Verkiezingen in Zimbabwe: Internationale gemeenschap wil onbetwistbare uitslag - Hoofdinhoud
ANALYSE - Op 31 juli gaat Zimbabwe naar de stembus. Robert Mugabe's Zanu-PF, de Movement for Democratic Change (MDC) van Morgan Tsvangirai en een afsplitsing van die MDC, werkten vijf jaar lang samen in een regering van nationale eenheid. Na deze samenwerking - die aanvoelt als een gedwongen huwelijk - hebben de partijen schoon genoeg van een coalitieregering. Allemaal zijn ze ervan overtuigd dat ze gaan winnen, om vervolgens alleen een regering te kunnen vormen, zoals gebruikelijk in voormalig Britse koloniën.
Internationale gemeenschap wil onbetwistbare uitslag
De internationale gemeenschap houdt de adem in. Al tien jaar lang is Tsvangirai de belofte. Als je de ambassadeurs en hulpverleners privé spreekt dan zien ze Mugabe en zijn getrouwen van Zanu-PF liever vandaag dan morgen vertrekken. Maar iedereen weet ook dat de kans daarop klein is. De MDC van Tsvangirai lijkt minder goed voorbereid op verkiezingen dan in 2003 en 2008.
Landen als Groot-Brittannië, maar ook Nederland en Zweden wonden er in het verleden geen doekjes om wonden dat ze MDC steunden, maar in april toen ik af en aan bijna twee weken in het land was, hoorde ik dat het nu toch vooral gaat om een onbetwistbare uitslag. Een onduidelijke uitslag kan leiden tot veel geweld op straat en luidt een periode van bestuurlijke stilstand in.
Vooruitgang in Zimbabwe
Ik kan mij goed voorstellen dat Zanu en MDC niet meer met elkaar willen regeren - het blijven gezworen vijanden - maar het land ging er wel op vooruit. De regering van nationale eenheid was in 2008 het signaal voor de internationale gemeenschap om Zimbabwe weer meer hulp te gaan bieden. Sancties werden verlicht en de ontwikkelingssamenwerking werd ontdooid. Zimbabwe ruilde de Zimdollar in voor de Amerikaanse dollar en daarmee kon de gierende inflatie gestopt worden.
Het hielp, maar er is nog steeds geregeld geen stromend water in Harare (ook in het parlement doet de spoelknop het niet, kan ik uit ervaring melden) en de elektriciteit valt steeds uit. Publieke voorzieningen werken slecht. Zieken reizen liever het halve land door naar een ziekenhuis gerund door buitenlandse nonnen, dan zich bij het lokale hospitaal te melden. Boeren die voor hun zaden afhankelijk zijn van overheidsdistributie moeten vaak tot midden in het zaaiseizoen wachten op hun zaden.
Het is dubbel triest omdat Zimbabwe's bevolking tot de hoogst opgeleide in de regio behoorde en het land de graanschuur van Afrika was. Toch valt het niet te ontkennen dat Zimbabwe er beter voor staat dan in 2008. Er is weer enige commerciële bedrijvigheid, het land is relatief veiliger geworden en Zimbabwe is niet meer de allergrootste paria op het Afrikaanse continent. De internationale gemeenschap vliegt in en uit om hulp en leningen aan te bieden.
Verkiezingen organiseren
Helaas komt het vaak niet verder dan aanbieden. De organisatie van de verkiezingen zijn daar een mooi voorbeeld van. Verkiezingen kosten geld maar de schatkist is leeg. Dat had niet zo hoeven zijn als Mugabe en het leger bereid waren geweest om de opbrengsten van de diamanthandel netjes af te dragen aan de minister van Financiën, maar helaas.
De minister van Financiën Tendai Biti vroeg de Verenigde Naties om bijstand. Die waren bereid de verkiezingen te betalen als ze aan twee criteria zouden voldoen: ze moesten vrij en eerlijk zijn. Dat klonk Biti (minister namens MDC) niet onredelijk in de oren. Een team van ervaren verkiezingswaarnemers stapte in New York op een vlucht. Ze wilden wel zelf eerst even komen kijken. Maar toen zij op het vliegveld van Johannesburg aankwamen voor de aansluitende vlucht naar de Zimbabwaanse hoofdstad Harare, bleek dat Mugabe de missie de toegang zou weigeren. Zimbabwe was blij met de financiering van de verkiezingen door de VN, maar een soeverein land maakt zelf uit hoe het zijn verkiezingen vorm geeft. De waarnemers hebben meer dan een week in Johannesburg gewacht en zijn toen, met meenemen van de fondsen, teruggekeerd naar New York. Met nog enkele weken te gaan, bedelt Biti nu bij de omringende landen om geld om de verkiezingen te betalen.
Geen heldere overwinning verwacht
Er is geen reden om aan te nemen dat Zanu of MDC daadwerkelijk een heldere overwinning zal halen. De kans is groot dat er geen eenduidige winnaar komt en dat er weer een coalitieregering gevormd moet worden. De campagnetaal van Mugabe en Tsvangirai is duidelijk: absoluut nooit meer met die corrupte onderdrukker, roept Tsvangirai's MDF en de Zanu-PF van Mugabe wil niks meer te maken hebben met dat homoseksuele vriendje van het Westen.
De toekomst van Zimbabwe is ongewis. Voor de korte termijn zouden vreedzame en geloofwaardige verkiezingen al een hele overwinning zijn.