Staatssteun: Commissie verruimt tijdelijke kaderregeling zodat lidstaten onderzoek, tests en productie van voor het coronavirus relevante producten kunnen versnellen, banen kunnen beschermen en de economie tijdens deze uitbraak van het coronavirus verder kunnen stutten

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op vrijdag 3 april 2020.

De Europese Commissie i heeft een wijziging goedgekeurd waarmee de tijdelijke kaderregeling die op 19 maart 2020 is aangenomen wordt verruimd. Dit moet de lidstaten ruimte geven om het onderzoek naar, het testen en de productie van voor het coronavirus relevante producten te versnellen, om banen te beschermen en om de economie verder te stutten tijdens deze uitbraak van het coronavirus. De gewijzigde tijdelijke kaderregeling biedt een aanvulling op de vele andere mogelijkheden die lidstaten nu reeds hebben om, met inachtneming van de EU-staatssteunregels, de sociaaleconomische gevolgen van de uitbraak van het coronavirus te dempen.

Uitvoerend vicevoorzitter Margrethe Vestager i, belast met het mededingingsbeleid: “Door deze wijziging van de tijdelijke kaderregeling van vandaag krijgen de lidstaten nog meer ruimte om bedrijven te steunen die producten ontwikkelen en produceren die zo hard nodig zijn om het coronavirus te bestrijden. Daarbij kan het onder meer gaan om vaccins, geneesmiddelen, medische apparatuur en ontsmettings- of beschermingsmiddelen. We moeten gecoördineerd handelen. Zo kan extra steun gaan naar grensoverschrijdende projecten tussen lidstaten of om producten snel beschikbaar te krijgen. Daarnaast hebben we de tijdelijke kaderregeling verruimd zodat de lidstaten nog meer mogelijkheden krijgen om de liquiditeitskrapte te verlichten waarmee bedrijven te kampen hebben, en om banen te redden in bedrijfstakken en regio's die door deze crisis bijzonder hard worden getroffen.”

Op 19 maart 2020 heeft de Commissie een nieuwe tijdelijke kaderregeling aangenomen inzake staatssteun ter ondersteuning van de economie vanwege de uitbraak van het coronavirus (met als grondslag artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie). In die kaderregeling wordt erkend dat de hele EU-economie momenteel ernstig wordt verstoord. Zij biedt de lidstaten de mogelijkheid om maximaal gebruik te maken van de flexibiliteit die de staatssteunregels bieden om de economie te stutten. Tegelijk houdt zij de negatieve gevolgen voor het gelijke speelveld op de interne markt beperkt.

Met de wijziging van vandaag wordt de tijdelijke kaderregeling verruimd met vijf nieuwe soorten steunmaatregelen:

  • Steun voor onderzoek en ontwikkeling (O&O) rond het coronavirus:om het hoofd te bieden aan de huidige gezondheidscrisis, kunnen de lidstaten steun verlenen in de vorm van directe subsidies, terugbetaalbare voorschotten of belastingvoordelen voor O&O relevant voor het coronavirus en andere virussen. Een opslag kan worden toegestaan voor grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten tussen lidstaten.
  • Steun voor de bouw en opschaling van testfaciliteiten: de lidstaten kunnen steun verlenen in de vorm van directe subsidies, belastingvoordelen of terugbetaalbare voorschotten, en volledige garanties tegen verliezen als ondersteuning van investeringen in de bouw of het opschalen van infrastructuur die nodig is om producten te ontwikkelen en te testen die nuttig kunnen zijn in de bestrijding van deze uitbraak van het coronavirus; dit geldt tot en met de fase van de eerste industriële toepassing. Daarbij gaat het onder meer om de nodige geneesmiddelen (met inbegrip van vaccins) en behandelingen; medische hulpmiddelen en apparatuur (zoals beademingsapparatuur en beschermende kleding, maar ook diagnostisch materiaal); desinfecteermiddelen; instrumenten voor dataverzameling en -verwerking die nuttig kunnen zijn in de strijd tegen de verspreiding van het virus. Om samenwerking aan te moedigen en snel handelen te ondersteunen, kunnen bedrijven een opslag krijgen wanneer hun investeringen worden gesteund door meer dan één lidstaat en wanneer de investering is voltooid binnen twee maanden nadat hun steun is toegekend.
  • Steun voor de productie van producten om de uitbraak van het coronavirus te bestrijden: de lidstaten kunnen steun verlenen in de vorm van directe subsidies, belastingvoordelen of terugbetaalbare voorschotten, en volledige garanties tegen verliezen als ondersteuning van investeringen in de snelle productie van voor het coronavirus relevante producten (opgesomd in punt 2). Om samenwerking aan te moedigen en snel handelen te ondersteunen, kunnen bedrijven een opslag krijgen wanneer hun investeringen worden gesteund door meer dan één lidstaat en wanneer de investering is voltooid binnen twee maanden nadat hun steun is toegekend.
  • Gerichte steun in de vorm van betalingsuitstel voor belastingen en/of opschorting van betaling van sociale premies:om de liquiditeitskrapte te verminderen waarmee bedrijven door het coronavirus te maken krijgen en om banen veilig te stellen, kunnen de lidstaten gericht betalingsuitstel van belastingen en sociale premies toestaan in de bedrijfstakken, regio's of voor de soorten ondernemingen die het hardst door de uitbraak worden getroffen.
  • Gerichte steun in de vorm van loonsubsidies voor werknemers: om de impact van de coronaviruscrisis voor werknemers te helpen beperken, kunnen de lidstaten bijdragen in de loonkosten van de ondernemingen in de bedrijfstakken of regio's die het meest te lijden hebben van de uitbraak van het coronavirus en die anders personeel zouden moeten ontslaan.

