Wet inzake digitale markten: Zorgen voor eerlijke en open digitale markten

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op dinsdag 15 december 2020, 17:45.

Wat is de wet inzake digitale markten?

Met de wet inzake digitale markten worden regels ingevoerd voor platforms die fungeren als “poortwachters” in de digitale sector. Dat zijn platforms die een aanzienlijke impact hebben op de interne markt, die een belangrijke toegangspoort vormen voor zakelijke gebruikers om hun klanten te bereiken en die een bestendige en duurzame positie hebben of naar verwachting zullen hebben. Daardoor kunnen zij optreden als particuliere regelgever en fungeren als knelpunten tussen bedrijven en consumenten.

De wet inzake digitale markten heeft tot doel te voorkomen dat poortwachters oneerlijke voorwaarden opleggen aan bedrijven en consumenten. Verder moet de openheid van belangrijke digitale diensten worden gewaarborgd. Voorbeelden van oneerlijke voorwaarden die poortwachters soms opleggen, zijn het verbod voor bedrijven om toegang te krijgen tot hun eigen gegevens wanneer zij op deze platforms actief zijn, of situaties waarin gebruikers in een bepaalde dienst opgesloten zitten en slechts beperkte mogelijkheden hebben om over te stappen.

Gemeenschappelijke regels voor de eengemaakte markt zullen innovatie, groei en concurrentievermogen bevorderen en de opschaling van kleinere platforms, kleine en middelgrote ondernemingen en start-ups, die één duidelijk kader op EU-niveau hebben, vergemakkelijken.

Op wie is de wet inzake digitale markten van toepassing?

De wet inzake digitale markten is alleen van toepassing op grote bedrijven die volgens de objectieve criteria van het voorstel als “poortwachters” worden aangemerkt. Dat zijn bedrijven die een bijzonder vooraanstaande rol spelen op de interne markt vanwege hun omvang en hun belang als toegangspoort voor zakelijke gebruikers om hun klanten te bereiken.

Deze bedrijven hebben zeggenschap over ten minste één zogenaamde “kernplatformdienst” (zoals zoekmachines, socialenetwerkdiensten, bepaalde berichtendiensten, besturingssystemen en onlinetussenhandelsdiensten) en beschikken over een duurzame, grote gebruikersbasis in meerdere EU-landen.

Er zijn drie belangrijke cumulatieve criteria op basis waarvan een bedrijf onder het toepassingsgebied van de wet inzake digitale markten valt:

  • Een omvang die van invloed is op de interne markt: dit wordt geacht het geval te zijn wanneer het bedrijf in de laatste drie boekjaren in de Europese Economische Ruimte (EER) een jaaromzet van ten minste 6,5 miljard euro heeft behaald, of wanneer de gemiddelde marktkapitalisatie of een gelijkwaardige reële marktwaarde in het laatste boekjaar ten minste 65 miljard euro bedroeg, en het bedrijf in ten minste drie lidstaten een kernplatformdienst aanbiedt;
  • De controle over een belangrijke poort voor zakelijke gebruikers naar eindgebruikers: dit wordt verondersteld het geval te zijn als het bedrijf een kernplatformdienst exploiteert met meer dan 45 miljoen maandelijkse actieve eindgebruikers die in de EU zijn gevestigd of zich in de EU bevinden en meer dan 10 000 jaarlijkse actieve, in de EU gevestigde zakelijke gebruikers in het laatste boekjaar;
  • Een (verwachte) bestendige en duurzame positie: dit wordt geacht het geval te zijn indien het bedrijf in elk van de laatste drie boekjaren aan de twee andere criteria voldeed.

Indien aan al deze kwantitatieve drempels is voldaan, wordt het specifieke bedrijf geacht een poortwachter te zijn, tenzij het bedrijf op een gefundeerde manier het tegendeel aantoont. Indien niet aan al deze drempels is voldaan, kan de Commissie door middel van een marktonderzoek voor het aanwijzen van poortwachters de specifieke situatie van een bepaald bedrijf evalueren en op basis van een kwalitatieve beoordeling besluiten het bedrijf als poortwachter aan te merken.

Welke gevolgen ondervindt een bedrijf als het wordt aangemerkt als poortwachter in het kader van de wet inzake digitale markten?

