EU-scorebord voor justitie 2020: efficiëntie en toegankelijkheid van de rechtsstelsels van de EU verder verbeterd, maar oordeel over onafhankelijkheid rechterlijke macht in sommige lidstaten negatiever

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op vrijdag 10 juli 2020.

Vandaag publiceert de Europese Commissie het EU-scorebord voor justitie 2020: een vergelijkend overzicht van de efficiëntie, de kwaliteit en de onafhankelijkheid van de rechtsstelsels in alle lidstaten van de EU. Uit het scorebord van dit jaar blijkt dat de efficiëntie van de rechtsstelsels in een groot aantal lidstaten opnieuw is verbeterd. Volgens de resultaten van een vandaag gepubliceerde Eurobarometer hebben de burgers in een aantal lidstaten de indruk dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht verder is afgenomen.

Vicevoorzitter voor Waarden en Transparantie Věra Jourová i: “Het EU-scorebord voor justitie is een beproefd instrument voor het analyseren van de trends in de rechtsstelsels in de Unie. Het is bemoedigend om te zien dat de rechtsstelsels in veel lidstaten beter zijn gaan werken en dat de Europeanen daadwerkelijk hun recht kunnen halen. Wat mij zorgen baart, is dat in sommige landen burgers de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht zeer laag inschatten en politieke druk in de meeste gevallen als de oorzaak daarvan zien.”

Commissaris voor Justitie en Consumentenzaken Didier Reynders i: “Het scorebord voor justitie geeft een waardevol inzicht in de rechtsstaat in alle EU-lidstaten. De resultaten zullen worden verwerkt in het eerste jaarlijkse verslag van de Commissie over de rechtsstaat, dat dit jaar verschijnt. Uit de editie 2020 blijkt dat de doeltreffendheid van de rechtsstelsels in verreweg de meeste lidstaten is verbeterd, wat goed nieuws is. We zien echter ook dat burgers hun rechtsstelsel niet volledig vertrouwen, wat een probleem is dat we moeten aanpakken.”

Belangrijkste conclusies van het scorebord 2020:

  • Positieve ontwikkelingen wat betreft de efficiëntie van rechtsstelsels. Er zijn sinds 2012 positieve ontwikkelingen te constateren in de meeste lidstaten die in het kader van het Europees semester zijn aangewezen als lidstaten met specifieke problemen. In bijna al die lidstaten is de duur van gerechtelijke procedures in eerste aanleg verminderd of stabiel gebleven. Bijna alle lidstaten meldden een hoog afhandelingspercentage (meer dan 97%). De rechtbanken zijn dus over het algemeen in staat de binnenkomende zaken bij te houden en boeken vooruitgang bij het wegwerken van de achterstand. In het scorebord wordt ook aandacht besteed aan efficiëntie op specifieke onderdelen van het EU-recht, die geselecteerd zijn vanwege hun relevantie voor de interne markt en het ondernemingsklimaat. Het gaat bijvoorbeeld om het consumentenrecht, waarvoor geldt dat er in zeven lidstaten minder dan drie maanden nodig is om een zaak af te handelen, of om witwassen, waarvoor de duur van gerechtelijke procedures in eerste aanleg uiteenloopt van gemiddeld één jaar in de helft van de lidstaten tot wel twee jaar in een aantal lidstaten die moeilijkheden ondervinden met het vervolgen van witwasdelicten.
  • Ten opzichte van 2019 vinden minder mensen dat de rechterlijke macht onafhankelijk is. Volgens de vandaag gepubliceerde resultaten van een nieuwe Eurobarometer hebben burgers in twee derde van de lidstaten een positievere indruk van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht dan in 2016. Vergeleken met vorig jaar is de indruk bij het publiek dat de rechterlijke macht onafhankelijk is in ongeveer twee vijfde van alle lidstaten echter afgenomen. Dat was ook het geval in de helft van de lidstaten die met specifieke problemen kampen. Inmenging of druk van overheid of politici was de belangrijkste reden voor het veronderstelde gebrek aan onafhankelijkheid van rechtbanken en rechters. Economische of andere specifieke belangen stonden op de tweede plaats.
  • Betere toegankelijkheid en meer gendergelijkheid. Bijna alle lidstaten geven online toegang tot bepaalde informatie over hun rechtsstelsel en de meeste bieden informatie voor slechtzienden, slechthorenden en anderstaligen. De lidstaten beginnen te werken aan het machineleesbaar maken van gerechtelijke beslissingen, maar deze regelingen zijn niet in alle lidstaten even ver gevorderd. Vonnissen in deze vorm zijn gebruikersvriendelijker en beter toegankelijk voor het publiek. Vrijwel alle lidstaten bieden wel wat voorzieningen voor kinderen, bijvoorbeeld kindvriendelijke hoorzittingen. Kindvriendelijke websites met informatie over het rechtsstelsel zijn echter in minder dan de helft van de lidstaten beschikbaar. Hoewel de hoogste rechterlijke instanties in de meeste lidstaten nog steeds minder vrouwelijke dan mannelijke rechters tellen, is het aandeel vrouwen sinds 2010 in de meeste lidstaten blijven toenemen.

Volgende stappen

Zoals voorzitter Von der Leyen in haar politieke beleidslijnen al aankondigde, heeft de Commissie een nieuw breed Europees rechtsstaatmechanisme opgezet om beter toezicht te kunnen houden op de rechtsstaatsituatie in alle lidstaten. De editie 2020 van het scorebord voor justitie zal worden meegenomen in het eerste jaarlijkse verslag van de Commissie over de rechtsstaat, dat later dit jaar zal worden gepubliceerd.

Achtergrond

Het EU-scorebord voor justitie is voor het eerst gepubliceerd in 2013. Het maakt deel uit van het instrumentarium van de Commissie voor de rechtsstaat, waarmee zij toezicht houdt op door de lidstaten doorgevoerde justitiële hervormingen. Het scorebord beoordeelt de onafhankelijkheid, de kwaliteit en de efficiëntie van de nationale rechtsstelsels. Het bevat ook geactualiseerde indicatoren voor tuchtprocedures tegen rechters en de benoeming van leden van de Raden voor de rechtspraak.

Voor het eerst bevat het scorebord dit jaar ook een geconsolideerd overzicht van de maatregelen op het gebied van kindvriendelijke justitie en informatie over gerechtelijke en juridische kosten.

Uit het scorebord spreekt geen voorkeur voor een bepaald soort rechtsstelsel en alle lidstaten worden gelijk behandeld. Het scorebord 2020 bestrijkt de periode van 2012 tot 2019 en bevat dan ook geen informatie over de gevolgen van de COVID-19-crisis.

Meer informatie

EU-scorebord voor justitie

Samenvatting van het scorebord voor justitie 2020: Factsheet

Geannoteerde grafieken met alle cijfers

Vragen en antwoorden

Eurobarometer over de indruk van de onafhankelijkheid van de rechtsstelsels in de EU-lidstaten bij het publiek

Eurobarometer over de indruk van de onafhankelijkheid van de rechtsstelsels in de EU-lidstaten bij bedrijven

Mededeling over de verdere versterking van de rechtsstaat in de Unie

Factsheet over het EU-instrumentarium voor de rechtsstaat

Website EU-scorebord voor justitie