Gezamenlijke verklaring van de hoge vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, en de secretaris-generaal van de Raad van Europa, ter gelegenheid van de Europese en de Werelddag tegen de Doodstraf - Hoofdinhoud

De Europese Unie (EU i) en de Raad van Europa i zijn fel gekant tegen de doodstraf, altijd en in alle omstandigheden. De doodstraf is een wrede, onmenselijke en onterende bestraffing die in strijd is met het recht op leven. De doodstraf betekent wraak, geen rechtvaardigheid. De afschaffing ervan draagt bij tot de versterking van de menselijke waardigheid.

142 landen, die 74 % van de VN-lidstaten vertegenwoordigen, passen de doodstraf niet langer toe. Zij hebben ofwel de doodstraf geschrapt uit het wetboek van strafrecht of ze voeren al lange tijd geen terechtstellingen meer uit. De trend van afschaffing blijft zich voortzetten, en ook het aantal doodvonnissen en terechtstellingen daalt. In 2018 werden er executies uitgevoerd in het historisch lage aantal van 20 landen, 10 % van de landen in de wereld.

De landen die lid zijn van de Raad van Europa, maar nog niet zijn toegetreden tot de Protocollen 6 en 13 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, worden opgeroepen dit onverwijld te doen. De Raad van Europa en de EU dringen er nogmaals op aan dat Belarus de doodstraf afschaft en toetreedt tot de gemeenschap van landen die ervoor hebben gekozen wraak te vervangen door menselijke waardigheid. Landen met de status van waarnemer bij de Raad van Europa die de doodstraf nog niet hebben afgeschaft, worden uitgenodigd een dialoog aan te gaan over de belemmeringen op hun weg naar afschaffing.

De EU en de Raad van Europa moedigen alle landen aan zich aan te sluiten bij de wereldwijde alliantie ter bestrijding van de handel in marteltuigen. Bij deze alliantie zijn momenteel 62 landen betrokken die de handel in goederen die worden gebruikt voor martelingen en de doodstraf, willen beperken. Mondiale samenwerking tegen de doodstraf kan verandering bewerkstelligen. Dit draagt ook bij tot bestrijding van de internationale georganiseerde misdaad, aangezien landen die de doodstraf hebben afgeschaft, vaak geen verdachten uitleveren aan landen waar zij de doodstraf zouden kunnen krijgen.

Een steeds grotere meerderheid van de bevolking en de leiders zijn het erover eens dat de afschrikkende werking van de doodstraf niet groter is dan van andere straffen en dat de doodstraf niet bijdraagt aan de openbare veiligheid. Leden van kwetsbare groepen, die zich geen ervaren advocaten kunnen veroorloven, krijgen onevenredig vaak de doodstraf en gevangenen in de dodencel behoren tot de meest gemarginaliseerde delen van de samenleving.

Deze wrede straf heeft ook gevolgen voor de familieleden van mensen die aan de doodstraf worden onderworpen, eerst en vooral hun kinderen. Kinderen en families het recht op een begrafenis of crematie ontzeggen vormt een schending van hun mensenrechten, met name hun recht om vrij van wrede, onmenselijke en vernederende behandeling te zijn. Kinderen die een ouder hebben verloren door de doodstraf, kampen vaak langdurig met hardnekkige rouw en trauma’s. Deze onzichtbare slachtoffers begrijpen beter dan wie ook wat de gevolgen van de doodstraf kunnen zijn.

De EU en de Raad van Europa erkennen het belang van een publiek debat over de doodstraf op basis van de volledige feiten. Hoe beter mensen op de hoogte zijn van de wijze van uitvoering van de doodstraf, de argumenten voor afschaffing en alternatieven voor de doodstraf, hoe vaker zij vinden dat de doodstraf moet worden afgeschaft.