Winterpakket stelt concurrerende duurzaamheid centraal in het Europees Semester

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op woensdag 26 februari 2020.

De Commissie heeft vandaag de landverslagen gepubliceerd waarin de belangrijkste sociaal-economische uitdagingen van elke lidstaat worden geanalyseerd.

De analyse in de landverslagen weerspiegelt de in december 2019 gepresenteerde jaarlijkse strategie voor duurzame groei, waarbij de nadruk wordt gelegd op concurrerende duurzaamheid met als doel de totstandbrenging van een economie die werkt voor de mensen en de planeet. Ook de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten en de prestaties op het begeleidende sociale scorebord worden voor elke lidstaat beoordeeld. De landverslagen focussen op vier dimensies: milieuduurzaamheid, productiviteitswinsten, billijkheid en macro-economische stabiliteit.

Voor het eerst wordt in de verslagen de vooruitgang van de lidstaten in de richting van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals - SDG's) van de Verenigde Naties i beoordeeld, waarbij wordt vermeld welk macro-economisch en werkgelegenheidsbeleid bij de verwezenlijking daarvan kan helpen. Ook worden de uitdagingen en kansen voor elk land als gevolg van de klimaat- en energietransitie geanalyseerd. Tevens worden prioriteiten vastgesteld voor steun uit het Fonds voor een rechtvaardige transitie.

Valdis Dombrovskis i, uitvoerend vicevoorzitter voor een economie die werkt voor de mensen: “Het goede nieuws is dat de onevenwichtigheden in de EU i afnemen. De lidstaten moeten voortbouwen op deze positieve tendens. Zij moeten blijven hervormen om onze economie toekomstbestendig te maken. Zij moeten de schuld afbouwen, de productiviteit verhogen en de juiste investeringen doen om te komen tot een rechtvaardige transitie naar een duurzame en inclusieve economie. Wij geven vandaag ook een specifieke analyse van de uitdagingen op het gebied van milieuduurzaamheid om de lidstaten te helpen op weg naar een klimaatneutrale economie.”

Nicolas Schmit i, commissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Rechten:“De werkgelegenheid in Europa is hoger dan ooit, maar er blijft sprake van ongelijkheid. Wij moeten onze strijd voor meer gelijkheid opvoeren door de sociale dimensie van het Europees Semester te versterken en de Europese pijler van sociale rechten volledig uit te voeren, door onder meer een kader voor billijke minimumlonen voor te stellen, de vaardighedenagenda te versterken en de jongerengarantie te vernieuwen. Dit is een voorwaarde voor een succesvolle groene en digitale transitie waarbij niemand buiten de boot valt.”

Paolo Gentiloni i, commissaris voor Economie: “Vandaag zetten we de eerste stap om duurzaamheid centraal te stellen in het economisch beleid en optreden van de EU. De landverslagen 2020 volgen de vooruitgang op het gebied van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN en bevatten een specifieke afdeling over milieuduurzaamheid. Dit gaat samen met de focus van het Europees Semester op economische en sociale kwesties en de correctie van macro-economische onevenwichtigheden. De afbouw van de publieke en particuliere schuldenlast verloopt in een ongelijk tempo - en hoewel de tekorten op de lopende rekening grotendeels zijn weggewerkt, blijven grote overschotten een punt van zorg.”

Belangrijkste bevindingen van de landverslagen

De Europese Green Deal i beoogt van Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Het verslag bevat een specifieke analyse van milieuduurzaamheidskwesties. De analyse in de landverslagen met betrekking tot hervormingen en de grootste investeringsbehoeften op gebieden als energie, vervoer en gebouwen, kan voor de lidstaten als leidraad dienen om hun beleidsvoering af te stemmen op deze prioriteit.

Uit de landverslagen blijkt dat de werkloosheidscijfers nog steeds sterk uiteenlopen tussen de lidstaten, terwijl de armoede en sociale uitsluiting blijven afnemen als gevolg van goede arbeidsmarktomstandigheden. Dat gezegd zijnde, is het van cruciaal belang om de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten te realiseren om ervoor te zorgen dat de klimaattransitie en de digitale transitie op billijke en sociaal rechtvaardige wijze verlopen.

De groei van de productiviteit blijft een uitdaging, zeker in het licht van de demografische verandering. Ontoereikende investeringen, een ouder wordende beroepsbevolking en vaardighedentekorten en -mismatches zetten een rem op de potentiële groei.

De lidstaten hebben nog steeds sterk uiteenlopende posities qua schulden en houdbaarheidsuitdagingen. De overheidsschuld in de EU is, gemiddeld gezien, opnieuw aan het stijgen, hetgeen ingaat tegen de dalende trend van de laatste jaren. Het huidige hoge schuldniveau is in sommige lidstaten een bron van kwetsbaarheid.

Integratie van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN

Een van de nieuwe elementen in het Europees Semester is de integratie van de SDG's. Elk landverslag bevat nu een samenvattende beoordeling van de voortgang van de lidstaten bij de verwezenlijking van de SDG's en een specifieke bijlage waarin de prestaties van de betrokken lidstaat op het gebied van de SDG's en de trend van de afgelopen vijf jaar worden behandeld. Over het geheel genomen is bij bijna alle 17 SDG's vooruitgang geboekt.

De komende jaren zal worden doorgewerkt aan verdere verdieping van de analyse om de uitvoering van de SDG's te monitoren en de transitie naar een klimaatneutrale en hulpbronnenefficiënte economie vast te leggen.

