We zijn met privatiseren verkeerde weg ingeslagen - Hoofdinhoud

Het jarenlang vermarkten van publieke voorzieningen als energie, zorg en transport heeft armoede in het land gebracht, signaleren Agnes Jongerius en Mohammed Chahim. In plaats van privatiseren moet de overheid doen wat het hoort te doen: zorgen voor haar burgers.

Heeft u weleens gehoord van het begrip ’ontbijttassen’? Dat zijn tassen die het Rode Kruis uitdeelt, gevuld met ontbijtproducten voor kinderen met honger.

De tassen gaan niet naar Oekraïne, Jemen of Eritrea, maar naar Nederland. De vraag naar deze vorm van voedselhulp neemt heel hard toe. Dat dit in ons ’gave land’ gebeurt, is dieptriest en heel alarmerend.

Onder controle

Het is het gevolg van het jarenlang privatiseren van publieke voorzieningen als energie, zorg en transport. Een ontwikkeling waar politieke partijen in de jaren negentig, ook de PvdA, in geloofden vanuit de gedachte dat we met publieke randvoorwaarden de markt onder controle konden houden. Maar de slinger is veel te ver doorgeslagen in het afgelopen decennium.

Niet toevallig valt die periode samen met de tijd dat onze langstzittende premier ooit op het pluche zit. Nu 400.000 mensen in Nederland in voedselnood verkeren omdat ze hun rekeningen niet meer kunnen betalen, is het tijd om het roer om te gooien.

Stop met het blind vertrouwen in de markt en doe wat een overheid behoort te doen: zorgen voor haar burgers.

Manager Rutte

Stakingen bij de NS, misstanden bij de post en energiebedrijven die topwinsten maken middenin de energiecrisis, volop profiterend van de schaarste. Waar topmanager Rutte tijdens de coronacrisis ondernemers stutte met tegemoetkomingen, is deze energiecrisis niet meer te lijf te gaan met een toeslagje hier en daar.

Middenstanders gaan over de kop, studenten weten niet meer hoe ze hun vervijfvoudigde energierekening moeten betalen van hun studielening.

En dat terwijl toegang tot publieke diensten zoals water, energie of openbaar vervoer een grondrecht is. Een fundamentele herziening van het systeem is nodig, waarbij het doorslaande liberaliseren van basisvoorzieningen moet worden teruggedraaid.

Het terugdraaien van een geprivatiseerde samenleving klinkt ingewikkeld en kostbaar, de Haagse reflex van ‘ideeën zorgvuldig bestuderen’, is al bijna hoorbaar. Maar het is wel degelijk mogelijk, en als deze regering doorzet, zelfs op korte termijn.

Neem ons buurland Duitsland dat Gazprom nationaliseerde binnen enkele maanden tijd. En ook Frankrijk heeft weer de controle hernomen over haal elektriciteitsbedrijf EDF.

Investeerder

De complexiteit van nationaliseren is vooral de politieke onwil, ten koste van al die honderdduizenden mensen met honger in Nederland. Het is de uitdaging te gaan omdenken en de overheid niet langer als subsidiegever, maar als investeerder te gaan zien.

De overheid moet de functie hebben van grootaandeelhouder in investeringen die het bedrijfsleven niet uit zichzelf neemt, en die nodig zijn voor een goed functioneren van noodzakelijke infrastructuren.

Een voorbeeld hiervan is investeren in groene waterstof, broodnodig voor de groene transitie van onze industrie. Geen bedrijf dat het aandurft op grote schaal; de marktvoorwaarden ontbreken en de onzekerheid is te groot.

Daarom hebben we de overheid nodig als co-investeerder om onzekerheid weg te nemen en deze kosten maatschappelijk te dragen. Kabinet Rutte, gooi het roer om en investeer in maatschappelijke belangen in plaats van economische. Als iedereen in een warm en geïsoleerd huis zit, met een gevulde koelkast, pas dan wordt ons land weer echt gaaf.