskundigheid op basis van mensjaren/uren), persoonsgebonden personele uitgaven (op basis van vte’n) en persoonsgebonden materiële uitgaven (op basis van vte’n). Voor enkele soorten van uitgaven, bijvoorbeeld die voor vliegopleidingen, zijn specifieke ramingskengetallen opgenomen;

– de uitgaven voor militaire pensioenen, de wachtgelden en inactiviteits-wedden zijn – per soort van regeling – met uniforme ramingskengetallen op basis van «aantallen in uitkeringsjaren» toegelicht.

7.5.2  Prestatie-indicatoren

In de defensiebegroting voor 1999 is de gebruikswaarde van de prestatieindicatoren verbeterd. De geplande prestatie voor 1999 is geprojecteerd naast de geactualiseerde planning voor 1998 en de geplande prestatie voor 2000. Hierdoor worden trends zichtbaar. In de begroting van 2000 zal ook de realisatie van 1998 worden aangegeven.

7.5.3  Doeltreffendheidskengetallen

Defensie onderzoekt de mogelijkheid doeltreffendheidskengetallen te ontwikkelen. Deze geven informatie over de mate waarin doelstellingen zijn bereikt. In de methode die wordt onderzocht, wordt het beleid op consequent vertaald in opdrachten naar lager managementniveau’s. Kengetallen zijn daarbij een hulpmiddel. Waarschijnlijk kan de benadering vanaf 1999 breder binnen Defensie worden toegepast.

7.6 Financiering vredesoperaties

7.6.1. Financiering vredesoperaties

Op artikel 08.02 «Vredesoperaties» worden de uitgaven voor vredesoperaties verantwoord. Het gaat om twee categorieën uitgaven: – aanvullende uitgaven als gevolg van de deelneming van Nederlandse eenheden aan vredesoperaties; – contributies aan de VN voor VN-vredesoperaties die Nederland als lid van de VN is verschuldigd, onafhankelijk van Nederlandse deelneming aan deze vredesoperaties. Het Nederlandse aandeel in de contributies bedraagt 1,59%.

Op artikel 08.02 «ontvangsten naar aanleiding van vredesoperaties» worden met name de vergoedingen van de VN voor de deelneming van Nederlandse eenheden aan VN-vredesoperaties verantwoord. Ook worden op dit artikel de verrekeningen met Ontwikkelings-samenwerking verantwoord voor de inzet van defensiemiddelen voor humanitaire operaties. De artikelen in verband met vredesoperaties maken deel uit van de Homogene Groep Internationale Samenwerking.

Zowel de additionele uitgaven als de uitgaven voor de VN-contributies zijn moeilijk te ramen. De hoogte van de VN-contributies wordt bepaald door het aantal, de omvang en de duur van vredesoperaties. De meeste VN-vredesoperaties berusten op mandaten die ten hoogste een half jaar geldig zijn. Op verlenging van mandaten of het begin van nieuwe VN-operaties kan moeilijk vooruit worden gelopen. De hoogte van de raming van de additionele uitgaven wordt bepaald door de politieke besluitvorming over de inzet van Nederlandse eenheden bij vredesoperaties. Zonder politiek besluit over een vredesoperatie kan in de begroting geen specifieke raming worden opgenomen. Het kabinet heeft besloten een structurele voorziening voor vredesoperaties in de defensiebegroting op te nemen.

7.6.2   Begrotingen 1998 en 1999

Voor 1998 zijn de uitgaven voor vredesoperaties in de eerste suppletore begrotingswet geraamd op f 261,6 miljoen: f 40 miljoen ten behoeve van VN-contributies en f 221,6 miljoen aan additionele uitgaven. Het leeuwendeel van de additionele uitgaven wordt veroorzaakt door de Nederlandse deelneming aan de Sfor-operatie met een gemechaniseerd bataljon in Bosnië en een F-16 detachement vanuit Italië. Nederland neemt deel aan de VN-vredesoperatie op Cyprus (Unficyp) (sedert juni 1998) en aan enkele kleinere operaties. Mogelijk zal Nederland in het najaar van 1998 deelnemen aan de VN-operatie in de Westelijke Sahara (Minurso).

De ontvangstenraming voor 1998 bedraagt f 31,4 miljoen: f 28,3 miljoen voor VN-vergoedingen en f 3,1 miljoen aan verrekening met de minister voor Ontwikkelingssamenwerking.

Voor 1999 bedraagt de voorziening voor vredesoperaties f 270,6 mln. Hiervan is f 50 miljoen gereserveerd voor VN-contributies en f 8,7 miljoen voor de VN-vredesmissie Unficyp.

7.6.3  Claims bij de VN

Landen die aan VN-vredesoperaties deelnemen ontvangen van de VN vergoedingen voor de inzet van personele en materiële middelen. Deze worden vergoed uit het speciale VN-budget voor vredesoperaties, waaraan alle VN-lidstaten financieel bijdragen. Door grote betalingsachterstanden bij een aantal lidstaten verkeren de VN al enige jaren in grote financiële problemen. Hierdoor ondervindt de uitbetaling van vergoedingen grote vertraging, wat eveneens een onzekere factor voor de ramingen is.

De besprekingen in VN-verband over de hoogte van in het bijzonder de Nederlandse claims voor de inzet van materieel tijdens de VN-operaties in het voormalige Joegoslavië zijn begin 1998 afgesloten. De vordering van Nederland voor een bedrag van in totaal 75 miljoen dollar is aanvaard. Vooruitlopend op deze overeenkomst is vanaf 1994 al f 52 miljoen van de VN ontvangen. Over het moment van betalen van deze en nog resterende door de VN te betalen claimbedragen wordt overleg gevoerd met de VN.

7.7  Financieel beleid en beheer

Het financieel-economisch en bedrijfsvoeringsbeleid is onverminderd gericht op de invoering van het verbeterde economische beheer. Decentralisatie van de bedrijfsvoering, resultaatgericht management en een beter inzicht in en beheersing van de kosten van de bedrijfsvoering zijn de voornaamste doelstellingen. Wel is gebleken dat aandacht moet worden besteed aan de (administratief-)organisatorische gevolgen van de nieuwe werkwijze. Het overdragen van bevoegdheden dient gelijke tred te houden met het daarop aanpassen van de organisatie die de bevoegdheden krijgt. Ook is gebleken dat er geen standaardoplossing is voor de omvang van te decentraliseren bevoegdheden. De criteria bij het maken van afwegingen zijn inmiddels op hoofdlijnen vastgesteld.

Mede op grond van de uitkomst van de midden 1997 gehouden evaluatie, is het bedrijfsvoeringsbeleid aangepast en zijn bestaande instrumenten verder ontwikkeld. Het betreft onder meer het gebruik van kengetallen in de bedrijfsvoering, de budgettering van de dienstverlening tussen defensie-onderdelen, het gebruik van kosteninformatie en het hanteren van het evaluatie-instrument. De resultaten zijn vastgelegd in de nieuwe bundel bedrijfsvoering van Defensie. Met deze bundel zal de komende jaren kunnen worden gewerkt aan de invoering voor heel Defensie.

De herstructurering en de reorganisaties als gevolg van de Prioriteitennota en de Novemberbrief hebben een negatief effect gehad op enkele aspecten van het financieel beheer. Dat geldt in het bijzonder voor de kwaliteit van de administratieve organisatie. Voorts hebben de decentralisatie en de vele verplaatsingen van personeel geleid tot een vermindering van de kennis. Dit is aanleiding geweest om samen met de accountantsdienst een omvangrijk verbetertraject te beginnen. In het Verbeterplan Financieel Beheer Defensie worden de al bestaande acties bij de verschillende beleidsterreinen gecombineerd met enkele projecten ter verbetering van het financiële beheer. De kennis en de kunde van financieel beheer bij de decentrale organisaties worden verbeterd door aanbieding van een aangepast opleidingsprogramma. Voorts worden de kwaliteit en de toegankelijkheid van de financieel beheerregelingen verbeterd door de invoering van een Handboek Financieel Beheer. Dit zal ook richtlijnen bevatten die het opstellen van een versnelde departementale verantwoording in het jaar 2000 mogelijk maken.

7.8  Invoering van de Euro

De invoering van de Euro heeft onder meer gevolgen voor de financiële administratie, informatiesystemen, contracten, wet- en regelgeving en voorlichting. De eerste inventarisatie van de noodzakelijke aanpassingen is afgesloten en in een draaiboek opgenomen. Om volledigheid van de inventarisatie te waarborgen, wordt een volledigheidstoets uitgevoerd. De planning van de aanpassing van informatiesystemen zal in 1999 beginnen zodra er uitzicht is op een oplossing van de milleniumproblematiek. De financiële administratie is al geschikt voor girale eurobetalingen vanaf 1 januari 1999. Een departementale werkgroep coördineert de veranderingen.

ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen) INLEIDING

Begrotingsindeling

In hoofdstuk 7 van de memorie van toelichting bij de defensiebegroting 1998 (Kamerstukken II 1997–1998, 25 600 X, nr. 2) is ingegaan op de evaluatie van het bedrijfsvoeringsbeleid bij Defensie. Daarbij is melding gemaakt van de uit het verbeterd economisch beheer voortvloeiende nieuwe begrotingsindeling 1998 (Kamerstukken II 1995/96, 24 400 X, nr. 113). Bij de krijgsmachtdelen worden de bedrijfsvoeringsbudgetten in de begrotingsartikelen personeel en materieel zichtbaar gemaakt en worden alle investeringen op één begrotingsartikel Investeringen groot materieel en infrastructuur geraamd. In verband hiermee en mede gegeven de comptabele voorschriften is in 1998 een nieuwe nummering van begrotingsartikelen bij de beleidsterreinen doorgevoerd. In bijlage 12 zijn de gerealiseerde begrotingsbedragen voor het jaar 1997 opgenomen volgens de oude indeling van de begrotingsartikelen en de artikelonderdelen.

Nieuwe mutaties

Bij de begrotingsartikelen personeel en materieel van de beleidsterreinen worden met ingang van de begroting 1999 de nieuwe verplichtingen- en uitgavenmutaties naar aard en oorzaak op het niveau van organisatorische groep van resultaatverantwoordelijke eenheden gepresenteerd en toegelicht.

Personele ramingen

De uitgaven van het actief dienende personeel zijn geraamd met behulp van het Systeem Nieuwe Integrale Personeelsbegroting (SNIP). De uitkomst hiervan is aangepast voor ontwikkelingen in de komende jaren en voor de categorieën die niet in het SNIP zijn opgenomen, zoals niet-actief dienend personeel, NATRES, zakgelders en niet-Nederlands hulppersoneel.

Loon- en prijspeil

De ramingen staan in loon- en prijspeil 1998. De ramingen voor het jaar 2003 worden verkregen door de extrapolatie van de verwachte realisatie in 2002 rekening houdend met de ontwikkelingen van de aantallen personeel en de mutaties in het activiteitenprogramma ten opzichte van het jaar 2002.

Loonbijstelling 1998

De aan Defensie toegekende loonbijstelling 1998 is verantwoord op artikel 01.27 Loonbijstelling. Tevens is op dit artikel deze aan de beleidsterreinen uitgedeelde loonbijstelling, onder verrekening van de in 1998 aan de orde zijnde premie-effecten, verantwoord.

De uitdeling aan de beleidsterreinen betreft onder andere de tranche 1998 van de in het arbeidsvoorwaardenakkoord 1997–1999 voor 1998 opgenomen salarismaatregelen. Dat wil zeggen dat over de loonsom (onder verrekening van premie-effecten) een structurele bijdrage is uitgedeeld van 1,8% per jaar vanaf 1 september 1998 en een incidentele bijdrage

(eindejaarsuitkering) in 1998 van 0,5%. In het arbeidsvoorwaardenakkoord is voor 1998 een generieke salarismaatregel van 2,6% per 1 september 1998 opgenomen en een éénmalige uitkering van 0,5%. Er heeft voor 1998 dan ook (nog) geen volledige uitdeling aan de beleidsterreinen plaatsgehad. Het restant van 0,8% structureel vanaf 1999 wordt uit de kabinetsbijdrage 1999 gefinancierd en na ontvangst van deze bijdrage in 1999 aan de beleidsterreinen uitgedeeld. Er is geen rekening gehouden met de vergoeding voor incidenteel loon voor de jaren 1999 en verder.

Per 1 januari 1998 is de WAO van toepassing voor het overheidspersoneel inclusief de burger- en militaire ambtenaren van Defensie. In dit kader is tevens de per 1 januari 1998 aan de orde zijnde wet Premiedifferentiatie en Marktwerking bij Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (Pemba) van toepassing voor het personeel van Defensie. De consequenties voor de

Defensiebegroting zijn vanuit de algemene middelen gecompenseerd. Het gaat daarbij in onderlinge samenhang om:

– de introductie van een (gedifferentieerde) werkgeverspremie WAO;

– het vervallen van de pseudo-werknemerspremie WAO;

– de introductie van een franchise in de pseudopremie WW;

– een substantiële verlaging van de overhevelingstoeslag (OT);

– een met de OT-verlaging verband houdende verhoging van de (bruto) vergoeding ziektekosten;

– het vervallen van de FAOP-premie voor het burgerpersoneel;

– het vervallen van de WAO-component van de militaire arbeidsonge-schiktheidspensioenen;

– het vervallen van de AAW-claims voor actief en postactief militair personeel;

– het vervangen van de WAO-conforme uitkering voor het burgerpersoneel in het tweede ziektejaar door een overeenkomstige WAO-uitkering (dit betreft een geldstroom van USZO richting Defensie als compensatie voor (volledige) doorbetaling bezoldiging);

– de introductie van een WAO-uitkering voor het militaire personeel in het tweede ziektejaar (het betreft eveneens een geldstroom van USZO richting Defensie als compensatie voor de (volledige) doorbetaling van bezoldiging)

De door het ministerie van Financiën verstrekte compensatiebedragen zijn op basis van per beleidsterrein aan de orde zijnde meer-/minderuitgaven uitgedeeld aan de beleidsterreinen. Tevens heeft saldering plaatsgehad van de voorheen ten gunste van de middelen geboekte AAW-claims respectievelijk WAO-conforme uitkeringen.