Poortwachters dragen een extra verantwoordelijkheid: ze moeten zich zo gedragen dat een open onlineomgeving wordt gegarandeerd die eerlijk is voor bedrijven en consumenten en die openstaat voor innovatie door iedereen. Dat doen zij door te voldoen aan de specifieke verplichtingen van de ontwerpwetgeving.

In het kader van de wet inzake digitale markten zullen bedrijven die als poortwachters zijn geïdentificeerd, proactief bepaalde gedragingen moeten uitvoeren en zich moeten onthouden van oneerlijk gedrag, dat in de wetgeving wordt gedefinieerd in het licht van de tot op heden opgedane ervaring op de markt.

Wanneer een bedrijf nog geen bestendige en duurzame positie heeft, maar het te verwachten is dat dat in de nabije toekomst het geval is, zal een evenredige reeks verplichtingen van toepassing zijn om ervoor te zorgen dat de betrokken poortwachter niet op oneerlijke wijze een bestendige en duurzame positie bij haar activiteiten verwerft.

Wat moeten poortwachters doen en wat mogen ze niet doen?

De wet inzake digitale markten bevat een reeks verplichtingen die poortwachters in hun dagelijkse activiteiten moeten toepassen om eerlijke en open digitale markten te waarborgen.

Enkele voorbeelden van wat poortwachters moeten doen:

  • Er zijn specifieke situaties waarin poortwachters derden in staat moeten stellen te interageren met de eigen diensten van de poortwachter.
  • Poortwachters moeten de bedrijven die reclame maken op hun platform toegang bieden tot de instrumenten voor prestatiemeting van de poortwachter en tot de informatie die adverteerders en uitgevers nodig hebben om zelf een onafhankelijke verificatie van hun door de poortwachter gepubliceerde advertenties uit te voeren;
  • Poortwachters moeten hun zakelijke gebruikers in staat stellen hun aanbod te promoten en contracten te sluiten met hun klanten buiten het platform van de poortwachter;
  • Poortwachters moeten hun zakelijke gebruikers toegang geven tot de gegevens die tijdens hun activiteiten op het platform van de poortwachter worden gegenereerd.

Enkele voorbeelden van wat poortwachters niet mogen:

  • Poortwachters mogen gebruikers er niet van weerhouden om vooraf geïnstalleerde software of apps te verwijderen;
  • Poortwachters mogen van hun zakelijke gebruikers verkregen gegevens niet gebruiken om met deze zakelijke gebruikers te concurreren;
  • Poortwachters mogen hun gebruikers niet weerhouden van toegang tot diensten die zij buiten het platform van de poortwachter hebben verworven.

Hoe werkt de wet inzake digitale markten in de praktijk?

Zodra de wet inzake digitale markten in werking treedt, zal de Commissie eerst beoordelen of bedrijven die actief zijn op het gebied van kernplatformdiensten kunnen worden aangemerkt als “poortwachter” in de zin van de wet inzake digitale markten.

  • Bedrijven moeten zelf nagaan of zij voldoen aan de in de wet inzake digitale markten opgenomen kwantitatieve drempels voor de aanmerking van poortwachters. Vervolgens moeten zij de Commissie hierover informatie verstrekken.
  • De Commissie zal daarna, op basis van de door de bedrijven verstrekte informatie (onder voorbehoud van een gemotiveerde weerlegging) en/of na een marktonderzoek, de bedrijven als “poortwachters” aanmerken die aan de drempels van de wet inzake digitale markten voldoen.
  • Uiterlijk zes maanden nadat een bedrijf als “poortwachter” is aangemerkt, moet het voldoen aan de verplichtingen en verboden die in de wet inzake digitale markten zijn vastgesteld. Voor poortwachters die nog geen bestendige en duurzame positie innemen, maar dat naar verwachting in de nabije toekomst wel zullen doen, zijn alleen de verplichtingen van toepassing die noodzakelijk en passend zijn om ervoor te zorgen dat het bedrijf niet op oneerlijke wijze een dergelijke bestendige en duurzame positie bij haar activiteiten verwerft.

Wat gebeurt er als een poortwachter de regels negeert?

Om de doeltreffendheid van de nieuwe regels te waarborgen, zijn sancties voor niet-naleving van de verboden en verplichtingen mogelijk.

Als een poortwachter de regels niet naleeft, kan de Commissie geldboeten opleggen tot maximaal 10% van de totale wereldwijde jaaromzet van het bedrijf en dwangsommen tot maximaal 5% van de totale wereldwijde jaaromzet van het bedrijf.