Met deze wijziging van de tijdelijke kaderregeling komt er ook een verruiming van de soorten steun die de lidstaten nu al kunnen geven aan ondernemingen die in problemen verkeren. Zo kunnen de lidstaten nu bijvoorbeeld renteloze leningen verstrekken, leninggaranties afgeven die 100 % van het risico dekken, of eigen vermogen verschaffen voor een nominaal bedrag van tot 800 000 EUR per bedrijf. Dit kan ook worden gecombineerd met zgn. de-minimis-steun (waardoor de steun per bedrijf tot 1 miljoen EUR kan bedragen) en met andere soorten steun. Deze maatregelen kunnen bijzonder nuttig zijn om zeer snel in te spelen op dringende liquiditeitsbehoeften van mkb-bedrijven.

Deze gewijzigde tijdelijke kaderregeling zal tot eind december 2020 van kracht zijn. Om de nodige rechtszekerheid te garanderen, zal de Commissie vóór die datum nagaan of de kaderregeling moet worden verlengd.

Ten slotte beziet de Commissie voortdurend of verdere maatregelen nodig zijn om de gereedschapskist aan te vullen waarover de lidstaten beschikken om hun economie in deze moeilijke tijden te ondersteunen en ondernemingen te helpen om sterker uit deze crisis te komen. Dit kan ook betekenen dat de tijdelijke kaderregeling verder wordt gewijzigd. In dit verband houdt de Commissie momenteel ook de bestaande staatssteunregels tegen het licht, om na te gaan of ze coherent zijn met de beginselen die worden bekrachtigd in de tijdelijke kaderregeling inzake staatssteun ter ondersteuning van de economie tijdens de huidige uitbraak van het coronavirus.

Achtergrond

Dankzij de staatsteunregels kunnen lidstaten snel schakelen en effectief handelen om steun te bieden aan burgers en bedrijven, met name het mkb, die het economisch moeilijk hebben als gevolg van de uitbraak van het coronavirus.

Op 13 maart 2020 heeft de Commissie een mededeling over een gecoördineerde economische reactie op de uitbraak van COVID-19 aangenomen, waarin deze mogelijkheden worden uiteengezet. Lidstaten kunnen bijvoorbeeld algemeen geldende wijzigingen doorvoeren ten gunste van bedrijven (bijv. betalingsuitstel voor belastingen of subsidiëring van werktijdverkorting in alle sectoren); die wijzigingen vallen niet onder de staatssteunregels. Ook kunnen zij bedrijven voor geleden schade compenseren wanneer die schade het gevolg is van en rechtstreeks veroorzaakt is door de uitbraak van het coronavirus. Dit kan nuttig zijn om sectoren te ondersteunen die bijzonder hard getroffen zijn, zoals het vervoer, het toerisme, de horeca en de detailhandel.

Gezien de beperkte omvang van de EU-begroting zal de respons op de economische impact van de uitbraak van het coronavirus vooral vanuit de nationale begrotingen van de lidstaten moeten komen. De tijdelijke kaderregeling zal verder helpen om steun in te zetten voor de ontwikkeling van voor het coronavirus relevante producten, om banen te beschermen en de economie te stutten, terwijl de negatieve gevolgen voor het gelijke speelveld in de eengemaakte markt toch beperkt blijven. De wijziging omvat daarom een aantal waarborgen. Zo wordt aan steun voor de productie van voor het coronavirus relevante producten en uitrusting de voorwaarde gekoppeld dat de gesubsidieerde projecten zeer snel worden uitgerold. Steun voor O&O die relevant is voor het coronavirus, kan alleen gaan naar begunstigden die toezeggen om op niet-discriminerende marktvoorwaarden niet-exclusieve licenties te verlenen aan derden in de Europese Economische Ruimte. Dit moet ervoor zorgen dat de vooruitgang die wordt geboekt bij de medische behandeling en het indijken van het coronavirus, alle Europese burgers ten goede komt.