In de toelichting bij de desbetreffende ressorts van de beleidsterreinen zijn de loonbijstellings- en Pemba bedragen, samen met de uitgedeelde prijsbijstelling, zichtbaar gemaakt.

Prijsbijstelling 1998

In de ontwerpbegroting 1999 is rekening gehouden met de ontwikkeling naar het prijsniveau 1998. De prijsstijging van 1997 naar 1998 bedraagt 1,3% voor de materiële overheidsconsumptie en 2,8% voor de bouw. Bij de behandeling van de Voorjaarsnota 1998 is door het Kabinet besloten om een kwart van de hiermee overeenkomende bedragen via de aanvullende post prijsbijstelling aan de departementen uit te delen. Via het begrotingsartikel 01.28 Prijsbijstelling is echter de prijsbijstelling 1998 volledig verdeeld over de begrotingsartikelen van de beleidsterreinen. De oplossing van de hieruit voortvloeiende problematiek is in hoofdstuk 7.1.1. van de memorie van toelichting nader toegelicht. In de toelichting bij de betreffende ressorts van de beleidsterreinen zijn de prijsbijstellingsbedragen, samen met de bedragen voor de loonbijstelling en de Pemba, zichtbaar gemaakt.

Actualisering Prioriteitennota

De uitbreidingen van de personele sterkte bij de krijgsmachtdelen als gevolg van de actualisering van de Prioriteitennota in 1997 zijn reeds in de begroting 1998 verwerkt.

Per krijgsmachtdeel wordt bij de toelichting van de ontwikkeling van de personele sterkte ingegaan op de voortgang van de actualisering.

Verplichtingen-kassystematiek

In de Comptabiliteitswet, artikel 4, vijfde lid, is de bepaling opgenomen dat als verplichting van een jaar wordt geraamd het bedrag van de juridische verplichting die in dat jaar rechtstreeks ontstaat op grond van een verdrag, een wet, een koninklijk besluit, een ministeriële regeling, een beschikking of een verbintenis en die in dat jaar dan wel in een later jaar tot uitgaven leidt of kan leiden.

Het zesde lid van dit artikel biedt echter de mogelijkheid voor een beperkt aantal categorieën niet de juridische verplichting als uitgangspunt te nemen voor de verplichtingenraming, maar het bedrag dat in dat jaar als uitgaaf wordt geraamd. Dit betreft onder andere: – salarissen, wachtgelden en soortgelijke periodieke verplichtingen (lid

6, punt a); – huren, pachten en soortgelijke verplichtingen (lid 6, punt d); – andere door de minister van Financiën aan te wijzen categorieën (lid 6,

punt e).

Dit laatste is ingevuld door de «Aanwijzingsregeling verplichtingen-kas 1991» van 6 juli 1993, laatstelijk gewijzigd 10 september 1997, waarin onder andere algemene categorieën worden onderscheiden waarbij het uit het oogpunt van begrotingsbeheer niet noodzakelijk is voorafgaand aan iedere betaling eerst de bijbehorende individuele verplichting te boeken. Indien het doelmatig is, kan worden volstaan met het vooraf boeken van collectieve verplichtingen die bijvoorbeeld overeenkomen met het uitgavenbudget van de betrokken post. Ook is het mogelijk dat op het moment van betalen de corresponderende verplichting, ter grootte van het kasbedrag, wordt geboekt.

In algemene termen worden onder andere de verplichtingen vermeld die: – voortvloeien uit privaatrechtelijke rechtshandelingen, met uitzondering van deelnemingen, krediet- of garantieverleningen, tot een door de minister van Financiën vast te stellen bedrag (categorie 1.a). Te denken valt daarbij aan verbruiksgoederen, telefoon- en energiekosten; – samenhangen met declaraties die rijksambtenaren, arbeidscontractanten en derden op grond van geldende personele en organieke rijksregelingen bij het Rijk kunnen indienen (categorie 1.b). Hieronder vallen vergoedingen voor dienstreizen, verplaatsingskosten en andere emolumenten.

Specifiek genoemd worden voorts de artikelen voor onvoorziene uitgaven (categorie 2.a), geheime uitgaven (categorie 2.b) en loon- en prijsbijstelling (beide categorie 2.c).

Indien het bovenstaande bij een artikel van toepassing is, wordt daarvan in de artikelsgewijze toelichting melding gemaakt. Daarbij wordt tevens aangegeven welke formele regeling in dat geval van kracht is.

• 01. 

  BELEIDSTERREIN ALGEMEEN

Algemeen

De totaal geraamde uitgaven van het beleidsterrein Algemeen voor de jaren 1998 tot en met 2003 zijn als volgt te specificeren:

bedragen x f 1000,–

1998

1999

2000

2001

2002

2003

01.20 Personeel en materieel – Kerndepartement – Militaire inlichtingendienst (MID) – Wachtgelden en inactiviteitswedden

Totaal 01.20 Personeel en materieel

01.21 Subsidies en bijdragen

01.22 Geheime uitgaven

01.23 Internationale verplichtingen

01.24 Garanties

01.25 Milieumaatregelen

01.26 Technologie-ontwikkeling

01.27 Loonbijstelling

01.28 Prijsbijstelling

01.29 Overige departementale uitgaven

Totale uitgaven

807 743

794 221

360 535

332 842

326 272

298 250

01.20 Personeel en materieel

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

In dit artikel zijn de verplichtingen en uitgaven opgenomen die nodig zijn voor het functioneren van het ambtelijk apparaat van de ressorts Kerndepartement (KD) en de Militaire Inlichtingendienst (MID).

Deze ressorts zijn opgebouwd uit de volgende artikelonderdelen:

– ambtelijk burgerpersoneel, waarin begrepen de loonkosten en overige tot het loon te rekenen kosten van de bewindslieden en het burgerpersoneel;

– militair personeel;

– overige personele uitgaven;

– materiële uitgaven.

Daarnaast worden de bedragen voor de wachtgelden voor het burger- en militair personeel en het aandeel in de uitvoeringskosten USZO op het artikelonderdeel 01.20.09 geraamd en verantwoord.

De meerjarenraming is een afgeleide van het project-/beleidsprogramma. Voor een belangrijk deel leggen de loonkosten beslag op de totale cijfers. Deze zijn niet of nauwelijks beïnvloedbaar.

Het budgettaire beslag dat is gemoeid met de uitbesteding van werkzaamheden bedraagt in 1999 f 21,705 miljoen. Het betreft hier voornamelijk organisatie- en informatieadvieswerkzaamheden.

De verplichtingen en uitgaven

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

Nieuwe mutaties: – Kerndepartement – Militaire Inlichtingen Dienst – Wachtgelden en inactiviteitswedden

33 147          23 121                750          10 911          10 953

1 589            2 008            1 943            1 931             1 904

80               775               245               121            -117

Stand ontwerpbegroting 1999

338 720 321695 281 163 263 463 259 578 265 666 245 982

Toelichting op de nieuwe verplichtingen- en uitgavenmutaties

Bovenvermelde mutaties worden naar oorzaak bij de ramingen van de ressorts en het artikelonderdeel Wachtgelden en inactiviteitswedden toegelicht.

Ressort Kerndepartement

Het ressort Kerndepartement bestaat naast de algemene leiding (minister, staatssecretaris, secretaris-generaal en plaatsvervangend secretarisgeneraal inclusief enkele onder hen ressorterende diensten) uit:

– defensiestaf;

– directoraat-generaal personeel;

– directoraat-generaal materieel;

– directoraat-generaal economie en financiën;

– de zelfstandige directies:

– directie juridische zaken;

– directie algemene beleidszaken;

– directie voorlichting;

– defensie accountantsdienst.

Daarnaast is nog een aantal bijzondere organisatie-eenheden aan de directoraten-generaal respectievelijk directies toegevoegd, zoals de staf van de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht en defensiepersoneel werkzaam bij de permanente vertegenwoordiging van Nederland bij de Navo.

Het Kerndepartement heeft een drietal hoofdtaken, te weten:

– advisering van de bewindslieden;

– integrale sturing van de krijgsmachtdelen op hoofdlijnen;

– controle op de uitvoering van het beleid door de krijgsmachtdelen.

Personeel Kerndepartement

In de novemberbrief (Kamerstukken II 1994/95, 23 900 X, nr. 8) is meegedeeld dat de beleids- en de beleidsondersteundende capaciteit van de Centrale organisatie (CO) met 25% zal worden ingekrompen. De CO heeft inmiddels de eerste taakstelling gerealiseerd. De reductie-operatie moet in 2000 zijn voltooid, terwijl in 2002 het overtollig personeel herplaatst dient te zijn. Tot en met het jaar 2000 is een tijdelijke meerbehoefte van 25 formatieplaatsen ontstaan als gevolg van de extra administratieve werklast door de uitvoering van de «Uitkeringswet tegemoetkoming twee tot vijfjarige diensttijd veteranen». Deze zijn gericht op het verstrekken van een uitkering van f 1 000,– netto aan een bepaalde categorie van voormalig personeel (gewezen dienstplichtigen), die in de periode 1938–1962 langer dan twee jaar doch korter dan vijf jaar werkelijke dienst hebben verricht (vooral Indië-veteranen).

Ontwikkeling personeelsbestand

De defensiebrede vacaturestop beperkt de aanname van personeel. Naast aandacht voor het kwantitatieve aspect van het personeelsbestand zal het Kerndepartement als krimpende organisatie aandacht besteden aan de kwalitatieve aspecten van het (burger) personeelsbestand. Naast in- en uitstroom is doorstroom van personeel daarbij een belangrijk element. Vanaf 1998 wordt aandacht besteed aan het mobiliteitsbeleid. In dit beleid zal bovendien specifiek aandacht worden gegeven aan de doelgroep vermeld in de beleidsbrief Emancipatie.

Gezien de beperkte instroom van extern personeel zal de nadruk liggen op het behoud en de doorstroom van dit personeel. Medio 1998 zal de inventarisatie zijn afgerond waarna een gericht pakket maatregelen kan worden opgesteld. Beslaglegging in de vorm van personele capaciteit en financiële middelen zal vervolgens bekend zijn.

Door het Kerndepartement is invulling gegeven aan het creëren van zogeheten (tijdelijke) Melkert II functies. Defensiebreed wordt onderzocht op welke wijze doorstroom naar reguliere functies mogelijk is. Daar gedurende de reductie-operatie slechts een beperkte externe werving mogelijk is, zal ook de instroom van personen uit de allochtone doelgroep gering zijn.

Werving

Externe instroom is door de beperkte aanname gering. De werving voor 1998 richt zich met name op het vervullen van vacatures bij de accountantsdienst.

Opleidingen

In het kader van het mobiliteitsbeleid zal aandacht worden besteed aan het aspect opleidingen. Gestreefd wordt naar het verder verhogen van de kennis en de kwaliteit van het personeel.

Materieel Kerndepartement

Het huisvestingsbeleid is gericht op concentratie van het Kerndepartement in het complex aan het Plein. Voor de huisvesting van de MID wordt in de komende jaren waar mogelijk teruggevallen op een Haagse kazerne. Om tegemoet te komen aan de acute huisvestingsproblemen van de MID, zijn delen van de MID tijdelijk gehuisvest in het TNO-FEL gebouw.

De informatievoorziening van de CO kan naar drie aandachtsgebieden worden onderverdeeld, te weten:

– concern-informatiesystemen,

– management-informatiesystemen,

– standaard technische infrastructuur Plein (STIP).

In zijn algemeenheid is merkbaar dat een kleinere bedrijfsomvang van de CO directe gevolgen heeft voor de behoeftestellingen zoals die worden ingediend. Ook de invoering van het STIP en de daarmee voor ieder beschikbare software-applicaties, heeft merkbaar gevolgen voor de aanvraag van hardware en software voor kantoorautomatisering.

