Zittingsduur kabinetten - Hoofdinhoud

De zittingsperiode van een kabinet valt samen met de zittingsduur van de Tweede Kamer, namelijk vier jaar. Het is echter niet vanzelfsprekend dat alle kabinetten i de rit tot het einde uitzitten. Bij een tussentijdse crisis wordt de Tweede Kamer ontbonden en komen er nieuwe verkiezingen. Op basis van de nieuwgekozen Tweede Kamer wordt een nieuw kabinet gevormd.

Het kan ook voorkomen dat na tussentijdse verkiezingen een kabinet de hele zittingsperiode van de Tweede Kamer uitzit. Dan kan het zelfs gebeuren dat een kabinet langer dan vier jaar achter de regeringstafel zit. Want reguliere Tweede Kamerverkiezingen worden altijd in mei gehouden. Als er dan na de val van een kabinet tussentijdse verkiezingen in het najaar zijn en het op basis van deze verkiezingen gevormde kabinet niet valt, zijn de eerstvolgende reguliere verkiezingen dus in mei vier en een half jaar later. Zo bepaalt artikel 64 lid 4 i van de Grondwet dat zo'n periode niet langer dan vijf jaar mag zijn.

Het formatieproces i in Nederland is vaak moeilijk, omdat voor een meerderheid in de Tweede Kamer i vaak meerdere partijen nodig zijn. Hierdoor moeten partijen samenwerken die qua opvattingen van elkaar verschillen, wat leidt tot langdurige en uitgebreide onderhandelingen en wat ook invloed heeft op de zittingsduur van kabinetten.

Zittingsduur

Hieronder zijn de meest recente kabinetten en hun zittingsduur te zien. Het huidige kabinet-Rutte IV trad 10 januari 2022 aan en was van 7 juli 2023 tot 2 juli 2024 demissionair. Bij een kabinetscrisis i is er sprake van een intern conflict binnen het kabinet of een conflict met de Eerste- of Tweede Kamer, hierbij kan het kabinet ten val komen.

Hieronder een volledig overzicht van de zittingsduur van de kabinetten na de Tweede Wereldoorlog. Bij een kabinetscrisis i is er sprake van een intern conflict binnen het kabinet of een conflict met de Eerste of Tweede Kamer, hierbij kan het kabinet ten val komen.

• * 

  N.B. Eventuele tussentijdse breuken in het kabinet zijn niet opgenomen in de bovenstaande cijfers.

Hieronder een volledig overzicht van de langstzittende kabinetten na de Tweede Wereldoorlog.

Kabinet-Rutte II (2012-2017): 1816 dagen

Het kabinet-Rutte II is het langstzittende kabinet sinds de Tweede Wereldoorlog. Dit kabinet bestond uit de partijen VVD i en PvdA i. De belangrijkste doelstellingen van het kabinet waren het op orde brengen van de overheidsfinanciën, het eerlijk verdelen van lasten en het zorgen voor duurzame groei van de economie.

Kabinet-Lubbers III (1989-1994): 1748 dagen

Het kabinet-Lubbers III werd gevormd door de partijen CDA i en PvdA. Het kabinet streefde naar sociale vernieuwing na jaren van bezuinigen. Er waren echter nog steeds bezuinigingen en ingrepen in de sociale zekerheid nodig, vooral door het grote beroep dat op de Wet op de arbeidsongeschiktheid i (WAO) werd gedaan.

Kabinet-Den Uyl (1973-1977) : 1683 dagen

Dit kabinet werd gevormd door de linkse partijen PvdA, D66 i en PPR i samen met de christendemocratische partijen KVP i en ARP i. Het kabinet had veel ambities, maar kon die nauwelijks waarmaken. De verhoudingen in de coalitie waren moeizaam, maar pas twee maanden voor de verkiezingen kwam er een breuk.

Hieronder een volledig overzicht van de kortstzittende kabinetten na de Tweede Wereldoorlog.

Kabinet-Van Agt II (1981-1982): 261 dagen

Het kabinet-Van Agt II werd gevormd door de partijen CDA, PvdA en D66. Financieel-economische problemen zorgden voor grote spanningen binnen dit kabinet, waardoor het kabinet nauwelijks aan regeren toekwam. Acht maanden nadat de PvdA een grote verkiezingsnederlaag had geleden tijdens de Statenverkiezingen i viel het kabinet vanwege een conflict over bezuinigen i. De PvdA-bewindslieden dienden hun ontslag in.

Kabinet-Balkenende I (2002-2003): 309 dagen

Het kabinet-Balkenende I bestond uit de partijen CDA, VVD en nieuwkomer LPF i. Vanwege de enorme verkiezingswinst van deze partij was de vorming van een kabinet zonder deze partij onmogelijk. Uiteindelijk zorgden continue spanningen in de LPF en een zich spoedig openbarende verstoorde relatie tussen vicepremier Bomhoff i en minister Heinsbroek i op 15 oktober tot de aanzegging door minister De Boer i dat beide ministers moesten terugtreden. Voordat zij daartoe hadden besloten, zegden de fractievoorzitters van CDA en VVD op 16 oktober het vertrouwen in het kabinet op.

Hieronder een volledig overzicht van de overgangskabinetten na de Tweede Wereldoorlog.

Kabinet-Zijlstra (1966-1967): 134 dagen

Het kabinet-Zijlstra was een overgangskabinet dat het gevallen kabinet-Cals i gedurende de periode 1966-1967 opvolgde. Belangrijkste doel van het kabinet was het uitschrijven van vervroegde Tweede Kamerverkiezingen en het afhandelen van lopende zaken, zoals de voorbereiding van de begroting voor 1967. Verder heeft het kabinet de omroepkwestie geregeld door aanvaarding in beide Kamers van de Omroepwet.

Kabinet-Beel II (1958-1959): 147 dagen

Kabinet-Beel II was een overgangskabinet met als voornaamste taak de Tweede Kamer te ontbinden en Tweede Kamerverkiezingen uit te schrijven. Het kabinet bestond uit de partijen KVP, ARP en CHU i.

Kabinet-Van Agt III (1982): 159 dagen

Dit minderheidskabinet van CDA en D66 was een overgangskabinet, dat als voornaamste taken had het uitschrijven van verkiezingen en het voorbereiden van de begroting 1983.

Meer over