In geval van systematische inbreuken kan de Commissie aanvullende maatregelen opleggen. Wanneer nodig om naleving te bereiken, en wanneer er geen alternatief is en er even doeltreffende maatregelen beschikbaar zijn, kunnen deze structurele corrigerende maatregelen omvatten, waaronder het verplicht afstoten van een bedrijf of delen daarvan (d.w.z. verkoop van eenheden, activa, intellectuele-eigendomsrechten of merken).

Wat is het doel van marktonderzoeken in het kader van de wet inzake digitale markten?

Om ervoor te zorgen dat de nieuwe poortwachterregels gelijke tred houden met het hoge tempo van de digitale markten, zal de Commissie bevoegd zijn om marktonderzoeken uit te voeren. Het doel van marktonderzoeken is drieledig:

  • Het aanwijzen van poortwachters die niet vallen onder de kwantitatieve drempels van de wet inzake digitale markten, of die weliswaar aan deze drempels voldoen, maar die een onderbouwde verklaring hebben ingediend ter weerlegging van het op deze drempels gebaseerde vermoeden;
  • Bepalen of andere diensten in de digitale sector moeten worden toegevoegd aan de lijst van kernplatformdiensten die binnen het toepassingsgebied van de verordening vallen, dan wel of zich nieuwe praktijken voordoen die dezelfde nadelige gevolgen kunnen hebben als die welke reeds onder de verordening vallen;
  • Uitstippelen van aanvullende corrigerende maatregelen die worden toegepast wanneer een poortwachter de regels van de wet inzake digitale markten stelselmatig overtreedt.

Wie handhaaft de wet inzake digitale markten?

Gezien het grensoverschrijdende karakter van poortwachters en de complementariteit van de wet inzake digitale markten met de internemarktregels van de wet inzake digitale diensten en het mededingingsrecht in het bijzonder, blijft de handhaving van het instrument in handen van de Commissie. De lidstaten kunnen de Commissie altijd verzoeken een marktonderzoek in te stellen met het oog op de aanwijzing van een nieuwe poortwachter.

Zijn er particuliere schadevergoedingen beschikbaar voor degenen die schade hebben geleden door poortwachters?

De wet inzake digitale markten is een verordening met precieze verplichtingen en verboden voor de poortwachters die eronder vallen, die rechtstreeks ten uitvoer kunnen worden gelegd door nationale rechtbanken. Bij schade door het gedrag van poortwachters die zich niet aan de regels houden, kunnen de betrokkenen gemakkelijker rechtstreeks aanspraak maken op schadevergoeding.

Kunnen deze problemen niet worden aangepakt met het bestaande mededingingsrecht?

De wet inzake digitale markten is een aanvulling op de handhaving van het mededingingsrecht op EU- en nationaal niveau. De nieuwe regels laten de toepassing van de EU-mededingingsregels (de artikelen 101 en 102 VWEU) en de nationale mededingingsregels met betrekking tot unilateraal gedrag onverlet.

Regelgeving en handhaving van de mededingingsregels gaan al hand in hand in andere sectoren, zoals energie, telecommunicatie en financiële diensten. De wet inzake digitale markten pakt oneerlijke praktijken van poortwachters aan die ofwel (i) buiten de bestaande EU-mededingingsregels vallen, ofwel (ii) niet altijd doeltreffend met deze regels kunnen worden aangepakt omdat bepaald gedrag systemisch is en omdat mededingingswetgeving achteraf en per geval wordt toegepast. De wet inzake digitale markten zal dus de schadelijke structurele gevolgen van deze oneerlijke praktijken vooraf tot een minimum beperken, zonder afbreuk te doen aan het vermogen van de EU om achteraf in te grijpen via de handhaving van de bestaande EU-mededingingsregels.

Wat is de rechtsgrondslag voor de wet inzake digitale markten?

Artikel 114 VWEU waarborgt de werking van de interne markt en vormt de relevante rechtsgrondslag voor dit initiatief.

Digitale diensten zijn van nature grensoverschrijdend. De nieuwe regels zullen de versnippering van de regelgeving voor digitale diensten, met name met betrekking tot poortwachterplatforms, beperken en de nalevingskosten terugdringen voor bedrijven die actief zijn op de eengemaakte markt.