De verplichtingen en uitgaven Kerndepartement

De onderverdeling naar artikelonderdelen van de verplichtingen en uitgaven (x f 1000,–)

Artikelonderdeel                                                                                               Verplichtingen                                                                                 Uitgaven

1998 1999 2000 2001 2002 2003 1998 1999 2000 2001 2002 2003

01.20.01 Ambtelijk burgerpersoneel                          68689    66593    64196    61429    59257    59257    68689    66593    64196    61429    59257      59257

01.20.02 Militair personeel            32 274    31 562    31 029    30 006    29 598    29 598    32 274    31 562    31 029    30 006    29 598      29 598

01.20.03 Overige personele uitgaven                            17354    17121    16613    15133    15436    15436    17354    17121    16613    15133    15436      15436

01.20.04 Materiële uitgaven          91 148    69 971    59 543    52 898    54 704    35 905    91 148    69 971    59 543    52 898    54 704      35 905

Stand ontwerpbegroting 1999 209 465 185 247 171 381 159 466 158 995 140 196 209 465 185 247 171 381 159 466 158 995 140 196 Stand 1e suppletore wet 1998 176 318 162 126 170 631 148 555 148 042              – 176 318 162 126 170 631 148 555 148 042                –

Nieuwe mutaties                             33147 23121          750 10911 10953              – 33147 23121          750 10911 10953                –

Specificatie nieuwe mutaties (bedragen x f 1000,–)

bedragen x f 1000,–

1998

1999

2000

2001

2002

Technische bijstellingen:

– loon- en prijsaanpassing 1998

– herschikking beveiliging/IT-budget

Beleidsmatige bijstellingen:

– millenniumuitgaven

– overheveling Rijksgebouwendienst

– overige mutaties, per saldo

Totaal van de nieuwe mutaties

33 147

23 121

750

10 911

10 953

Toelichting op de nieuwe mutaties

Technische bijstellingen

De uitgavenniveaus zijn aangepast aan het prijs- en loonniveau 1998. In de loonbijstellingsbedragen is de compensatie voor de Pemba-uitgaven begrepen (introductie van premiedifferentiatie en marktwerking bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen).

De overheveling naar de Koninklijke luchtmacht betreft een herschikking ten behoeve van de beveiliging van geautomatiseerde informatievoorzieningssystemen.

Beleidsmatige bijstellingen

De millenniumuitgaven betreffen de uitgaven voor de detectie, analyse, reparatie en testen van automatiseringssystemen in verband met de eeuwwisseling.

Naast de bijdrage uit de co-financiering voor het Projectbureau Millennium Defensie en de «embedded software», voor 1999 f 13,49 miljoen, bestaat de mutatie uit een ramingsbijstelling binnen de materiële uitgaven.

De overheveling Rijksgebouwendienst (RGD) betreft het CO-deel van het door het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer naar Defensie overgehevelde budget als gevolg van de stelselwijziging van de rijkshuisvesting. Hierdoor krijgt de RGD met ingang van 1 januari 1999 de status van agentschap.

De overige mutaties betreffen per saldo de actualisering van diverse kostenposten en herschikking van budgetten.

Toelichting per artikelonderdeel

01.20.01 Ambtelijk burgerpersoneel

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen, alsmede het aandeel in de sociale lasten dat betrekking heeft op het burgerpersoneel van het ressort Kerndepartement.

Ramingskengetallen ambtelijk burgerpersoneel

Toelichting ambtelijk burgerpersoneel

De afname van het actief reguliere personeel is ten opzichte van de Prioriteitennota bijgesteld als gevolg van een correctie op de overheveling van het Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf naar beleidsterrein 09 Dico. De stijging van het gemiddelde salaris van het actief personeel in 1999 is toe te schrijven aan de salarismaatregel met ingang van 1 september 1998.

De uitgaven voor niet-actief personeel hebben betrekking op langdurig zieken en deelnemers aan de regeling Partiële Arbeidsparticipatie Senioren, alsmede op regelingen voor ouderschapsverlof. De fluctuatie in de middensom is het gevolg van de (verwachte) samenstelling van het bestand, alsmede door afronding.

01.20.02 Militair personeel

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen, alsmede het aandeel in de sociale lasten dat betrekking heeft op het militair personeel van het ressort Kerndepartement.

Ramingskengetallen militair personeel

Toelichting militair personeel

De afname van het bestand militair personeel is ten opzichte van de Prioriteitennota bijgesteld als gevolg van een correctie op de eerdere overheveling van het Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf naar beleidsterrein 09 Dico.

In 1999 neemt het gemiddeld salaris van het beroepspersoneel onbepaalde tijd toe als gevolg van de salarismaatregel per 1 september 1998.

01.20.03 Overige personele uitgaven

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de personele uitgaven anders dan salarissen. De ramingen hebben betrekking op burger- en militair personeel. De uitgaven omvatten onder meer reizen, verplaatsen, representatie, persoonsgebonden toelagen en uitkeringen, onderwijs en opleidingen, inhuur tijdelijk personeel en geneeskundige verzorging.

Ramingskengetallen overige personele uitgaven

Toelichting inhuur tijdelijk personeel

De uitgaven voor de inhuur van tijdelijk personeel zijn bedoeld voor het opvangen van het wisselend aanbod van werkzaamheden.

Toelichting overigepersoonsgebonden personele uitgaven

De uitgaven hebben voornamelijk betrekking op reizen en opleidingen. Het gemiddelde bedrag per vte is de basis voor de raming van de overige persoonsgebonden personele uitgaven die in beheer zijn bij het ressort Kerndepartement en de begrotingssterkte van dit ressort.

Toelichting andere volumegegevens

Representatie bijzondere projecten

De uitgaven hebben betrekking op de jaarlijks te houden internationale bijeenkomsten waarbij Nederland als gastland optreedt.

Georganiseerd overleg

Dit betreft bijdragen aan de personeelscentrales voor georganiseerd overleg.

Raden en commissies

Dit betreft deelname en bijdragen aan diverse raden en commissies waaronder de Adviesraad Vrede en Veiligheid en secretariaatskosten van de «Western European Armament Group».

Lump-sum geneeskundige verzorging

Hierbij gaat het om een afdracht aan de belastingdienst die verband houdt met voormalig dienstplichtig personeel.

Overige personele zaken

Dit betreft bemiddelingskosten voor herplaatsing van overtollig personeel («outplacement») en medische keuringen van burgerpersoneel.

01.20.04 Materiële uitgaven

Onder dit artikelonderdeel worden de materiële uitgaven geraamd anders dan personele uitgaven. Het betreft hier uitgaven voor onder meer kleine bedrijfsmatige investeringen, huisvesting, bureauzaken, inventarisgoederen en klein materieel, informatiesystemen, data- en telecommunicatie, voertuigen en uitbesteding O-, I- en A-deskundigheid. Tevens zijn voor 1999 de uitgaven geraamd voor de detectie, analyse, reparatie en het testen van automatiseringssystemen in verband met de eeuwwisseling voor het Kerndepartement voor een totaalbedrag van f 18,2 miljoen, waaronder het Projectbureau Millennium Defensie (f 10 miljoen) en de «embedded software» (f 1,26 miljoen).

Ramingskengetallen materiële uitgaven

Toelichting uitbesteding O-, I- en A-deskundigheid

In de totale uitgaven voor de uitbesteding voor O-, I – en A-deskundigheid is tevens een deel van de millennium-uitgaven opgenomen. In de bedragen voor 1999 en 2000 is het terugbetalen van een aan de Defensie

Telematica Organisatie in 1998, in het kader van het millenniumprobleem, verstrekte lening van f 10 miljoen begrepen.

Toelichting persoonsgebonden materiële uitgaven

Het gemiddelde bedrag per vte is het uitgangspunt voor de raming van een aanzienlijk deel van de persoonsgebonden materiële uitgaven die in beheer zijn bij het ressort Kerndepartement en de begrotingssterkte van dit ressort.

Met ingang van 1999 is, als gevolg van de stelselwijziging rijkshuisvesting, een budget toegevoegd van f 6,5 miljoen per jaar. Doordat het uitgaven betreffen, zoals huisvesting, die voor een langere periode vastliggen bij een wisselend aantal vte’n, fluctueert het gemiddeld bedrag per vte. Het incidenteel hogere kengetal in 1998 is toe te schrijven aan de huur van gebouwen en aan automatiseringskosten.

Toelichting andere volumegegevens

Kleine bedrijfsmatige investeringen

Voor investeringen in automatiseringsapparatuur is uitgegaan van een normbedrag van f 2000,– per ambtenaar per jaar. Daarnaast is een bedrag geraamd voor specifieke nieuwe investeringen.

Specifieke investeringen in automatiseringsapparatuur hebben vooral betrekking op de kwaliteitsverbetering. Daarnaast worden investeringen gedaan voor de instandhouding en het onderhoud van systemen voor personeelsinformatie.

De uitgaven, die betrekking hebben op telecommunicatie-apparatuur, zijn te verdelen in:

– investeringen in draagbare- en autotelefoons;

– investeringen in telefaxapparatuur;

– vervanging van de telefooncentrale.

Informatiesystemen

Dit betreft exploitatiekosten automatisering waarbij wordt aangetekend dat het niveau van de uitgaven mede bepaald wordt door gemeenschappelijke uitgaven, zoals automatiserings- en informatiesystemen die ten dienste staan van de gehele krijgsmacht. Daarbij gaat het onder meer om de salarisadministratie en het begrotingsadministratiesysteem.

Voertuigen

Het niveau van de uitgaven voor vervangingsinvesteringen wordt bepaald door de omvang van het wagenpark (personenauto’s) en een vervanging na vier jaren of 120 000 kilometer. In het bestand is ook het voertuigenpark ten behoeve van de inspecteurs van de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht (IGK) begrepen.

Ressort Militaire Inlichtingendienst (MID)

Algemene toelichting

De Militaire Inlichtingendienst (MID) voert zijn werkzaamheden uit op basis van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV). Naar aanleiding van de uitspraak van de afdeling bestuursrecht van de Raad van State, ligt een geactualiseerd wetsontwerp momenteel nog bij deze

Raad voor advies. Hiermee komt de wet weer in overeenstemming met het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens.

In samenhang met de doelmatigheidsoperatie bij Defensie is de organisatie van de MID vanuit de krijgsmachtdelen bij dit ressort ondergebracht. Om de beoogde doelmatigheid te realiseren wordt voor het jaar 1999 een reductie van het personeel geraamd ten opzichte van de na de overheveling aanwezige 839 vte’n tot 760 vte’n. Desondanks blijft gegarandeerd dat zowel de politieke en militaire top van het departement en andere ministeries blijven beschikken over hoogwaardige inlichtingen. Om relevante ontwikkelingen met een gereduceerde organisatie te kunnen blijven volgen, is de introductie en instandhouding van geavanceerde informatiesystemen noodzakelijk. Tevens is het noodzakelijk aanvullende maatregelen te nemen om de kwaliteit en toegankelijkheid van de postregistratie en de te concentreren MID-archieven te verbeteren en de digitale duurzaamheid zeker te stellen.

Voorzien wordt dat eind 1999 de stafcomponenten van de dienst op het Van Alkemadecomplex in Den Haag zijn geconcentreerd. Tot dat moment zullen extra uitgaven noodzakelijk zijn ten gevolge van tijdelijke verhuizingen en het herbeleggen van vrijgekomen accomodaties.

Tevens is voor de MID een aanvullend bedrag geraamd op het artikel 01.22 Geheime uitgaven waarmee de taak ten aanzien van de Inlichtingendienst Buitenland kan worden voorbereid.

De verplichtingen en de uitgaven Militaire Inlichtingendienst

De onderverdeling naar artikelonderdelen van de verplichtingen en uitgaven (x f 1000,–)

Artikelonderdeel

Verplichtingen

Uitgaven

1998 1999 2000 2001 2002 2003 1998 1999 2000 2001

2002

2003

01.20.05 Ambtelijk burgerpersoneel

01.20.06 Militair personeel

01.20.07 Overige personele uitgaven

01.20.08 Materiële uitgaven

31 359     30 878     30 396     30 372     30 349     30 349     31 359     30 878     30 396     30 372     30 349      30 349

36 492     35 110     34 997     34 977     34 949     34 949     36 492     35 110     34 997     34 977     34 949      34 949

7 511        6 806       7 268       8 007       9 053       9 053       7 511       6 806       7 268       8 007       9 053        9 053

29 168     14 222     12 043     20 231     27 202     22 002     28 747     15 143     12 536     20 198     26 202      26 202

Stand ontwerpbegroting 1999 104 530 87 016 84 704 93 587 101 553 96 353 104 109 87 937 85 197 93 554 100 553 100 553

Stand 1e suppletore wet 1998 102 941 85 008 82 761 91 656 99 649

102 520 85 929 83 254 91623 98 649

Nieuwe mutaties

1 589 2 008 1 943 1 931 1 904

1 589 2 008 1 943 1 931 1 904

Specificatie nieuwe mutaties (bedragen x f 1000,–)

Omschrijving

1998             1999             2000             2001

2002

Technische bijstellingen:

– loon- en prijsaanpassingen 1998

Beleidsmatige bijstellingen:

– aanpassing van de begrotingssterkte

1 589            1 929            1 864            1 852              1 825

79                 79                 79                   79

Totaal van de nieuwe mutaties

1 589            2 008            1 943            1 931

1 904

Toelichting op de nieuwe mutaties

Technische bijstellingen

De uitgavenniveaus zijn aangepast op het prijs- en loonniveau 1998. In de loonbijstellingsbedragen is de compensatie voor de Pemba-uitgaven begrepen.

Beleidsmatige bijstellingen

Deze mutatie betreft de overheveling van één vte militair personeel voor de MID-liaison Nederlandse Antillen en Aruba-functionaris van de Koninklijke marine naar de MID.

Toelichting per artikelonderdeel

01.20.05 Ambtelijk burgerpersoneel

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen, alsmede het aandeel in de sociale lasten betrekking hebbende op het burgerpersoneel van het ressort MID.