Vaststelling van prioriteiten voor het Fonds voor een rechtvaardige transitie

De transitie naar een duurzame en klimaatneutrale economie moet billijk en sociaal rechtvaardig zijn. De landverslagen gaan dieper in op de regio's en sectoren die door de transitie naar een klimaatneutrale economie het zwaarst worden getroffen. Zij bevatten een analyse van de transitie-uitdagingen en presenteren prioriteiten voor steun uit het Fonds voor een rechtvaardige transitie om ervoor te zorgen dat niemand buiten de boot valt bij de inspanningen van de EU om klimaatneutraliteit te verwezenlijken.

Vooruitgang bij de hervormingen

De onzekere economische vooruitzichten laten het belang zien van hervormingen om de potentiële groei te bevorderen. De landverslagen beoordelen de vooruitgang van de lidstaten bij de uitvoering van de landspecifieke aanbevelingen (LSA's), de op maat gemaakte beleidsrichtsnoeren die de Commissie elk jaar verstrekt.

Uit de landverslagen blijkt dat de in 2019 gedane aanbevelingen goed zijn opgevolgd op het gebied van financiële diensten en actief arbeidsmarktbeleid. De uitvoering van hervormingen is zwak gebleven op gebieden als concurrentie in de dienstensector en waarborging van de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn.

Al met al hebben de lidstaten ten minste enige vooruitgang geboekt bij de uitvoering van ongeveer twee derde van de aanbevelingen die sinds de invoering van het Europees Semester in 2011 zijn gedaan.

De lidstaten worden bij het opzetten en uitvoeren van hervormingen bijgestaan door het steunprogramma voor structurele hervormingen (SRSP). Vandaag stelt de Commissie het jaarlijkse werkprogramma van het SRSP voor 2020 vast. Voor het eerst zal het in alle 27 lidstaten steun verlenen, waarbij meer dan 240 hervormingsprojecten worden uitgevoerd.

Macro-economische onevenwichtigheden aanpakken

De procedure bij macro-economische onevenwichtigheden heeft als doel het ontstaan van mogelijk schadelijke macro-economische onevenwichtigheden vast te stellen, te voorkomen en aan te pakken die negatieve gevolgen kunnen hebben voor de economische stabiliteit in een bepaalde lidstaat, de eurozone of de EU in haar geheel.

In het in december jongstleden gepubliceerde waarschuwingsmechanismeverslag 2020 zijn 13 lidstaten voor een diepgaande evaluatie aangewezen om na te gaan of zij met onevenwichtigheden te maken hebben of daartoe risico lopen. In de analyse wordt gekeken naar de ernst van de onevenwichtigheden, de ontwikkeling daarvan en de beleidsrespons daarop.

Uit de resultaten van deze diepgaande evaluaties, die zijn opgenomen in de landverslagen voor de betrokken lidstaten, blijkt dat:

  • Griekenland, Italië en Cyprus nog steeds met buitensporige onevenwichtigheden kampen;
  • Duitsland, Ierland, Spanje, Nederland, Frankrijk, Kroatië, Portugal, Roemenië en Zweden nog steeds met onevenwichtigheden te maken hebben;
  • Bulgarije niet langer met onevenwichtigheden te maken heeft.

Bijgewerkte werkgelegenheidsrichtsnoeren

De Commissie heeft een voorstel om de werkgelegenheidsrichtsnoeren bij te werken aangenomen, waarin de gemeenschappelijke prioriteiten voor nationale beleidsmaatregelen op het gebied van werkgelegenheid worden gepresenteerd. Met een sterke nadruk op de doelstelling om een duurzame sociale markteconomie tot stand te brengen, stemt het voorstel de werkgelegenheidsrichtsnoeren af op de vier dimensies van de jaarlijkse strategie voor duurzame groei en op de mededeling van de Commissie over een sterk sociaal Europa voor rechtvaardige transities. In het voorstel zijn ook de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN opgenomen. In de bijgewerkte richtsnoeren wordt verwezen naar billijke, transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden, de verbetering van de arbeidsomstandigheden van platformwerkers, een grotere rol voor de sociale partners en de noodzaak om meer aandacht te besteden aan lagere en middeninkomens als het gaat om billijke lonen die een behoorlijke levensstandaard bieden.

Verslag over verscherpt toezicht voor Griekenland

De Commissie heeft het vijfde verslag over verscherpt toezicht voor Griekenland aangenomen.

De conclusie van het verslag luidt dat Griekenland goede vooruitgang heeft geboekt bij de uitvoering van zijn specifieke hervormingsverbintenissen voor eind 2019. Met de aanvullende maatregelen die door de regering worden uitgevoerd of zijn aangekondigd, moeten die verbintenissen op tijd voltooid zijn voor het zesde verslag inzake verscherpt toezicht, dat voor mei 2020 is gepland. Dit vergt de voortdurende inzet van de Griekse autoriteiten, met name in de financiële sector, waar nog veel werk te doen is. Het verslag zal nu door de Eurogroep i worden besproken, maar zal niet tot schuldmaatregelen leiden.

Volgende stappen

De Raad i moet nu de landverslagen samen met de resultaten van de diepgaande evaluaties bespreken. De Commissie zal een overzicht van de bevindingen van de landverslagen met het Europees Parlement i bespreken. In de komende maanden zal de Commissie contact opnemen met de lidstaten om na te gaan hoe nationale parlementen, regeringen, sociale partners en andere belanghebbenden aankijken tegen de analyse en de conclusies van de landverslagen.

Van de lidstaten wordt verwacht dat zij in april hun nationale hervormingsprogramma's presenteren, waarin de structurele hervormingsprioriteiten worden beschreven, alsook hun stabiliteitsprogramma's (voor de landen van de eurozone) of convergentieprogramma's (voor de landen buiten de eurozone), waarin hun meerjarige budgettaire strategieën zijn vastgelegd.

De Commissie zal haar voorstellen voor een nieuwe reeks landspecifieke aanbevelingen in het voorjaar van 2020 presenteren.