Cultuurbeleid - Hoofdinhoud

Bron: © European Union, 2018

Het cultuurbeleid van de Europese Unie moet bijdragen aan de culturele verscheidenheid, interculturele dialoog, creativiteit en het stimuleren van internationale betrekkingen. Culturele sectoren in de Europese Unie i zijn belangrijke bronnen van inkomsten en werkgelegenheid. In de EU werken ongeveer acht en een half miljoen mensen in deze sectoren. Hiermee draagt cultuur ook bij aan strategische doelstellingen van de EU, zoals welvaart, solidariteit en zekerheid.

Op het gebied van cultuur ondersteunt en coördineert de EU het beleid van lidstaten. De EU maakt dus geen wetten op dit terrein. Wel formuleert de EU doelstellingen. Deze worden uitgevoerd aan de hand van actieprogramma's.

Daarnaast spant de EU zich in om de juiste voorwaarden te creëren zodat de Europese culturele industrieën internationaal kunnen concurreren en zijn er subsidies beschikbaar voor het ondersteunen van culturele projecten. Het Europees Sociaal Fonds i (ESF) en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling i (EFRO) besteden gezamenlijk maximaal 500 miljoen euro per jaar aan culturele projecten. Volgens de richtlijnen van de fondsen ondersteunt de Europese Commissie i de regeringen van de lidstaten om de culturele ontwikkeling in de armere regio's te bevorderen om zo deze regio's te helpen hun identiteit tot uitdrukking te brengen, toeristen aan te trekken en banen te scheppen op terreinen als online-dienstverlening en de media.

Verdrag van Maastricht

Het Verdrag van Maastricht i legde in 1992 vast dat de Europese Unie i de ontplooiing van de culturen van de diverse lidstaten zal stimuleren en tegelijkertijd het gemeenschappelijk cultureel erfgoed zal benadrukken. De Europese Unie bevordert de samenwerking tussen culturele actoren in de verschillende lidstaten of vult hun activiteiten aan, maar het verplicht de lidstaten niet tot het gelijkschakelen van hun culturele beleid.

Culturele hoofdstad

Sinds 1985 wijzen de lidstaten elk jaar een 'culturele hoofdstad van Europa' aan. Het programma 'Culturele Hoofdsteden' is bedoeld om de grote diversiteit in de Europese cultuur onder de aandacht te brengen, zonder te vergeten dat veel cultuuruitingen een gemeenschappelijke bron hebben. Alle Europese landen leveren om de beurt een culturele hoofdstad; Nederland was in 2018 aan de beurt: Leeuwarden was toen de culturele hoofdstad.

Cultureel erfgoed

Om Europees cultureel erfgoed toegankelijk te maken voor iedereen met een internetaansluiting, is Europeana, de digitale bibliotheek van de EU, in 2008 begonnen met het digitaliseren van objecten zoals boeken, tijdschriften, films, foto's en muziek. In mei 2016 waren er al meer dan 53 miljoen items online.

Cultural Governance

In 2012 gaf de Raad van de Europese Unie i aan cultuur erg belangrijk te vinden, en de bedreigingen voor de creatieve sector aan te willen pakken met 'cultural governance'. Dit is een methode om cultureel beleid te maken en het verder te integreren in het overheidsbeleid. Hiermee moet gestimuleerd worden dat cultuur ook een plek krijgt binnen beleid op andere terreinen.

Creatief Europa

In 2014 zijn de Europese subsidieprogramma's CULTUUR 2007, MEDIA 2007 en MEDIA Mundus verder gegaan als één programma: Creatief Europa. Het belangrijkste doel blijft het stimuleren van de cultuursector en de audiovisuele sector. Creatief Europa investeert in acties die de culturele diversiteit versterken en inspelen op de behoeften en uitdagingen van de culturele en creatieve sectoren. Het huidige programma loopt van 2021 tot en met 2027 en heeft een budget van 2,44 miljard euro.

Strategie voor Internationale culturele betrekkingen

Op 8 juni 2016 presenteerde de Europese Commissie de 'Strategie voor internationale culturele betrekkingen'. Deze strategie is in overeenstemming met de prioriteit van de Commissie om de EU een krachtiger rol op het wereldtoneel te geven. Cultuur kan niet alleen bruggen slaan tussen mensen, maar ook een motor zijn voor economische en sociale ontwikkeling en zo een cruciale bijdrage leveren aan het versterken van internationale partnerschappen. Cultuur is daarom cruciaal voor het opbouwen van langetermijnbetrekkingen met landen in de hele wereld, aldus de Commissie.

Bij de besluitvorming op dit beleidsterrein spelen de Europese Commissie i, de Raad i en het Europees Parlement i een rol. De besluitvorming verloopt volgens de gewone wetgevingsprocedure i.

Invloed nationale parlementen

Het Nederlandse parlement heeft ook een rol in de totstandkoming van Europees beleid. Dat kan formeel op twee manieren. Ten eerste controleert de Staten-Generaal de minister of staatssecretaris die naar de Raad van de Europese Unie gaat om over het onderwerp te praten. Daarnaast kunnen nationale parlementen van de lidstaten binnen acht weken nadat de Europese Commissie een voorstel heeft bekendgemaakt, laten weten dat de Europese Unie zich niet met het onderwerp zou moeten bezighouden i.

Vanuit het Nederlandse parlement zijn bij dit beleidsterrein betrokken:

Betrokken bij wetgeving en uitvoering

Raad van Europa

Ook de Raad van Europa i voert een actief cultuurbeleid. De lidstaten van de Raad van Europa verplichten zich met de ratificatie van verschillende verdragen tot onder meer de bescherming van het archeologisch en architectonisch erfgoed. In 1991 werden in samenwerking met de Europese Unie de European Heritage Days ingesteld, waarbinnen de Nederlandse Stichting Open Monumentendag een belangrijke rol speelt.

Het cultuurbeleid vindt haar basis in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) i:

• - 

  cultuurbeleid: derde deel VwEU titel XIII i (art. 167)
• - 

  uitzonderingsbepaling in het handelsbeleid: vijfde deel VwEU titel II art. 207 i lid 4

Algemeen overzicht EU

Factsheet Europees Parlement

Wetgevingsoverzicht

Statistieken

Documentatie