Ramingskengetallen burgerpersoneel

Toelichting kengetal

De afname van het actief personeel, overeenkomstig de Prioriteitennota, is gecorrigeerd met de overhevelingen vanuit de krijgsmachtdelen in verband met de centralisatie van de inlichtingendienst. De stijging per 1999 van het gemiddeld salaris van het actief personeel wordt veroorzaakt door de salarismaatregel per 1 september 1998. De uitgaven voor niet-actief personeel hebben betrekking op langdurig zieken en deelnermers aan de regeling Partiële Arbeidsparticipatie Senioren en op regelingen voor ouderschapsverlof. De fluctuatie in de middensom is het gevolg van de (verwachte) samenstelling van het bestand.

01.20.06 Militair personeel

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen, alsmede het aandeel in de sociale lasten betrekking hebbende op het militair personeel van het ressort MID.

Ramingskengetallen militair personeel

Toelichting kengetal

Het verloop van het aantal vte’n beroeps onbepaalde tijd, overeenkomstig de Prioriteitennota, is gecorrigeerd met de overhevelingen vanuit de krijgsmachtdelen in verband met de centralisatie van de inlichtingendienst. Als gevolg van een gewijzigde rangsopbouw neemt het gemiddeld salaris iets af.

01.20.07 Overige personele uitgaven

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de personele uitgaven anders dan salarissen. De ramingen hebben betrekking op burger- en militair personeel. De uitgaven hebben onder meer betrekking op reizen, verplaatsen, representatie, persoonsgebonden toelagen en uitkeringen, onderwijs en opleidingen, inhuur tijdelijk personeel en geneeskundige verzorging.

Ramingskengetallen overige personele uitgaven

Omschrijving

Eenheid

1998

1999

2000

2001

2002

2003

inhuur tijdelijk personeel                             mensjaren gemiddelde uitgaven per mensjaar           x f 1,–

totale uitgaven                                               xf1000,–

4,35

71 000

309

3,65

71 000

259

3,65

71 000

259

3,22

71 000

229

3,22

71 000

229

3,22

71 000

229

overige persoonsgebonden personele uitgaven                                                          aantal vte’n

gemiddeld per vte                                         xf1,–

totale uitgaven                                               xf1000,–

790 8 924 7 050

760 8 414 6 395

754 9 094 6 857

754

10 114

7 626

Toelichting inhuur tijdelijk personeel

754

11 501

8 672

754

11 501

8 672

De uitgaven voor de inhuur van tijdelijk personeel zijn bedoeld voor het opvangen van het wisselend aanbod van werkzaamheden.

Toelichting overigepersoonsgebonden personele uitgaven

Het gemiddelde bedrag per vte is de basis voor de raming van de overige persoonsgebonden personele uitgaven die in beheer zijn bij het ressort MID.

Toelichting andere volumegegevens

Overige personele uitgaven

De uitgaven hebben betrekking op kinderopvang en overige posten, waaronder bemiddelingskosten voor herplaatsing van overtollig personeel («outplacement»), voeding en kleding.

01.20.08 Materiële uitgaven

Onder dit artikelonderdeel worden de materiële uitgaven geraamd anders dan personele uitgaven. Het betreft hier uitgaven voor onder meer kleine bedrijfsmatige investeringen, huisvesting, bureauzaken, informatiesystemen, data- en telecommunicatie en voertuigen.

Ramingskengetallen materiële uitgaven

Omschrijving

Eenheid

1998

1999

2000

2001

2002

2003

overige persoonsgebonden materiële uitgaven gemiddeld per vte totale uitgaven aantal vte’n (bp en mp) x f 1,– x f 1000,–

790

17 280 13 651

760

8 242 6 264

754

4 772 3 598

754

5 322 4 013

754

5 053 3 810

754

5 053 3 810

Toelichting overigepersoonsgebonden materiële uitgaven

Het gemiddelde bedrag per vte is de basis voor de raming van de overige persoonsgebonden materiële uitgaven die in beheer zijn bij het ressort MID. De uitgaven zijn tot en met 1999 hoger als gevolg van additionele uitgaven voor huisvesting, verhuizing en inrichting.

Toelichting andere volumegegevens

Kleine bedrijfsmatige investeringen

De kleinere investeringen hebben voornamelijk betrekking op stationaireen mobiele telefoons in verband met de mobiliteit van de «veldwerkers».

Investeringen automatisering: verdergaande automatisering is één van de randvoorwaarden bij de uitvoering van de doelmatigheidsoperaties bij de MID. In dit kader worden onder andere de projecten Dienst Ondersteunend Netwerk Alle Ressorts (DONAR) en Contra, Inlichtingen- en Veiligheidsinformatie- en Communicatiesysteem (CIVIC) in 1998 en 1999 voltooid. Deze systemen bieden ondersteuning aan de ressorts inlichtin- gen en contra-inlichtingen en veiligheid. De eerste automatiseringsfase zal worden afgerond met de invoering van een managementinformatiesysteem in 1999.

Vervoermiddelen MID: medewerkers in de buitendienst hebben uit praktische overwegingen de beschikking over een kleine dienst-personenauto voor onder meer de uitvoering van (veiligheids)onderzoe-ken. Het niveau van de uitgaven voor vervangingsinvesteringen wordt bepaald door de omvang van het wagenpark (personenauto’s) en een vervanging na vier jaren of 120 000 kilometer.

De overige investeringen hebben betrekking op alle projecten van de afdeling verbindingsinlichtingen. De integratie van operationele verbindingslijnen te Eibergen maakt het noodzakelijk te investeren in kostbare technische peilapparatuur en de daarbij behorende automatiseringssystemen. Investeringen in strategische verbindingsinlichtingen zijn noodzakelijk om de (geografische en technische) zeer diverse doelen te kunnen onderscheppen. Samenwerking in dit kader, zowel interdepartementaal als internationaal, vergt eveneens aanzienlijke investeringen.

Artikelonderdeel 01.20.09 Wachtgelden

De uitgaven op dit artikelonderdeel hebben betrekking op de diverse wachtgeldregelingen voor burgerpersoneel van het Kerndepartement en de MID. Separaat zichtbaar zijn de uitgaven voor wachtgelden in verband met het Sociaal Beleidskader (SBK) en de Uitstroom Bevorderende Maatregel Ouderen (UBMO).

Het beleid blijft er op gericht de instroom in de wachtgeldregelingen zoveel mogelijk te beperken door middel van een actieve herplaatsingsinspanning en het gebruik van SBK-instrumenten, waaronder om-, her- en bijscholing. Sinds 1996 omvat dit artikel ook de uitgaven die betrekking hebben op de uitvoeringskosten van de Uitvoeringsinstelling Sociale Zekerheid voor Overheid en Onderwijs (USZO).

Conform het gestelde in artikel 4, lid 6, punt a van de Comptabiliteitswet wordt bij dit artikelonderdeel als verplichting opgenomen het bedrag dat als uitgaaf wordt geraamd.

De geraamde bedragen en ramingskengetallen wachtgelden

Omschrijving

Eenheid

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Wachtgelden SBK/UBMO burgerpersoneel

– aantallen in uitkeringsjaren                         aantal

– bedrag per uitkeringsjaar                            xf1,–

– toegelicht begrotingsbedrag                       x f 1 000,–

179

30 782

5 510

166

31 729

5 267

144

34 292

4 938

134

34 985

4 688

122

35 131

4 286

97

35 062

3 401

Overige wachtgelden burgerpersoneel

– aantallen in uitkeringsjaren                         aantal

– bedrag per uitkeringsjaar                            xf1,–

– toegelicht begrotingsbedrag                       x f 1 000,–

53

27 623

1 464

58

26 983

1 565

30

26 667

800

25

28 920

723

23

29 783

685

23

29 783

685

Toelichting

Bij de overige wachtgelden voor burgerpersoneel is met ingang van het jaar 2000 een daling van het aantal aanspraken voorzien. Hierin zijn de diverse (niet-SBK) uitkeringsregelingen verantwoord. Deze regelingen hebben eigen specifieke kengetallen. Derhalve kan (relatief) hoge instroom in een regeling met een relatief laag bedrag per uitkeringsjaar het hier gepresenteerde bedrag per uitkeringsjaar ten behoeve van overige wachtgelden beïnvloeden.

Specificatie van de nieuwe mutaties

Uitgaven SociaalBeleidskader

De geraamde uitgaven voor wachtgelden in verband met het Sociaal Beleidskader (SBK) en de Uitstroombevorderende Maatregel Ouderen (UBMO) worden beïnvloed door de nog in uitvoering zijnde reorganisatie van de Centrale organisatie. Verdere bijstellingen van de geraamde uitgaven zijn dan ook niet uit te sluiten. Het beleid blijft er op gericht de instroom in de wachtgeldregelingen te beperken, vooral door het gebruik van de SBK-instrumenten gericht op de tewerkstelling van overtollig personeel van de Centrale organisatie, zowel binnen als buiten de (rijks)overheid.

In onderstaand overzicht zijn de voorziene uitgaven voor het Sociaal Beleidskader opgenomen. De uitgaven hebben betrekking op burger- personeel van de Centrale organisatie. De verantwoording van de uitgaven vindt, met uitzondering van de wachtgelden, plaats ten laste van de desbetreffende artikelonderdelen «ambtelijk burgerpersoneel» en overige personele uitgaven. De uitgaven van de wachtgelden worden, zowel voor het Kerndepartement als voor de MID, geraamd en verantwoord ten laste van dit artikelonderdeel 01.20.09.

Sociaal Beleidskader (bedragen x f 1000,–)

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Om-, her- en bijscholing en outplacement

Verplaatsen

Wachtgelden SBK/UBMO burgerpersoneel

BDOS plaatsingen burgerpersoneel

Totaal Sociaal Beleidskader

9 899

8 310

8 492

5 188

4 938

4 536

3 401

01.21 Subsidies en bijdragen

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven geraamd voor: – subsidies aan verschillende instellingen;

– bijdragen aan andere ministeries ten behoeve van verenigingen, stichtingen en comités.

Subsidies worden verleend aan instellingen die voor Defensie een zeker nut hebben en ook zelf financiële middelen bijeenbrengen, maar daarnaast mede afhankelijk zijn van financiële hulp van Defensie. De doelstellingen van deze instanties worden uiteengezet in bijlage 6 bij de Memorie van Toelichting.

In overeenstemming met het gestelde in artikel 4, lid 6 punt a van de Comptabiliteitswet wordt bij dit begrotingsartikel als verplichting opgenomen het bedrag dat als uitgaaf wordt geraamd.

De uitgaven

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

1997             1998             1999             2000             2001              2002             2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutatie 1e suppletore wet 1998

119 548 119 285 118 611 118 484 118 484 223

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties:

Technische bijstellingen:

– loon- en prijsaanpassingen 1998

Beleidsmatige bijstellingen:

– ramingsbijstelling

– uitbreiding subsidie Veteranen

119 771        119 285        118 611        118 484        118 484

2 269            2 090            2 081            2 081             2 081

529               428               163                 23                 43

8 000            8 000            8 000            8 000            8 000

Stand ontwerpbegroting 1999

130 569 129 803 128 855 128 588 128 608 128 598

Toelichting op de nieuwe mutaties

Technische bijstellingen

De uitgavenniveaus zijn aangepast op het prijs- en loonniveau 1998.

Beleidsmatige bijstellingen

De ramingsbijstelling is het gevolg van samenvoeging van de subsidies ten behoeve van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reserve Officieren en de Algemene Vereniging voor Reserve Militairen. De nieuwe benaming is Nederlandse Reservisten Federatie Krijgsmacht. Tevens zijn aan de Stichting Protestants Interkerkelijk Thuisfront en de Stichting Nationaal Katholiek Thuisfront subsidies verleend. Als gevolg van de intensivering van het veteranenbeleid, is de subsidie voor het Veteranen-platform verhoogd. Bovendien wordt de bijdrage aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ten behoeve van het informatie- en coördinatie-orgaan dienstverlening oorlogsgetroffenen (ICODO) in drie jaar tijd afgebouwd. Voorts zijn diverse subsidies aangepast.

Uitbreiding subsidie Stichting Dienstverlening Veteranen

Met de Stichting Dienstverlening Veteranen (SDV) is overeengekomen dat de uitvoeringskosten van de veteranenpas met ingang van 1998 deel uitmaken van de begroting van de SDV. In beleidsterrein 02 Pensioenen en Uitkeringen was daarvoor een bedrag van f 8,0 miljoen opgenomen, dat wordt overgeheveld naar beleidsterrein 01 Algemeen.

I. Subsidies:

– het Comité International de Médicine et de Pharmacie Miitaires

– de Koninklijke Vereniging ter beoefening van de Krijgsweten-schap ten behoeve van de buitengewone leerstoel militair recht aan de Universiteit van Amsterdam en het tijdschrift de «Militaire Spectator»

– Veteranenplatform

– Defensie Vrouwennetwerk

– Atlantic Exchange Program

– Stichting Dienstverlening Veteranen

– Stichting Maatschappij en Krijgmacht

– Stichting Vrouw en Uniform

– Stichting Homosexualiteit en Krijgsmacht

– Nederlandse Reservisten Federatie Krijgsmacht

– Stichting Koepelorganisatie Militaire Tehuizen

– Stichting Protestants Interkerkelijk Thuisfront

– Stichting Nationaal Katholiek Thuisfront

– Stichting bijzondere scholen voor onderwijs op algemene grondslag

– Stichting rechtsbijstand dienstplichtige militairen

– Bond Nederlandse Militaire Oorlogsslachtoffers (BNMO)

44444

Totaal subsidies

23 870

23 367

23 350

23 383

23 403

23 393

II. Bijdragen aan:

– ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (VIII):

• • 

  in de doelsubsidie TNO/DO – ministerie van Buitenlandse Zaken (V):

• • 

  Nationaal Bureau voor Verbindingsbeveiliging

• • 

  Stichting Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen «Clingendael»

• • 

  Internationaal Comité van het Rode Kruis

• • 

  Stichting Atlantische Commissie – ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII):

• • 

  bijdrage aan het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium – ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI):

• • 

  bijdrage ten behoeve van het Informatie- en Coördinatieorgaan Dienstverlening Oorlogsgetroffenen (ICODO)

1 000

450

1 000

300

1 000

150

1 000

1 000

1 000

De doelstellingen van de ontvangers van subsidies en bijdragen worden uiteengezet in bijlage 6 bij de Memorie van Toelichting.

