De zwarte zwaan - Hoofdinhoud
In ons eerste college kenleer kregen wij het voorbeeld van de zwarte zwaan uitgelegd door professor Krinkels. Hou rekening met het onmogelijke, alles is in principe falsifieerbaar. Sta open voor wat er om je heen gebeurt en toets je uitgaanspunten altijd weer aan de werkelijkheid.
Vandaag: een conferentie rond de toekomst van het pensioenstelsel en een diner met de hoofdspreker Nassim Taleb. Zijn boek ‘De zwarte zwaan’ staat al een paar jaar in de top tien van best verkochte managementboeken in de VS. Vanwege de vulkaanuitbarsting op IJsland kon hij niet naar Nederland komen en werd het een videoconferentie.
Taleb ging vreselijk tekeer tegen het huidige denken in bedrijven en bij de overheid. Het zijn nog steeds dezelfde mensen van voor de crisis die de dienst uitmaken en ze hebben niets geleerd behalve dan dat ze handig de schulden naar de overheid hebben overgeheveld. De huidige managers en bestuurders handelen op basis van gegevens uit het verleden en niet het heden. Hun adviseurs doen precies hetzelfde. Hij hield een vurig pleidooi voor lange termijn denken, afbouwen van de schulden, voor politiek leiderschap dat durft te bezuinigen. Het Amerikaanse systeem heeft afgedaan. Europa moet haar eigen weg gaan.
Het is het kiezen voor het Rijnlandse denken, het klonk mij als muziek in de oren of toch niet? Nee eigenlijk niet, want er wordt vanuit gegaan dat we zo maar even kunnen overstappen op een andere systeem. Van de ene rijdende trein op de andere springen gaat zo maar niet. Vergeten wordt dat het denken over het Rijnlandse denken eigenlijk jaren heeft stilgestaan. Het leren besturen vanuit verschillende waardeterreinen vereist heel andere talenten dan op de universiteiten en hogescholen wordt aangeboden. Het is niet zo als Nyenrode denkt, we geven even een stukje ethiek of spiritualiteit en hup we hebben laten zien dat we het begrijpen. Het Rijnlandse denken hanteert een heel ander mensbeeld (relationeel) en een andere visie op wat samenleven en ondernemen is.
Zwarte Zwanen zijn toevallige gebeurtenissen die ons leven bepalen, van bestsellers tot wereldrampen. Harry Potter was een Zwarte Zwaan, het internet, 11 september was er één. Zwarte Zwanen liggen ten grondslag aan bijna alle belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis, politiek, wetenschap, in zaken en privé. Waarom herkennen we Zwarte Zwanen pas achteraf? Omdat we teveel vanuit modellen zijn gaan denken. We richten ons op wat we al weten en vergeten keer op keer stil te staan bij wat we niet weten. We zijn geneigd om te simplificeren, verhalen te maken, in hokjes te duwen, en staan niet open voor het ‘onmogelijke’. We zijn blind voor toeval en daarom lopen we kansen mis.
Er ging gegrinnik door de zaal. De beeldspraak gaf daar ook aanleiding toe, maar ik had de indruk dat velen zich ongemakkelijk voelden bij het betoog. Er werd gezaagd aan stoelpoten. Toch is het van belang om nu politiek leiderschap te tonen en laten zien dat wij de durf hebben om het roer fundamenteel om te gooien en een andere koers uit te zetten.