01.22 Geheime uitgaven

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Overeenkomstig artikel 19 van de Comptabiliteitswet 1976 en de regeling Rijksbegrotingsvoorschriften, is artikel 01.22 bij Defensie aangewezen als het artikel waarop de geheime uitgaven worden verantwoord.

Door toepassing van categorie 2.b van de «Aanwijzingsregeling verplichtingenkas 1991» wordt bij dit artikel als verplichting opgenomen het bedrag dat als uitgaaf wordt geraamd.

4

De uitgaven

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

1997             1998             1999             2000

2001

2002

2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

200               200               200

200

200

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties:

Beleidsmatige bijstellingen:

– ramingsbijstelling

200               200               200

1 100               900               900

200

900

200

900

Stand ontwerpbegroting 1999

1 300            1 100            1 100

1 100

1 100

1 100

Toelichting op de nieuwe mutaties

De ramingsbijstelling houdt verband met de uitvoering van een MICIV-besluit.

De geheime uitgaven worden jaarlijks door de President van de Algemene Rekenkamer gecontroleerd.

01.23 Internationale verplichtingen

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Nederland neemt deel aan een aantal gemeenschappelijk gefinancierde programma’s in Navo-verband. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de samenhang van het bondgenootschap. Het betreft onder meer het Navo Veiligheids Investeringsprogramma (het vroegere Navo-infrastructuurprogramma), de Navo Militaire begroting en het «Airborne Early Warning and Control System» (Awacs).

De verplichtingen en uitgaven

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

t/m 1996             1997             1998             1999             2000             2001             2002             2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

141138 135 801 144 318 144 518 143 989 - 10 579

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

1997             1998             1999             2000

2001

2002             2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutatie 1e suppletore wet 1998

159918 146 101 152 018 152 218 151689 - 8 902

Stand 1e suppletore wet 1998 Nieuwe mutaties

151016 146 101 152 018 152 218 151689 584               421                597               600               593

Stand ontwerpbegroting 1999

151600 146 522 152 615 152 818 152 282 152 282

Nieuwe mutaties

De nieuwe mutatie in de verplichtingen- en uitgavenopbouw betreft met name de prijsbijstelling 1998.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

De onderverdeling naar artikelonderdelen van de verplichtingen en uitgaven (x f 1000,–)

Artikelonderdeel

Verplichtingen

Uitgaven

1998 1999 2000 2001 2002 2003 1998 1999 2000 2001 2002

2003

Navo Veiligheids Investeringsprojecten in Nederland Bijdrage aan Navo Veiligheids Investeringsprogramma Investeringen AWACS Exploitatie AWACS Bijdrage aan de militaire begroting van de Navo Overige bijdragen

19 103     23 545     31 762     31 762     31 233     31 233     29 780    23 545     31 762     31 762     31 233      31 233

64 356     64 356     64 356     64 356     64 356     64 356     64 356     64 356     64 356     64 356     64 356      64 356

1 584       1 421        1 597       1 600       1 593       1 593     11 364     11 721       9 297       9 300       9 293        9 293

14 800     14 800     14 800     14 800     14 800     14 800     14 800     14 800     14 800     14 800     14 800      14 800

28 100     28 100     28 100     28 100     28 100     28 100     28 100     28 100    2 8 100     28 100     28 100      28 100

3 200       4 000       4 300       4 500       4 500       4 500       3 200       4 000       4 300       4 500       4 500        4 500

Totaal

131143 136 222 144 915 145 118 144 582 144 582 151600 146 522 152 615 152 818 152 282 152 282

Toelichting per artikelonderdeel

Navo Veiligheids Investeringsprojecten in Nederland

De uitgaven voor veiligheidsinvesteringsprojecten in Nederland betreffen projecten die naar verwachting in de jaren 1998 t/m 2003 zullen worden voltooid. Een deel van die uitgaven wordt verrekend met de Navo. De hieruit voortvloeiende ontvangsten worden verantwoord op het ontvangstenartikel 01.20.

Bijdrage aan het Navo Veiligheids Investeringsprogramma

In dit programma is gekozen voor gemeenschappelijke financiering van samenhangende projecten waarvan het belang, c.q. het gebruik, uitgaat boven het nationale niveau. Voor de ramingen vanaf 1998 wordt uitgegaan van een totaal contributieniveau van NAU 170 miljoen ofwel circa f 1 285 miljoen (één Navo Accounting Unit (NAU) = f 7,56). Het Nederlands aandeel van ongeveer 5% betekent een bedrag van f 64,4 miljoen.

Investeringen AWACS

De investeringen worden gedaan in het kader van de eerste fase («near-term») en tweede fase («mid term») van de AWACS-verbeteringspro-gramma’s. De investeringen betreffen met name verbeteringen van de radars en de verbindingen.

Exploitatie AWACS

De uitgaven voor het operationeel houden van de AWACS-vloot berusten op de in het «operation and support»-budget voorziene behoeften. Bij de raming is rekening gehouden met een door de deelnemende landen overeengekomen reële nulgroei. Het Nederlandse aandeel is ongeveer 3,75%.

Bijdrage aan de militaire begroting van de Navo

Ten laste van de militaire begroting van de Navo, waaraan Nederland ongeveer 3,5% bijdraagt, komen de onderstaande posten: – de exploitatie-uitgaven van de militaire hoofdkwartieren, agentschappen en speciale programma’s; – de uitgaven ten behoeve van gemeenschappelijk gefinancierde investeringsprojecten.

Overige bijdragen

De overige bijdragen betreffen pensioenbijdragen en het Nederlandse aandeel in verschillende specifieke projecten en voorzieningen van Navo, bijvoorbeeld de internationale school van SHAPE en NAMSA.

01.24 Garanties

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Het ministerie van Defensie heeft de volgende garanties verleend:

– voor de lening aan de Woonstichting «Ons Belang» voor een maximum van f 0,4 miljoen met een looptijd tot het jaar 2002; – voor Eurometaal met een maximum van f 2 miljoen.

Naar de huidige inzichten zijn de uitgaven tot en met het jaar 2003 nihil.

01.25 Milieumaatregelen

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

In dit artikel zijn de uitgaven opgenomen voor aan milieumaatregelen gerelateerd wetenschappelijk onderzoek naar oppervlaktewater- en luchtverontreiniging en naar overige vormen van milieubelasting. Dit geldt ook voor de contributies aan milieu-organisaties.

Tevens worden op dit artikel de kosten van het onderzoek naar de omvang van het asbestprobleem bij de werkplekken van het defensiepersoneel verantwoord.

De verplichtingen en uitgaven

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

t/m 1996

1997             1998             1999             2000             2001

2002

2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

3 360            3 360            2 860            2 860

16 001

2 860

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties (zie uitgavenopbouw)

19 361            3 360            2 860            2 860

10 000          16 000

2 860

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

3 360            3 360            2 860

16 001

2 860

2 860

Stand 1e suppletore wet 1998 Nieuwe mutaties – asbestproblematiek

19 361            3 360            2 860

10 000          16 000

2 860

2 860

Stand ontwerpbegroting 1999

9 361          19 360            2 860

2 860

2 860

2 860

Toelichting op de nieuwe mutaties

De nieuwe mutatie in verplichtingen en uitgaven heeft betrekking op de inventarisatie van het aanwezig zijn van asbest in onroerend goed dat in gebruik is bij het ministerie van Defensie.

01.26 Technologie-ontwikkeling

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven geraamd voor technologieontwikkeling, alsmede voor het vergroten, instandhouden en gebruik van kennis en kunde door de Centrale organisatie (Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling voor de Centrale organisatie). De uitgaven voor het gebruik van kennis en kunde door de krijgsmachtdelen, inclusief de uitgaven voor de ontwikkeling van materieel ten behoeve van de krijgsmacht, komen ten laste van de krijgsmachtdeelbudgetten.

Het ministerie van Economische Zaken neemt financieel deel aan technologie- en materieelontwikkelingsprojecten, waarbij de bijdrage afhankelijk is van de bijdrage die door de industrie wordt geleverd. Het streven is de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie op specifieke gebieden te verbeteren. Het overleg over de financiële bijdrage van het ministerie van Economische Zaken vindt plaats in de commissie ontwikkeling defensiematerieel (Codema).

De verplichtingen en uitgaven

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

t/m 1996             1997             1998             1999             2000             2001             2002             2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutatie 1e suppletore wet 1998

27 951          27 915          25 400          18 300          18 600

-302

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties (zie uitgavenopbouw)

27 649          27 915          25 400          18 300          18 600

-2 502                                    500            7 100            6 800

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

32 979          31 004          29 450

2 002

29 450

29 450

Stand 1e suppletore wet 1998 Nieuwe mutaties: – Ramingsbijstelling

34 981          31 004          29 450

• - 

  2 502                                    500

29 450

29 450

Stand ontwerpbegroting 1999

32 479          31 004          29 950

29 450

29 450

29 450

Toelichting op de nieuwe mutaties

Ramingsbijstelling

De nieuwe mutaties in de verplichtingen en de uitgaven zijn met name het gevolg van het actualiseren van de verplichtingenramingen van de technologie-ontwikkelingsprojecten.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

De onderverdeling naar artikelonderdelen van de verplichtingen en uitgaven (x f 1000,–)

Artikelonderdeel

Verplichtingen

Uitgaven

1998 1999 2000 2001 2002 2003 1998 1999 2000 2001 2002         2003

Bijdrage ruimtevaartprogramma Ontwikkeling Defensietechnologie

WOO Centrale organisatie/ Defensie

4 200 4 000 3 200 3 200 3 200 3 200 5 200 4 200 3 200 3 200 3 200 3 200

14 535 17 615 16 000 15 400 15 100 15 100 21379 20 504 20 050 19 450 19 150 19 150

6 412 6 300 6 700 6 800 7 100 7 100 5 900 6 300 6 700 6 800 7 100 7 100

Totaal

25 147 27 915 25 900 25 400 25 400 25 400 32 479 3100 4 29 950 29 450 29 450 29 450

Toelichting per artikelonderdeel

Bijdrage ruimtevaartprogramma

In 1999 wordt f 4,2 miljoen beschikbaar gesteld voor het ruimte-technologieprogramma van het Nederlands Instituut voor Vliegtuigontwikkeling en Ruimtevaart (NIVR). De voorziene uitgaven nemen verder af als gevolg van doelmatigheidsbesparingen.

Ontwikkeling defensietechnologie

De uitgaven die worden verantwoord bij dit artikelonderdeel hebben betrekking op:

–    technologie-ontwikkeling in het kader van Codema;

–    internationale technologie-ontwikkeling in WEAG/Euclid-verband;

–    internationale technologie-ontwikkeling in overig verband en

–    nationale technologie-ontwikkeling.

De meerjarenraming van dit artikelonderdeel (uitgaven x f 1000,–)

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Technologie-ontwikkeling Codema

Internationale technologie-ontwikkeling in WEAG/

EUCLID verband

Internationale technologie-ontwikkeling in overig verband

Nationale technologie-ontwikkeling

Totaal

21 379

20 504

20 050

19 450

19 150

19 150

Technologie-ontwikkeling in het kader van Codema

Voor technologie-ontwikkelingsprojecten in het kader van Codema geldt in beginsel dat Defensie een derde van de kosten bijdraagt, evenals de industrie en het ministerie van Economische Zaken. De spreiding van de uitgaven kan over de jaren, afhankelijk van de voortgang van de lopende projecten, van de raming afwijken.

Internationale technologie-ontwikkeling (WEAG/Euclid)

Voor internationale technologie-ontwikkeling is in WEAG-verband het Euclid-programma opgesteld. Hierin streven de WEAG-landen naar gemeenschappelijke projecten, waaraan elk land een bijdrage levert. Het resultaat is voor alle deelnemende landen beschikbaar. Ieder land streeft er naar tenminste één nationale industrie of onderzoeksinstelling te vinden, die deelneemt aan voor dat land relevante technologieprojecten. Ter ondersteuning van het Euclid-programma is in 1995 een «Research Cell» opgericht. De financiering van Euclid-projecten geschiedt volgens een afgesproken verdeelsleutel, die verband houdt met de tussen de deelnemende landen overeengekomen werkverdeling.

Er wordt in beginsel een eigen financiële bijdrage van de deelnemende industrieën en onderzoeksinstellingen verwacht. Aan Euclid-projecten wordt in een aantal gevallen eveneens door het ministerie van Economische Zaken bijgedragen.

Internationale technologie-ontwikkeling in overig verband

Naast de internationale technologie-ontwikkeling binnen het WEAG/ Euclid-programma worden ook samenwerkingsovereenkomsten afgesloten met landen die een vergelijkbaar of groter onderzoekspotentieel hebben.

Nationale technologie-ontwikkeling

De uitgaven van dit onderdeel zijn bedoeld voor de ontwikkeling, met name door nationale onderzoeksinstellingen, van voor defensie specifieke nieuwe technologieën die een hoge kans op industriële toepassing maken. De uitgaven van dit artikelonderdeel zullen in de loop der jaren dalen als gevolg van in de begroting 1998 verwerkte bezuinigingen.

Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling voor de Centrale organisatie/ Defensie

De uitgaven die worden verantwoord bij dit artikelonderdeel hebben betrekking op:

– het vergroten en instandhouden van kennis en kunde voor en – het gebruik van kennis en kunde door de Centrale organisatie.

De meerjarenraming van dit artikelonderdeel (uitgaven x f 1000,–)

Vergroten en instandhouden van kennis en kunde voor Defensie

Het vergroten en het instandhouden van kennis en kunde voor Defensie heeft betrekking op onderzoek ten behoeve van de primaire processen van Defensie, zoals beleids-, plannings- en besluitvormingsprocessen. Dit onderzoek vindt in beginsel buiten TNO/DO en het NLR plaats, zoals bij universiteiten, academische ziekenhuizen en andere instellingen. Het gaat om het opbouwen van nieuwe methoden en technieken.

Gebruik van kennis en kunde door de Centrale organisatie

Het gebruik van kennis en kunde door de Centrale organisatie (CO) heeft betrekking op uitgaven voor advisering en algemene ondersteuning van de verschillende organisatiedelen van de CO. Het betreft onder andere onderzoek op het gebied van personeel, inlichtingen, technologische verkenningen en zeer specifiek milieu-onderzoek. De uitgaven voor algemeen milieu-onderzoek maken hier geen onderdeel van uit. Dit onderzoek kan volgens de bestaande systematiek niet worden gefinancierd uit de doelfinanciering aan TNO. Het betreft het toepassen van de bestaande kennis en kunde.

01.27 Loonbijstelling

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Via dit artikel worden de ontvangen bedragen voor de loonbijstelling en de incidentele looncomponent als nieuwe mutaties over de beleidsterreinen verdeeld.

De uitgaven

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

84 028 115 381 112 803 113 393 113 393 48 441          42 737          49 878          48 437          46 346

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties:

– toekenning loonbijstelling 1998

– uitdeling loonbijstelling 1998 over de beleidsterreinen

– uitdeling compensatie voor de effecten van de Pemba-introductie over de beleidsterreinen

132 469 158 118 162 681 161830 159 739

132 505 125 745 123 600 123 147 123 011

99771 -111091 -109071 -108515 -97 761

129 580 -123 493 -113 933 -107 332 -99 001

Stand ontwerpbegroting 1999

35 623

49 279

63 277

69 130

85 988

77 659

Toelichting op de nieuwe mutaties

De nieuwe mutaties vloeien voort uit de op het arbeidsvoorwaardenakkoord 1997–1999 betrekking hebbende loonbijstelling 1998 en de compensatie voor de effecten van de introductie van de wet Pemba (Premiedifferentiatie en Marktwerking bij Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen).

Toelichting op de geraamde bedragen

De stand ontwerpbegroting 1999 op dit artikel wordt verklaard door de hierop gestalde bedragen voor onder meer de scholing en vorming in het kader van het nieuwe medezeggenschapsbesluit alsmede de beoogde introductie van de kapitaaldekking voor militaire pensioenen.

01.28 Prijsbijstelling

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De ramingen van de materiële uitgaven in de ontwerpbegroting 1999 berusten op het prijspeil van 1998. De compensatie voor de door het Centraal Planbureau vastgestelde prijsmutatie voor 1998 is via dit begrotingsartikel verdeeld over de daarvoor in aanmerking komende artikelen van de beleidsterreinen.

De totale prijsbijstelling 1998 voor Defensie bedraagt f 91 miljoen per jaar. Met de Voorjaarsnota 1998 is besloten hiervan een kwart (f 23 miljoen) te compenseren ten laste van het generale beeld. Om recht te doen aan de jaarlijkse (technische) prijsbijstellingssystematiek heeft Defensie er voor gekozen de prijsbijstelling voor 100% aan de beleidsterreinen uit te delen. Het tekort aan prijsbijstelling (f 68 miljoen per jaar) is door middel van interne herschikkingen en structurele maatregelen, met name op het gebied van de bedrijfsvoering, binnen de defensiebegroting gevonden.

Tevens zijn op dit artikel de bedragen verwerkt die betrekking hebben op het regeerakkoord 1998. Hierin is besloten het uigavenniveau voor Defensie ingaande 1999 structureel met f 375 miljoen te verlagen. Verder is op dit artikel voorlopig opgenomen de financiële taakstelling, als uitvloeisel van het regeerakkoord, die moet worden gevonden in de herijking van de diensteinderegelingen van het militair personeel. Hiermee is een reeks van f 29 miljoen in 2000, oplopend tot f 87 miljoen vanaf 2002 gemoeid.

Voor 1999 is invulling gegeven aan de taakstelling van f 375 miljoen door het uitstellen van een aantal investeringsprogramma’s en door een incidentele herfasering binnen het project Midlife Update F-16. Deze taakstelling is in hoofdstuk 7 van de memorie van toelichting nader gespecificeerd.

Het uitstellen van deze investeringen, gecombineerd met de invulling van de taakstellingen voor onderhavige jaren, zal voor de jaren na 1999 leiden tot verschuivingen in de meerjarenramingen van de komende begrotingen en de in 2000 nieuw te publiceren defensienota.

De uitgaven

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

1997             1998             1999             2000             2001              2002             2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

00000 00000

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties:

– invulling taakstelling Defensie volgens het regeerakkoord

– herijking dienst-einderegelingen militair personeel

00000

375 000 -375 000 -375 000

0 - 29 000 - 58 000 - 87 000

Stand ontwerpbegroting 1999

0 - 404 000 - 433 000 - 462 000 - 462 000

Toelichting op de nieuwe mutaties

Zoals hiervoor al toegelicht zijn de op het regeerakkoord betrekking hebbende bedragen in afwachting van nadere invulling op dit artikel verwerkt.

01.29 Overige departementale uitgaven

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Ten laste van dit artikel komen de gemeenschappelijke uitgaven ten behoeve van het gehele ministerie van Defensie. Het betreft uitgaven voor:

– voorlichting;

– schadevergoedingen;

– hulpprogramma’s aan Navo-lidstaten, zoals steun aan landen met «developing defence industries» (DDI);

– samenwerkingsprogramma’s met de Midden- en Oost-Europese landen waaronder uitgaven voor wapenbeheersing;

– exploitatiekosten van het WEU-satellietcentrum;

– overige uitgaven, zoals drukwerk en publicatiekosten en de uitgaven in het kader van de wettelijke bepalingen omtrent telecommunicatie en frequentiebeheer;

– uitgaven met betrekking tot bouwactiviteiten (artikelonderdeel 05 Infrastructuur). Hierop worden momenteel de uitgaven verantwoord die betrekking hebben op kosten van renovaties en onderhoud van de defensiegebouwen in gebruik bij TNO/DO;

– uitgaven met betrekking tot de Ziektekostenvoorziening Defensiepersoneel (ZVD-regeling). Het daarmee gemoeide budget is met ingang van 1998 vanuit de begroting van het ministerie van Binnnen-landse Zaken naar Defensie overgeheveld.

0

0

De verplichtingen en uitgaven

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

t/m 1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

32 817          32 767          32 767          32 688          32 688

88 757          87 660          76 260          76 260          76 260

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties (zie uitgavenopbouw)

121574 120 427 109 027 108 948 108 948 2 969          15 563          13 388          13 370          13 370

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

32 767          32 767          32 767          32 688          32 688

89 380          87 660          76 260          76 260          76 260

Stand 1e suppletore wet 1998 Nieuwe mutaties: – Ramingsbijstelling – Prijsbijstelling 1998 – Werkervaringsplaatsen – Reparatie-effecten Wet Van Otterloo

122 147 120 427 109 027 108 948 108 948

1 720

327

4 362

422

393

375

375

15 141           12 995          12 995          12 995

Stand ontwerpbegroting 1999

28 506 125116 135990 122 415 122318 122318 122319

Toelichting op de nieuwe mutaties

Prijsbijstelling 1998

Overeenkomstig de berekeningswijze van het ministerie van Financiën is de prijsbijstelling 1998 aan dit artikel toegevoegd.

Werkervaringsplaatsen

Dit betreft de toevoeging vanuit het A&O budget ten behoeve van de in de arbeidsvoorwaardenovereenkomst 1997–1999 opgenomen werkervaringsplaatsen.

Reparatie-effecten Wet vanOtterloo

Het betreft hier de nadere verstrekking aan Defensie van de ZVO-gelden die gemoeid zijn met de reparatie van de effecten van de Wet van Otterloo. De in 1994 conform de Wet van Otterloo onder het ziekenfonds gebrachte postactieve defensie-ambtenaren hebben de mogelijkheid zich opnieuw particulier te verzekeren en komen in dat geval in aanmerking voor de ZVD.

De onderverdeling naar artikelonderdelen (meerjarenraming)

De onderverdeling naar artikelonderdelen van de verplichtingen en uitgaven (x f 1000,–)

Artikelonderdeel

Verplichtingen

Uitgaven

1998        1999       2000       2001        2002        2003        1998        1999        2000        2001        2002         2003

01.29.01 Voorlichting                        3801      3801      3801      3801       3801      3801      3801      3801     3 801      3801      3801        3801

01.29.02 Schadevergoedingen     12 890    12 890    12 890    12 890    12 890    12 890    12 890    12 890    12 890    12 890    12 890      12 890

01.29.03 Samenwerking-programma’s                      4712      4712      4712      4712       4712      4712      4712      4712      4712      4712      4712        4712

01.29.04 Overige uitgaven             12993      9204      9204      9125       9125      9125    13566      9204      9204      9125      9125        9125

01.29.05 Infrastructuur                     2220      2221      2220      2219       2219      2220      2220      2221      2220      2219      2219        2220

01.29.06 ZVD-regeling                    87 927  103 162    89 588    89 571    89 571    89571    87927  103 162    89588    89 571    89 571      89 571

Totaal

124543 135 990 122 415 122 318 122 318 122319 125116 135 990 122 415 122 318 122 318 122 319

Toelichting per artikelonderdeel

01.29.01 Voorlichting

De uitgaven voor specifieke voorlichting, films, exposities, defensie-informatiecentra, voorlichtingsbrochures, defensiemaandbladen en de defensiekrant worden in dit artikelonderdeel verantwoord. In het kader van doelmatigheidsbesparingen worden vanaf 1998 geen financiële middelen meer beschikbaar gesteld voor exposities. De totale oplagen per jaar van de diverse defensiemaandbladen zijn als volgt te specificeren:

Defensiekrant                                       1977 600

Alle Hens                                                 306 000

Legerkoerier                                            900 000

Vliegende Hollander                               300 000

Militair Rechtelijk Tijdschrift                    11 700

01.29.02 Schadevergoedingen

Hieronder vallen de uitgaven voor de vergoeding van schade waarbij de krijgsmachtdelen zijn betrokken, waaronder die in verband met oefeningen en vliegtuigongevallen. Deze uitgaven, waarvoor meerjarig f 12,89 miljoen wordt geraamd, zijn als volgt verdeeld:

bedragen x f 1000,–

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Koninklijke marine Koninklijke landmacht Koninklijke luchtmacht Oefenschade Schadevergoeding 1985 Gerechtelijke procedures

Totaal

12 890

12 890

12 890

12 890

12 890

12 890

01.29.03 Hulp- en samenwerkingsprogramma’s

Voor deze uitgaven wordt gemiddeld f 4,7 miljoen geraamd. Hierin is de bijdrage opgenomen van Defensie in de rentelasten die voortvloeien uit drie door Nederland aan Turkije verstrekte leningen. Deze leningen lopen af in 1999. Daarnaast zijn hier ook de bijdragen geraamd voor de deelname aan het WEU-programma voor satellietwaarneming (te Torrejon in Spanje) en de steun aan landen met een ontwikkelende defensieindustrie, te weten Griekenland, Portugal en Turkije. Voorts worden hier de uitgaven geraamd voor de wapenbeheersings- en samenwerkingsprogramma’s met de Navo-lidstaten en de Midden- en Oost-Europese landen.

01.29.04 Overige uitgaven

Deze uitgaven, waarvoor nu ongeveer f 9,2 miljoen wordt geraamd,

hebben betrekking op:

– uitgaven voor drukwerk ten behoeve van het ministerie van Defensie, waaronder reglementen, voorschriften en formulieren;

– uitgaven in het kader van de wettelijke bepalingen voor telecommunicatie en frequentie-beheer;

– uitgaven voor het technisch beheer van onroerende goederen door de Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen;

– uitgaven ten behoeve van de werkervaringsplaatsen, zoals opgenomen in de arbeidsvoorwaardenovereenkomst 1997–1999.

bedragen x f 1000,–

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Drukwerk

Telecommunicatie en frequentiebeheer

Technisch beheer

Werkervaringsplaatsen

Totaal

13 566

9 204

9 204

9 125

9 125

9 125

01.29.05 Infrastructuur

Deze uitgaven, waarvoor gemiddeld f 2,2 miljoen wordt geraamd, hebben betrekking op nieuwbouw, onderhoud en renovatie van defensiegebouwen in gebruik bij TNO/DO.

Afhankelijk van de soort activiteit wordt per vierkante meter een prijs gehanteerd die varieert van f 2100,– tot f 4500,–. Daarnaast worden de faciliteiten in Rijswijk aan de wettelijke eisen aangepast.

Bezien wordt op welke wijze kan worden voorzien in de behoefte van TNO/DO aan vervangende nieuwbouw op het complex Plaspoelpolder in Rijswijk.

01.29.06 Ziektekostenvoorziening defensiepersoneel

Voor de Ziektekostenvoorziening defensiepersoneel (ZVD-regeling) is met ingang van het jaar 1998 het relevante aandeel in de Rijksregeling Ziektekostenvoorziening Overheidspersoneel (ZVO) naar Defensie overgeheveld. Deze regeling werd tot dat jaar door het ministerie van Binnenlandse Zaken centraal uitgevoerd. Tevens zijn hierin de uitgaven als gevolg van de effecten van de Wet van Otterloo verwerkt.

• 02. 

  BELEIDSTERREIN PENSIOENEN EN UITKERINGEN

02.01 Wachtgelden burgerpersoneel en inactiviteitswedden militair personeel

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

Dit artikel bevatte tot en met 1997 uitgaven met betrekking tot diverse wachtgeldregelingen burgerpersoneel en inactiviteitswedden militair personeel.

Met ingang van de begroting 1998 zijn de uitgaven van dit artikel overgeheveld naar de betrokken beleidsterreinen en ondergebracht bij de artikelen Personeel en materieel van die beleidsterreinen.

02.02 Militaire pensioenen en uitkeringen

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De militaire diensttijdpensioenen en de nabestaandenpensioenen die verband houden met overlijden als gevolg van een dienstongeval zijn in eigen beheer bij Defensie. De uitkeringen in verband met de Uitkeringswet gewezen militairen (UKW) en de invaliditeits- en arbeidsongeschiktheids-pensioenen (IP/AO) zijn in handen van de Uitvoeringsinstelling Sociale Zekerheid voor Overheid en Onderwijs (USZO). De desbetreffende uitkeringen worden verantwoord op dit artikel.

Voor pensioenen ten behoeve van weduwen en wezen van militair personeel is het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) uitvoeringsorgaan. De in dit kader aan het ABP betaalde premie maakt deel uit van de militaire loonsom die wordt verantwoord bij de artikelen Personeel en materieel van de respectievelijke beleidsterreinen/ressorts.

Daarnaast worden op dit artikel ook de programma-uitkeringen geraamd die betrekking hebben op uitkeringen in het kader van het veteranenbeleid, met uitzondering van de op het beleidsterrein 01 Algemeen verantwoorde subsidies. Tenslotte is op dit artikel opgenomen de voor de opzet van een Verzekerdenadministratie (VZA) voorziene uitgaven. De uitgaven met betrekking tot de gegevensverzameling ten behoeve van de vulling van deze VZA worden verantwoord op het beleidsterrein 09 Dico.

Conform het gestelde in artikel 4, lid 6, punt a van de Comptabiliteitswet wordt bij dit artikel als verplichting opgenomen het bedrag dat als uitgaaf wordt geraamd.

De uitgaven

Opbouw uitgaven vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000,–)

1997             1998             1999             2000             2001              2002             2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Verwerking amendement Zijlstra

1 687 170 1 656 011 1 639 849 1 631 399 1 663 614 22 000

Stand autorisatiebegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

1 709 170 1 656 011 1 639 849 1 631 399 1 663 614 62 489            6 173            6 162            6 186            6 186

Stand 1e suppletore wet 1998 Nieuwe mutaties: Actualisering pensioenen en uitkeringen Loonaanpassingen 1998

Overboeking veteranenpas naar beleidsterrein Algemeen Bijstelling verrekenbare ontvangsten Overheveling naar Dico in verband met Team Gegevensverzameling Definitieve eindejaarsmarge 1997

1 771 659     1 662 184     1 646 011     1 637 585     1 669 800

-18 233          34 269          22 963          23 590          24 752

1393            -808         -3 600         -6 694         -9519

• - 

  8 000         - 8 000         - 8 000         - 8 000         - 8 000 -25 475       -25 475       -25 475       -25 475       -25 475

• - 

  4 100         - 3 600         - 3 400         - 3 400

• - 

  1 799

Stand ontwerpbegroting 1999

1 822 744 1 719 545 1 658 070 1 628 299 1 617 606 1 648 158 1 640 964

Actualisering pensioenen en uitkeringen

De mutaties die ten grondslag liggen aan de in de wet opgenomen bedragen, zijn het gevolg van de door de beleidsterreinen geactualiseerde in- en uitstroom van het militair personeel in de diverse uitkerings- en pensioenregelingen.

Loonaanpassingen 1998

De uitgavenniveaus zijn aangepast aan het loonniveau 1998. Met de loonbijstellingsbedragen zijn verrekend de effecten van Pemba (introductie van premiedifferentiatie en marktwerking bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen) voor het post-actieve personeel.

Overboeking Veteranenpas naar beleidsterrein Algemeen

Het betreft hier een subsidie aan de Stichting Dienstverlening Veteranen, die dient voor de verstrekking van de veteranenpas.

Bijstelling verrekenbare ontvangsten

Het betreft de in het kader van Pemba weggevallen verrekenbare AAW-claims, ten bedrage van f 25,475 miljoen per jaar.

Overheveling naar Dico in verband met Team Gegevensverzameling

In het kader van de totstandkoming van de Verzekerdenadministratie voor de militaire pensioenen, is het bij Dico/DARIC ondergebrachte Team Gegevensverzameling (TGV) ingesteld. Dit team brengt de gegevens in kaart die nodig zijn voor de voor de vaststelling van de door (gewezen) militairen per 1 januari 2000 opgebouwde pensioenaanspraken, zoals relevante diensttijd- en de berekeningsgrondslag.

De onderverdeling naar artikelonderdelen

De onderverdeling van het volume van de uitgaven (x f 1000,–)

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Militaire nabestaandenpensioenen Militaire diensttijdpensioenen Militaire invaliditeitspensioenen Uitkeringswet gewezen militairen Sociale zorg Overige uitkeringen Reserve-overdracht Veteranenbeleid Verzekerdenadministratie

Totaal volume van de uitgaven

1 719 545

1 658 070

1 628 299

1 617 606

1 648 158

1 640 994

Militaire nabestaandenpensioenen

De militaire weduwen- en wezenpensioenen komen ten laste van dit artikelonderdeel indien het overlijden van de actieve of post-actieve militair is toe te schrijven aan de gevolgen van de uitoefening van de militaire dienst. De uitgaven voor de overige militaire weduwen- en wezenpensioenen komen ten laste van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) dat ook voor de uitvoering daarvan zorgdraagt.

Er is rekening gehouden met een gemiddeld bestand van ruim 4400 personen, dat in de jaren toeneemt tot ruim 4700 personen.

Omschrijving

Eenheid

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Militaire nabestaandenpensioenen:

– uitkeringsjaren

– bedrag per uitkeringsjaar

– toegelicht begrotingsbedrag

Militaire diensttijdpensioenen

De trendmatige stijging van de uitgaven tot het jaar 2002 is het gevolg van de verwachte toename van het aantal voormalige beroepsmilitairen dat de leeftijd van 65 jaar zal bereiken.

Omschrijving

Eenheid

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Militaire diensttijdpensioenen: – uitkeringsjaren – bedrag per uitkeringsjaar – toegelicht begrotingsbedrag

Militaire invaliditeitspensioenen

Verwacht wordt dat het beroep op de militaire invaliditeitspensioenen geleidelijk zal dalen. Voor wat betreft het invaliditeitspensioen voor (gewezen) verlofspersoneel houdt dit verband met het opschorten van de dienstplicht. Het beroep op het invaliditeitspensioen voor (gewezen) beroepspersoneel zal – als gevolg van de leeftijd van de betrokken populatie – dalen in verband met overlijden.

Het financieel beslag van de (boven- en naastwettelijke) militaire arbeidsongeschiktheidsregelingen blijft ongeveer constant.

Uitkeringswet gewezen militairen

De uitgaven in het kader van de Uitkeringswet gewezen militairen zullen de komende jaren ongeveer op gelijk niveau blijven, waarna vanaf het jaar 2001 als gevolg van de bestandssamenstelling van de actieven de uitgaven weer zullen toenemen.

De verwachting is gebaseerd op het volgende aantal gerechtigden:

Omschrijving

Eenheid

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Uitkeringswet gewezen militairen – uitkeringsjaren – bedrag per uitkeringsjaar – toegelicht begrotingsbedrag

Sociale zorg

Hieronder vallen materiële voorzieningen in het kader van sociale zorg aan post-actieve militairen, alsmede de uitvoering van de regeling gezondheidszorg. Jaarlijks wordt hiervoor gemiddeld f 13 miljoen geraamd.

Overige uitkeringen

De uitgaven, die worden verantwoord bij het artikelonderdeel overige uitkeringen, hebben betrekking op:

– Uitkering RRDPL (Reglement Rechtsbijstand Dienstplichtigen);

– Gratificatie Invaliditeitspensioenen Beroepspersoneel;

– Gratificatie Invaliditeitspensioenen Verlofspersoneel;

– Uitkering Algemeen Militair Ambtenaren Reglement;

–    Overlijdensuitkeringen;

–    WAMIL (Wet Arbeidsongeschiktheid Militairen);

–    Uitkeringen voor ontslag;

–    Pensioenkosten algemeen.

Rekening wordt gehouden met een bedrag van jaarlijks gemiddeld f 16 miljoen.

Reserve-overdracht

Sedert 1 december 1987 biedt de Algemene Militaire Pensioenwet de mogelijkheid bij dienstverlating de financiële gevolgen van pensioenbreuk te voorkomen. Dit komt er op neer dat de actuariële tegenwaarde van het bij Defensie opgebouwde recht op ouderdoms- en weduwenpensioen wordt overgedragen aan het pensioenfonds van de nieuwe werkgever. Sedert 8 juli 1994 is sprake van een wettelijk recht op reserve-overdracht.

In de begroting is ervan uitgegaan dat in belangrijke mate van dit recht gebruik wordt gemaakt. In het kader van de privatisering van het ABP en het Spoorwegpensioenfonds gaat het sedert 1994 ook om waardeoverdracht bij overgang naar een burgerfunctie binnen de overheid. Rekening is gehouden met de toename van het aantal beroepsmilitairen bepaalde tijd en de stimulering van de uitstroom in het kader van de herstructurering van de krijgsmacht. Vanaf 1999 wordt hiervoor jaarlijks ongeveer f 17 miljoen geraamd.

Veteranenbeleid

Veteranen kunnen in aanmerking komen voor een veteranenpas, die onder meer recht geeft op reisfaciliteiten. Hiervoor was in de raming een bedrag van f 8,0 miljoen per jaar opgenomen. Met ingang van 1998 zijn deze bedragen overgeheveld naar de subsidie aan de Stichting Dienstverlening Veteranen (artikel 01.21). Verwacht wordt overigens een jaarlijkse groei van het aantal uit te geven passen met 5000 per jaar. Voor de overige uitgaven wegens nazorg voor veteranen is vanaf 1998 f 3,4 miljoen beschikbaar.

In 2000 zijn de laatste programmakosten zichtbaar voor de uitvoering van de éénmalige uitkering van f 1 000,00 netto als gevolg van de Uitkeringswet tegemoetkoming twee tot vijfjarige diensttijd veteranen. Deze uitgaven bedragen in de periode 1998–2000 f 127,2 miljoen.

Verzekerdenadministratie

Met het oog op een verantwoorde informatieverstrekking aan de rechthebbenden op militair pensioen en een verbeterde raming van de militaire pensioenen, zal een verzekerdenadministratie worden opgezet. Hiertoe is een budgetreeks opgenomen, die zowel de initiële kosten als de tijdelijke extra exploitatiekosten voor de opzet van een verzekerdenadministratie (onderhoud verzekerdenadministratie en voortzetting van de huidige administratie) betreft. De daling ten opzichte van de begroting 1998 wordt veroorzaakt door een herfasering en de overheveling van het Team Gegevensverzameling (TGV) naar beleidsterrein 09 Dico en de herfasering van de systeemontwikkeling in het kader van de lopende discussie met het ABP.

• 03. 

  BELEIDSTERREIN KONINKLIJKE MARINE

Algemeen

De uitgaven binnen het artikel 03.20 Personeel en materieel bij het beleidsterrein Koninklijke marine zijn verdeeld in vijf ressorts en het artikelonderdeel wachtgelden: Commandant der Zeemacht in Nederland, Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied, Commandant van het Korps Mariniers, Ondersteunende eenheden en Admiraliteit. De artikelen 03.21 Subsidies en 03.22 Investeringen groot materieel en infrastructuur completeren de uitgavenbegroting van de Koninklijke marine.

De totale geraamde uitgaven van de Koninklijke marine voor de jaren 1998 tot en met 2003 zijn als volgt te specificeren:

Uitgaven die betrekking hebben op samenwerking met de Nederlandse Antillen en Aruba en op attachés worden, conform de nota «Herijking van het buitenlands beleid» (Kamerstukken II 1994/95, 24 337 X, nr. 1), verantwoord op het artikel 08.04 Overige uitgaven Internationale Samenwerking.

03.20 Personeel en materieel

De grondslag van het artikel en het te voeren beleid

De uitgaven binnen het artikel 03.20 Personeel en materieel bij het beleidsterrein Koninklijke marine zijn verdeeld in vijf ressorts: Commandant der Zeemacht in Nederland, Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied, Commandant van het Korps mariniers, Ondersteunende eenheden en Admiraliteit.

Per ressort worden vier vaste artikelonderdelen gepresenteerd: ambtelijk burgerpersoneel, militair personeel, overige personele uitgaven en materiële uitgaven. De wachtgelduitgaven voor het burger- en het militair personeel worden geraamd en verantwoord op het artikelonderdeel 03.20.21.

Het beleid is gericht op verdere decentralisatie van budgetten en beheersbevoegdheden. Daarmee wordt beoogd de doelmatigheid van opereren te verhogen. De decentrale manager, in casu de commandant of directeur van de RVE wordt daarmee in staat gesteld de middelen (personeel, materieel en financieel) optimaal in te zetten.

De uitgaven van het actief dienend personeel zijn geraamd met behulp van het Systeem Nieuwe Integrale Personeelsbegroting (SNIP). De uitkomst hiervan is aangepast voor ontwikkelingen in de komende jaren en voor de categorieën die niet in het SNIP zijn opgenomen, zoals niet-actief dienend personeel en niet-Nederlands hulppersoneel op de Nederlandse Antillen en Aruba.

Het aantal functies van de ressorts is gebaseerd op de aantallen zoals genoemd in de Prioriteitennota en vervolgens aangepast op de gewijzigde samenstelling van de vloot en de tot nu toe doorgevoerde herstructurerings- en reorganisatieplannen.

De verplichtingen en uitgaven

Opbouw verplichtingen vanaf de vorige ontwerpbegroting (x f 1000)

t/m 1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Stand ontwerpbegroting 1998 Mutaties 1e suppletore wet 1998

1 942 895 1 922 389 1 850 685 1 843 533 1 846 483 10 681            8 210            8 309            7 872            8 298

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties (zie uitgavenopbouw)

1 953 576 1 930 599 1 858 994 1 851 405 1 854 781 159 890 111585 111611 111699 102 780

Stand ontwerpbegroting 1999

88 715 235 624 2 113 466 2 042 184 1970 605 1963 104 1957 561 1956 505

Stand 1e suppletore wet 1998

Nieuwe mutaties:

Commandant der Zeemacht Nederland

Commandant der Zeemacht Carib

Commandant van het Korps Mariniers

Ondersteunende eenheden

Amiraliteit

Wachtgelden en inactiviteitswedden

Stand ontwerpbegroting 1999

2 129 342 2 037 278 1980 707 1972 752 1958 620

1 957 564

Toelichting op de nieuwe verplichtingen- en uitgavenmutaties

Bovenvermelde verplichtingen- en uitgavenmutaties worden naar oorzaak bij de ramingen van de ressorts en het artikelonderdeel Wachtgelden en inactiviteitswedden toegelicht.

De verplichtingen en uitgaven Commandant der Zeemacht in Nederland

Het ressort Commandant der Zeemacht in Nederland (CZMNED) is een Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE) onder de BDZ. Jaarlijks komen de BDZ en de CZMNED een convenant overeen betreffende de realisatie van het gewenste operationeel product en de verstrekking van de daartoe behorende middelen.

Dit ressort bestaat uit de Groep Escorte Schepen, de Groep Maritieme Helikopters, de Groep Maritieme Patrouille Vliegtuigen, de Onderzeedienst, de Mijnendienst en de Overige eenheden van CZMNED, zoals het commandement, het Kustwachtcentrum, het Maritiem Hoofdkwartier Nederland, kazernes en walinrichtingen.

De onderverdeling naar artikelonderdelen van de verplichtingen en uitgaven (x f 1000)

Verplichtingen

Uitgaven artikelonderdeel

1998 1999 2000 2001 2002 2003 1998 1999 2000 2001

2002

2003

03.20.01 Ambtelijk burgerpersoneel

03.20.02 Militair personeel

03.20.03 Overige personele uitgaven

03.20.04 Materiële uitgaven

77 349 77 177 75 401 75 488 75 219 75 219     77 349     77 177     75 401 75 488 75 219      75 219

509 031 501 812 489 058 487 150 484 258 477 872   509 031   501 812   489 058 487 150 484 258    477 872

29 103 28 465 28 498 27 591 27 617 27 619     29 103     28 465     28 498 27 591 27 617      27 619

50 732 59 430 54 526 56 876 56 911 56 936     62 918     60 325     58 113 57 993 57 784      57 809

Stand ontwerpbegroting 1999 666 215 666 884 647 483 647 105 644 005 637 646 678 401 667 779 651 070 648 222 644 878 638 519

Stand 1e suppletore begroting 1998

608 140 611942 596 368 597 816 595 719

620 326 612 837 599 955 598 933 596 592

Nieuwe mutaties

58 075 54 942 51 115 49 289 48 286

58 075 54 942 51 115 49 289 48 286

Specificatie nieuwe mutaties (bedragen x f 1000)

Omschrijving

1998

1999

2000

2001

2002

Technische bijstellingen:

– loon en-prijsaanpassingen 1998

– instandhouding Lynx

– kleine bedrijfsmatige investeringen

– overheveling VEB-budgetten

– overige mutaties, per saldo

Sub-totaal technische bijstellingen Beleidsmatige bijstellingen: – aanpassing van de begrotingssterkte – vaar- en onderhoudsschema schepen – bestuurlijke informatiesystemen – overige mutaties, per saldo

Sub-totaal beleidsmatige bijstellingen

4 202

3 335

1 498

1 198

1 140

Totaal van de nieuwe mutaties

58 075

54 942

51 115

49 289

48 286

Toelichting nieuwe mutaties

Technische bijstellingen

De uitgavenniveaus zijn aangepast aan het prijs- en loonniveau 1998. In de loonbijstellingsbedragen is de compensatie voor de Pemba-uitgaven begrepen (introductie van premiedifferentiatie en marktwerking bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen).

Als gevolg van de excessieve stijging van het Britse pond stijgt het voor de instandhouding van de Lynx-helikopters benodigde bedrag.

De kleine bedrijfsmatige investeringen, die voorheen werden geraamd op het investeringsartikel 03.22, worden met ingang van de begroting 1999 geraamd op het artikel 03.20 Personeel en materieel als onderdeel van het bedrijfsvoeringsbudget van dit ressort.

Ten behoeve van de bedrijfsvoering van het ressort CZMNED heeft voor diverse budgetten een verdere decentralisatie van taken en bevoegdheden plaatsgevonden. De overheveling betreft met name de budgetten voor Voeding en Haven-, Sluis- en Loodsgelden.

Overige mutaties, per saldo

De overige mutaties bevatten een groot aantal kleine bijstellingen die per saldo tot deze reeks leiden.

Beleidsmatige bijstellingen

Aanpassing van de begrotingssterkte

Vanwege een wettelijke verplichting dient de Koninklijke marine als gevolg van het civiel medegebruik op het Marine Vliegkamp De Kooy, de brandweercapaciteit aldaar met tenminste twaalf vte’n uit te breiden.

Op grond van een financiële analyse blijkt het in eigen beheer onderhouden van communicatie-apparatuur van het Kustwachtcentrum voordeliger dan uitbesteding. Hiervoor worden drie vte’n burgerpersoneel aan CZMNED toegevoegd.

Ter invulling van de verplichtingen in het kader van de ARBO-wet wordt de ARBO-dienst KM ingericht. Uitvoeren in eigen beheer blijkt voordeliger dan uitbesteding. Hiervoor worden zes vte’n burgerpersoneel en drie vte’n militair personeel toegevoegd. Hiervan wordt één vte burgerpersoneel en één vte militair personeel aan het ressort CZMNED toegevoegd.

Na evaluatie van de verruimde openstelling van het Marinevliegkamp De Kooy is gebleken dat, in aanvulling op de uitbreiding van de luchtverkeersbeveiligingsorganisatie met vier vte’n, een verdere uitbreiding met drie vte’n noodzakelijk is.

Aanpassing vaar- en onderhoudschema Hr.Ms. Tromp en Hr.Ms. De Ruyter

Op de fregatten van de Zeven Provinciën-klasse wordt een aantal systemen geplaatst die van Hr.Ms. Tromp, Hr.Ms. de Ruyter en de beide te vervangen S-fregatten komen. De programma’s van Hr.Ms. Tromp en Hr.Ms. de Ruyter worden hierdoor beïnvloed. Dit leidt tot lagere uitgaven voor deze schepen.

Bestuurlijke informatiesystemen

Als gevolg van actualisering van en prioriteitsstelling binnen de ramingen voor de informatietechnologie (IT) stijgt het voor de systemen van CZMNED benodigde bedrag. De totale budgetten voor IT blijven gelijk.

Overige mutaties, per saldo

De overige mutaties bevatten een groot aantal kleine bijstellingen die per saldo tot deze reeks leiden.

Activiteitentoelichting

Het ressort CZMNED heeft de volgende hoofdactiviteiten:

– het inzetbaar maken en houden van de operationele eenheden van de vloot; – het inzetten van de operationele eenheden van de vloot.

In het kader van de Belgisch-Nederlandse samenwerking worden deze activiteiten door de Commandant der Zeemacht in Nederland in zijn functie van Admiraal Benelux ook ontplooid ten behoeve van de toegewezen eenheden van de Belgische marine.

De activiteiten die moeten worden uitgevoerd voor het inzetten van de operationele eenheden van de (gezamenlijke Nederlands-Belgische) vloot worden door CZMNED nader uitgewerkt in het jaarlijkse «Belgian and Netherlands Operation Schedule» (BENOPS). Deze activiteiten omvatten onder andere deelname aan een veelheid van Navo-, Partnership for Peace (PfP)-, multinationale en nationale oefeningen en opwerk-activiteiten, op het niveau van de individuele eenheid en in nationaal of internationaal taakgroepverband.

Ook omvat het BENOPS activiteiten die samenhangen met de inzet voor vredesoperaties, het uitvoeren van kustwachttaken, de inzet van eenheden ten behoeve van operationele verrichtingen van het ressort Commandant van het Korps mariniers, het uitvoeren van technische, operationele en materiële beproevingen en evaluaties, het leveren van eenheden ten behoeve van opleidingen, inzet van eenheden ten behoeve van voorlichting en «public relations» en voorts activiteiten welke voortvloeien uit internationale en nationale verplichtingen en afspraken. CZMNED levert permanent een fregat met een boordhelikopter en twee P3-C Orion maritieme patrouillevliegtuigen voor de inzet door CZMCARIB in het Caribisch gebied.

Voor het jaar 1999 worden naar verwachting onder meer de volgende belangrijke activiteiten uitgevoerd:

– permanente deelname met elk één fregat met boordhelikopter aan de

Standing Naval Forces Atlantic (STANAVFORLANT) en de Standing

Naval Forces Mediterranean (STANAVFORMED); – permanente deelname met één mijnenjager aan de Standing Naval

Forces Channal (STANAVFORCHAN); – standaard inzet aan vaardagen en vlieguren ten behoeve van de

Kustwacht Nederland; – deelname aan negen grotere oefeningen.

Toelichting per artikelonderdeel

03.20.01 Ambtelijk burgerpersoneel

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen, alsmede het aandeel in de sociale lasten dat betrekking heeft op het burgerpersoneel van het ressort CZMNED.

Ramingskengetallen burgerpersoneel

03.20.02 Militair personeel

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen, alsmede het aandeel in de sociale lasten dat betrekking heeft op het militair personeel van het ressort CZMNED.

Ramingskengetallen militair personeel

03.20.03 Overige personele uitgaven

Ten laste van dit artikelonderdeel komen de personele uitgaven anders dan salarissen. De ramingen hebben betrekking op burger- en militair personeel en zijn in sterke mate afhankelijk van de personeelssterkte en de activiteitenplanning. De uitgaven hebben onder meer betrekking op kleding en uitrusting, voeding, reizen, representatie, onderwijs en opleidingen en de inhuur van tijdelijk personeel.

Ramingskengetallen overige personele uitgaven

Toelichting inhuur tijdelijk personeel

In de beveiliging van objecten van de CZMNED wordt deels voorzien door de inhuur van extern personeel. Tevens wordt voor de bedrijfsrestaurants extern personeel ingehuurd. In verband met een reorganisatie wordt voor magazijnwerkzaamheden in 1998 tijdelijk extern personeel aangetrokken.

Toelichting overigepersoonsgebonden personele uitgaven

De uitgaven betreffen kleding en uitrusting, voeding, reizen, representatie, opleidingen en overige personele zaken.

03.20.04 Materiële uitgaven

Onder dit artikelonderdeel worden de materiële uitgaven geraamd. Deze uitgaven betreffen onder meer kleine bedrijfsmatige investeringen, huisvesting, bureauzaken, informatiesystemen, data- en telecommunicatie, zaken van operationele aard, inventarisgoederen en klein materieel, onderhoud en herstel van het materieel, herbevoorradingsartikelen voor de vliegtuigen en helikopters, onderhoud van gebouwen en terreinen, milieu, bevoorrading, uitbestedingen aan O-, I- en A-deskundigen alsmede de uitgaven voor het oplossen van de millenniumproblemen.

Ramingskengetallen materiële uitgaven